«Սպանախ»–ի խմբագրումների տարբերություն
չ →Նշանակություն և կիրառում: փոխարինվեց: <ref → <ref oգտվելով ԱՎԲ |
չ Բոտ: կոսմետիկ փոփոխություններ |
||
Տող 16. | Տող 16. | ||
'''Սպանախ''' ({{lang-lat|''Spinacia oleracea''}}), ծմել, շոմին, [[թելուկազգիներ]]ի ընտանիքի երկտուն, միամյա կամ երկամյա բույսերի ցեղ։ Տարածված տերևաբանջարայնին սննդամթերք]<ref>[http://www.washingtonpost.com/news/to-your-health/wp/2014/06/05/finally-a-list-of-powerhouse-fruits-and-vegetables-ranked-by-how-much-nutrition-they-contain/ Watercress tops list of ‘powerhouse fruits and vegetables.’ Who knew? - The Washington Post<!-- Заголовок добавлен ботом -->]</ref>։ Հայտնի է 3 տեսակ։ |
'''Սպանախ''' ({{lang-lat|''Spinacia oleracea''}}), ծմել, շոմին, [[թելուկազգիներ]]ի ընտանիքի երկտուն, միամյա կամ երկամյա բույսերի ցեղ։ Տարածված տերևաբանջարայնին սննդամթերք]<ref>[http://www.washingtonpost.com/news/to-your-health/wp/2014/06/05/finally-a-list-of-powerhouse-fruits-and-vegetables-ranked-by-how-much-nutrition-they-contain/ Watercress tops list of ‘powerhouse fruits and vegetables.’ Who knew? - The Washington Post<!-- Заголовок добавлен ботом -->]</ref>։ Հայտնի է 3 տեսակ։ |
||
ՀՀ-ում՝ 2 տեսակ՝ |
ՀՀ-ում՝ 2 տեսակ՝ |
||
*Սպանախ քառառէջ (''Տ. tetrandra'') |
* Սպանախ քառառէջ (''Տ. tetrandra'') |
||
*Սպանախ սովորական (''Տ. oleracea''), որը տարածված է մշակության մեջ։ |
* Սպանախ սովորական (''Տ. oleracea''), որը տարածված է մշակության մեջ։ |
||
== Կենսաբանական նկարագիր == |
== Կենսաբանական նկարագիր == |
||
Տող 72. | Տող 72. | ||
* ''Spinacia oleracea subsp. inermis'' Arcang. 1882 |
* ''Spinacia oleracea subsp. inermis'' Arcang. 1882 |
||
* ''Spinacia spinosa'' [[Moench]] [[1794]] |
* ''Spinacia spinosa'' [[Moench]] [[1794]] |
||
* ''Spinacia oleracea subsp. spinosa'' (Moench) [[Čelak.]] |
* ''Spinacia oleracea subsp. spinosa'' (Moench) [[Čelak.]] |
||
* ''Spinacia oleracea subsp. inermis'' (Moench) Čelak. [[1871]] |
* ''Spinacia oleracea subsp. inermis'' (Moench) Čelak. [[1871]] |
||
* ''Spinacia inermis'' [[Moench]] 1794 |
* ''Spinacia inermis'' [[Moench]] 1794 |
||
Տող 83. | Տող 83. | ||
== Գրականություն == |
== Գրականություն == |
||
*[http://www.abstractsonline.com/viewer/viewAbstractPrintFriendly.asp?CKey={C411486E-C86E-478F-A13C-1C04C6802182}&SKey={647E37D8-104B-4973-9287-9D0CF1AA7E5A}&MKey={382D7E47-BE0B-4BBA-B3A6-E511C92FA999}&AKey={32093528-52DC-4EBE-9D80-29DAD84C92CE} Abstract] |
* [http://www.abstractsonline.com/viewer/viewAbstractPrintFriendly.asp?CKey={C411486E-C86E-478F-A13C-1C04C6802182}&SKey={647E37D8-104B-4973-9287-9D0CF1AA7E5A}&MKey={382D7E47-BE0B-4BBA-B3A6-E511C92FA999}&AKey={32093528-52DC-4EBE-9D80-29DAD84C92CE} Abstract] |
||
* Rogers, Jo. ''What Food is That?: and how healthy is it?''. The Rocks, Sydney, NSW: Lansdowne Publishing Pty Ltd, 1990. ISBN 1-86302-823-4. |
* Rogers, Jo. ''What Food is That?: and how healthy is it?''. The Rocks, Sydney, NSW: Lansdowne Publishing Pty Ltd, 1990. ISBN 1-86302-823-4. |
||
* Cardwell, Glenn. ''Spinach is a Good Source of What?''. The Skeptic. Volume 25, No 2, Winter 2005. Pp 31–33. ISSN 0726-9897 |
* Cardwell, Glenn. ''Spinach is a Good Source of What?''. The Skeptic. Volume 25, No 2, Winter 2005. Pp 31–33. ISSN 0726-9897 |
18:05, 16 փետրվարի 2017-ի տարբերակ
Սպանախ | ||||||||||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
Գիտական դասակարգում | ||||||||||||||
|
||||||||||||||
Լատիներեն անվանում | ||||||||||||||
Spinacia oleracea L.
| ||||||||||||||
|
Սպանախ (լատին․՝ Spinacia oleracea), ծմել, շոմին, թելուկազգիների ընտանիքի երկտուն, միամյա կամ երկամյա բույսերի ցեղ։ Տարածված տերևաբանջարայնին սննդամթերք][1]։ Հայտնի է 3 տեսակ։
ՀՀ-ում՝ 2 տեսակ՝
- Սպանախ քառառէջ (Տ. tetrandra)
- Սպանախ սովորական (Տ. oleracea), որը տարածված է մշակության մեջ։
Կենսաբանական նկարագիր
Ցողունը մերկ է, բարձրությունը՝ 20-50 սմ։ Տերևները եռանկյունանիզակաձև կամ երկարավուն-ձվաձև են, հարթ կամ ծալքավոր։ Վեգետացիայի սկզբում ձևավորվում է տերևների վարդակը, հետագայում կազմակերպվում ծաղկող ցողունը։ Արական ծաղիկները հավաքված են հուրանաձև ծաղկաբույլերում, իգականները՝ տերևանութներում։ Ծաղկում է մարտ-ապրիլին։ Պտուղը գնդաձև է, փշոտ կամ առանց փշերի։
Տարածում
Քառառէջ սպանախը հանդիպում է Արարատի (Դվին գ.) և Կոտայքի (Ջրվեժ գյուղի) մարզերում, աճում է թմբերի, չոր թեքությունների վրա, քարքարոտ վայրերում. գրանցված է ՀՀ Կարմիր գրքում:
Սպանախի հայրենիքը Փոքր Ասիան և Միջին Ասիան են։ Վայրի սպանախն աճում է Կովկասում, Անդրկովկասում, միջինասիական հանրապետություններում։
Քիմիական կազմ
Սպանախի տերևները հարուստ են սպիտակուցներով, ածխաջրերով, պարունակում են C, B խմբի վիտամիններ, կարոտին (A-նախավիտամին), երկաթի և ֆոսֆորի աղեր, սպիտակուցներով, ճարպով, յոդով և այլն։
Սպանախի տերևների չոր նյութը 8-11% է, սպիտակուցները՝ 2-2,5%։ 100 գ հում սպանախը պարունակում է 55-65 մգ C, մոտ 0,03 մգ B1 և 0,25-0,30 մգ B2 վիտամին, պարունակում է նաև A վիտամինի նախավիտամին համարվող կարոտինը։
Նշանակություն և կիրառում
Կարելի է օգտագործել յուղով և ձվով տապակած վիճակում։ Ուտելու համար օգտագործվում է սպանախի վարդակի մատղաշ տերևները, որոնք օժտված են բարձր սննդարժեքով և հարուստ են դյուրամարս սպիտակուցներով, ճարպով, յոդով, երկաթով, ֆոսֆորով, կալիումով և մի շարք վիտամիններով։ Սպիտակուցների պարունակության առումով սպանախը մրցում է կաթի հետ և մի փոքր հետ է մնում մսից։
Դասակարգում | Երկիր | Արտադրություն (Տոննա) |
---|---|---|
1 | Չինաստան | 18,782,961 |
2 | ԱՄՆ | 409,360 |
3 | Ճապոնիա | 263,500 |
4 | Թուրքիա | 221,632 |
5 | Ինդոնեզիա | 160,513 |
6 | Ֆրանսիա | 110,473 |
7 | Իրան | 105,351 |
8 | Հարավային Կորեա | 104,532 |
9 | Պակիստան | 103,446 |
10 | Բելգիա | 99,750 |
Համաշխարհային արտադրություն | 20,793,353 | |
Source: UN Food & Agriculture Organization[2] |
Սպանախը լայնորեն օգտագործվում է պահածոների արդյունաբերության մեջ, որտեղ դրանցից պատրաստում են այսպես կոչված՝ կանաչ պյուրե՝ ոլոռի և մսով պահածոների համար։ Սպանախի արժեքավոր հատկություններից են նրա վաղահաությունը և ցրտադիմացկունությունը, որոնց շնորհիվ Արարատյան հարթավայրում սպանախը հնարավոր է օգտագործել աշնան, ձմռան և վաղ գարնան ամիսներին։
Տաքսոնոմիա
- Spinacia oleracea subsp. spinosa Arcang. 1882
- Spinacia oleracea subsp. inermis Arcang. 1882
- Spinacia spinosa Moench 1794
- Spinacia oleracea subsp. spinosa (Moench) Čelak.
- Spinacia oleracea subsp. inermis (Moench) Čelak. 1871
- Spinacia inermis Moench 1794
- Spinacia glabra Mill.
- Spinacia oleracea subsp. glabra (Mill.) Cout.
- Chenopodium oleraceum (L.) E.H.L.Krause
Ծանոթագրություններ
- ↑ Watercress tops list of ‘powerhouse fruits and vegetables.’ Who knew? - The Washington Post
- ↑ «Production of Spinach by countries». UN Food & Agriculture Organization. 2011. Վերցված է 2013 թ․ օգոստոսի 26–ին-ին.
Գրականություն
- Abstract
- Rogers, Jo. What Food is That?: and how healthy is it?. The Rocks, Sydney, NSW: Lansdowne Publishing Pty Ltd, 1990. ISBN 1-86302-823-4.
- Cardwell, Glenn. Spinach is a Good Source of What?. The Skeptic. Volume 25, No 2, Winter 2005. Pp 31–33. ISSN 0726-9897
- Blazey, Clive. The Australian Vegetable Garden: What's new is old. Sydney, NSW: New Holland Publishers, 1999. ISBN 1-86436-538-2
- Stanton, Rosemary. Complete Book of Food and Nutrition. Australia, Simon & Schuster, Revised Edition, 1995. ISBN 0-7318-0538-0
- Sutton, M. (2010) The Spinach Popeye Iron Decimal Error Myth is Finally Busted. Best Thinking.Com: http://www.bestthinking.com/articles/science/chemistry/biochemistry/the-spinach-popeye-iron-decimal-error-myth-is-finally-busted
Արտաքին հղումներ
Այս հոդվածի կամ նրա բաժնի որոշակի հատվածի սկզբնական տարբերակը վերցված է Հայաստանի բնաշխարհ հանրագիտարանից, որի նյութերը թողարկված են Քրիեյթիվ Քոմմոնս Նշում–Համանման տարածում 3.0 (Creative Commons BY-SA 3.0) թույլատրագրի ներքո։ |