Կվազուլու-Նատալ

Կվազուլու-Նատալ; անգլ.՝ KwaZulu-Natal; զուլուսերեն՝ iKwaZulu-Natali
	Զինանշան
	;
	Խորհրդարանի շենքը, Պիտերմարիցբուրգ
Երկիր	Հարավաֆրիկյան Հանրապետություն
Կարգավիճակ	Հարավաֆրիկյան Հանրապետության նահանգ
Մտնում է	ՀԱՀ
Վարչկենտրոն	Պիտերմարիցբուրգ
Խոշորագույն քաղաք	Դուրբան
Ամենաբարձր կետ	Մաֆադի
ԲԾՄ	1276 մետր
Օրենսդրական մարմին	Կվազուլու֊Նատալի օրենսդիր ժողով
Նահանգապետ	Սիհլե Զիկալալա
ՀՆԱ (2017); ՀՆԱ մեկ շնչի հաշվով	16 % (2 տեղ); 7 տեղ
Հիմնական լեզու	զուլուսերեն՝ 77,8 %; անգլերեն՝ 13,2 %; կոսա՝ 3,4 %; աֆրիկաանս՝ 1,6 %
Բնակչություն (2016);	11,1 մլն (2 տեղ)
Խտություն	108,81 մարդ/կմ² (2011)
Ազգային կազմ	սևամորթներ՝ 86,8 %; հնդիկներ կամ ասիացիներ՝ 7,4 %; սպիտակամորթներ՝ 4,2 %; գունամորթներ՝ 1,4 %; այլ՝ 0,3 %
Տարածք	94 361 կմ² (7 տեղ)
Բարձրություն ծովի մ-ից՝; - Բարձրագույն կետ; - Ցածրագույն կետ	; 3451 մ; 0 մ
Հիմնադրված է	ապրիլի 27, 1994 թ.
Սահմանակցում է	Մպումալանգա, Շիսելվենի, Լուբոմբո, Մապուտո նահանգ, Մոկոտլոնգ, Թաբա-Ցեկա, Qacha's Nek District?, Արևելյան Կապ և Ֆրի Սթեյթ
Ժամային գոտի	UTC+2
Փոխարինեց	Նատալ և kwaZulu?
ISO 3166-2 կոդ	ZA-KZN
	kwazulunatal.gov.za
	Կվազուլու-Նատալ Վիքիպահեստում

Կվազուլու-Նատալ (անգլ.՝ Natal, զուլուսերեն՝ iKwaZulu-Natali, կոսա՝ KwaZulu-Natal, աֆրիկաանս՝ KwaZoeloe-Natal), նահանգ Հարավ-Աֆրիկյան Հանրապետության (ՀԱՀ) արևելքում, Հնդկական օվկիանոսի ափին։ Ստեղծվել է 1994 թվականին Նատալ նահանգի (հին պորտուգալական անվանումը՝ «Սուրբ Ծննդյան») և նախկին բանտուստան Կվազուլուի միավորման միջոցով։ Սահմանակցում է Էսվատինիին, Լեսոթոյին և Մոզամբիկին։

Վարչական կենտրոնը Պիտերմարիցբուրգն է, տնտեսական կենտրոնը և խոշոր նավահանգիստը՝ Դուրբանը։

Պատմություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Նատալը 1842 թվականից անգլիական գաղութ էր, 1910 թվականից՝ Հարավ-Աֆրիկյան Միության (1961 թվականից՝ ՀԱՀ) նահանգ։ Ագրարային-ինդուստրիալ նահանգ էր։ Գերակշռում էին եվրոպացիներին պատկանող խոշոր ֆերմաներն ու տնկադաշտերը։ Նատալը ՀԱՀ-ի շաքարեղեգ ու բանան արտադրող հիմնական շրջանն էր։ Զբաղվում էին նաև ավստրալիական ակացիայի, բամբակենու, ծխախոտի, կարտոֆիլի, բանջարեղենի մշակությամբ, պտղաբուծությամբ և անասնապահությամբ։ Արդյունահանում էին քարածուխ, իլմենիտ, թորիումի, ցիրկոնի, տանտալի, երկաթի հանքաքար։ Կան սննդի արդյունաբերության, նավթավերամշակման, անվադողերի, նավաշինական, նավանորոգման ձեռնարկություններ^[1]։

Նատալ նահանգի տարածությունը 87 հզ. կմ² էր, բնակչությունը՝ 4245 հզ. (1978)։

Աշխարհագրություն և կլիմա[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Նահանգի տարածությունը 94 361 կմ² է, ինչը գրեթե համապատասխանում է Պորտուգալիայի տարածության։ Աշխարհագրորեն այդ տարածքը կարելի է բաժանել երեք տարածաշրջանի։ Առաջինը՝ ծովափնյա հարթավայրը, տարածվում է դեպի հյուսիս։ Կենտրոնական շրջանները զբաղեցնում է բլրոտ սարավանդը, որը բարձրանում է դեպի արևմուտք։ Երրորդ տարածաշրջանը ներկայացված է երկու լեռնային շրջաններով՝ Դրակոնյան լեռներով (արևմուտքում) և Լեբոմբոյի լեռներով (հյուսիսում)։ Դրակոնյան լեռների բարձրությունը հասնում է 3000 մետրի Լեսոթոյի հետ սահմանին։ Լեբոմբոն, ընդհակառակը, ցածր հնագույն լեռներ են, որոնք Էսվատինիից հարավ ձևավորում են զուգահեռ լեռնաշղթաներ։ Նահանգի խոշորագույն գետը՝ Տուգելան, հոսում է արևմուտքից դեպի արևելք՝ Կվազուլու-Նատալի կենտրոնական մասում։

Տարածաշրջանի կլիման բավականին բազմազան է, ափին այն մերձարևադարձային է և խոնավ։ Այսպես, Դուրբանում տեղումների տարեկան միջին քանակը 1009 մմ է, ցերեկային առավելագույնները հունվար-մարտ ամիսներին հասնում են 28 °C-ի, նվազագույնները՝ 21 °C-ի, հունիսից օգոստոս առավելագույնները հասնում են 23 °C-ի, իսկ նվազագույններն ընկնում մինչև 11 °C։ Ներքին շրջաններում ամառային ջերմաստիճանները նման են ծովափնյա ջերմաստիճաններին, թեև ձմեռներն ավելի ցուրտ են։ Ձմեռները Դրակոնյան լեռներում սառը և ձնառատ են, ամենաբարձր գագաթները ծածկված են թեթև ձյան ծածկույթով նաև ամռանը։ Ափի հյուսիսային մասը՝ Զուլուլենդը, բնութագրվում է ավելի տաք և խոնավ կլիմայով, որը մոտ է արևադարձայինին։

Բնակչություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

2011 թվականի տվյալներով նահանգի բնակչությունը կազմում է 10 267 300 մարդ^[2]^[3]։ Նահանգի բնակչության էթնիկ կազմը՝ սևամորթներ՝ 86,8 %, սպիտակամորթներ՝ 4,2 %, գունամորթներ՝ 1,4 %, հնդկական և այլ ասիական ծագում ունեցող անձինք՝ 7,4 %^[4]։ Նահանգի հիմնական լեզուներն են զուլուսերենը (77,8 %) և անգլերենը (13,2 %)^[5]։

Վարչական բաժանում[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Կվազուլու-Նատալ նահանգը բաժանվում է 1 քաղաքային շրջանի և 10 գավառի, որոնք ներառում են 43 համայնք։

Քաղաքային շրջաններ (Metropolitan Municipality)

էթեկվինիի քաղաքային շրջան (eThekwini)

Գավառներ (District Municipality)

Ամաջուբա (Amajuba)
Զուլուլենդ (Zululand)
Թագավոր Կետչվայո (King Cetshwayo)
Իլեմբե (iLembe)
Հարրի Գվալա (Harry Gwala)
Ուգու (Ugu)
Ութուկելա (Uthukela)
Ումգունգունդլովու (uMgungundlovu)
Ումզինյաթի (Umzinyathi)
Ումխանյակուդե (Umkhanyakude)

Տնտեսություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Դուրբան քաղաքն արագ աճող քաղաքային շրջան է և խոշոր նավահանգիստ, լավ կապված է երկրի այլ շրջանների հետ երկաթուղիներով։ Դուրբանի և նրա շրջակայքի արդյունաբերությունը ներառում է շաքարեղեգի վերամշակումը, հագուստի և մանածագործական արտադրությունը, քիմիական և նավթավերամշակման արդյունաբերությունը, թղթի և կաուչուկի արտադրությունը, ավտոմեքենաների հավաքումը, սննդի արդյունաբերությունը։ Ունի նաև ալյումինի արտադրության գործարան։ Խոշոր արդյունաբերական կենտրոն է նաև նահանգի հյուսիսում գտնվող Նյուքասլ քաղաքը։ Այստեղ գտնվում են Mittal Steel South Africa֊ն՝ սինթետիկ ռետինի, քրոմի, քիմիական նյութերի արտադրության ձեռնարկությունները, զարգացած է մանածագործական արդյունաբերությունը։

Տեսարժան վայրեր[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Կվազուլու-Նատալի երկու շրջանները հայտարարվել են ՅՈՒՆԵՍԿՕ-ի համաշխարհային ժառանգության օբյեկտներ՝ Իսիմանգալիսո ջրաճահճային պարկը և Ուխահլամբա Դրակենսբերգի պարկը։ Այդ տարածքները շատ գեղատեսիլ են և չափազանց կարևոր են շրջակա էկոհամակարգերի համար։

Տես նաև[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

ՀԱՀ-ի վարչական բաժանում

Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Կվազուլու-Նատալ» հոդվածին։

Ծանոթագրություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

↑ «Էջ:Հայկական Սովետական Հանրագիտարան (Soviet Armenian Encyclopedia) 8.djvu/196 — Վիքիդարան». hy.wikisource.org. էջ 196, հատոր 8. Վերցված է 2020 թ․ օգոստոսի 1-ին.
↑ «SouthAfrica.info». Արխիվացված է օրիգինալից 2016-11-21։-ին.
↑ «Statistics South Africa» (PDF). Արխիվացված է օրիգինալից (PDF) 2015-11-13։-ին.
↑ «Census in brief 2011» (PDF). www.statssa.gov.za. Statistics South Africa. ISBN 978-0-621-41388-5.
↑ «The languages of South Africa». Արխիվացված է օրիգինալից 2011-03-04։-ին.

Այս հոդվածի կամ նրա բաժնի որոշակի հատվածի սկզբնական կամ ներկայիս տարբերակը վերցված է Քրիեյթիվ Քոմմոնս Նշում–Համանման տարածում 3.0 (Creative Commons BY-SA 3.0) ազատ թույլատրագրով թողարկված Հայկական սովետական հանրագիտարանից (հ․ 8, էջ 196)։

Վիքիճամփորդն ունի Կվազուլու-Նատալին առնչվող զբոսաշրջային տեղեկատվություն։

[1] «Էջ:Հայկական Սովետական Հանրագիտարան (Soviet Armenian Encyclopedia) 8.djvu/196 — Վիքիդարան». hy.wikisource.org. էջ 196, հատոր 8. Վերցված է 2020 թ․ օգոստոսի 1-ին.

[2] «SouthAfrica.info». Արխիվացված է օրիգինալից 2016-11-21։-ին.

[3] «Statistics South Africa» (PDF). Արխիվացված է օրիգինալից (PDF) 2015-11-13։-ին.

[4] «Census in brief 2011» (PDF). www.statssa.gov.za. Statistics South Africa. ISBN 978-0-621-41388-5.

[5] «The languages of South Africa». Արխիվացված է օրիգինալից 2011-03-04։-ին.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]