Jump to content

Մասնակից:Անահիտ Աթաբեկյան/Ավազարկղ2

Վիքիպեդիայից՝ ազատ հանրագիտարանից


Ուտելը (հայտնի է նաև որպես սպառող) Սննդամթերքի կլանումն է,որը սովորաբար հետերոտրոֆ օրգանիզմն Սննդամթերքի էներգետիկ արժեքն ապահովելու և աճ ապահովելու համար է: Կենդանիները և այլ հետերոտրոֆները պետք է ուտեն գոյատևելու համար։ Մսակերներ կենդանիները ուտում են այլ կենդանիներ, Ֆիտոֆագեր կենդանիները ՝ բույսեր, բազմակերները սպառում են ինչպես բուսական, այնպես էլ կենդանական ծագման խառնուրդ, իսկ վնասակարները ՝ մանրուքներ: Սնկերը մարսում են իրենց մարմնից դուրս գտնվող օրգանական նյութերը, ի տարբերություն կենդանիների, որոնք իրենց սնունդը մարսում են իրենց մարմնի ներսում: Մարդկանց համար ուտելը առօրյա կյանքի գործունեություն է: Որոշ անհատներ կարող են սահմանափակել սննդի ընդունման իրենց քանակը: Սա կարող է լինել կյանքի ընտրության արդյունք, սովի կամ սովի պատճառով, որպես դիետայի մի մաս կամ որպես կրոնական ծոմ պահելը:

Ամանդինես Դե Պռովիանս, Աֆիշան Լեոնետտո Կապիելիոից, 1900

Մարդկանց շրջանում ուտելու պրակտիկա

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Շատ տներ ունեն մեծ խոհանոցային տարածք, որը նվիրված է կերակուրների և սննդի պատրաստմանը, և կարող են ունենալ ճաշասենյակ, ճաշասենյակ կամ ուտելու համար նախատեսված այլ տարածք:

Հասարակությունների մեծ մասում կան նաև ռեստորաններ, սննդի կետեր և սննդի վաճառողներ, որպեսզի մարդիկ կարողանան ուտել տնից հեռու, սնունդ պատրաստելու ժամանակ չունենալու կամ որպես սոցիալական առիթ[1]: Բարդության բարձրագույն մակարդակում այս վայրերը դառնում են «թատերական տեսարաններ» գլոբալ կոսմոպոլիտիզմ և առասպել [2]: Պիկնիկներում, կաթսաներում և սննդի փառատոններում ուտելը, ըստ էության, սոցիալական հավաքույթի հիմնական նպատակն է: Շատ սոցիալական միջոցառումների ժամանակ ներկա գտնվողների համար մատչելի են դառնում սնունդն և խմիչքները:

Մարդիկ սովորաբար օրական երկու կամ երեք անգամյա սնունդ են ընդունում[3]: Ավելի փոքր քանակությամբ նախուտեստները կարող են սպառվել ուտելու ընթացքում: Մեծ Բրիտանիայի բժիշկները խորհուրդ են տալիս օրական երեք անգամ ուտել 400-600 կկալ միջև[4][5], չորսից վեց ժամ տևողությամբ[6]:Երեք լավ հավասարակշռված սնունդ ունենալը[7] այդ դեպքում կկազմի մոտ 1800–2000 կկալ , ինչը սովորական մարդու միջին պահանջն է: Երեք լավ հավասարակշռված սնունդ ունենալը այդ դեպքում կկազմի մոտ 1800–2000 կկալ, ինչը սովորական մարդու միջին պահանջն է[8]

Շարիաթի օրենսդրության ներքո այն կարող է արգելվել մահմեդական մեծահասակների համար Ռամադանի ցերեկային ժամերին[9][10][11]

Անգլիայում կանայք ուտում են թխվածքաբլիթներ


Մարդկանց միջև զարգացում

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Նորածին երեխաները մեծահասակների համար նախատեսված սնունդ չեն ուտում[12] : Նրանք գոյատևում են բացառապես կրծքի կաթով կամ հատուկ մանկան համար նախատեսված հավելումներով: Փոքր քանակությամբ խյուսով սնունդ երբեմն կերակրում են երկու կամ երեք ամսական երիտասարդ նորածիններին, բայց նորածինների մեծ մասը մեծահասակների սնունդ չի ուտում, մինչև նրանք վեցից ութ ամսական լինեն: Երիտասարդ նորածիններն ուտում են մանկական պյուրեով սնունդ, քանի որ նրանք ունեն քիչ ատամներ և թչ լիարժեք մարսողական համակարգեր: 8-ից 12 ամսվա ընթացքում մարսողական համակարգը բարելավվում է, և շատ երեխաներ սկսում են ուտել մատների սնունդ: Նրանց սննդակարգը, սակայն, դեռևս սահմանափակ է, քանի որ նորածինների մեծամասնության մոտ այս տարիքում սեղանատամ կամ կաթնատամի չկա , և հաճախ ունեն սահմանափակ թվով կտրվածքներ: 18 ամսվա ընթացքում երեխաները հաճախ ունենում են բավարար ատամներ և բավականաչափ հասուն մարսողական համակարգ ՝ մեծահասակների համար նույն սնունդն ուտելու համար: Սնվել սովորելը երեխաների համար խառնաշփոթ գործընթաց է, և երեխաները հաճախ չեն տիրապետում կոկիկությանը կամ վարվելակարգին, մինչև հինգ կամ վեց տարեկան չլինեն:

Ճապոնացի աղջիկը թորթ ուտելիս

Ուտելու համար նախատեսված վայրեր

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Ուտելու համար նախատեսված վայրերը տատանվում են ըստ աշխարհի տարբեր տարածաշրջանների, քանի որ մշակույթն ազդում է մարդկանց ուտելու եղանակի վրա: Օրինակ ՝ Մերձավոր Արևելքի երկրների մեծ մասում հատակին նստած ուտելը ամենատարածվածն է, և ենթադրվում է, որ դա ավելի առողջ է, քան սեղանին նստած ուտելը[13][14]:

Հին հույները նախընտրում էին նստած վիճակում ուտելը, որը նրանք կոչում էին սիմպոզիում, և այդ սովորույթը ընդունեցին Հին Հռոմեացիները[15]: Հին Եբրայեցիները նույնպես այս կեցվածքն ընդունեցին Փեսախի ավանդական տոնակատարությունների համար[16]

Ռեստորանում պատառաքաղով սնունդ ուտելու ձև

Հարկադրական շատակերություն

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Հարկադրաբար գերհագեցումը կամ հուզական ուտելը «բացասական հույզերին ի պատասխան ուտելու միտում է[17]: Էմպիրիկ ուսումնասիրությունները ցույց են տվել, որ անհանգստությունը հանգեցնում է նորմալ քաշ ունեցող մարդկանց սննդի սպառման նվազման և գեր մարդկանց սննդի սպառման ավելացմանը[18]:

Ուզբեկստանում ուտելու ավանդական եղանակ

Բազմաթիվ լաբորատոր ուսումնասիրություններ ցույց տվեցին, որ ավելորդ քաշ ունեցող անձինք ավելի հուզականորեն են արձագանքում և հյուծված վիճակում ավելի շատ են հաց ուտում, քան նորմալ քաշ ունեցող մարդիկ: Էմպիրիկ ուսումնասիրությունները ցույց են տվել, որ անհանգստությունը հանգեցնում է նորմալ քաշ ունեցող մարդկանց սննդի սպառման նվազմանը և գեր մարդկանց սննդի սպառման ավելացմանը:

Բազմաթիվ լաբորատոր ուսումնասիրություններ ցույց տվեցին, որ ավելորդ քաշ ունեցող անձինք ավելի հուզականորեն են արձագանքում և հյուծված վիճակում ավելի շատ են հաց ուտում քան նորմալ քաշ ունեցող մարդիկ: Ավելին, հետևողականորեն պարզվել է, որ գեր մարդիկ ավելի հաճախ և ավելի ինտենսիվ են ունենում բացասական հույզեր, քան նորմալ քաշ ունեցող անձինք[19]

Լոուի և Ֆիշերի կողմից անցկացված նատուրալիստական ուսումնասիրությունը համեմատել է նորմալ և ավելորդ քաշ ունեցող քոլեջի ուսանողների հուզական ռեակտիվությունն ու հուզական ուտելը: Ուսումնասիրությունը հաստատեց գեր անհատների գերլարելու հակումը, բայց այդ արդյունքները վերաբերում էին միայն նախուտեստներին, ոչ թե սնունդին: Դա նշանակում է, որ գեր մարդիկ հակված չէին ավելի շատ ուտել ուտելիս,ավելի շուտ, ուտելիքների միջև ընկած նախուտեստների քանակն ավելի մեծ էր: Լոուի և Ֆիշերի առաջարկած հնարավոր բացատրություններից մեկը այն է, որ գեր մարդիկ սովորաբար իրենց ուտելիքներն ուտում են ուրիշների հետ և միջինից ավելին չեն ուտում `այլ մարդկանց ներկայության պատճառով:Մեկ այլ հնարավորինս բացատրություններից մեկն այն է որ գեր անհատները սոցիալական ցանկալիությունից ելնելով չեն ուտում ավելի շատ, քան մյուսները: Ընդհակառակը, նախուտեստները սովորաբար ուտում են միայնակ[20][21]

Սով ու հագեցածություն

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Լրացուցիչ տեղեկություններ. Քաղց

Աղջիկը՝ սննդի համար նախատեսված փայտիկներով


Կան բազմաթիվ ֆիզիոլոգիական մեխանիզմներ, որոնք վերահսկում են կերակուրը սկսելը և դադարեցնելը: Սննդամթերքի ընդունման վերահսկողությունը ֆիզիոլոգիապես բարդ, դրդապատճառված վարքային համակարգ է: Ապացուցված է, որ հորմոնները, ինչպիսիք են խոլեցիստոկինինը, բոմբեզինը, նեյրոթենսինը, անորեկտինը, կալցիտոնինը, էնտերոստատինը, լեպտինը և կորտիկոտրոպին ազատող հորմոնը, ճնշում են սննդի ընդունումը[20][21]:

Սննունդի ընդունում

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Կան բազմաթիվ ազդակներ, որոնք տալիս են քաղցը: Գոյություն ունեն բնապահպանական ազդակներ, Ստամոքսաղիքային համակարգի ազդանշաններ և նյութափոխանակության ազդակներ, որոնք սով են առաջացնում: Բնապահպանական ազդակները գալիս են մարմնի զգայարաններից: Սովի զգացումը կարող է հարուցվել ուտելիքի հոտից և մտածելուց, ափսեի տեսքից կամ ինչ-որ մեկից ով խոսում է ուտելուց.[22]  : Ստամոքսից ստացվող ազդակները սկսվում են գրեպինի պեպտիդ հորմոնի արտանետմամբ: Գրելինը հորմոն է, որը մեծացնում է ախորժակը ՝ ուղեղին ազդարարելով, որ մարդը սոված է[23]

Եթովպիացիները ուտում են ձեռքով

Բնապահպանական ազդանշաններն ու գրելինը սովածություն առաջացնող միակ ազդանշանները չեն, կան նաև այլ նյութափոխանակության ազդակներ: Երբ ուտելու ժամանակն անցնում է , մարմինը սկսում է սննդանյութեր վերցնել երկարաժամկետ ջրամբարներից[22] : Երբ բջիջների գլյուկոզի մակարդակը իջնում է (գլյուկոպրիվացիա), մարմինը սկսում է սովի զգացում առաջացնել[23]: Մարմինը խթանում է նաև ուտելը ՝ բջջային լիպիդների մակարդակի անկում հայտնաբերելով (լիպոպրիվացիա): Եվ՛ ուղեղը, և՛ լյարդը վերահսկում են նյութափոխանակության վառելիքի մակարդակը: Ուղեղը ստուգում է գլյուկոպրիվացիան արյան ուղեղի արգելքի իր կողմում (քանի որ գլյուկոզան դրա վառելիքն է), մինչդեռ լյարդը վերահսկում է մարմնի մնացած մասը և՛ լիպոպրիվացիայից, և՛ գլյուկոպրիվացիայից[24]

Վերջնարդյունք

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Գոյություն ունեն հագեցման կարճաժամկետ ազդակներ, որոնք առաջանում են գլխից, ստամոքսից, աղիքներից և լյարդից: Հագեցման երկարաժամկետ ազդակները գալիս են ճարպային հյուսվածքից[22]: Սննդի համն ու հոտը կարող են նպաստել կարճաժամկետ հագեցմանը ՝ թույլ տալով մարմնին սովորել, թե երբ դադարեցնել ուտելը: Ստամոքսը ընկալիչներ է ընդոունում է , որպեսզի հասկանանք, թե երբ ենք կուշտ: Աղիքները պարունակում են նաևւ ընկալիչներ, որոնք հագեցածության ազդանշաններ են ուղարկում ուղեղին: Խոլեցիստոկինին հորմոնը արտազատվում է տասներկումատնյա աղիքի կողմից, և այն վերահսկում է ստամոքսի դատարկման արագությունը[25] : Ենթադրվում է, որ այս հորմոնը հագեցման ազդանշան է ուղեղի համար: Peptide YY, 3-36- ը բարակ աղիքի կողմից արձակված հորմոն է և այն նաև օգտագործվում է որպես ուղեղի հագեցման ազդանշան[26] : Ինսուլինը նաև ծառայում է որպես հագեցածության ազդանշան ուղեղի համար: Ուղեղը հայտնաբերում է արյան մեջ ինսուլինը, ինչը ցույց է տալիս, որ սննդանյութերը կլանում են բջիջները, և մարդը կշտանում է: Երկարաժամկետ հագեցվածությունը գալիս է ճարպային հյուսվածքի մեջ պահվող ճարպից: Ճարպակալած հյուսվածքը լեպտին հորմոն է արտազատում, իսկ լեպտինը ճնշում է ախորժակը: Ճարպակալած հյուսվածքից երկարատև հագեցման ազդանշանները կարգավորում են կարճաժամկետ հագեցվածության ազդակները[22]

Գերմանական Շեպարդ տեսակի շունը ուտում է մարդու ձեռքից

Ուղեղի դերը

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Ուղեղի ցողունը կարող է վերահսկել սննդի ընդունումը, քանի որ այն պարունակում է նյարդային շղթաներ, որոնք հայտնաբերում են սովի և հագեցածության ազդանշանները մարմնի այլ մասերից[22]: Առնետների միջոցով հետազոտվել է սննդի ընդունման ուղեղի ցողունի ներգրավվածությունը: Առնետները, որոնց գլխուղեղի ցողունային շարժիչային նեյրոններն անջատվել են գլխուղեղի կիսագնդերի նյարդային շղթաներից (դեբրեբրացիա), ի վիճակի չեն մոտենալ և ուտել սնունդ[22] : Փոխարենը նրանք ստիպված են իրենց սնունդը ստանալ հեղուկ վիճակում: Այս հետազոտությունը ցույց է տալիս, որ ուղեղի ցողունը, իրոք, դեր է խաղում ուտելու մեջ:

Հիպոթալամուսում կա երկու պեպտիդներ, որոնք արտադրում են սով, մելանինի խտացնող հորմոն և օրեքսին: Մելանինի խտացնող հորմոնն ավելի մեծ դեր ունի սովի առաջացման գործում: Մկների մոտ մելանինի խտացնող հորմոնն խթանում է կերակրումը, և մելանինի խտացնող հորմոնի գերարտադրություն առաջացնող մուտացիան հանգեցրեց գերհագեցման և ճարպակալման[27]: Օրեքսինը ավելի մեծ դեր ունի ուտելու և քնելու միջև կապը վերահսկելու գործում: Հիպոթալամուսի այլ պեպտիդներ, որոնք ուտելու պատճառ են հանդիսանում, նեյրոպրեպտիդի և ագուտի հետ կապված սպիտակուց[22]:

Հիպոթալամուսում հագեցածությունը խթանում է լեպտինը: Լեպտինը թիրախավորում է աղեղնավոր միջուկի ընկալիչները և ճնշում է մելանինի խտացնող հորմոնի և օրեքսինի սեկրեցիան: Աղեղնավոր միջուկը պարունակում է ևս երկու պեպտիդ, որոնք ճնշում են քաղցը[22]:

Անկարգություններ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Հիմնական հոդված ՝ Սնման խանգարում


Ֆիզիոլոգիապես, ուտելը, ընդհանուր առմամբ, պայմանավորված է սովից, բայց կան բազմաթիվ ֆիզիկական և հոգեբանական պայմաններ, որոնք կարող են ազդել ախորժակի վրա և խաթարել ուտելու բնականոն ռեժիմը: Դրանք ներառում են մեծ դեպրեսիվ խանգարում, սննդային ալերգիա, որոշակի քիմիական նյութերի կլանում, նյարդային բուլիմիա, նյարդոզային անորեքսիա, հիպոֆիզի գեղձի անսարքություն և ներզատական համակարգ այլ խնդիրներ, ինչպես նաև բազմաթիվ այլ հիվանդություններ և սննման խանգարումներ:

Սննդարար սննդի քրոնիկական պակասը կարող է առաջացնել տարբեր հիվանդություններ, և, ի վերջո, կհանգեցնի [[սովամահության]]: Երբ դա տեղի է ունենում զանգվածային մասշտաբով մի վայրում, դա համարվում է սով:

Եթե ուտելն և խմելը հնարավոր չէ, ինչպես հաճախ լինում է վիրահատությունից հետո ապաքինվելու ընդացքում, այլընտրանքներն են ՝ էնտերալ սնուցումը և պարանտերալը սնուցում [28] պարանտերալ սնուցում .[29] :

Այլ կենդանիներ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Կաթնասուններ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Կարճ կտուց կտոր էխիդնան միջատների համար

Մարմնի բարձր հաստատուն ջերմաստիճանը պահպանելու համար էներգիան թանկ է: Կաթնասունները, հետեւաբար, սննդարար և առատ դիետայի կարիք ունեն: Չնայած ամենա սկզբում կաթնասունները հավանաբար գիշատիչ էին, այնուհետև տարբեր տեսակներ հարմարվել են ՝ տարբեր ձևերով բավարարելու իրենց սննդային պահանջները: Ոմանք այլ կենդանիներ են ուտում, այն համարվում է մսակերներ դիետա (և ներառում է միջատակեր դիետաներ): Այլ կաթնասուններ, որոնք կոչվում են Ֆիտոֆագեր կենդանիներ, ուտում են բույսեր, որոնք պարունակում են բարդ ածխաջրեր, ինչպիսիք են ցելյուլոզան: Խոտակեր դիետան ներառում է ենթատիպեր ՝ գրանդաքար (սերմացու), սաղարթ (տերև ուտել), մրգահյութ (պտղաբուծություն), նեկտարիռոու (նեկտար ուտել), մաստակ (լնդ ուտել) և միկոֆագիա (սնկային սնունդ): Խոտակեր կենդանիների մարսողական տրակտը բակտերիաներ է, որոնք խմորում են այս բարդ նյութերը և դրանք մատչելի են մարսելու համար, որոնք կա՛մ տեղավորված են բազմաբջիջ ստամոքսում, կա՛մ խոշոր աղիքներ [30]: Որոշ կաթնասուններ են կոֆրոֆագ, սպառում է արտաթորանքները `սնունդը չմարսած սննդանյութերը կլանելու ժամանակ: Ամենակեր կենդանին ուտում է ինչպես որսը, այնպես էլ բույսերը: Մսակեր կաթնասուններն ունեն պարզ մարսողական համակարգ, քանի որ մսի մեջ պարունակվող սպիտակուցները, լիպիդները և հանքանյութերը քիչ են պահանջում մասնագիտացված մարսման ճանապարհին.[31]: Սրա բացառությունները ներառում են ծովային կետեր, որոնք նույնպես աղիքային ֆլորա են պահում բազմախցիկ ստամոքսում, ինչպես երկրային խոտակեր կենդանիները[32]

Կենդանու չափը նույնպես գործոն է դիետայի տեսակը որոշելու համար ըստ Ալենի կանոնի: Քանի որ փոքր կաթնասուններն ունեն ջերմություն կորցնող հատկություն և ջերմարտադրող ծավալի մեծ հարաբերակցություն, նրանք հակված են ունենալ մեծ էներգիայի պահանջներ և նյութափոխանակության բարձր արագություն: Կաթնասունները, որոնց քաշը մոտ 18 ունցայից պակաս է (510 գ. 1,1 ֆունտ) հիմնականում միջատակեր են, քանի որ նրանք չեն կարող հանդուրժել խոտակեր կենդանու դանդաղ և բարդ մարսողության գործընթացը: Մինչդեռ ավելի մեծ կենդանիներ ավելի շատ ջերմություն են առաջացնում, և այդ ջերմության պակաս մասը կորչում է: Հետևաբար, նրանք կարող են հանդուրժել կամ դանդաղ հավաքման գործընթաց (մսակեր կենդանիներ, որոնք սնվում են ավելի մեծ ողնաշարավոր կենդանիներով), կամ դանդաղ մարսողության գործընթաց (խոտակեր կենդանիներ)[33] : Ավելին, կաթնասունները, որոնց քաշը գերազանցում է 18 ունցիան (510 գ. 1,1 ֆունտ) սովորաբար չեն կարող արթնացման ժամերին բավարար միջատներ հավաքել իրենց ինքնուրույնության համար: Միակ խոշոր միջատակեր կաթնասունները նրանք են, որոնք սնվում են միջատների (մրջյուններ կամ տերմիտներ) հսկայական գաղութներով[34]:

Որոշ կաթնասուններ ամենակեր են և ցուցադրում են տարբեր աստիճանի մսակեր և բուսակեր կենդանիներ ՝ հիմնականում հենվելով մեկի օգտին մյուսի համեմատ: Քանի որ բույսերն ու միսը տարբեր կերպ են մարսվում, նախապատվությունը կա մեկը մյուսի նկատմամբ, ինչպես արջերը, որտեղ որոշ տեսակներ կարող են հիմնականում մսակեր լինել, իսկ մյուսները ՝ հիմնականում խոտակեր[35]: Դրանք խմբավորված են երեք կատեգորիաների մեջ, հիպերկարմնոտություն (մսի 70% և ավելի) և հիպոկրնարանություն (միս 50% կամ պակաս): Հիպոկարնիվորների ատամնաշարը բաղկացած է ձանձրալի, եռանկյուն մարմնավոր ատամներից, որոնք նախատեսված են սնունդ աղալու համար: Այնուամենայնիվ, հիպերսարոտ կենդանիներն ունեն կոնաձեւ ատամներ և սուր մարմնավորումներ, որոնք նախատեսված են կտրելու, իսկ որոշ դեպքերում ուժեղ ծնոտներ ոսկորները մանրացնելու համար, ինչպես բորենիների դեպքում ՝ թույլ տալով նրանց ոսկորները օգտագործել[36] : Որոշ ֆիզիոլոգիական մսակերներ սպառում են բուսականությունը, իսկ որոշ ֆիզիոլոգիական խոտակեր կենդանիներ ՝ միս: Վարքագծային տեսանկյունից դա նրանց կդարձնի ամենակեր: Բայց ֆիզիոլոգիական տեսանկյունից դա կարող է պայմանավորված լինելկենդանաբանական այգու դեղագիտությամբ: Ֆիզիոլոգիապես կենդանիները պետք է կարողանան ինչպես էներգիա, այնպես էլ սննդանյութեր ստանալ բուսական և կենդանական նյութերից, որպեսզի լինեն ամենակեր:

Հիպոկարնոտ ամերիկյան սեւ արջը ընդդեմ հիպերսարոտ բևեռային արջի

Այսպիսով, նման կենդանիները դեռ կարող են դասակարգվել որպես մսակեր և խոտակեր կենդանիներ, երբ նրանք պարզապես սննդանյութեր են ձեռք բերում աղբյուրներից բխող նյութերից, որոնք առերևույթ չեն լրացնում դրանց դասակարգմանը[37] : Օրինակ, լավ փաստագրված է, որ որոշ սմբակավորներ, ինչպիսիք են ընձուղտները, ուղտերը և խոշոր եղջերավոր անասունները, կրծելու են ոսկորները սպառելով որոշակի հանքանյութեր և սնուցիչներ[38] : Բացի այդ, կատուները, որոնք սովորաբար համարվում են պարտադիր մսակերներ, ժամանակ առ ժամանակ ուտում են խոտ ՝ մարսվող նյութը (օրինակ ՝ մազագնդերը) վերականգնելու համար, օգնելով հեմոգլոբինի արտադրությանը և որպես լուծողական[39]:

Շատ կաթնասուններ, միջավայրում սննդի բավարար պահանջների բացակայության պայմաններում, ճնշում են նրանց նյութափոխանակությունը և էներգիա են խնայում , որը հայտնի է որպես ձմռան համար[40]: Ձմռանը նախորդող ժամանակահատվածում ավելի մեծ կաթնասունները, ինչպիսիք են արջերը, դառնում են պոլիֆագիա ՝ ճարպերի պաշարները մեծացնելու համար, մինչդեռ փոքր կաթնասունները նախընտրում են ուտելիք հավաքել և խնայել[41] : Նյութափոխանակության դանդաղումն ուղեկցվում է սրտի և շնչառության մակարդակի անկմամբ, ինչպես նաև ներքին ջերմաստիճանի անկմամբ, ինչը որոշ դեպքերում կարող է լինել շրջապատող ջերմաստիճանի շուրջ: Օրինակ ՝ ձմեռան արկտիկական գրունտների ներքին ջերմաստիճանը կարող է իջնել մինչև -2,9 ° C (26,8 ° F), բայց գլուխը և պարանոցը միշտ մնում են 0 ° C- ից բարձր (32 ° F)[42]:Տաք միջավայրում մի քանի կաթնասուններ պահում են երաշտի կամ ծայրահեղ ջերմության ժամանակ, օրինակ ՝ ճարպոտ պզուկ լեմուրը[43]։

Թռչուններ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Այս բաժինը հատված է թռչուններ բժնից'

Կտուցներով կերակրման հարմարեցումներ

Թռչունների դիետան բազմազան է և հաճախ ներառում է նեկտար, մրգեր, բույսեր, սերմեր, դիակ և տարբեր մանր կենդանիներ, ներառյալ այլ թռչուններ[44]:Թռչունների մարսողական համակարգը եզակի է ։ Պահեստավորմմամբ և կոկորդով, որը պարունակում է կուլ տված կերեր հղկելու համար և ատամների պակասը փոխհատուցելու համար[45]: Թռչունների մեծ մասը հարմարեցված է արագ մարսողության համար ՝ թռիչքին օգնելու համար[46]: Որոշ չվող թռչուններ հարմարվել են իրենց միգրացիայի ընթացքում որպես լրացուցիչ էներգիա օգտագործելու իրենց մարմնի շատ մասերում պահվո սպիտակուցը, ներառյալ աղիքներից ստացված սպիտակուցը[47] :

Թռչունները, որոնք օգտագործում են բազմաթիվ ռազմավարություններ սնունդ ստանալու կամ տարբեր սննդամթերքներով կերակրելու համար, կոչվում են գեներալիստներ, իսկ մյուսները, որոնք ժամանակ և ջանք են կենտրոնացնում հատուկ սննդամթերքի վրա կամ սնունդ ստանալու մեկ ռազմավարություն ունեն, համարվում են[44]: Թռչնաբուծության որոնման ռազմավարությունը կարող է տարբեր լինել ըստ տեսակների: Շատ թռչուններ հավաքում են միջատներից, անողնաշարավորներից, մրգերից կամ սերմերից: Ոմանք միջատներ են որսում ՝ հանկարծակի ճյուղից հարձակվելով: Այն տեսակները, որոնք փնտրում են Վնասակար օրգանիզմ, համարվում են օգտակար «կենսաբանական հսկողություն» և խթանում են դրանց առկայությունը բույսերի կենսաբանական պաշտպանություն դեմ պայքարում[48] ։ Ամբողջը միասին, միջատակեր թռչունները տարեկան ուտում են 400-500 միլիոն մետրային տոննա արտրոպոդներ[49]։

Նեկտար կերակրողներ, ինչպիսիք են կոլիբրի, արևի թռչունները,լորաները և այլ բեկորները, մասնավորապես, ունեն հարմարեցված լեզուներ և շատ դեպքերում օրինագծեր, որոնք նախատեսված են համահարմարեցված ծաղիկներին համապատասխանելու համար[50]: Կիվի և ափամերձ թռչուններ անողնաշարավորների համար երկար մուրհակների հետաքննությամբ, ափամերձ թռչունների օրինագծի բազմազան երկարությունը և կերակրման եղանակը հանգեցնում են էկոլոգիական խորշերի առանձնացմանը[44][51]: Լոունները, սուզվող բադերը, պինգվինները և ավուկները հետապնդում են իրենց որսին տակ ՝ օգտագործելով իրենց թևերը կամ ոտքերը շարժիչ ուժի համար, 52 մինչդեռ օդային գիշատիչները, ինչպիսիք են սուլիդները, թագավորները և ջրասույզները, սուզվում են իրենց որսից հետո: Ֆլամինգոները, պրիոնի երեք տեսակները և որոշ բադեր զտիչով սնուցող նյութեր են[52][53]: Սագերն ու դաբլիկ բադերը հիմնականում արածեցնում են:

Որոշ տեսակներ, ներառյալ ֆրեգատավոր թռչունները, ճայերը[54] , և Ծովահենաորորներ [55] , զբաղվում են կլեպտոպարազիզմով ՝ գողանալով սննդային իրեր այլ թռչուններից: Ենթադրվում է, որ կլեպտոպարազիզմը որսորդությամբ ստացված սննդի հավելում է, այլ ոչ թե ցանկացած տեսակի սննդակարգի զգալի մաս: Դիմակավորված բոբիկներից գողացող մեծ ֆրիգատու թռչունների ուսումնասիրության արդյունքում հաշվարկվել է, որ ֆրեգատավոր թռչունները գողացել են իրենց սննդի առավելագույնը 40% -ը, իսկ միջին հաշվով ՝ միայն 5% -ը[56]: Սրանցից ոմանք, անգղերի պես, մասնագիտացված դիակակեր են, իսկ մյուսները, ինչպես ճայերը, ագռավնները կամ այլ գիշատիչ թռչուններ, պատեհապաշտ են[57]:

  1. ↑ John Raulston Saul (1995), "The Doubter's Companion", 155
  2. ↑ David Grazian (2008), "On the Make: The Hustle of Urban Nightlife", 32
  3. ↑ Lhuissier, Anne; Tichit, Christine; Caillavet, France; Cardon, Philippe; Masulo, Ana; Martin-Fernandez, Judith; Parizot, Isabelle; Chauvin, Pierre (December 2012). «Who Still Eats Three Meals a Day? Findings from a Quantitative Survey in the Paris Area». Appetite. 63: 59–69. doi:10.1016/j.appet.2012.12.012. PMID 23274963. S2CID 205609995. Վերցված է 19 September 2020-ին.
  4. ↑ «Be calorie smart 400-600-600». nhs.uk. Վերցված է 25 May 2017-ին.
  5. ↑ «Cut down on your calories». nhs.uk. 15 October 2015. Վերցված է 25 May 2017-ին.
  6. ↑ Sen, Debarati (27 July 2016). «How often should you eat?». The Times of India. Վերցված է 25 May 2017-ին.
  7. ↑ «Vegetables and Fruits». The Nutrition Source. Sep 18, 2012.
  8. ↑ «Daily Calorie Requirements of An Adult Male, Female». www.iloveindia.com.
  9. ↑ Sharia and Social Engineering: p 143, R. Michael Feener - 2013
  10. ↑ FOOD & EATING IN MEDIEVAL EUROPE - Page 73, Joel T. Rosenthal - 1998
  11. ↑ Conscious Eating: Second Edition - Page 9, Gabriel Cousens, M.D. - 2009
  12. ↑ «How to combine breast and bottle feeding». nhs.uk. Վերցված է 5 October 2017-ին.
  13. ↑ Donovan, Sandy (2010). The Middle Eastern American Experience. United States: Twenty-First Century Books. էջ 68. ISBN 9780761363613.
  14. ↑ Brito, Leonardo Barbosa Barreto de; Ricardo, Djalma Rabelo; Araújo, Denise Sardinha Mendes Soares de; Ramos, Plínio Santos; Myers, Jonathan; Araújo, Claudio Gil Soares de (2012-12-13). «Ability to sit and rise from the floor as a predictor of all-cause mortality». European Journal of Preventive Cardiology (անգլերեն). 21 (7): 892–898. doi:10.1177/2047487312471759. ISSN 2047-4873. PMID 23242910. S2CID 9652533. Արխիվացված է օրիգինալից 2013-01-12-ին.
  15. ↑ «The Roman Banquet». The Met. Metropolitan Museum of Art. Վերցված է 2019-04-13-ին.
  16. ↑ «Reclining». A Virtual Passover. Վերցված է 2019-04-13-ին.
  17. ↑ Eldredge, K. L.; Agras, W. S. (1994). «Weight and Shape Overconcern and Emotional Eating in Binge Eating Disorder». International Journal of Eating Disorders. 19 (1): 73–82. doi:10.1002/(SICI)1098-108X(199601)19:1<73::AID-EAT9>3.0.CO;2-T. PMID 8640205.
  18. ↑ McKenna, R. J. (1972). «Some Effects of Anxiety Level and Food Cues on the Eating Behavior of Obese and Normal Subjects: A Comparison of Schachterian and Psychosomatic Conceptions». Journal of Personality and Social Psychology. 22 (3): 311–319. doi:10.1037/h0032925. PMID 5047384.
  19. ↑ Lowe, M. R.; Fisher, E. B. Jr (1983). «Emotional Reactivity, Emotional Eating, and Obesity: A Naturalistic Study». Journal of Behavioral Medicine. 6 (2): 135–149. doi:10.1007/bf00845377. PMID 6620370. S2CID 9682166.
  20. ↑ 20,0 20,1 Geiselman, P.J. (1996). Control of food intake. A physiologically complex, motivated behavioral system. Endocrinol Metab Clin North Am. 1996 Dec;25(4):815-29.
  21. ↑ 21,0 21,1 «omim». Վերցված է 20 June 2019-ին.
  22. ↑ 22,0 22,1 22,2 22,3 22,4 22,5 22,6 22,7 Carlson, Neil (2010). Physiology of Behavior. Boston, MA: Allyn & Bacon. էջեր 412–426.
  23. ↑ 23,0 23,1 Funai, M.D., Edmund. «Ghrelin, Hormone That Stimulates Appetite, Found To Be Higher In PWS». Արխիվացված է օրիգինալից 31 May 2012-ին. Վերցված է 29 April 2012-ին.
  24. ↑ Berg, JM. «Section 30.2Each Organ Has a Unique Metabolic Profile». Biochemistry 5th Edition. W H Freeman. Վերցված է 29 April 2012-ին.
  25. ↑ Քաղվածելու սխալ՝ Սխալ <ref> պիտակ՝ «CCK» անվանումով ref-երը տեքստ չեն պարունակում:
  26. ↑ Քաղվածելու սխալ՝ Սխալ <ref> պիտակ՝ «Peptide YY 3-36» անվանումով ref-երը տեքստ չեն պարունակում:
  27. ↑ Քաղվածելու սխալ՝ Սխալ <ref> պիտակ՝ «MCH» անվանումով ref-երը տեքստ չեն պարունակում:
  28. ↑ «Pediatric Feeding Tube». Feeding Clinic of Santa Monica. Արխիվացված է օրիգինալից 2 March 2016-ին. Վերցված է 8 July 2013-ին.
  29. ↑ Heisler, Jennifer. "Surgery." About.com. N.p., May–June 2010. Web. 13 Mar. 2013.
  30. ↑ Քաղվածելու սխալ՝ Սխալ <ref> պիտակ՝ «Comparative anatomy of the stomach» անվանումով ref-երը տեքստ չեն պարունակում:
  31. ↑ Քաղվածելու սխալ՝ Սխալ <ref> պիտակ՝ «hair» անվանումով ref-երը տեքստ չեն պարունակում:
  32. ↑ Sanders JG, Beichman AC, Roman J, Scott JJ, Emerson D, McCarthy JJ, Girguis PR (September 2015). «Baleen whales host a unique gut microbiome with similarities to both carnivores and herbivores». Nature Communications. 6: 8285. Bibcode:2015NatCo...6.8285S. doi:10.1038/ncomms9285. PMC 4595633. PMID 26393325.
  33. ↑ Speaksman JR (1996). «Energetics and the evolution of body size in small terrestrial mammals» (PDF). Symposia of the Zoological Society of London (69): 69–81.
  34. ↑ Քաղվածելու սխալ՝ Սխալ <ref> պիտակ՝ «Smithsonian_Animal» անվանումով ref-երը տեքստ չեն պարունակում:
  35. ↑ Sacco, Tyson; van Valkenburgh, Blaire (2004). «Ecomorphological indicators of feeding behaviour in the bears (Carnivora: Ursidae)». Journal of Zoology. 263 (1): 41–54. doi:10.1017/S0952836904004856. {{cite journal}}: Unknown parameter |name-list-format= ignored (|name-list-style= suggested) (օգնություն)
  36. ↑ Van Valkenburgh B (July 2007). «Deja vu: the evolution of feeding morphologies in the Carnivora». Integrative and Comparative Biology. 47 (1): 147–63. doi:10.1093/icb/icm016. PMID 21672827.
  37. ↑ Singer MS, Bernays EA (2003). «Understanding omnivory needs a behavioral perspective». Ecology. 84 (10): 2532–2537. doi:10.1890/02-0397.
  38. ↑ Hutson, Jarod M.; Burke, Chrissina C.; Haynes, Gary (2013-12-01). «Osteophagia and bone modifications by giraffe and other large ungulates». Journal of Archaeological Science. 40 (12): 4139–4149. doi:10.1016/j.jas.2013.06.004. {{cite journal}}: Unknown parameter |name-list-format= ignored (|name-list-style= suggested) (օգնություն)
  39. ↑ «Why Do Cats Eat Grass?». Pet MD. Վերցված է 13 January 2017-ին.
  40. ↑ Geiser F (2004). «Metabolic rate and body temperature reduction during hibernation and daily torpor». Annual Review of Physiology. 66: 239–74. doi:10.1146/annurev.physiol.66.032102.115105. PMID 14977403. S2CID 22397415.
  41. ↑ Humphries MM, Thomas DW, Kramer DL (2003). «The role of energy availability in Mammalian hibernation: a cost-benefit approach». Physiological and Biochemical Zoology. 76 (2): 165–79. doi:10.1086/367950. PMID 12794670. S2CID 14675451.
  42. ↑ Barnes BM (June 1989). «Freeze avoidance in a mammal: body temperatures below 0 degree C in an Arctic hibernator». Science. 244 (4912): 1593–5. Bibcode:1989Sci...244.1593B. doi:10.1126/science.2740905. PMID 2740905.
  43. ↑ Geiser, Fritz (2010). «Aestivation in Mammals and Birds». In Navas, Carlos Arturo; Carvalho, José Eduardo (eds.). Aestivation: Molecular and Physiological Aspects. Progress in Molecular and Subcellular Biology. Vol. 49. Springer-Verlag. էջեր 95–113. doi:10.1007/978-3-642-02421-4. ISBN 978-3-642-02420-7. {{cite book}}: Unknown parameter |name-list-format= ignored (|name-list-style= suggested) (օգնություն)
  44. ↑ 44,0 44,1 44,2 Քաղվածելու սխալ՝ Սխալ <ref> պիտակ՝ «Gill» անվանումով ref-երը տեքստ չեն պարունակում:
  45. ↑ Gionfriddo, James P.; Best (1 February 1995). «Grit Use by House Sparrows: Effects of Diet and Grit Size» (PDF). Condor. 97 (1): 57–67. doi:10.2307/1368983. JSTOR 1368983.
  46. ↑ Attenborough, David (1998). The Life of Birds. Princeton: Princeton University Press. ISBN 0-691-01633-X.
  47. ↑ Battley, Phil F.; Piersma, T; Dietz, MW; Tang, S; Dekinga, A; Hulsman, K (January 2000). «Empirical evidence for differential organ reductions during trans-oceanic bird flight». Proceedings of the Royal Society B. 267 (1439): 191–195. doi:10.1098/rspb.2000.0986. PMC 1690512. PMID 10687826. (Erratum in Proceedings of the Royal Society B 267(1461):2567.)
  48. ↑ N Reid (2006). «Birds on New England wool properties – A woolgrower guide» (PDF). Land, Water & Wool Northern Tablelands Property Fact Sheet. Australian Government – Land and Water Australia. Արխիվացված է օրիգինալից (PDF) 15 March 2011-ին. Վերցված է 17 July 2010-ին.
  49. ↑ Nyffeler, M.; Şekercioğlu, Ç.H.; Whelan, C.J. (August 2018). «Insectivorous birds consume an estimated 400–500 million tons of prey annually». The Science of Nature. 105 (7–8): 47. Bibcode:2018SciNa.105...47N. doi:10.1007/s00114-018-1571-z. PMC 6061143. PMID 29987431.
  50. ↑ Paton, D.C.; Collins, B.G. (1 April 1989). «Bills and tongues of nectar-feeding birds: A review of morphology, function, and performance, with intercontinental comparisons». Australian Journal of Ecology. 14 (4): 473–506. doi:10.1111/j.1442-9993.1989.tb01457.x.
  51. ↑ Baker, Myron Charles; Baker, Ann Eileen Miller (1 April 1973). «Niche Relationships Among Six Species of Shorebirds on Their Wintering and Breeding Ranges». Ecological Monographs. 43 (2): 193–212. doi:10.2307/1942194. JSTOR 1942194.
  52. ↑ Cherel, Yves; Bocher, P; De Broyer, C; Hobson, KA (2002). «Food and feeding ecology of the sympatric thin-billed Pachyptila belcheri and Antarctic P. desolata prions at Iles Kerguelen, Southern Indian Ocean». Marine Ecology Progress Series. 228: 263–281. Bibcode:2002MEPS..228..263C. doi:10.3354/meps228263.
  53. ↑ Jenkin, Penelope M. (1957). «The Filter-Feeding and Food of Flamingoes (Phoenicopteri)». Philosophical Transactions of the Royal Society B. 240 (674): 401–493. Bibcode:1957RSPTB.240..401J. doi:10.1098/rstb.1957.0004. JSTOR 92549. S2CID 84979098.
  54. ↑ Takahashi, Akinori; Kuroki, Maki; Niizuma, Yasuaki; Watanuki, Yutaka (December 1999). «Parental Food Provisioning Is Unrelated to Manipulated Offspring Food Demand in a Nocturnal Single-Provisioning Alcid, the Rhinoceros Auklet». Journal of Avian Biology. 30 (4): 486. doi:10.2307/3677021. JSTOR 3677021.
  55. ↑ Bélisle, Marc; Giroux (1 August 1995). «Predation and kleptoparasitism by migrating Parasitic Jaegers» (PDF). The Condor. 97 (3): 771–781. doi:10.2307/1369185. JSTOR 1369185.
  56. ↑ Vickery, J. A. (May 1994). «The Kleptoparasitic Interactions between Great Frigatebirds and Masked Boobies on Henderson Island, South Pacific». The Condor. 96 (2): 331–340. doi:10.2307/1369318. JSTOR 1369318.
  57. ↑ Hiraldo, F.C.; Blanco, J.C.; Bustamante, J. (1991). «Unspecialized exploitation of small carcasses by birds». Bird Studies. 38 (3): 200–207. doi:10.1080/00063659109477089. hdl:10261/47141.
Ստացված է «https://hy.wikipedia.org/w/index.php?title=Մասնակից:Անահիտ_Աթաբեկյան/Ավազարկղ2&oldid=7827000» էջից