Բենձին

Վիքիպեդիայից՝ ազատ հանրագիտարանից
Բնակավայր
Բենձին
լեհ.՝ Będzin
Դրոշ Զինանշան

ԵրկիրԼեհաստան Լեհաստան
Մակերես37,37 կմ²
ԲԾՄ176 մետր
Բնակչություն55 695 մարդ (մարտի 31, 2021)[1]
Ժամային գոտիUTC+1 և UTC+2
Փոստային դասիչ42-500
Պաշտոնական կայքbedzin.pl(լեհ.)
Բենձին (Լեհաստան)##
Բենձին (Լեհաստան)

Բենձին (լեհ.՝ Będzin [ˈbɛnd͡ʑin]. գերմ.՝ Bendzin; իդիշ՝ בענדין), համայնք Լեհաստանի հարավում Սիլեզյան վոևոդության նույնանուն շրջանում (պովյատում), որի վարչական կենտրոնն է։ Զբաղեցնում է 37,37 կմ² տարածք։ 2016 թվականի մարդահամարի տվյալներով բնակչության թվաքանակը եղել է 57 961, բնակչության միջին խտությունը կազմել է 1545,7 մարդ/կմ²[2][3], 2021 թվականի դեկտեմբերի 31-ի տվյալներով՝ համապատասխանաբար 55.183 և 1477 մարդ/կմ²[4][5]։

Բենձինն ընկած է Սիլեզյան լեռներում՝ Վիսլայի վտակ Չեռնա Պժեմշա գետի ափին, արդյունաբերական կենտրոն Դանբրովա ավազանում (համարվում է այդ ավազանի մայր քաղաքը)։

Պատմություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Պատմական փաստաթղթերում առաջին անգամ հիշատակվել է 1301 թվականին։ 1464 թվականին առևտրի և տոնավաճառների իրավունք է ստացել[6]։ 16-րդ դարի վերջերից եղել է թագավորական քաղաք, ընդգրկվել Կրակովի վոևոդության Պրոշովի պովիատի կազմում[7][8], դարձել Զագլենբե Դանբրովսկե պատմական մարզի մայր քաղաքը[9]։ 1795 թվականին, Լեհաստանի երրորդ բաժանման արդյունքում, հայտնվել է Պրուսիայի կազմում։ 1807 — 1815 թթ. գտնվել է Վարշավայի հերցոգության, այնուհետև՝ ռուսական կայսրության կազմում։ Բնակավայրի զարգացմանը զգալի թափ է հաղորդել նրա մոտակայքով անցնող Վարշավա-Վիեննա երկաթուղու շահագործումը։ Առաջին համաշխարհային պատերազմի տարիներին քաղաքը նախ ընկել է գերմանացիների, ապա՝ ավստրո-հունգարացիների տիրապետության տակ։ Մինչև Երկրորդ համաշխարհային պատերազմը Բենձինը տիպական հրեական բնակավայրի տպավորություն է թողել. 1921 թվականի տվյալներով նրա բնակիչների 62,1 %-ը (շուրջ 17.300 մարդ) հրեաներ էին[10]։ Լեհաստանը գրավելուց հետո գերմանացիներն այստեղ ստեղծել են գետտո, որի բնակիչների մեծ մասը նախքան Օսվենցիմի մահվան ճամբար ուղարկվելը պարտադրված աշխատել է գերմանական ռազմական գործարաններում։ 1943 թվականի օգոստոսի 1-ից 3-ը գետտոյաբնակների վերջին խմբին մահվան ճամբար ուղարկելիս տեղի հրեական մարտական կազմակերպության անդամներն ապստամբել են[11]։ Երկրորդ աշխարհամարտի ավարտից հետո Բենձինի այն հրապարակը, որտեղ գտնվել է հրեական սինագոգը, կոչվել է ապստամբների պատվին։ 2005 թվականին այդտեղ կանգնեցվել է զոհված հրեաների հիշատակը հավերժացնող հուշասյուն[12]։

Քույր քաղաքներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Բենձինի քույր քաղաքներն են[13]՝

2022 թվականի մարտին Բենձինը դադարեցրել է իր բարեկամական հարաբերությունները Ռուսաստանի Իժևսկ քաղաքի հետ՝ ի պատասխան Ուկրաինայում Ռուսաստանի ձեռնարկած հատուկ ռազմական գործողության[14]։

Պատկերասրահ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Ծանոթագրություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

  1. https://bdl.stat.gov.pl/api/v1/data/localities/by-unit/012415001011-0937899?var-id=1639616&format=jsonapi
  2. https://www.polskawliczbach.pl/Bedzin |titulo=Będzin (Silésia) mapas, imobiliário, GUS, acomodações, escolas, região, atrações, códigos postais, desemprego, salário, ganhos, educação, tabelas, demografia, jardins de infância |acessodata=2020-03-19 |obra=Polska w liczbach |lingua=polonês
  3. https://stat.gov.pl/en/topics/population/population/area-and-population-in-the-territorial-profile-in-2016,4,10.html |titulo=Área e população no perfil territorial em 2016 |acessodata=2020-03-19 |obra=stat.gov.pl |ultimo=GUS |lingua=en
  4. «Local Data Bank». Statistics Poland. Վերցված է 2022 թ․ սեպտեմբերի 2-ին. Category K3, group G7, subgroup P1336. Data for territorial unit 2401011.
  5. «Local Data Bank». Statistics Poland. Վերցված է 2022 թ․ սեպտեմբերի 2-ին. Category K3, group G7, subgroup P2425. Data for territorial unit 2401011.
  6. Stan Lewicki, Historja handlu w Polsce na tle przywilejów handlowych (prawo składu), Warszawa 1920, s. 137.
  7. Magazin für die neue Historie und Geographie Angelegt, t. XVI, Halle, 1782, s. 12.
  8. Województwo krakowskie w drugiej połowie XVI wieku ; Cz. 2, Komentarz, indeksy, Warszawa 2008, s. 94.
  9. Jarosław Widawski: Miejskie mury obronne w Państwie Polskim do początku XV wieku. Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, Warszawa 1973, s. 83.
  10. «BĘDZIN» (անգլերեն). Jewish Historical Institute Education. Արխիվացված է օրիգինալից 2012 թ․ հունիսի 4-ին. Վերցված է 2012 թ․ փետրվարի 27-ին.
  11. Бендзин՝ հոդվածը Հրեական էլեկտրոնային հանրագիտարանում
  12. «Monument to the memory of Będzin Jews (Bohaterów Getta Sq.)» (անգլերեն). Virtual Shtetl. Արխիվացված է օրիգինալից 2012 թ․ հունիսի 4-ին. Վերցված է 2012 թ․ փետրվարի 27-ին.
  13. «Miasta partnerskie». bedzin.pl (լեհերեն). Będzin. Արխիվացված է օրիգինալից 2020 թ․ փետրվարի 19-ին. Վերցված է 2020 թ․ փետրվարի 14-ին.
  14. «Będzin zerwał współpracę z rosyjskim Iżewskiem. Mieszkańcy i samorząd wspierają mocno ukraińskie miasto partnerskie - Obuchów» (լեհերեն). 2022 թ․ մարտ. Վերցված է 2022 թ․ մարտի 13-ին.

Գրականություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Արտաքին հղումներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Բենձին» հոդվածին։
  1. Leseprobe