Jump to content

Ոլոռ

Վիքիպեդիայից՝ ազատ հանրագիտարանից
Ոլոռ
Ոլոռ
Ոլոռ
Դասակարգում
Թագավորություն  Բույսեր (Plantae)
Ենթատիպ Սերմնավոր բույսեր (Spermatophytes)
Կարգ Բակլածաղկավորներ (Fabales)
Ընտանիք Բակլազգիներ (Fabaceae)
Ենթաընտանիք Բակլայիններ (Faboideae)
Տրիբա Fabeae
Ցեղ Pisum
Տեսակ Ոլոռ (P. sativum)
Միջազգային անվանում
Pisum sativum

Ոլոռ (լատին․՝ Pisum), բակլազգիների (թիթեռնածաղկավորներ) ընտանիքի միամյա և բազմամյա խոտաբույսերի ցեղ։ Հայտնի է 6-7 տեսակ։ Սննդի մեջ օգտագործվում են ինչպես ոլոռի հատիկները, այնպես էլ մատղաշ ունդերը։

Ծաղիկները

Հայաստանում՝ 2 տեսակ՝

  • Ոլոռ բարձր (P. elatius), հանդիպում է Կոտայքի, Սյունիքի մարզերում (ստորինից մինչև վերին լեռնային գոտի) և Երևանի շրջակայքում, աճում է թփուտներում, մարգագետիններում ու ցանքսերում,
  • Ոլոռ ցանովի (P. sativum), որն ունի 2 ենթատեսակ՝
  • Ոլոռ սովորական կամ ցանովի (P. sativum),
  • Ոլոռ դաշտային (P. arvense)

Մշակվում են Արագածոտնի, Շիրակի, Լոռու, Տավուշի, Կոտայքի, Գեղարքունիքի, Սյունիքի մարզերում։

Կենսաբանական նկարագիր

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Ցողունը անկյունավոր է, փռվող-կառչող, երբեմն՝ կանգուն, բարձրություն՝ 20 սմ - 2,5 մ։ Տերևները զույգփետրաձև են, ձվաձև, կլորավուն կամ երկարավուն տերևիկներով, վերջանում են բեղիկներով։ Ծաղկաբույլը ողկույզ է կամ կեղծ հովանոց, ծաղիկները՝ սպիտակ կամ կարմրամանուշակագույն երանգավորումներով։ Ծաղկում է հունիսի կեսերին։ Ինքնափոշոտվող է (սակայն չոր ու տաք պայմաններում փոշոտվում է նաև խաչաձև)։ Պտուղը սրաձև ունդ է, ուղիղ համրիչանման։ Սերմերը (3-10 հատ) ձվաձև են, կլորավուն, անկյունավոր, հարթ կամ կնճռոտ, տարբեր գույների։ Ցրտադիմացկուն է, խոնավասեր։

Քիմիական կազմ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Ամբողջ աշխարհում ոլոռի եկամտաբերությունը

Համեմատած այլ բանջարային մշակաբույսերի հետ՝ ոլոռը սպիտակուցային նյութերով ամենահարուստն է և սննդարժեքի տեսակետից գրավում է առաջին տեղերից մեկը։ Տարբեր տեսակներ բնակլիմայական տարբեր պայմաններում տարբեր քիմիական կազմ են ունենում, սակայն ոլոռի չոր նյութի մեջ սպիտակուցային նյութերը միջին հաշվով կազմում են մոտ 22-32%, շաքարները՝ 16-27%, օսլան՝ 10-31%, ճարպերը՝ 1,6-2%, թաղանթանյութը՝ 2-6%։ Կալորիականությամբ ոլոռը 1,5-2 անգամ ավելի բարձր է, քան մյուս բանջարեղենները։ Ոլոռը հարուստ է նաև A, B և C վիտամիններով։

Պարենային, կերային, ագրոտեխնիկական մշակաբույս է։

Սերմերն օգտագործվում են սննդի մեջ, կանաչ սերմերը նաև պահածոյացնում են։

Գրականություն

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Արտաքին հղումներ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Վիքիցեղերն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Ոլոռ» հոդվածին։
Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Ոլոռ» հոդվածին։
Այս հոդվածի կամ նրա բաժնի որոշակի հատվածի սկզբնական տարբերակը վերցված է Հայաստանի բնաշխարհ հանրագիտարանից, որի նյութերը թողարկված են Քրիեյթիվ Քոմմոնս Նշում–Համանման տարածում 3.0 (Creative Commons BY-SA 3.0) թույլատրագրի ներքո։
Այս հոդվածի կամ նրա բաժնի որոշակի հատվածի սկզբնական կամ ներկայիս տարբերակը վերցված է Քրիեյթիվ Քոմմոնս Նշում–Համանման տարածում 3.0 (Creative Commons BY-SA 3.0) ազատ թույլատրագրով թողարկված Հայկական սովետական հանրագիտարանից  (հ․ 8, էջ 608