Իրանի վարչական բաժանում

Իրան վարչական միավորները։

Իրանի Իսլամական Հանրապետության չորս վարչատարածքային միավորներն են օստան, շահրեստան, բախշ և դեհեստան: Օստանի ղեկավարն օստանդարն է։ Միապետության ժամանակ օստանդարներին նշանակում էր շահը, այսօր՝ Ներքին Գործերի Նախարարությունը, սակայն հաստատում է երկրի նախագահը։ Մինչև 1950 թվականը Իրանը բաժանված է եղել 12 օստանի։ 1950-1960 թվականներին նրանց թիվը հասել էր 10-ի։ 1970-ներին դրանց թվաքանակը դարձավ 23։ 1987 թվականին Կենտրոնային օստանը բաժանեցին 2 օստանների՝ Թեհրանի (1) և Մերքեզի (3)։ 1993-1997 թվականներին ստեղծվել են Արդաբիլ (6), Քում (2), Ղազվին (4) և Գոլեստան (27) օսթանները։ 2004 թվականին Խորասանը, որը ամենամեծ օստանն է բաժանվել է 3 օստանի (28, 29, 30)։ Դրա փոքր մասնիկն անցել է Յազդ օստանին։

Այսօր քննարկվում են նոր օսթանների ստեղծման նախագծեր՝ Թալիշ (Գիլանից և Արդաբիլից), Ալբորզ (Թեհրան (նահանգ)), Թեբես (Յազդից), Միջին Ադրբեջան (Արևելյան և Արևմտյան Ադրբեջաններից), Ւէդեստան (Սպահանից), Սիստան և Բելուջստան օսթանի բաժանում Սիստան օսթանի և Բելուջստան օսթանի, Ֆարսը բաժանել Արևմտյան և Արևելյանի, նաև Թեհրանի շրջան ստեղծել և այլ։

Օստանները վարչատարածքային բաժանման վերին մակարդակի միավորներ են, դրանք իրենց հերթին բաժանվում են 324 շահրեստանների (շրջանների)։ Շահրեստանները բաժանվում են ավելի քան 740 բախշերի։ բախշերը բաժանվում են դեհեստանների։ Դեհեստանները բաժանվում են ռուսթաների (գյուղերի)։

     Վերոնշյալ վարչական միավորների ղեկավարման պատասխանատվությունը կրում են համապատասխանաբար  Ներքին գործերի նախարարությունը, օստանդարին (նահանգապետարանը),  ֆարմանդարին (մարզպետարանը), բախշդարին (գավառապետարանը), դեհդարին (դեհեստանի ղեկավար մարմինը):

Իրանի վարչական միավոր	Անվանումը՝ նախքան 1314թ.	Վարչ. տարածքի պատասխանատուն  ներկայում	Վարչ. տարածքի պատասխանատուն նախկինում
երկիր (պետություն)	մամալեքե մահրուսե (հպատակ երկրներ)	Ներքին գործերի նախարար	շահ
օսթան (նահանգ)	այալաթ (նահանգ)	օստանդար (նահանգապետ)	հաքեմ-ե այալաթի
շահրեստան(մարզ)	վելայաթ (մարզ)	ֆարմանդար և հատուկ ֆարմանդար (մարզպետ)	վալի հաքեմ
բախշ (գավառ)	բոլուք (գավառ)	բախշդար (գավառապետ)	նայեբօլհոքումե
դեհեստան(գավառ)	ղասաբե(ավան),բոլուք	դեհդար (դեհեստանի կառավարիչ)	սար-ե բոլուքբաշի
շահր (քաղաք)	շահր (քաղաք)	շահրդար (քաղաքապետ)	բալադիյե ռաիս
ռուսթա (գյուղ)	ղարյե (գյուղ)	դեհյար (գյուղապետ)	քադխոդա

Օստանի կանոնադրությունը

«Օստան»-ը, երկրի վարչատարածքային միավոր է՝ որոշակի աշխարհագրական տարածքով, որի կազմում ընդգրկված են հարևան մի քանի շահրեստաններ՝ իրենց բնական, տնտեսական, մշակութային, հասարակական, քաղաքական կացությամբ:

Ծանոթագրություն

1. Ներքին գործերի նախարարությունը, անհրաժեշտության դեպքում, կարող է Նախարարների խորհրդի համաձայնությամբ սահմանակից գյուղերի, բախշերի կամ շահրեստանների կցմամբ ու միացմամբ փոփոխել օստանների վարչատարածքային կազմը և Իսլամական խորհրդատվական խորհրդի՝ Մեջլիսի հավանությամբ նոր օստան կազմավորել: Նոր օստանը պետք է ունենա առնվազն 1մլն բնակչություն:
2. Օստանի կենտրոնն է համարվում նույն օստանի լավագույն քաղաքներից մեկը, որը նահանգի քաղաքական, տնտեսական, մշակութային, բնական ու սոցիալական կենտրոնն է հանդիսանում:

Երկրի վարչատարածքային բաժանման վիճակագրություն

Ըստ 1394թ.(արևային օրացույցով) վարչատարածքային բաժանումների մասին վերջին տվյալների՝ Իրանի կազմում ընդգրկված են 31 օստան, 429 շահրեստան, 1057 բախշ, 2589 դեհեստան, 1245 քաղաք, 3878 գյուղաքաղաք (աբադիբոլուքե), 97581 գյուղ:

Սույն աղյուսակը կազմվել է 1389թ. բահման ամսին:

շարք	նահանգ	կենտրոն	շահրես-տան	բախշ	դեհես-տան	քաղաք	Կառավարման մարմին (1-ին աստիճան)
1	Արևելյան Ադրբեջան	Թավրիզ	20	44	142	58	Միանե-Մարանդ-Մարաղե
2	Արևմտյան Ադրբեջան	Ուրմիա	17	40	113	39	Միանդոաբ-Մահաբադ-Խոյ
3	Արդաբիլ	Արդաբիլ	10	27	49	24
4	Սպահան	Սպահան	23	45	125	100	Նաջաֆաբադ-Քաշան
5	Էլբուրս	Քերեջ	4	10	22	16
6	Իլամ	Իլամ	8	20	40	21	Դարեհշահր
7	Բուշեր	Բուշեր	9	23	44	32
8	Թեհրան	Թեհրան	14	29	64	41
9	Չահարմահալ և Բախտիարի	Շահրքորդ	7	19	41	27
10	Հարավային Խորասան	Բիրջենդ	10	19	49	25	Թաբաս
11	Ռաջավի Խորասան	Մաշհադ	27	69	163	72
12	Հյուսիսային Խորասան	Բոջնուրդ	7	17	42	18
13	Խուզեստան	Ահվազ	24	55	130	62	Դիզֆուլ- Աբադան
14	Զենջան	Զենջան	7	16	46	18
15	Սեմնան	Սեմնան	8	13	29	17	Շահրուդ
16	Սիստան և Բելուջիստան	Զահեդան	14	40	102	37	Զաբոլ-Իրանշահր
17	Ֆարս	Շիրազ	29	83	204	93	Ֆասա-Լարեստան-Ջահրոմ
18	Ղազվին	Ղազվին	6	19	46	25
19	Ղոմ	Ղոմ	1	5	9	6
20	Քուրդիստան	Սենենդեջ	10	27	84	25	Սաղեզ
21	Քերման	Քերման	23	54	127	64	Ռաֆսանջան-Սիրջան
22	Քերմանշահ	Քերմանշահ	14	30	85	29
23	Կոհգիլույե և Բոյերահմեդ	Յասուջ	7	17	43	16
24	Գոլեստան	Գորգան	14	27	60	25
25	Գիլան	Ռեշտ	16	23	109	51
26	Լորեստան	Խորամաբադ	10	27	84	25	Բորուջերդ
27	Մազանդարան	Սարի	22	55	129	58	Ամոլ-Բաբոլ
28	Կենտրոնական	Արաք	12	21	63	31	Սավե
29	Հորմոզգան	Բանդար-Աբբաս	13	37	85	32
30	Համադան	Համադան	9	25	73	27
31	Յազդ	Յազդ	11	22	51	24

Տես նաև

• Իրանական Ադրբեջան
• Իրանի նահանգները
• Օստանի կանոնադրությունը .1362թ. թիր ամսվա 12-ին Իսլամական խորհրդատվական խորհրդի կողմից ընդունված «Երկրի վարչատարածքային բաժանման մասին» օրենքի 9-րդ հոդված.

Հղումներ

• Իրանի վարչական բաժանում (անգլ.)