Ոլոռ

Ոլոռ
Գիտական դասակարգում
Թագավորություն Բույսեր Բաժին [[Ծածկասերմեր]] Դաս [[Երկշաքիլավորներ]] Կարգ [[Թիթեռնածաղկավորներ]] Ընտանիք [[Բակլազգիներ]] Ցեղ '''Ոլոռ'''
Լատիներեն անվանում
Pisum sativum L., 1753
Հոմանիշներ
Pisum arvense L., 1753 Lathyrus oleraceus Lam., 1779 Pisum vulgare S.B.Jundz., 1791
Դասակարգումը Վիքիցեղերում Պատկերներ Վիքիպահեստում

Ոլոռը (լատ.՝ Pisum) բակլազգիների (թիթեռնածաղկավորներ) ընտանիքի միամյա և բազմամյա խոտաբույսերի ցեղ։ Հայտնի է 6-7 տեսակ։ Սննդի մեջ օգտագործվում են ինչպես ոլոռի հատիկները, այնպես էլ մատղաշ ունդերը։

Հայաստանում

Ծաղիկները

ՀՀ-ում՝ 2 տեսակ՝

• Ոլոռ բարձր (P. elatius), հանդիպում է Կոտայքի, Սյունիքի մարզերում (ստորինից մինչև վերին լեռն, գոտի) և Երևանի շրջակայքում, աճում է

թփուտներում, մարգագետիններում ու ցանքսերում,

• Ոլոռ ցանովի (P. sativum), որն ունի 2 ենթատեսակ՝
• Ոլոռ սովորական կամ ցանովի (P. sativum),
• Ոլոռ դաշտային (P. arvense)

Մշակվում են Արագածոտնի, Շիրակի, Լոռու, Տավուշի, Կոտայքի, Գեղարքունիքի, Սյունիքի մարզերում։

Կենսաբանական նկարագիր

Ցողունը անկյունավոր է, փռվողկառչող, երբեմն՝ կանգուն, բարձրություն՝ 20 սմ - 2,5 մ։ Տերևները զույգփետրաձև են, ձվաձև, կլորավուն կամ երկարավուն տերևիկներով, վերջանում են բեղիկներով։ Ծաղկաբույլը ողկույզ է կամ կեղծ հովանոց, ծաղիկները՝ սպիտակ կամ կարմրամանուշակագույն երանգավորումներով։ Ծաղկում է հունիսի կեսերին։ Ինքնափոշոտվող է (սակայն չոր ու տաք պայմաններում փոշոտվում է նաև խաչաձև)։ Պտուղը սրաձև ունդ է, ուղիղ համրիչանման։ Սերմերը (3-10 հատ) ձվաձև են, կլորավուն, անկյունավոր, հարթ կամ կնճռոտ, տարբեր գույների։ Ցրտադիմացկուն է, խոնավասեր։

Քիմիական կազմ

Ամբողջ աշխարհում ոլոռի եկամտաբերությունը

Համեմատած այլ բանջարային մշակաբույսերի հետ՝ ոլոռը սպիտակուցային նյութերով ամենահարուստն է և սննդարժեքի տեսակետից գրավում է առաջին տեղերից մեկը։ Տարբեր տեսակներ բնակլիմայական տարբեր պայմաններում տարբեր քիմիական կազմ են ունենում, սակայն ոլոռի չոր նյութի մեջ սպիտակուցային նյութերը միջին հաշվով կազմում են մոտ 22-32%, շաքարները՝ 16-27%, օսլան՝ 10-31%, ճարպերը՝ 1,6-2%, թաղանթանյութը՝ 2-6%։ Կալորիականությամբ ոլոռը 1,5-2 անգամ ավելի բարձր է, քան մյուս բանջարեղենները։ Ոլոռը հարուստ է նաև A, B և C վիտամիններով։

Կիրառում

Պարենային, կերային, ագրոտեխնիկական մշակաբույս է։ Սերմերն օգտագործվում են սննդի մեջ, կանաչ սերմերը նաև պահածոյացնում են։

Գրականություն

• European Association for Grain Legume Research (AEP). Pea. http://www.grainlegumes.com/default.asp?id_biblio=52 (չաշխատող հղում).
• Hernández Bermejo, J. E. & León, J., (1992). Neglected crops: 1492 from a different perspective, Food and Agricultural Organization of the United Nations (FAO) Contents
• Muehlbauer, F. J. and Tullu, A., (1997). Pisum sativum L. Purdue University. Pea
• Oelke, E. A., Oplinger E. S., et al. (1991). Dry Field Pea. University of Wisconsin.Dry Field Pea

Արտաքին հղումներ

• plantnames.unimelb.edu.au
• USDA-ի (ԱՄՆ Գյուղդեպարտամենտի) պրոֆիլ
• Sorting Pisum names
• USDA plant profile
• http://www.nal.usda.gov/fnic/foodcomp/search/

Այս հոդվածի կամ նրա բաժնի որոշակի հատվածի սկզբանական տարբերակը վերցված է Հայաստանի բնաշխարհ հանրագիտարանից, որի նյութերը թողարկված են Քրիեյթիվ Քոմմոնս Նշում–Համանման տարածում 3.0 (Creative Commons BY-SA 3.0) թույլատրագրի ներքո։