Ստրկությունը Հին Հայաստանում
| Հայոց պատմություն | |
|---|---|
 | |
| Նախապատմություն Մ.թ.ա. 2800 - մ.թ.ա. 590 | |
| Արատտա Մ.թ.ա. 2800~16-րդ | |
| Հայասա Մ.թ.ա. 16-13-րդ | |
| Վանի թագավորություն Մ.թ.ա. 9-6-րդ | |
| Հին շրջան Մ.թ.ա. 590 - մ.թ. 428 | |
| Երվանդունիների թագավորություն | |
| Մեծ Հայք, Փոքր Հայք, Ծոփք և Կոմմագենե | |
| Արտաշեսյանների թագավորություն | |
| Արշակունիների թագավորություն | |
| Քրիստոնեության ընդունում | |
| Ավատատիրության հաստատում | |
| Գրերի գյուտ | |
| Միջնադար 428 - 1375 | |
| Պարսկա-Բյուզանդական տիրապետություն | |
| Արաբական տիրապետություն | |
| Բագրատունիների թագավորություն | |
| Վասպուրական | |
| Վանանդ, Լոռի և Սյունիք | |
| Կիլիկիայի հայկական թագավորություն | |
| Զաքարյան իշխանապետություն | |
| Օտար տիրապետություն 1375 - 1918 | |
| Խաչենի իշխանություն | |
| Կարա-Կոյունլուներ և Ակ-Կոյունլուներ | |
| Թուրք-պարսկական տիրապետություն | |
| Արևելյան Հայաստանը Ռուսաստանի կազմում | |
| Հայոց ցեղասպանություն | |
| Հայկական սփյուռք | |
| Ժամանակակից պատմություն 1918 - ներկա | |
| Հայաստանի առաջին հանրապետություն | |
| Լեռնահայաստան | |
| Խորհրդային Հայաստան | |
| Արցախյան ազատամարտ | |
| Հայաստան | |
| Արցախի Հանրապետություն | |
Հայաստանի պորտալ |
Ստրկությունը Հին Հայաստանում, հասարարակական-տնտեսական ֆորմացիա Հին Հայաստանում, որը մինչ օրս ունի վիճահարույց ասպեկտներ, կապված համայնքի բնույթի, ինչպես նաև տնտեսության զարգացման վրա՝ ստրկատիրական գործընթացների ազդեցության հետ կապված։
Առաջին պատմաբաններից մեկը, ով բարձրացրել է Հին Հայաստանում ստրկատիրության հարցը, եղել է Խաչիկ Սամուելյանը[1], ով 1938 թվականին հայկական հին աղբյուրներից հավաքել է բոլոր փաստերը, որոնք այս կամ այն կերպ վկայում են ստրկության և ստրկավաճառության գոյության փաստը։ Սամուելյանը նշում է, որ ֆեոդալական Հայաստանում ստրկատիրության ինստիտուտի առկայությունը հանդիսանում է այն պատմական ժամանակաշրջանի արդյունքը, երբ ստրկատիրությունը չէր հասունացել և վերածվել կոնկրետ հասարակական- տնտեսական կազմավորման։ Իր հերթին, զուգահեռաբար, պատմաբան Սուրեն Երեմյանը կարծում է, որ Հին Հայաստանը եղել է ստրկատիրական պետություն, որի բնույթի ուսումնասիրությունը իրեն հաջողվել է շատ ավելի ուշ[2]։ Այս հարցին այլ մոտեցում է ցույց տվել հայտնի պատմաբան Հակոբ Մանանդյանը, որը մ․թ․ա․ I դարի Հայաստանը բնորոշում էր որպես ֆեոդալական պետություն՝ չդիտարկելով այն ստրկատիրական հասարակարգ ունեցող պետությունների շարքում[3]։ Նախորդած ժամանակաշրջանը Մանանդյանը բնութագրում է որպես «Նախնադարից ավատատիրական ժամանակաշրջան անցման շրջափուլ, որն ունի կիսանահապետական, կիսաավատատիրական բնույթ»։ Մանանդյանի խոսքերով, կարելի է պնդել, որ Հին Հայաստանում նահապետական կարգերի անկումից հետո կարելի է տեսնել անցումը Քսենոփոնի ժամանակների նահապետական կարգերից դեպի Արշակունիների ժամանակաշրջանի նախարարական կարգեր՝ շրջանցելով ստրկատիրությունը։ Նա նշում է նաև, որ ստրկատիրական հարաբերությունները և վարչակարգը բնորոշ չեն եղել Արտաշեսյան դինաստիային[4]։
1948 թվականին պատմաբան Սուրեն Երեմյանը նշել է, որ Հին Հայաստանում ստրկատիրության վերաբերյալ կարելի է խոսել, միայն, այն ժամանակ, երբ կսկսեն պեղվել Հայաստանի հելենիստական հնավայրերը[5]։
1951 թվականին գիտնականների խմբի կողմից հրապարակված աշխատության մեջ նշված է, որ Հին Հայաստանը ստրկատիրական հասարակարգ ունեցող պետություն է եղել, այն տարբերությամբ, որ ստրկատիրական գործընթացը այստեղ նման չի եղել դասական ստրկատիրություններ՝ Հին Հունաստանին և Հռոմին, քանի որ Հին Հայաստանում հասարակական կյանքը, պատմաբանների խմբի կարծիքով, ուղղված է եղել ավատատիրական հարաբերությունների ձևավորմանը, այլ ոչ թե ստրկատիրության խորացմանը[6]։ Ք․Ս․ Տրեվերի կարծիքով, I-II դարերում Հին Հայաստանում ստրկատիրական հարաբերությունները սկսել են աստիճանաբար վերանալ, իսկ III դարից սկսած նկատվել է ավատատիրության ձևավորման առաջին նշանները։
Տես նաև[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Ծանոթագրություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
- ↑ Самуэлян Х.С. Рабство в Древней Армении. Вестн. Инст. ист. и литер. Армянской ССР, кн. II. Ереван, 1938 (հայ.)
- ↑ Еремян С.Т. О рабстве и рабовладении в Древней Армении. ВДИ, 1950, №1, стр. 13
- ↑ Манандян Я.А. Критический обзор истории армянского народа. ч. 1. Ереван, 1945, стр. 162 (հայ.)
- ↑ Манандян Я.А. Проблема общественного строя доаршакидской Армении. Истори. зап. №15, 1945, стр. 27-28
- ↑ Еремян С.Т. Основные черты общественного строя Армении в эллинистическую эпоху. Изв. Академии наук Армянской ССР, 1948, №11, стр. 73
- ↑ История армянского народа, ч. I, стр. 41