Լիմպոպո (նահանգ)

Լիմպոպո; անգլ.՝ Limpopo; հս. սոթո՝ Limpopo; տսոնգա՝ Limpopo; վենդա՝ Limpopo; աֆրիկաանս՝ Limpopo
	Զինանշան
	;
	Պոլոկվանե
Երկիր	Հարավաֆրիկյան Հանրապետություն
Կարգավիճակ	Հարավաֆրիկյան Հանրապետության նահանգ
Մտնում է	ՀԱՀ
Ներառում է	5 գավառ
Վարչկենտրոն	Պոլոկվանե
ԲԾՄ	1373 մետր
Օրենսդրական մարմին	Limpopo Legislature?
Նահանգապետ	Սթենլի Մաթաբաթա
ՀՆԱ (2018)	7,4 % (6 տեղ)
Հիմնական լեզու	հյուսիսային սոթո՝ 52,9 %; տսոնգա՝ 17 %; վենդա՝ 16,7 %; աֆրիկանաս՝ 2,6 %; տսվանա՝ 2,0 %; հվ. նդեբելե՝ 2,0 %; անգլերեն՝ 1,5 %
Բնակչություն;	▲6 572 720 մարդ (փետրվարի 2, 2022) (5 տեղ)
Խտություն	43 մարդ/կմ2 ( 5 տեղ)
Ազգային կազմ	սևամորթներ՝ 96,7 %; սպիտակամորթներ՝ 2,6 %; գունամորթներ՝ 0,3 %; հնդկական կամ ասիական այլ ծագմամբ՝ 0,3 %
Տարածք	125 754 կմ² (5 տեղ)
Բարձրություն ծովի մ-ից՝; - Բարձրագույն կետ	; 2 126 մ
Հիմնադրված է	ապրիլի 27, 1994 թ.
Սահմանակցում է	Հյուսիսարևմտյան նահանգ, Մպումալանգա, Կգատլենգ, Կենտրոնական շրջան, Հարավային Մատաբելելենդ, Մասվինգո, Գազա և Գաուտենգ
Ժամային գոտի	UTC+2
Փոխարինեց	Տրանսվաալ, Venda?, Gazankulu? և Lebowa?
ISO 3166-2 կոդ	ZA-LP
Անվանված է	Լիմպոպո
	limpopo.gov.za
	Լիմպոպո Վիքիպահեստում

Լիմպոպո (անգլ.՝ Limpopo), Հարավաֆրիկյան հանրապետության ամենահյուսիսային նահանգը։ Կրում է Լիմպոպո գետի անվանումը, որը կազմում է նահանգի արևմտյան և հյուսիսային սահմանները։ Գոյություն ունի 1994 թվականից, երբ Տրանսվաալից առանձնացվեց Հյուսիսային Տրանսվաալ անունով։ 1995 թվականից մինչև 2003 թվականը կոչվում էր պարզապես Հյուսիսային նահանգ^[2], այնուհետև ստացավ այժմյան անունը։

Նահանգի վարչական կենտրոնն ու ամենամեծ քաղաքը Պոլոկվանեն է (նախկինում՝ Պիտերսբուրգ)։

Աշխարհագրություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Լիմպոպոյի նահանգն ընդհանուր միջազգային սահմաններ ունի երեք երկրների նահանգների և շրջանների հետ. Բոտսվանայի Կենտրոնական (արևմուտքում) և Կգատլենգ (հս.-արևմուտքում) շրջանների, Զիմբաբվեի Հարավային Մատաբելելենդ (հյուսիսում) և Մասվինգո (հս.-արևմուտքում) նահանգների ու հարավում Մոզամբիկի Գազա նահանգի հետ^[3]։ Լիմպոպոն Հարավային Աֆրիկայի և Սահարայից հարավ գտնվող երկրների միջև կապող օղակ է։ Հարավում սահմանակցում է ՀԱՀ֊ի Մպումալանգա, Գաուտենգ ևՀյուսիսարևմտյան նահանգներին։ Գաուտենգի հետ սահմանը ներառում է այդ նահանգի Յոհաննեսբուրգ ֊Պրետորիա առանցքը, որը մայրցամաքի ամենաարդյունաբերական մեգապոլիսն է։ Նահանգը գտնվում է տարածաշրջանային, ազգային և միջազգային զարգացող շուկաների կենտրոնում։

Լիմպոպոյում գտնվում է Վատերբերգի կենսոլորտային արգելոցի մեծ մասը՝ մոտավորապես 15000 կմ² ունեցող զանգված, որը Հարավային Աֆրիկայի հյուսիսային մասում առաջին տարածաշրջանն է, որը ՅՈՒՆԵՍԿՕ֊ի կողմից անվանվել է կենսոլորտային արգելոց^[4]։

Բնակչություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Նահանգի բնակչության մեծ մասը կազմում են սևամորթները՝ 96,7 %։ Սպիտակամորթները կազմում են 2,6 %, գունամորթները՝ 0,3 %, հնդկական կամ ասիական այլ ծագում ունեցողները՝ 0,3 %։ Երկրի նահանգների միջև սպիտակամորթ բնակչության ամենափոքր բաժինը Լիմպոպոյում է, իսկ սևամորթների՝ ամենամեծը^[5]։

Բնակչության մեծամասնության համար շփման առաջին լեզուն հյուսիսային սոթոն է (52,9 %), երկրորդ տեղը զբաղեցնում է տսոնգան (17 %), երրորդը՝ վենդան (16,7 %)։ Աֆրիկաանսը նախըտրում է բնակչության 2,6 %֊ը, իսկ անգլերենը՝ 1,5 %։ Ընդ որում հյուսիսային սոթոն գերակշռում է հինգ նահանգից երեքում (Վատերբերգ, Կապրիկորն, Սեկհուկհունե), իսկ ևս մեկում (Մոպանի) երկու հիմնական լեզուներից մեկն է (տսոնգայի հետ միասին)։ Հինգերորդ նահանգում (Վհեմբե) բնակչության մեծամասնությունը խոսում է վենդա լեզվով^[5]։

ՄԻԱՎ-ՁԻԱՀ

Լիմպոպոյում, որտեղ ՄԻԱՎ-ով հիվանդացության մակարդակը կազմում է 18,5 տոկոս (2007 թվական), ՄԻԱՎ-ով հիվանդացության մակարդակը բավականին բարձր է Հարավաֆրիկյան այլ նահանգների համեմատությամբ։ 2001֊2005 թվականներին նման դեպքերի թիվը 14,5 %֊ից աճել է մինչև 21,5 %, իսկ 2005-2007 թվականներին՝ փոքր-ինչ նվազել^[6]։

Վարչատարածքային բաժանում[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Լիմպոպոն բաժանված է 5 գավառի, որոնք իր հերթին բաժանված են 22 համայնքի։

Տնտեսություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Նահանգը տիպիկ զարգացող տարածաշրջան է, որն արտահանում է առաջնային արտադրանք և ներմուծում արդյունաբերական ապրանքներ և ծառայություններ։ Լիմպոպոն երկրի ամենաաղքատ և թույլ զարգացած նահանգներից է։ Դա հատկապես նկատելի է գյուղական շրջաններում։ Այնուամենայնիվ, վերջին տարիներին լուրջ առաջընթաց է նկատվում տնտեսության և կյանքի մակարդակի բնագավառներում^[7]։

Գյուղատնտեսության հիմքը խոշոր եղջերավոր անասունների բուծումն է։ Մշակվում է արևածաղիկ, բամբակ, եգիպտացորեն, գետնանուշ, բանան, արքայախնձոր, մանգո։ Կան թեյի և սրճի տնկադաշտեր։

Կան օգտակար հանածոների հանքակուտակներներ` երկաթի հանքաքարի, ծարիրի, ֆոսֆատների, ածուխի, քրոմիտների, ալմաստի, ոսկու, սիլիցիումի, փայլարի և այլն։ Արդյունահանող արդյունաբերությունը կազմում Լիմպոպոյի տնտեսության շուրջ մեկ հինգերորդը։ Մեծ նշանակություն ունի զբոսաշրջությունը, որի զարգացմանը նպաստում է տարածաշրջանի հարուստ բուսական և կենդանական աշխարհը և պահպանվող տարածքների առատությունը։

Լիմպոպոյի տարածքով անցնում է N1 ավտոմոբիլային մայրուղին, որն ամենաաշխույժներից է Աֆրիկայում, նահանգի միջով անցնում են նաև ճանապարհներ մայրցամաքի խորքից դեպի կարևոր նավահանգիստներ Դուրբանում, Ռիչարդս Բեյում, Մապուտուում։

Տես նաև[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

ՀԱՀ-ի վարչական բաժանում

Ծանոթագրություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

↑ ^1,0 ^1,1 Census 2022 Statistical Release — Pretoria: Stats SA, 2023. — P. 3.
↑ Г. В. Поздняк (2010). Աշխարհի ատլաս։ Հարավաֆրիկյան Հանրապետություն, Սվազիլենդ, Լեսոթո. ПКО «Картография». էջ 157. ISBN 978-5-85120-295-7. {{cite book}}: Unknown parameter |ISBN2= ignored (օգնություն); Unknown parameter |publisher2= ignored (օգնություն)
↑ «Minister Dlamini to conduct two day Ministerial visit in Vhembe». www.limpopo.gov.za. Վերցված է 2020 թ․ հուլիսի 22-ին.
↑ C.Michael Hogan, Mark L. Cooke and Helen Murray, The Waterberg Biosphere, Lumina Technologies, 22 May 2006. «Archived copy». Արխիվացված է օրիգինալից 2007 թ․ մարտի 24-ին. Վերցված է 2006 թ․ դեկտեմբերի 23-ին.{{cite web}}: CS1 սպաս․ արխիվը պատճենվել է որպես վերնագիր (link)
↑ ^5,0 ^5,1 «Census 2011. Census in brief» (PDF). www.statssa.gov.za. Pretoria: Statistics South Africa. 2012. ISBN ISBN 978-0-621-41388-5. Վերցված է 20.07.22-ին. {{cite web}}: Check |isbn= value: invalid character (օգնություն)
↑ «HIV and AIDS in South Africa». Avert (անգլերեն). 2015 թ․ հուլիսի 21. Վերցված է 2020 թ․ հուլիսի 22-ին.
↑ «Project MUSE - Eastern Africa Social Science Research Review - A Profile of Poverty in the Limpopo Province of South Africa» (PDF). web.archive.org. 2011 թ․ հունիսի 8. Արխիվացված է օրիգինալից (PDF) 2011 թ․ հունիսի 8-ին. Վերցված է 2020 թ․ օգոստոսի 1-ին.

Արտաքին հղումներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Վիքիճամփորդն ունի Լիմպոպոյին առնչվող զբոսաշրջային տեղեկատվություն։

Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Լիմպոպո (նահանգ)» հոդվածին։

[_120c514fdcc66fe1-1] 1,0 ^1,1 Census 2022 Statistical Release — Pretoria: Stats SA, 2023. — P. 3.

[2] Г. В. Поздняк (2010). Աշխարհի ատլաս։ Հարավաֆրիկյան Հանրապետություն, Սվազիլենդ, Լեսոթո. ПКО «Картография». էջ 157. ISBN 978-5-85120-295-7. {{cite book}}: Unknown parameter |ISBN2= ignored (օգնություն); Unknown parameter |publisher2= ignored (օգնություն)

[3] «Minister Dlamini to conduct two day Ministerial visit in Vhembe». www.limpopo.gov.za. Վերցված է 2020 թ․ հուլիսի 22-ին.

[4] C.Michael Hogan, Mark L. Cooke and Helen Murray, The Waterberg Biosphere, Lumina Technologies, 22 May 2006. «Archived copy». Արխիվացված է օրիգինալից 2007 թ․ մարտի 24-ին. Վերցված է 2006 թ․ դեկտեմբերի 23-ին.{{cite web}}: CS1 սպաս․ արխիվը պատճենվել է որպես վերնագիր (link)

[:0-5] 5,0 ^5,1 «Census 2011. Census in brief» (PDF). www.statssa.gov.za. Pretoria: Statistics South Africa. 2012. ISBN ISBN 978-0-621-41388-5. Վերցված է 20.07.22-ին. {{cite web}}: Check |isbn= value: invalid character (օգնություն)

[6] «HIV and AIDS in South Africa». Avert (անգլերեն). 2015 թ․ հուլիսի 21. Վերցված է 2020 թ․ հուլիսի 22-ին.

[7] «Project MUSE - Eastern Africa Social Science Research Review - A Profile of Poverty in the Limpopo Province of South Africa» (PDF). web.archive.org. 2011 թ․ հունիսի 8. Արխիվացված է օրիգինալից (PDF) 2011 թ․ հունիսի 8-ին. Վերցված է 2020 թ․ օգոստոսի 1-ին.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]