Սուրեն Երեմյան

Սուրեն Երեմյան
Ծնվել է	ապրիլի 10, 1908; Թիֆլիս, Ռուսական կայսրություն
Մահացել է	դեկտեմբերի 17, 1992 (84 տարեկան); Երևան, Հայաստան
Բնակության վայր(եր)	Թբիլիսի, Սանկտ Պետերբուրգ և Երևան
Քաղաքացիություն	Ռուսական կայսրություն, Վրաստանի Դեմոկրատական Հանրապետություն, ԽՍՀՄ և Հայաստան
Ազգություն	հայ
Մասնագիտություն	պատմաբան և հայագետ
Հաստատություն(ներ)	Ռուսաստանի գիտությունների ակադեմիայի արևելյան ձեռագրերի ինստիտուտ և ՀՀ ԳԱԱ պատմության ինստիտուտ
Գործունեության ոլորտ	Հայոց պատմություն, Աղվանք և Հայ ժողովրդի էթնոգենեզ
Պաշտոն(ներ)	տնօրեն
Անդամակցություն	ՀՀ ԳԱԱ
Ալմա մատեր	Երևանի պետական համալսարան (1931)
Կոչում	ակադեմիկոս
Գիտական աստիճան	պատմական գիտությունների դոկտոր (1953)
Տիրապետում է լեզուներին	հայերեն և ռուսերեն
Պարգևներ	; և ՀԽՍՀ պետական մրցանակ
Կուսակցություն	ԽՄԿԿ

Սուրեն Տիգրանի Երեմյան (ապրիլի 10, 1908(1908-04-10)^[1]^[2], Թիֆլիս, Ռուսական կայսրություն^[3]^[1]^[2] - դեկտեմբերի 17, 1992(1992-12-17)^[2], Երևան, Հայաստան^[2]), ՀՀ ԳԱԱ ակադեմիկոս, պատմաբան և քարտեզագիր^[4]։ Հիմնական աշխատությունները վերաբերում են հայ ժողովրդի կազմավորման և հին Հայաստանի պետական կազմավորումների պատմության հարցերին, հին և միջնադարյան Հայաստանի սոցիալ-տնտեսական և քաղաքական պատմությանը, կովկասագիտությանը, Հայաստանի, Կովկասի և Առաջավոր Ասիայի պատմական աշխարհագրությանը։ Կազմել է Հայաստանի պատմական քարտեզներ, պատմական գիտական քարտեզագրության հիմնադիրն է Հայաստանում։

Կենսագրություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Սուրեն Երեմյանը ծնվել է 1908 թվականի ապրիլի 11-ին Թբիլիսիում, բանվորի ընտանիքում։ 1928 թվականին նա ընդունվել է Երևանի պետական համալսարանի պատմագրական ֆակուլտետը։ 1935 թվականին նա գործուղվել է Լենինգրադ` ԽՍՀՄ ԳԱ Արևելագիտության ինստիտուտ, որտեղ նա հաջողությամբ պաշտպանել է «Քարթլիի (Արևելյան Վրաստան) ֆեոդալական կազմավորումները մարզպանական շրջանում» թեմայով դիսերտացիանև ստանում պատմական գիտությունների թեկնածուի գիտական աստիճան։ Այս տարիներին «ԽՍՀՄ պատմություն» բազմահատորյակի համար նա գրել է Հայաստանի և Աղվանքի ամբողջական պատմության բաժինը՝ հնագույն շրջանից մինչև XI դարը։

Լենինգրադի պետական համալսարանի պատմության և բանասիրության ֆակուլտետներում Սուրեն Երեմյանը դասավանդել է հայ ժողովրդի պատմություն։ ԽՍՀՄ Գիտությունների ակադեմիայի Երևանի մասնաճյուղի ստեղծումից հետո Երեմյանը տեղափոխվել է Երևան։

1953 թվականին Մոսկվայում պաշտպանել է դոկտորական դիսերտացիա «Հին Հայաստանի ստրկատիրական հասարակարգը» թեմայով։ Նույն տարում նա ընտրվել է ՀՀ ԳԱ թղթակից անդամ և նշանակվել պատմության ինստիտուտի տնօրեն։ 1963 թվականին ընտրվել է Հայաստանի ԳԱ ակադեմիկոս, 1965-1968 թվականներին վարել է Հայաստանի ԳԱ հասարակական գիտությունների բաժանմունքի ակադեմիկոս-քարտուղարի պաշտոն։ 1964 թվականին նա ղեկավարել է պատմության ինստիտուտի միջին, իսկ 1971 թվականին՝ հին դարերի պատմության բաժինները։ Եղել է ինստիտուտի տնօրինության գիտական խորհրդատուն։ Նրա մասնակցությամբ է ստեղծվել «Հայ ժողովրդի պատմության» բազմահատորյակը․ եղել է խմբագրական կոլեգիայի անդամ^[5]^[6]։

Երեմյանը և Ստալինի պահանջը[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

1935 թվականին Ի․ Ստալինը հայ պատմաբաններին ներկայացնում է երեք պահանջ, որից մեկն էլ հանդիսանում էր այն, որ նրանք պետք է նորաստեղծ Ադրբեջանի համար պատմություն ստեղծեն։ Երբ Աղասի Խանջյանը ներկայացնում է այս պահանջը, Սուրեն Երեմյանը նստած տեղից կանգնում է և հայտարարում ՝

- Ճիշտ է ասում ընկեր Ստալինը, մենք պարտավոր ենք մեր եղբայր ադրբեջանցիների համար պատմություն ստեղծել։

Այս հայտարարությունից հետո Երեմյանը մեկնում է Մոսկվա ու ընդգրկվում այս խնդրի շուրջ ձևավորված հանձնաժողովում։ Հանձնաժողովի կազմում ընդգրկվելուց հետո Սուրեն Երեմյանը գրում է բազմաթիվ հոդվածներ և գրքեր, որտեղ մերժում է Աղվանք պետության և Հայաստանի միջև կապը, ինչպես նաև Աղվանքը ներկայացնում է որպես Ադրբեջանի պատմության մաս^[7]։

Երկեր[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Հայաստանը Մեսրոպ Մաշտոցի ժամանակ 360-440 թվականներին։ Սևակ Գ. «Մեսրոպ Մաշտոց, Հայկական գրերի ու մատենագիտության սկզբնավորումը» գրքում, 1962։
Հայաստանը ըստ «Աշխարհացոյցի»- ի։ (Փորձ VII դարիհայկական քարտեզի վերակազմության ժամանակակից քարտեզագրական հիմքի վրա), 1963։
Հայ ժողովրդի սննդի բնապատմական հիմունքները, 1963։
Հայաստանի սոցիալ-տնտեսական և քաղաքական պատմությունը XIII-XIVդարերում, 1964։
Происхождение некоторых орудий пашенного земледелия в древней Армении, 1964.
Выдающийся ученый, этнограф, искусствовед: (К 70-летию со дня рождения С. С. Лисициан), 1964.
Արաբական ամիրայությունները Բագրատունյաց Հայաստանում, 1965։
О некоторых историко-географических параллелях в "Повести временных лет" и "Истории Тарона" Иоанна Мамиконяна, Киев, 1965.
Հայկական լեռնաշխարհի հնագույն ժողովուրդը։ Սովետական Հայաստան, 1966։
Հայ ժողովրդի կազմավորումը։ 1966։
Աղվանից աշխարհի գրականության հարցերի շուրջը, 1966։
Զաքարյանների իշխանություն, 1977։
Մեծ Հայքն ըստ VII դարի «Աշխարհացոյց» - ի, 1981։
Մարզպանական Հայաստան։ 1981։
Аборигены Армянского нагорья: 1981.
Դրվատանքի արժանի գործ, Սովետական Հայաստան, 1982։
Ագաթանգեղոսի հին վրացերեն խմբագրությունները, 1982.:
Века повествуют о дружбе: (К 1500-летию города Киева): 1982.
Капитальный труд: Шестой и седьмой тома Армянской советской энциклопедии: 1982.
Դավիթ Անհաղթի կուլտուր-պատմական միջավայրը:«Դավիթ Անհաղթը` հին Հայաստանի մեծ փիլիսոփան» գրքում, 1983։
Естественно-исторические основы питания армянского народа: В кн., 1983.
Навеки с Россией: (К 200-летию к заключения Георгиевского трактата), 1983.
Грузинское феодальное княжество Кахети в VIII-XI вв. и его взаимоотношения с Арменией: ,1983г.
Առաջաբան։ Բաժին Ա։ Բաժին Բ։ Բաժին Դ.: «Հայ ժողովրդի պատմություն» [հատոր 8], 1984։
Օրացույցի պատմությունից։ Երկրագունդը ըստ Անանիա Շիրակացու։ Գիտություն և տեխնիկա, 1984։
Հայ ժողովրդի պատմություն։ Հ. 2 Հայաստանը վաղ ֆեոդալիզմի ժամանակաշրջանում։ Երևան, 1984^[8]։

Ծանոթագրություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

↑ ^1,00 ^1,01 ^1,02 ^1,03 ^1,04 ^1,05 ^1,06 ^1,07 ^1,08 ^1,09 ^1,10 ^1,11 ^1,12 ^1,13 Հայկական սովետական հանրագիտարան (հայ.) / Վ. Համբարձումյան, Կ. Խուդավերդյան — 1974. — հատոր 3. — էջ 546—547.
↑ ^2,00 ^2,01 ^2,02 ^2,03 ^2,04 ^2,05 ^2,06 ^2,07 ^2,08 ^2,09 ^2,10 ^2,11 ^2,12 ^2,13 Ով ով է. հայեր (հայ.) / Հ. Այվազյան — Երևան: 2005. — հատոր 1.
↑ ^3,0 ^3,1 ^3,2 Еремян Сурен Тигранович // Большая советская энциклопедия (ռուս.): [в 30 т.] / под ред. А. М. Прохоров — 3-е изд. — М.: Советская энциклопедия, 1969.
↑ «ՀՀ գիտությունների ազգային ակադեմիայի իսկական անդամներ»։ Վերցված է 2023-05-16
↑ «ՀՀ ԳԱԱ ակադեմիկոսների կենսամատենագիտություններ»։ Վերցված է 2023-05-16
↑ «Հայ Ժողովրդի Պատմություն, Հ. 1.»
↑ «Արտաշես Հակոբջանյան․ Հայոց Աղվանից աշխարհի գլխիվայր շրջված պատմությունը»։ web.archive.org։ 2014-10-13։ Վերցված է 2023-05-16
↑ «ՀՀ ԳԱԱ հիմնարար գիտական գրադարանի էլ․ քարտարան- Սուրեն Երեմյան»։ Վերցված է 2023-05-16

Աղբյուրներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

ՀՀ ԳԱ նախագահություն, պատմության և տնտեսագիտության բաժանմունք, պատմության ինստիտուտ «Ս. Տ. Երեմյան», պատմաբանասիրական հանդես №1, 1992, էջ 255-256

Արտաքին հղումներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Այս հոդվածի կամ նրա բաժնի որոշակի հատվածի սկզբնական կամ ներկայիս տարբերակը վերցված է Քրիեյթիվ Քոմմոնս Նշում–Համանման տարածում 3.0 (Creative Commons BY-SA 3.0) ազատ թույլատրագրով թողարկված Հայկական սովետական հանրագիտարանից (հ․ 3, էջ 546)։

[_65917e27f3bf4711-1] 1,00 ^1,01 ^1,02 ^1,03 ^1,04 ^1,05 ^1,06 ^1,07 ^1,08 ^1,09 ^1,10 ^1,11 ^1,12 ^1,13 Հայկական սովետական հանրագիտարան (հայ.) / Վ. Համբարձումյան, Կ. Խուդավերդյան — 1974. — հատոր 3. — էջ 546—547.

[_828f45055b2ef5ce-2] 2,00 ^2,01 ^2,02 ^2,03 ^2,04 ^2,05 ^2,06 ^2,07 ^2,08 ^2,09 ^2,10 ^2,11 ^2,12 ^2,13 Ով ով է. հայեր (հայ.) / Հ. Այվազյան — Երևան: 2005. — հատոր 1.

[_fad58c1779dbc2c9-3] 3,0 ^3,1 ^3,2 Еремян Сурен Тигранович // Большая советская энциклопедия (ռուս.): [в 30 т.] / под ред. А. М. Прохоров — 3-е изд. — М.: Советская энциклопедия, 1969.

[4] «ՀՀ գիտությունների ազգային ակադեմիայի իսկական անդամներ»։ Վերցված է 2023-05-16

[5] «ՀՀ ԳԱԱ ակադեմիկոսների կենսամատենագիտություններ»։ Վերցված է 2023-05-16

[6] «Հայ Ժողովրդի Պատմություն, Հ. 1.»

[7] «Արտաշես Հակոբջանյան․ Հայոց Աղվանից աշխարհի գլխիվայր շրջված պատմությունը»։ web.archive.org։ 2014-10-13։ Վերցված է 2023-05-16

[8] «ՀՀ ԳԱԱ հիմնարար գիտական գրադարանի էլ․ քարտարան- Սուրեն Երեմյան»։ Վերցված է 2023-05-16

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]