Հելլադա (Մարս)
Հելլադա հարթավայր (լատին․՝ Hellas Planitia)[1][2][3], շրջանաձև հարթավայրային իջվածք Մարսի հարավային կիսագնդում։ Այն Հելլադա է անվանել աստղագետ Ջովանի Սկիապարելլին։
Հելլադա հարթավայրը ձևավորվել է, հավանաբար, հսկայական երկնաքարի անկման պատճառով Արեգակնային համակարգի ձևավորման սկզբնական ժամանակահատվածում։ Այսինքն դա հինավուրց հարվածային խառնարան է, Մարսի վրա ամենամեծ հարվածային ձևավորումը։ Նրա տրամագիծը կազմում է մոտ 2100 կմ։ Իջվածքի խորությունը՝ 9 կմ, շրջապատող մակերևույթի հանդեպ և 7 կմ միջին մարսյան բարձրության համեմատ։
Մարսյան ձմեռվա ընթացքում Հելլադայի մակերևույթը ծածկվում է եղյամով։ Քանի որ այս իջվածքի վրա գտնվող մթնոլորտի շերտը զգալիորեն ավելի մեծ է, քան շրջապատող տարածքներում, Հելլադան երբեմն երևում է կարծես մշուշով պատված։ Արդյունքում այս շրջանը Երկրից երևում է որպես մեծ պայծառ հետք։
Հելլադայի ամենաստորին կետում մթնոլորտի ճնշումը կազմում է 1155 Պա կամ 11,55 միլիբար, այսինքն 89 %-ով ավելին, քան միջին մարսյան բարձրության վրա։
Հելլադա հարթավայրում հանդիպում են տարբեր ռելիեֆի ձևեր, որոնցից որոշները ունեն հրաբխային ծագում (կամ առաջացել են ապարի հալեցման կամ երկնաքարի հարվածի հետևանքով)։ Ռելիեֆի առանձնահատկություններից կարելի է առանձնացնել անսովոր «կնճիռ-լեռնաշղթաները», որոնք հանդիպում են նաև Լուսնի ռելիեֆում[4]։
Ծանոթագրություններ
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]- ↑ Բուրբա Գ. Ա. (1981). Մարսի ռելիեֆի մասերի անվանումները. Մոսկվա: Նաուկա. էջ 85. էջ` 62
- ↑ Մարսի 1:20 000 000 մասշտաբի քարտեզ ռուսերեն անվանումներով, կազմված է МИИГАиК 1982 թվականին
- ↑ Ժ. Ֆ. Ռոդիոնովա, Յու. Ա. Իլյուխինա «Մարսի ռելիեֆի նոր քարտեզ»
- ↑ Լուսանկար
Արտաքին հղումներ
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]- ԵՏԳ կայքում Հելլադայի մասին հոդված
- Մարս, լիճ, խառնարան. Կարմիր մոլորակի հին ջրերը Արխիվացված 2012-10-06 Wayback Machine «Հանրամատչելի մեխանիկա» ամսագրի կայքը։
