Քարաջ

Վիքիպեդիայից՝ ազատ հանրագիտարանից
(Վերահղված է Քերեջից)
Քաղաք
Քարաջ
کرج
ԵրկիրԻրան Իրան
ՕստանԱլբորզ
Մակերես162 կմ²
ԲԾՄ1341 մետր
Պաշտոնական լեզուպարսկերեն
Բնակչություն1 592 492 մարդ (2016)[1][2]
Ազգային կազմպարսիկներ, ազարիներ, քրդեր, գիլանցիներ, մազանդարանցիներ, լոռեր
Ժամային գոտիUTC+3:30
Հեռախոսային կոդ26
Պաշտոնական կայքkaraj.ir(պարս.)
Քարաջ (Իրան)##
Քարաջ (Իրան)

Քարաջ (պարս.՝ کرج), քաղաք Իրանում։ Քարաջը Ալբորզ օսթանի (նահանգի) վարչական կենտրոնն է, միաժամանակ հանդիսանում է Քարաջ շահրեստանի (գավառի) և համանուն շրջանի կենտրոնը։ Բնակչությունը կազմում է 1 592 492 մարդ (2016)[1][2]. ըստ 2016 թվականի մարդահամարի արդյունքների՝ բնակչության թվով չորրորդ քաղաքն է Իրանում։

Աշխարհագրություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Տեղակայված է երկրի հյուսիսում՝ Ալբորզի լեռների հարավային ստորոտին։ Մայրաքաղաք Թեհրանից գտնվում է 20 կմ հեռավորության վրա՝ արևմտյան ուղղությամբ։ Ծովի մակարդակից բարձրությունը կազմում է 1 312 մ։

Կլիման չորային է, կլիմայի վրա ազդեցություն են թողնում լեռները, որոնք գտնվում են քաղաքի մերձակայքում։ Ամռանը շոգ է, խիստ սակավաթիվ անձրևներով, ջերմաստիճանն առանձնապես բարձր է լինում հուլիսին և օգոստոսին։ Ձմեռը շատ ցուրտ չէ, բայց կարող են լինել ջերմաստիճանի կտրուկ անկումներ և սառնամանիքներ[3]։ Տեղումնառատ են նոյեմբեր-մարտ ամիսները։

Բնակչություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Բնակչությունը 2016 թվականի մարդահամարի տվյալներով կազմում էր 1 592 492 մարդ, որոնք կազմում էին 508 420 տնտեսություն։ Քաղաքը բնակչությամբ Ալբորզ օսթանի ամենախոշոր[4] և Իրանի չորրոդ ամենախոշոր (Թեհրանից, Մաշհադից և Սպահանից հետո)[5] քաղաքն է։ Քարաջի բնակչության փոփոխությունը ժամանակի ընթացքում բերված է աղյուսակում ստորև.

Տարի 1956 1966 1976 1986 1991 1996 2006 2011 2016
Բնակիչ 14 526[6] 44 243[7] 137 926[6] 275 100[6] 442 387[5] 940 968[5] 1 377 450[8] 1 614 626[9] 1 592 492[10]

Բնակչության ճնշող մեծամասնությունը պարսիկներ (53%) և ազարիներ (30%) են, ապրում են նաև քրդեր, գիլանցիներ, մազանդարանցիներ, լոռեր և այլ ազգեր.

Քարաջի բնակչության ազգային կազմը[11]
Ազգային խումբ Տոկոս
Պարսիկներ
  
53%
Ազարիներ
  
30%
Քրդեր
  
7.2%
Գիլանցիներ և մազանդարանցիներ
  
5%
Լոռեր
  
4.1%

Պատմություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Քարաջի տարածքում գտնվող առաջին բնակավայրերը թվագրվում են մ.թ.ա. 3-րդ հազարամյակի[12]։ Քաղաքի Խուրվին վարչական շրջանը բնակեցված է եղել բրոնզե դարից, իսկ եւ Քելաքի շրջանը՝ երկաթե դարից ի վեր։ Շահրիար գավառի արևմտյան մասում՝ լեռան վրա, գտնվել է Թահթե Ռոստամ հնավայրը, որը կառուցվել էր Պարթևական դարաշրջանում որպես զրադաշտական ատրուշան։

Քաղաքը Թեհրանի հետ կապ էր հաստատում Սեֆյանների ժամանակ կառուցած կամուրջի միջոցով, որը գործել է մինչև նախորդ դարի վերջ։ Նույն դարաշրջանում է կառուցվել նաև Շահ Աբբասի քարվանսարան։ Ղաջարիների տիրապետության ժամանակ՝ 1810-ական թվականներին, այստեղ կառուցվում է Սոլեյմանիեի պալատը՝ որպես պարսից թագաժառանգի ամառանոց[13] (այժմ՝ Թեհրանի համալսարանի գյուղատնտեսության ֆակուլտետ)։ Առանձնապես հայտնի է Մորվարիդ (մարգարտե) պալատը, որը թվագրվում է 20-րդ դարի՝ Փահլավիների շրջանին։

20-րդ դարում քաղաքի ինտենսիվ զարգացումը հնարավորություն տվեց քաղաքին՝ դառնալու Իրանի[3] արդյունաբերական ամենախոշոր կենտրոններից մեկը։ Այժմ այստեղով անցնում են Կասպից ծովից Թեհրան ուղարկվող բեռները։ Քարաջը մայրաքաղաքի հետ կապված է ավտոխճուղով, երկաթգծով և մետրոյի գծով։ Այստեղ է գտնվում «Փայամ» օդանավակայանը[3]։ Այստեղ բացվել են Խարազմի համալսարանը (1919), Գոլշահր մետրոկայանը (1998), Էնղելաբ մարզադաշտը (2001), Ալբորզի բժշկական համալսարանը (2010), քիմիական արդյունաբերության գործարաններ։

Տեսարժան վայրեր[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

  • Մարգարտե դղյակ (պարս.՝ کاخ مروارید‎` քախե մորավարիդ). կառուցվել է 1966-1968 թվականներին, Մոհամեդ-Ռեզա Փեհլևիի քրոջ՝ Շամս Փեհլևիի պատվերով, Ուեսլի Փիթերսի և Ֆրենկ Լլոյդ Ռայթի նախագծով։ Դղյակի մակերեսը 111 հեկտար է։ Դղյակի ներսում գտնվող բոլոր տարածքները նման են մարգարտահատիկների, ինչն էլ անվան ծագման հիմնական պատճառն է[14]։
  • Բացվող այգի (պարս.՝ فاتح՝ ֆաթեհ). գտնվում է Ջահանշահր թաղամասում, անմիջապես այգուն հարող տարածքում կան ավանդական և ժամանակակից[15] ռեստորաններ։
  • Չամրան պարտեզ (պարս.՝ چمران‎). այն մասամբ կազմված է բնական աճող ծառերից, մասամբ՝ արհեստական տնկված[16]։

Դեմավենդ լեռան վրա՝ քաղաքից ոչ շատ հեռու, գործում են լեռնադահուկային հանգստյան գոտիներ, այդ թվում՝ Դիզինը, որը համարվում է լավագույնն Իրանում։ Նաև աչքի են ընկնում Շեմշաքը (իրանական ամենահին հանգստյան գոտին) և Թոշալը[3]։

Պատկերասրահ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Ծանոթագրություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

  1. 1,0 1,1 https://www.citypopulation.de/Iran-MajorCities.html
  2. 2,0 2,1 جمعیت به تفکیک تقسیمات کشوری (перс.)
  3. 3,0 3,1 3,2 3,3 Города Ирана. Кередж | Статья на awaytravel.ru
  4. «Ալբորզ օսթանի քաղաքները» (անգլերեն).
  5. 5,0 5,1 5,2 «Islamic Republic of Iran» (անգլերեն).
  6. 6,0 6,1 6,2 «KARAJ ii. Population». Encyclopædia Iranica (անգլ.).
  7. «Իրանի Իսլամական Հանրապետության մարդահամար, 1966 թ.» (PDF) (անգլերեն). Արխիվացված է օրիգինալից (PDF) 2024 թ. փետրվարի 24-ին. Վերցված է 2024 թ. մարտի 1-ին.
  8. «Իրանի Իսլամական Հանրապետության մարդահամար, 1385 (2006)» (պարսկերեն). էջ 23. Արխիվացված է օրիգինալից (Excel) 2011 թ. սեպտեմբերի 20-ին. Վերցված է 2022 թ. սեպտեմբերի 25-ին.
  9. «Իրանի Իսլամական Հանրապետության մարդահամար, 1390 (2011)» (Excel) (պարսկերեն). Վերցված է 2022 թ. դեկտեմբերի 19-ին.
  10. «Իրանի Իսլամական Հանրապետության մարդահամար, 1395 (2016)» (պարսկերեն). Արխիվացված է օրիգինալից (Excel) 2020 թ. հունվարի 28-ին. Վերցված է 2022 թ. դեկտեմբերի 19-ին.
  11. «Pars». Pars. Արխիվացված է օրիգինալից 2016 թ․ փետրվարի 17-ին. Վերցված է 2016 թ․ փետրվարի 12-ին.
  12. L. van den Berghe, La nécropole de Khūrvīn, Istanbul, Nederlands Historisch-Archaeologisch Instituut in het Nabije Oosten, 1964.
  13. Iranica, KARAJ i. Modern City
  14. معرفی مکان های دیدنی کرج
  15. باغ فاتح کرج
  16. پارک چمران کرج