Լևոն Զավեն Սյուրմելյան

Լևոն Զավեն Սյուրմելյան; արմտ. հայ.՝ Լեւոն Զաւէն Սիւրմէլեան
Ծնվել է	նոյեմբերի 24, 1905
Ծննդավայր	Տրապիզոն, Օսմանյան կայսրություն
Վախճանվել է	հոկտեմբերի 3, 1995 (89 տարեկան)
Վախճանի վայր	Կալիֆոռնիա, ԱՄՆ
Մասնագիտություն	լեզվաբան, թարգմանիչ, խմբագիր և գրող
Քաղաքացիություն	Օսմանյան կայսրություն և ԱՄՆ
Կրթություն	Կեդրոնական վարժարան և Կանզաս նահանգի համալսարան
	Լևոն Զավեն Սյուրմելյան Վիքիդարանում
	Leon Surmelian Վիքիպահեստում

Լևոն Զավեն Սյուրմելյան (նոյեմբերի 24, 1905(1905-11-24), Տրապիզոն, Օսմանյան կայսրություն - հոկտեմբերի 3, 1995(1995-10-03)^[1], Կալիֆոռնիա, ԱՄՆ), ամերիկահայ անգլագիր գրող, բանասեր, ունի հայերենով բանաստեղծությունների մեկ ժողովածու։

Կենսագրություն

Ծնվել է Տրապիզոնում 1905 թ.։ Նրա հայրը՝ Կարապետ Սյուրմելյանը, դեղագործ էր, մայրը՝ Զվարթ Տիրատուրյանն էր։ Ունեցել է մեկ եղբայր և երկու քույր։ Զավենը չորս երեխաներից երրորդն էր։

1915 թ. Եղեռնի ժամանակ կորցնում է ծնողներին։ Մի հույն բարեկամ բժիշկ պատսպարում է չորս որբերին։ 1916 թ.-ին տասնմեկամյա Զավենը ռուսական նավով մեկնում է Բաթում, ապա Կրասնոդար։ Զինադադարից հետո՝ 1918 թ.-ին, Զավենն իր որբ ընկերների հետ հասնում է Պոլիս, ապա՝ Արմաշի երկրագործական վարժարան։ Մեկ տարի հետո ընկերների հետ որոշում է գնալ Հայաստան, բայց հազիվ էին տեղ հասել, երբ թուրքերը գրավում են Կարսը։ Զավենն ու իր որբ ընկերները թափառական ու ցրտահար օրեր են անցկացնում։ Ի վերջո՝ 1920 թ.-ին կրկին վերադառնում են Պոլիս, որտեղ Զավենը հաճախում է Կեդրոնական վարժարան։ Պոլսի որբանոցում և Կենդրոնական վարժարանում ուսանելու ժամանակ նրա առաջին ոտանավորները արժանանում են Հակոբ Օշականի և Վահան Թեքեյանի ուշադրությանը։

1922 թ.-ին, Հայ գյուղատնտեսության միության աջակցությամբ գնում է ԱՄՆ, Կանզաս նահանգի երկրագործական քոլեջում ուսանելու։ Սովորել է նաև Նեբրասկայի և Հարավային Կալիֆոռնիայի համալսարաններում։ Ստեղծագործել է 15 տարեկանից։ 1924 թ.-ին Վահան Թեքեյանը խմբագրում է առանձին նամակներով ուղարկած Սյուրմելյանի բանաստեղծությունները և Փարիզում իր միջոցներով հրատարակում նրա հայերեն միակ բանաստեղծությունների ժողովածուն՝ «Լույս զվարթ»-ը, որն այդ շրջանի հայկական բանաստեղծության լավագույն նմուշներից է։ Հետագայում գրել է միայն անգլերեն։

1931 թ.-ին Սյուրմելյանը Լոս Անջելեսում խմբագրում է «Armenian Messenger» շաբաթաթերթը։

Սյուրմելյանը ճանաչում է ձեռք բերել իր առաջին անգլերենով գրված վեպը՝ «Ձեզ եմ Դիմում, Տիկնայք և Պարոնայք», որն ինքնակենսագրական բնույթ է կրում և պատմում է Եղեռնի մասին տասնամյա Զավենի աչքերով։ Վեպը հրատարակվել է 1945 թ.-ին։ Սյուրմելյանը հեղինակ է նաև «98.6°» վեպի (1950)։ Այս վեպն առանձնանում է հերոսների ներաշխարհի նուրբ վերլուծության վարպետությամբ։ 1964 թ.-ին Անգլիայում տպագրվում է Սյուրմելյանի «Սասնա ծռեր» ստեղծագործությունը, իսկ 1968 թ.-ին «Անմահության խնձորները», որը հայ ժողովրդական ավանդավեպերի հավաքածու է։ Այս երկու ստեղծագործությունները հովանավորել էր ՅՈՒՆԵՍԿՕ-ն՝ որպես հայ ժողովրդի ստեղծագործության կարևոր նմուշներ։ 1968 թ.-ին հրատարակվում է նաև Սյուրմելյանի գրականագիտական «Արձակի տեխնիկա. Չափ և խենթություն» աշխատությունը։

1958 - 1969 թթ.-ին անգլերեն և անգլալեզու գրականություն է դասախոսել Կալիֆոռնիայի համալսարանում և այլ ուսումնական հաստատություններում։

Վախճանվել է 1995 թ.-ին^[2]։

Հայերեն միակ «Լույս զվարթ» բանաստեղծությունների ժողովածուն

«Լույս զվարթ» ժողովածուն եղավ Սյուրմելյանի առաջին ու վերջին հայերեն ստեղծագործությունը, ինչպես նաև՝ Սյուրմելյանի միակ բանաստեղծական ժողովածուն։ Ժողովածուն 1924 թ.-ին լույս տեսավ Փարիզում և վերահրատարակվեց Նյու Յորքում 1950 և 1972 թթ.։ Ժողովածուում ընդգրկված են 21 բանաստեղծություններ, որոնք նկատվեցին օրերի բանաստեղծաշատ մթնոլորտում։ Սյուրմելյանի բանաստեղծություններում նկատվում են հողի ու բնության նկատմամբ սեր ու նվիրվածություն։ «Փափագ» է վերնագրում իր բանաստեղծությունը, որի մեջ ցանականում է լինել «ցորենի արտին ծաղիկը կարմիր՝ գավաթ արևին», «Գյուղի հին կամուրջ մը փայտե», «Մամռապատ աղբյուր մ'որ հազիվ կերգե», «Գեղջուկին կավե ամանը բարի, որ քաղքի ծարավն ալ մեջս մարի»։

Ստեղծագործություններ

I Ask You Ladies and Gentlemen (Ձեզ եմ Դիմում, Տիկիններ և Պարոններ)
Apples of Immortality: Folktales of Armenia (Անմահության Խնձորներ. Հայկական Հեքիաթներ)
98.6°

Հայերեն թարգմանված երկերը

Լոյս զուարթ, Փարիզ, 1924, 32 էջ։
Լոյս զուարթ (քերթուածներ), Նիւ Եորք, 1950, 120 էջ։
Լոյս զուարթ (քերթուածներ), Պէյրութ, 1972, 148 էջ։
Ձեզ եմ դիմում տիկիններ և պարոններ, Երևան, 1979, 304 էջ։
Ձեզ եմ դիմում տիկիններ և պարոններ, Երևան, 1984, 304 էջ։
98,6օ (վեպ), Երևան, 2005, 364 էջ։
Արձակի տեխնիկա (չափ և խենթություն), Երևան, 2008, 336 էջ։
Լոյս զուարթ (քերթուածներ), Երեւան, 2014, 48 էջ։
Ձեզ եմ դիմում տիկիններ և պարոններ, Երևան, 2015, 304 էջ։

Գրականություն

Հայկական սովետական հանրագիտարան, հատ. 10, Երևան, 1985։
Հայկական համառոտ հանրագիտարան, հատ. 4, Երևան, 2003։
Ով ով է /Հայեր։ Կենսագրական հանրագիտարան/, հատ. 2, Երևան, 2007։

Ծանոթագրություններ

↑ ^1,0 ^1,1 ^1,2 Library of Congress Authorities — Library of Congress.
↑ Լևոն Զավեն Սյուրմելյան (2005). 98.6°. Երևան: ՀԳՄ հրատարակչություն. էջ 3-24.

Արտաքին հղումներ

Աշոտ Գաբրիելյանի գրախոսականը Սյուրմելյանի «Արձակի տեխնիկա» գրքի հայերեն հրատարակման առթիվ(չաշխատող հղում)

Վիքիդարանն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Լևոն Զավեն Սյուրմելյան» հոդվածին։

Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Լևոն Զավեն Սյուրմելյան» հոդվածին։

[_3d467bd534b2bad4-1] 1,0 ^1,1 ^1,2 Library of Congress Authorities — Library of Congress.

[2] Լևոն Զավեն Սյուրմելյան (2005). 98.6°. Երևան: ՀԳՄ հրատարակչություն. էջ 3-24.

[1]

[2]