Յոզեֆ Հոֆման (երաժիշտ)

Յոզեֆ Հոֆման; լեհ.՝ Józef Kazimierz Hofmann
Ծնվել է	հունվարի 20, 1876
Ծննդավայր	Կրակով, Գալիցիայի և Լոդոմերիայի թագավորություն, Ցիսլեյտանիա, Ավստրո-Հունգարիա
Մահացել է	փետրվարի 16, 1957[…] (81 տարեկան)
Մահվան վայր	Լոս Անջելես, Կալիֆոռնիա, ԱՄՆ
Գերեզման	Ֆորեսթ Լոուն հուշայգի
Քաղաքացիություն	ԱՄՆ և Լեհաստան
Մասնագիտություն	դաշնակահար, կոմպոզիտոր, սցենարիստ, համալսարանի դասախոս և գյուտարար
Աշխատավայր	Քերտիսի անվան երաժշտական ինստիտուտ
Ծնողներ	հայր՝ Kazimierz Hofman?
Պարգևներ և ; մրցանակներ
Երեխաներ	Josef Anton Hofmann?
	Josef Hofmann (pianist) Վիքիպահեստում

Յոզեֆ Կազիմիր Հոֆման (լեհ.՝ Józef Kazimierz Hofmann, հունվարի 20, 1876(1876-01-20)^[1]^[2]^[3], Կրակով, Գալիցիայի և Լոդոմերիայի թագավորություն, Ցիսլեյտանիա, Ավստրո-Հունգարիա - փետրվարի 16, 1957(1957-02-16)^[4]^[1]^[2]^[…], Լոս Անջելես, Կալիֆոռնիա, ԱՄՆ^[4]), լեհական ծագմամբ ամերիկացի դաշնակահար և կոմպոզիտոր։

Կենսագրություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Ծնվել է երաժիշտների ընտանիքում, հայրը՝ Կազիմիր Հոֆմանը, դաշնակահար էր, մայրը երգել է կրակովյան օպերետում։ Երեք տարեկան հասակում Յոզեֆը ստացել է հոր առաջին երաժշտական դասերը և մեծ տաղանդ է ցուցաբերել, շուտով արդեն սկսել է ելույթ ունենալ որպես դաշնակահար և նույնիսկ կոմպոզիտոր (Նա նաև լավ ընդունակություններ ուներ մաթեմատիկայում, մեխանիկայում և այլ ճշգրիտ գիտություններում)։

Եվրոպայում հյուրախաղերից հետո Հոֆմանը 1887 թվականի նոյեմբերի 29-ին առաջնախաղ է ունեցել ԱՄՆ-ում` համերգով հանդես գալով Մետրոպոլիտեն օպերայի թատրոնում, որտեղ փայլուն կերպով կատարել է Բեթհովենի առաջին կոնցերտը, նաև հանպատրաստից ստեղծագործել է հանդիսատեսի կողմից առաջարկվող թեմաներով` հանրության առջև ունենալով մեծ հաջողություն։

Ապակու մագնատ Ալֆրեդ Կլարկը հիանալով պատանի երաժշտի արվեստով` փոխանցել է նրան 50.000 դոլար, ինչն ընտանիքին թույլ է տվել վերադառնալ Եվրոպա, որտեղ Հոֆմանը կարողացել է հանգիստ շարունակել իր ուսումը։ Որոշ ժամանակ նրա ուսուցիչը եղել է Մաուրիցի Մոշկովսկին, սակայն հետո Հոֆմանը եղել է Անտոն Ռուբինշտեյնի միակ մասնավոր աշակերտը (որն այդ ժամանակ ապրում էր Դրեզդենում), որը մեծ ազդեցություն է ունեցել նրա ստեղծագործական հայացքների վրա։

1894 թվականին Հոֆմանը կրկին սկսել է ելույթ ունենալ հանրության առջև, արդեն ոչ թե որպես հրաշամանուկ, այլ` որպես կազմավորված հասուն արտիստ։ Ռումբիշտեյնի չորրորդ կոնցերտը հեղինակի ղեկավարությամբ Համբուրգում կատարելուց հետո Ռումբիշտեյնը ասել է, որ այլևս նրան սովորեցնելու բան չունի և դադարեցնում է նրա հետ պարապմունքները։

Դարի վերջին Հոֆմանը եղել է աշխարհի ամենահայտնի և պահանջված դաշնակահարներից մեկը, նրա համերգները մեծ հաջողությամբ անցնում էին Մեծ Բրիտանիայում, Ռուսաստանում, ԱՄՆ-ում, Հարավային Ամերիկայում, ամենուր անշլագով։ Համերգներից մեկի ժամանակ Սանկտ Պետերբուրգում նա ապշեցրել է հանրությանը` 10 ելույթի ընթացքում նվագելով ավելի քան 250 տարբեր պիեսեր։ 1903 և 1904 թվականներին Հոֆմանը ելույթ է ունեցել Պետերբուրգում Յան Կուբելիկի հետ միասին այնպես, որ ըստ Օսիպ Մանդելշտամի հիշողությունների.

այն ժամանակվա պետերբուչգցու գիտակցության մեջ նրանք մի կերպար էին դարձել։ Երկվորյակների նման նրանք ունեին նույն հասակը և նույն ոճի էին։ Հասակով` միջինից ցածր, մազերը` ագռավի փետուրի պես սև։ Երկուսն էլ չափազանց ցածր ճակատ ունեին և շատ փոքր ձեռքեր։ Երկուսն էլ հիմա ինձ համար պատկերվում են որպես լիլիպուտների թատերախմբի ներկայացուցիչներ։

1914 թվականին Հոֆմանը տեղափոխվել է ԱՄՆ, որտեղ շուտով քաղաքացիություն է ստանացել և շարունակել է ելույթները։ 1924 թվականին Նա ընդունել է Ֆիլադելֆիայում նոր հիմնադրված Կյորտիսոսկու երաժշտության ինստիտուտը ղեկավարելու առաջարկը և այն ղեկավարել է մինչև 1938 թվականը։ Իր ղեկավարման ընթացքում ինստիտուտը դուրս է եկել համաշխարհային մակարդակի` դառնալով հիանալի դպրոց ապագայում շատ հայտնի երաժիշտների համար։

Հոֆմանի ակտիվ ելույթները շարունակվել են մինչև 1940-ական թվականների սկիզբը, նրա վերջին համերգը կայացել է 1946 թվականին, Նյու Յորքում։ Հոֆմանը կյանքի վերջին տարիներին ոգևորված էր ձայնագրությունների և մեխանիկայի մշակմամբ, նրան են պատկանում տասնյակ արտոնագրեր դաշնամուրի կառուցվածքի տաարբեր բարելավումների համար^[5]^[6], նաև տարբեր բարելավումներ մեքենաների համար, որոնցից էին ամորտիզատորը, որի նախագիծը նման էր դաշնամուրի ոտնակին և «մաքրիչները», որի գործողության հիմքում ընկած է մետրոնոմի սկզբունքը^[7]։

Ստեղծագործություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Հոֆմանը 20-րդ դարի մեծագույն դաշնակահարներից մեկն էր։ Փայլուն տեխնիկան և յուրօրինակ ռիթմիկ երևակայությունը համատեղ թույլ էին տալիս նրան նվագել տարերային հզորությամբ և ուժով, իսկ շնորհիվ գերազանց հիշողության նա կարող էր չմտածել մեկ անգամ կատարած ստեղծագործությունը հերթական համերգից առաջ «վերաթարմացնելու» մասին։

Դաշնակահարի խաղացանկը հսկայական էր, բայց ոչ համապարփակ, այն սահմանափակվել է 19-րդ դարի առաջին կեսի ժառանգությամբ, Բեթհովենից մինչև Ֆերենց Լիստ։ Շատ հաճախ Հոֆմանը իր ծրագրերին էր միացնում Շոպենի ստեղծագործությունները և հատկապես նվագում էր վալսերը, նույն կատարելությամն` մազուրկաները, «որի առջև լռում էր ցանկացած քննադատություն»^[8]։ Սակայն նա գրեթե երբեք չի կատարել ժամանակակից կոմպոզիտորների երաժշտությունները։ Բացառություն չէր նույնիսկ Սերգեյ Ռախմանինովի դաշնամուրային երրորդ կոնցերտը, որը նվիրված էր Հոֆմանին, որի ստեղծագործությունները Ռախմանինովը ևս շատ էր գնահատում։ Հոֆմանը եղել է պատմության մեջ առաջին երաժիշտը, որը 1887 թվականին ձայնագրել է իր կատարումը ֆանոգրաֆով, սակայն հետագայում ստուդիայում քիչ էր ձայնագրվում։ Հոֆմանի մեծ քանակությամբ ձայնագրություններ, որոնք կատարվել էին համերգների ընթացքում, պահպանվել են մինչ օրերս։

Հոֆմանը համարվում է մոտ հարյուր ստեղծագործությունների (հրապարակվել են Միշել Դվորսկի կեղծանվամբ), դաշնամուր նվագելու արվեստի մասին երկու` «Խորհուրդներ երիտասարդ դաշնակահարներին» և «Դաշնամուրային նվագակցում» գրքերի հեղինակ։

Մատենագրություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Баринова М. Н. Воспоминания о Гофмане и Бузони. — М.: Музыка, 1964.
Рабинович Д. Играет Иосиф Гофман. — «Советская музыка», № 7 за 1961 год.

Ծանոթագրություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

↑ ^1,0 ^1,1 ^1,2 ^1,3 ^1,4 Bibliothèque nationale de France data.bnf.fr (ֆր.): տվյալների բաց շտեմարան — 2011.
↑ ^2,0 ^2,1 ^2,2 ^2,3 ^2,4 Encyclopædia Britannica
↑ ^3,0 ^3,1 Առցանց լեհական կենսագրական բառարան (польск.)
↑ ^4,0 ^4,1 ^4,2 ^4,3 ^4,4 ^4,5 Гофман Иосиф // Большая советская энциклопедия (ռուս.): [в 30 т.] / под ред. А. М. Прохоров — 3-е изд. — М.: Советская энциклопедия, 1969.
↑ HOFMANN — Google Patent Search(չաշխատող հղում)
↑ PIANO ACTION — Google Patent Search(չաշխատող հղում)
↑ Marek Kępa. Twice The Genius: The Music & Inventions of Józef Hofmann // Culture.pl, 19.09.2017.
↑ Вступительная статья Г. М. Когана к книге: Гофман И. Фортепианная игра. Ответы на вопросы о фортепьянной игре // М.: Музгиз, 1961—224 с. (см. стр. 12, 17-18)

Արտաքին հղումներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Иосиф Гофман: Ноты произведений на IMSLP
Յոզեֆ Հոֆման(անգլ.) Allmusic կայքում
Հոֆմանի և այլ դաշնակահարների կենսագրությունը (անգլ.)
Հարցազրույց Հոֆմանի հետ

Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Յոզեֆ Հոֆման (երաժիշտ)» հոդվածին։

Այս հոդվածի կամ նրա բաժնի որոշակի հատվածի սկզբնական կամ ներկայիս տարբերակը վերցված է Քրիեյթիվ Քոմմոնս Նշում–Համանման տարածում 3.0 (Creative Commons BY-SA 3.0) ազատ թույլատրագրով թողարկված Հայկական սովետական հանրագիտարանից (հ․ 6, էջ 594)։

[_036f04a63ae92f50-1] 1,0 ^1,1 ^1,2 ^1,3 ^1,4 Bibliothèque nationale de France data.bnf.fr (ֆր.): տվյալների բաց շտեմարան — 2011.

[_445ae1e853aae0ea-2] 2,0 ^2,1 ^2,2 ^2,3 ^2,4 Encyclopædia Britannica

[_710cd8981218229e-3] 3,0 ^3,1 Առցանց լեհական կենսագրական բառարան (польск.)

[_de3bf2f258fa79e9-4] 4,0 ^4,1 ^4,2 ^4,3 ^4,4 ^4,5 Гофман Иосиф // Большая советская энциклопедия (ռուս.): [в 30 т.] / под ред. А. М. Прохоров — 3-е изд. — М.: Советская энциклопедия, 1969.

[5] HOFMANN — Google Patent Search(չաշխատող հղում)

[6] PIANO ACTION — Google Patent Search(չաշխատող հղում)

[7] Marek Kępa. Twice The Genius: The Music & Inventions of Józef Hofmann // Culture.pl, 19.09.2017.

[Hoffmann-8] Вступительная статья Г. М. Когана к книге: Гофман И. Фортепианная игра. Ответы на вопросы о фортепьянной игре // М.: Музгиз, 1961—224 с. (см. стр. 12, 17-18)

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]