«Մասնակից:AKB7/Ավազարկղ»–ի խմբագրումների տարբերություն

Content deleted Content added

Գծային

19:15, 17 Մարտի 2017-ի տարբերակ

Ֆերարա (իտալ.՝ Ferrara,էմիլ.-ռոմ.՝ Frara,լատին․՝ Ferraria)` քաղաք իտալական Էմիլիանա Ռոմանյոլական շրջանից, նույնանուն համայնքի ադմենիստրատիվ կենտրոն։ Գտնվում է Պադանի հարթավայրի արևելքում, Պո գետի դելտայի մոտ^[1]։ Քաղաքի երկնային պահապանը սբ․ Գևորգն է՝ քաղաքի տոնը նշվում է սուրբի մահանալու օրը՝ ապրիլի 23-ին։Էմիլիանա-ռոմանյոլական

Կլիմա

Ֆերարա քաղաքի ձմեռային եղանակը մեծ մասամբ չոր և խոնավ է։ Չնայած մինուսային ջերմաստիճանի քաղաքի փողոցների ձնային ծածկույթը չի պահպանվում ծովին մոտիկ լինելու շնորհիվ։ Ամառը շոգ է և մեծ խոնավության (գրեթե միշտ բարձր 70%-ից) շատ տոթ է՝ պատահում են անձրևներ և ամպրոպներ։ Ինչպես և Պադանի հարթավայրի մնացած քաղաքները Ֆերարան հայտնի է իր մարախուղներով, հատկապես աշնանը և գարնանը։

Պատմություն

Ֆերարան անտիկ ժամանակաշրջանի վերջում և միջնադարում

Ֆերարաի առաջին բնակիչները այստեղ են հաստատվել Իտալիայում բարբարոսների արշավանքների ժամանակներում։ Գուների արշավանքի ժամանակ (452 թվականին) Ակվիլեից փաղստականները ճահիճների մոտ հիմնեցին քաղաք, որը անվանվեց լիտ.՝ Forum Alieni։ Լանգոբարդների կողմից գրավելուց հետո այնտեղ կառուցվեց ամրոց, որը հայտնի էր Castrum Bizantino (չի պահպանվել), որը հանդիսանում էր հենակետ հյուսիսում գտնվող բարբարոսների դեմ։ VII և VIII դարերի միջև ընկած ժամանակահատվածում բարբարոսների անդադար հարձակումների ժամանակ եպիսկոպոսի նստավայրը տեղափոխվեց ամրոցի մոտ, Պո գետի ափին «Վոլանո» անվանումով (Po di Volano), որտեղ ներկայումս գտնվում է Սբ․ Գևորգի բազիլիկ եկեղեցին։ Այդ ժամանակներից Ֆերարան դարձավ եպիսկոպոսության կենտրոնը, որը ներկայումս կոչվում է Ֆերարայի և Կոմաչիոի արքեպիսկոպոսություն (Arcidiocesi di Ferrara-Comacchio)։

Լուիտպրանդե արքայի օրոք քաղաքը գրավել է լանգոբարդները, Պիպին Կարճահասակը նրանցից ետ գրավեց Ռավեննան և Պենտապոլը, Ֆերարան միյուս 22 քաղաքների հետ միասին որպես ընծա տրվեց Հռոմի պապ Ստեֆան II-ին (754 թվական)։ Հենց այդ առիթով հրատարակված փաստաթղթում՝ 753 թվականին լանգոբարդների թագավոր Դեզիդերիեմի կողմից, գտնվում է հիշատակություն Ֆերարայի մասին որպես Ռավեննյան եպիսկոպոսության թեմ։

Χ դարի վերջում իշխանությունները զիճեցին Ֆերարան տոսկանյան արիստոկրատներին։ Մաթիլդա Տոսկանուհու ժամանակ XI դարի վերջում քաղաքը ուներ մեծ ազատություն և հասել էր նկատերի ծաղկման։ Տեղի արստոկրատների մի մասը, հատկապես Սալինգերա Տորելի ընտանիքը կանգնեցի կայսրական կուսակցության (հետագայում գիբելինյան) կողքին, իսկ մնացածը, Ադելարդներ ցեղի գլխավորությամբ պաշտպանում էին ազգային կուսակցությունը (հետագայում գվելֆյան) և կանգնած էին Հռոմի Պապի կողքին։ Երկու ընտանիքներնել համառ պայքարում էին կապիտանի ընտրովի պաշտոնի համար, որի ձեռքում էր գտնվում քաղաքի ղեկավարումը։ Պապի և կայսրության միջև մեծ տարաձայնության ժամանակ (Ֆրիդրիխ I Բարբարոսաի օրոք) գվելֆները իշխում են Ֆերարայում և միացան Լոմբարդյան լիգային։ Ադելարդները ստացան պոդեստանի պաշտոն, դրանով իսկ ընդունելով Հռոմի իշխանությունը։

Միջին դարերում քաղաքը, իր չափերով և կարևորությամբ հավասար Միլանին, Ֆլորենցիային և Վենեցիային, հետաքրքրեց բազմաթիվ փաղստականների մշտափես հակամարտող Հյուսիսային Իտալիայի քաղաքներից։ Ինչպես մնացած շատ քաղաքներ, Ֆերարան կառուցվել է քաոսային (Այդ գիծը պահպանվել է մինչ օրս՝ քաղաքի հարավային մասում)։ Հայտնի պատմաբան Յակոբ Բուրկխարդաի կարծիքով, Ֆերարան (ավելի ճիշտ նրա հյուսիսային հատվածը) իրենից ներկայացնում է առաջին եվրոպական ժամանակակից քաղաքը փողոցների կանոնավոր ցանցով (իտալ.՝ via) և պողոտաներով (իտալ.՝ corso)։

Ֆերարան դը Էստե դուքսերի օրոք

Պայքարի հետաքա բարդացումը 1264 թվականին հանգեցրեց դը Էստե ընտանիքի կողմից քաղաքի իշխանության գրավմանը, դրանից առաջ հաստատված Վերոնյան շրջանում։ Առաջին ֆերարյան Էստեն դարձավ մարկիզ Օբիցո II-ը (1237-1293 թվականնե)։ Լինելով վստահված գվելֆներ, Էստերը գտվում են մշտական պատերազմի մեջ իրենց հակառակորդ գիբելինների հետ։ Հակամարտութայն ստիպված էին ներխուժել Պապը, կայսրը, Միլանը, Վենեցիան, Ֆլորենցիան և Նեապոլը։ XIV դարում Էստերը Հռոմի հետ վիճելուց հետո եկան գիբելինների ճամբար՝ այնուամենայնիվ պապը ստիպված էր հաստատել նրան իշխանությունը, որը տարածվում էր Ռովիգոյում, Մոդենայում և Ռադժում։ XV դարի երկրորդ կեսում Էստերը ստացան դուքսի կոչում։ Ֆերարայի առաջին դուքսը դարձավ Բորսո դը Էստը 1471 թվականին (այդ նույն տարում մահացավ)։ Չնայած նրան որ Էստերի փառասեր ձգտումները քաղաքը XV և XVI դարերում ներգրավել են շատ պատերազմերում, նրանք կարողացան պահպանել իշխանությունը, հենց դը Էստերի ընտանիքն է այտ 2 հայրուրամյակում որոշել որոշել քաղաքի ապագան և մթնոլորտը։

Էստե տան հարստություն ու շքեղությունը դարձրին նրանց Եվրոպայի ամենահայտի և հարգված արիստոկրատական ընտանիքներից մեկը։ «Ֆերարյան քաղաքակրթության» ծաղկումը սկսվեց Նիկոլո III-ի (ապրել է 1384-ից 1441 թվականներին), Լիոնելոի (մահացել է 1450 թվականին)․ Բորսոի, Էրկոլե I-ի (մահացել է 1507 թվականին)։ Քաղաք դքսությունը պահպանեց նաև XVI դարի ընթացքում՝ դուքս Ալֆոնսո I-ի (Մահացել է 1531 թվականին), Էրկոլ II-ի (մահացել է 1559 թվականին) և Ալֆոնսո II-ի (մահացել է 1597 թվականին)։ Ֆերարան իրենից ներկայացնում էր կարևոր էկոնոմիկական և մշակույթային կենտրոն, ունենալով նաև ոչ պակաս ռազմական նշանակություն ի շնորհիվ բաստինյան ամրությունների համակարգի, կառուցված քաղաքի շուրջ XVI-րդ դարում։ Վենեցիայի, Վերոնայի և Բոլոնիայի հետ հարմար ճանապարհը նպաստում էր քաղաքի առևտրի հաջողությունը։

Ֆերարյան կալվածք

Ֆերարյան կալվածքը տարբերվում էր հեքիաթային հիասքանչությամբ։ Ինչխանավորների օրինակին հետևեցին արստոկրատները։ Ստեղծվեց չհանդիպող շքեղություն տներում, հագուստներում, զարդաերում, կահույքում, շրջակայքում, ձիերում, ծառաներում և այլն։ Պալատները, վիլաները, այգիները և զբոսայգիները կրում էին պոետիկ անուն «delizie»։ Դիմակահանդեսները, պարահանդեսները, բանկետները, որսորդությունը, մրցաշարերը, ներկայացումեները կոչվում էին «cortesie»։ Կյանքը եղել է ինչպես կուռ տոն։ Ասպետությունը, որը բոլոր վայրերում ապրել էր իր դարը, Ֆերարայում խորը մտել էին բարքերը՝ գոյություն ուներ հատուկ միաբանություն «ոսկե ազդակներ», կազմակերպվում էին զինված մրցումներ,դուելներ պատվի համար։ Ֆրանսիական ասպետական վեպերի ձեռագրերը Ֆերարայում կարդում էին հիացմունքով։ Արդեն XIII դարում պրովանսալական աշուղները գտնում էին տաք ընդունելություն ֆերարյան կալվածքներում։ Այդ խիստ զինվորների և որսորդների հասարակության մեջ ի շնորհիվ ասպետական սովորությունների մեծ իշխանություն ձեռք բերեցին կանայք, որոնք չէին մնացել ստվերում, ինչպես մնացած քաղաքներում։ Նրանք ներկա էին գտվում մրցաշարերում և որսորդության ժամանակ, խաղերին, երթերին և ներկայացումներին։ Ոչ մի տեղ Իտալիայում այդպիսի ֆեոդալական գծեր չէին երևում, ինչպես Միլանում և Ֆերարայում։ Նրա տիրակալը փորձում էր ամեն ինչում նմանակել բուրգունդյան կալվածքի բարքերին և սովորություններին, որը այդպես պատկերավոր նկարագրել է Խեյիզինգը «Միջնադարի Գարուն» գրքում։ Ավելի ուշ, Վերածնունդի ժամանակաշրջանում Ֆերարան մնում էր նրբագեղ մշակույթի գլխավոր կենտրոնը և տարածողը։ Միջնադարյան գրականությունը Կլոր Սեղանի ասպետների մասին գտավ իր հաջորդներին ի դեմս Բոյարդո և Արիոստո։ Մոնեի ճիշտ նկատողությամբ «ասպետությունը, որը մնացած վայրերում դարձել էր գրականության միջոցով հիշողության, այստեղ կենդանի իրականություն է»^[2]։

Ֆերարայի նուրբ հասարակությունում իշխում էին արիստոկրատական հասկացությունները։ Արհեստավորին քրիստոնյաները նայում էին արհամարանքով, նա պետք է միայն անի այն ամենը, ինչ կպահանջեն պարոնայք, ծառայել և աշխատել, ինչքան կհրամայեն։ Հասարակ մարդիկ իրենք իրենց անվանում էին «ձերն գերազանցության շներ և ստրուկներ»։ Միայն այն մարդիկ ունեին նշանակություն, որոնք առնչություն ունեին պալատի հետ և մասնակցում էին նրա կյանքին՝ զրահակիրները, մատուցողները, մատուցողների պատասխանատուները, պաժերը, լիլիպուտները, ծաղրածուները, երաժիշտները և այդ ծառայողական խմբից վերև գտնվողները՝ ազնվականությունը, մարկիզները և կոմսերը, ամրոցների և հողեր տերերը։ XV դարի այդ կալվածքների ինքնատիպ բարքերը քնադատվեցին ֆերարյան արդարության խիստ քաղաքականության պատճառով, որը ակտիվորեն օգտագործում էր տանջանքները, մահապատիճը, կուրացումը, քառատումը։ Քաղաքակիրթ հասարակության ռոմանտիկական զգացմունքներում ներխուժեց «լուսավորված սանձարձակությունը», որը միավորվում էր «բարբարոսների գայլային ախորժակին»^[3]։

Ֆերարայի մշակույթային ծաղկունքը կարելի է համարել 1391 թվականից, Ալբերտո V-ի կողմից Ֆերարայի համալսարանի հիմնումով, որը կապված է Պարացելսայի, Կոպեռնիկոսի և Սավոնարոլիի անվան հետ։ Ալբերտո V-ի որդին Նիկոլո III-ը հետաքրքրված էր դպրոցների, գրադարանների, թանգարանների հիմնադրմամբ, գրավում էր գրողների և արտիստների, կառուցում էր հուշարձաններ։ Ոչ միայն տղամարդիկ, այլ նաև կանայք հովանավորել են գիտությանը և արվեստին։ Այդպիսին են եղել Էրկոլ I-ի կին Էլեոնորա Արագոնյանը, ինչպես նաև նրա աղջիկները Բեատրիչեն և Իզաբելլա դը Էստեն «մեծ գրողների և արվեստ ուսումնասիրողների հիանալի ընկերները», հետագայում հայտնի Լուկրեցիա Բորդժիան (Ալֆոնսո I-ի կինը), Ռենատա Ֆրանսյացին (Էրկոլ II-ի կինը), Ալֆոնսո II-ի քույրերը Էլեոնորան և Լուկրեցիան։ Այս և նրանց նման արիստոկրատների ջանքերի շնորհիվ Ֆերարան դարձավ իտալական Ռենեսանսի օջախ։

1995 թվականին քաղաքը ՅՈՒՆԵՍԿՈ-ի կողմից ընգրկվեց մարդկության մշակույթային ժառանգության ցուցակում^[4]։

Գրականություն և թատրոն

Դը Էստե կալվածքը և Ֆերարայի վերին խավը ակտիվորեն հետաքրքրվել են գրականությամբ։ Հնագիտության հայտնի փորձագետ Գուարինո դա Վերոնան հրավիրվել էր Նիկոլո III-ի կողմից իր որդու Լեոնելոի սովորացնելու համար։ Վերջինս անձամբ գրում էր լատինական բանաստեղծություններ և Ֆերարա է բերել մի շարք կլասիկ պոետների խմբեր, որոնց շարքերում կարելի է առանձնացնել Տիտո Վեսպասիա Ստրոցիին: Ջիրոլամո Սավոնարոլան (ներկայանում էր որպեսզ Հերոնիմ Ֆերարացի)՝ հայտնի էր որպեսզ եկեղեցու քննադատ, իր սկզբնական բանաստեղծություններում բացահայտում էր բարքերի հետևանքով առաջացած վնասները և ոչնչացնում էր մարդկանց միջև բարի հարաբերություններ: Համալսարանը հայտնի էր դասական բանասերներով և թանկարժեք ձեռագրերի գրադարանով: Բայց հայտին ասպետների և աշխարհիկ կանանց խմբերը պահանջում էր ձևավորել սեփական գրականության ոճ: Լեոն Բատիստա Ալբերտին Ֆերարա բերեց իր առաջին փորձ «վերածնված իտալական լեզվի» մասին: Նոր մոդայից դուրս եկած հումանիզմի հնացած տեսկից միայն մնացել է հարգանք «գրականության ամենակարողությանը, վեհությանը և անհրաժեշտությանը»: Պոետները, արձակագիրները, պատմաբանները և բանախոսները գալիս են տարբեր կողմերից և հանդիպում էին հյուրընկալ ընդունելության դուքսերի և ազնվականների մոտ: Նրանք թարգմանում էին դասական ստեղծագործությունները, նմանակում էին նրանց, ջանում էին ստեղծէլ օրիգինալ ուղություն, որը կծանոթացներ ֆերարայի հասարակության բնավորության հետ: Սիրված գրականության ոճերն են եղել սոնետները, մադրիգալները, սիրային նովելները և երգերը: Մեծ հանրաճանաչություն ուներ դրաման, հատկապես կատագերպությունը: Ալֆոնսո I-ը Ֆերարայում կառուցեց հիանալի հասարակական թատրոն, և XV դարում քաղաքը դարձավ Իտալիայի բեմական կենտրոն:

Ֆերարաի վերածննդի ժամանակվա գրականությունը, որը աճել էր տոնախմբություններում և տոներին, դիտվում էր որպեսզ ռոմանտիկ պոեզիա՝ «աշխարհիկ և ռոմանտիկ, նա հայտնի է որպեսզ շքեղության ծաղիկ, ուրաղություն ծնող, խաղի զենք և աղբյուր»: Բոյարդոն հիանալի մարմավորեց ֆերարյան Կվատրոչենտոն հայտնի «Սիրահարված Ռոլանդը» պոեմում: Հետո Արիոստոն երգում էր հիանալի աշխարհի մասին, որի բարքերը այդպես հիանալի պատկերված են Վերոնեզեի հսկայական նկարներում: Արիոստոն իր կյանքի զգալի մասը անցկացրել է ֆերարայում (մահացել է 1533 թվականին) և նրա «Գազազած Ռոլանդը» կարող է կոչվել ֆերարյան անցյալի հայելին:

Տասոի պոետական գործունեությունը նույնպես կապված էր Էստե կալվածքի հետ: Ֆերարարացի պոետ Բատիստա Գուարինին (մահացել էթվականին 1612 թվականին)՝ «Հավատարիմ հովիվ» դրամայի հեղինակը, դասվում էր Իտալիայի սիրված պոետների շարքին:

Ֆերարայի պատմույթյան մեջ եղել է կարճ ժամանակ, երբ այնտեղ հետաքրքրվում էին կրոնական շարժումներին, որը տիրել էր Եվրոպան XVI դարում: Ռենատիի՝ Էրկոլ II-ի կնոջ ներգործունեության ներքո,դուքսերի կալվածքները դարձել էին ապաստան բարեփոխիչների և ազատ մտածողների համար: Ռենատան տրամադրեց ապաստան Կալվինին և Կլեման Մարոին, իր մոտ հրավիրեց իտալական կրոնական ղեկավարներին: Այդպիսի «սոցիալական ակտիվությունը» ներդաշնակ չէին կալվածքի ոգու հետ, և Ռենատիի մահից հետո (1575 թվականին) ամեն ինչ վերադարձավ իր տեղերը:

Գեղանկարչություն

Իտալական վերածնունդի ամենից հայտնի ներկայացուցիչներից՝ Բրունելսկին Դոնատելան, Պերո դելա Ֆրանչեսկան, Բելինին, Մանտենյան, Տիցիանին այցելում էին Ֆերարա միայն ժամանակավոր: Քաղաքը գայթակղում է ոչ միայն վարպետներին Իտալիայից, այլ նաև Եվրոպայի ուրիշ երկրներից^[5]: Սեփական ֆերարյան դպրոցի (Officina Ferrarese) ստեղծումը, իր յուրատեսակ լի այլաբանություններվ լեզուն կապում են Ֆերարայի մարկիզ Լեոնելո դը Էստեի և նրա որդի Բորսսոի հետ: Այդ արիստոկրատները ջանում էին զարդարել իրենց բնակավայրերը յուրատեսակ նկարներով և որմնանկարներով, որոնք նախատեսված չէին հանրային դիտման: Առաջին հայտնի պատվերը դարձավ 9-ը նկարներից բաղկացած ցիկլը, որոնցում պատկերված էին ինը մուսաները ստուդիոլոի Բելֆորե կալվածքի համար, որը սկսվել էր Սիենաից Անջելո Մականինոի կողմից 1447 թվականին և ավարտվել է Կոզիմո Տուրան՝ վերջինիս նկարներում ներկայացվում է ֆերարյան դպրոցի կարևորագույն իրադարձությունները: Պալացո Սկիֆանոիյաի որմնանկարները, որ պատվիրված քր 1469-ից 1471 թվականներին Բորսո դը էստեի կողմից: Կոզիմո Տուրաի, Ֆրանչեսկո դել Կոսան և Էրկոլ դեի Ռոբերտին իրենցից ներկայացնում էին ավելի բարդ «աստղաբանական» համույթ 12 ամսյա սցենարով, այլաբանական մեկնաբանությունները որոնք շարունակվում են մինչ օրս: Տուրաննոցի դրանից բացի նկարոց եկեղեցի Բորսո դը Էստեի հիանալի ամառա համար (Delizia di Belriguardo):

Երաժշտություն

XVI դարի երկրորդ կեսին երգեհոնահարները եւ դիրիժորները դը Էստե ընտանիքի օրոք եղել է ամենահայտնի մադրիգալերից մեկը Լուցասկո Լուսասկին, որը զբաղվում էր փակա համերգների կազմակերպումով՝ բարձրաստիճան մարդկանց համար վիրտուզ երգչուհիների մասնակցությամբ (Concerto delle Dame) և բազմաթիվ աշակերտների ուսուցիչներ, որոնցից առավել հայտնի էր Ֆրեսկոբալդին: 1594-ից 1596 թվականներին կալվածքում ապրում էր կոմպոզիտոր Ջեզուալդո դի Վենոզան (ամուսնացել է Ալֆոնսո Լեոնորե դը Էստեի հետ): Ֆերարայում Ջեզուալդոն գրեց մադրիգալի Երերրդ և Չորորդ գրքերը, որոնք գերազանցեցինն նրա երաժշտական լեզուն:

Ֆերարան դը Էստե ընտանիքի անկումից հետո

1598 թվականին դուքս Ալֆոնսո II-ը չուներ օրինական զավակներ և պապ Կլիմանտ VIII-ը նորից տիրեց տարածքը, և քաղաքը մտավ Պապական իշխանության տակ: Անկախության կորստից հետո սկսվեց Ֆերարայի անկումը: Քաղաքի բնակիչները սկսեցին տեղափոխվել Մոդենա՝ վերջին 20 տարում քաղաքի բնակչությունը նվազեց 1/3 չափով^[4]:

Նապոլեոնյան պատերազմից հետո Ֆերարան պետք է մնար պապին, բայ մնաց ավստրիական զորախմբի իշխանության տակ: Նրա վտարումից հետո 1859 թվականին քաղաքում տեղի ունեցավ Հռոմի դեմ ապստաբություն, և նա մնացածի հետ Էմիլիանայան կրկին միացավ նոր ձևավորված իտալական թագավորությանը՝ 1860 թվականին:

Քաղաքի ճարտարապետությունը և տեսարժան վայրերը

Իսկզբանե Ֆերարաի տարածքի բնակչությունը ծագել է VII և VIII դարի միջև վիզանյան ամրոցի մոտ և եպիսկոպոսի ժամանման վայրը գրեթ այն նույն վայրում է, որտեղ հիմա կանգնած է Սան Ջորջո (Basilica di San Giorgio fuori le mura) բազիլիկ եկեղեցին՝ այն ժամանակ Պո գետի Վոլանո վտակը (Po di Volano) ավելի ջրառատ են, և այդ վայրը իրենից ներկայացնում էր կղզի հունը և նշված վտակում:

Հին քաղաքը

Մոտավոր 1000 տարի ստեղծվեց Վիա դելե Վոլտեի (իտալ.՝ Via delle Volte) նոր բնակչությունը ՝ «ծածկագրերի կոդը», որը ձգվում էր Վոլանո ափերը, որի հունը ձգվում էր ժամանակակից Վիա Ռիպագրանդեի (իտալ.՝ Via Ripagrande) ափով և Վիա Կարլո Մաիրը (իտալ.՝ Via Carlo Mayr): Վիա դելե Վոլտեն ստացել է իր անունը կախովի կամարներից (իտալ.՝ Volte), որի միավորում է տները փողոցի տարբեր կողմերից երկրորդ հարկի բարձրությամբ: Ժամանակի ընթացքում Վիա դելե Վոլտեից հյուսիս հատվածը դարձավ Ֆերարայի կենտրոնը: 1135 թվականին այդտեղ տեղակայված էր արքեպիսկոպոսի նստավայրը, որի շուրջ առաջացավ շուկա (Խոտաբույսերի հրապարակ, հիմա Piazza Trento e Trieste): Ֆերարայի պատմական մասը պահպանում է միջնադարյան տեսքը՝ նա ամբողջովին քարից է և շատ աղքատ բուսականությամբ:

• Սբ. Գևորգի մայր տաճարը (իտալ.՝ Duomo di San Giorgio) կառուցվել է XII—ից XIV դարերում: Նրա երեքմասյա հին մասը ստեղծված է լոմբարդյան ռոմանտիկայի ոճի մեջ ռոզվի մարմարից, գոթական էլեմենտների նկատելի ավելացումներով: Գոյություն ունեցող տաճարը քաղաքի ապրած բոլոր պատմական ժամանակների ձեռգիրը: Տաճարի ճակատը բնորոշ է գոթական և ռոմանական ճարտարապետության ճուղերը: Կլասիկ Ռենեսանսի ոճի մեջ զանգակատան կառուցումը սկսվել է 1412 և ավարտվել է Ալբերտիի նախագծով: Ատրիումը տեղաբաշխված է Օպերայի թանգարանի ձախ կողմին, պահպանում է հին ռոմանական քանդակը, գոբելենը և տապանը: Տաճարի զոհասեղանի խորհանում գտնվում է Ֆիլիպպո Լիպպի նկարը՝ «Սարսափելի դատաստան» (1580 թվական):

Տաճարի ներքին հարդարանքը
Սբ. Գևորգի մայր տաճարի հարավային ճակատը
Տաճարի տեսքը բախասրահից, աջ կողմում Palazzo Municipale (Palazzo Communale) աշտարակը
Մուտքի հուշարձանները

• Pallazzo Communale / Palazzo Municipale: 1245 թվականին տաճարի դիմաց կառուցվել է Էստե դուքսերի առաջին նստավայրերը՝ Պալացո Մունիչիպալե, իսկ նրա և տաճարի ու եպիսկոպոսի պալատը միջև փողոցը, որը կոչվումը է Via degli Adelardi, տվեց սկիզբ ներկայիս քաղաքի ժամանակակից կենտրոնական փողոցներից մեկը՝ Corso Martiri della Libertà: Այստեղ քաղաքի կենտրոնում XIV դարում կառուցվել է Palazzo della Ragione (Այրվել է XX դարում) պալատը: Բրոնզյա արձանները քաղաքի մուտքի մոտ պատրաստվել է Նիկոլո III-ի և նրա որդու Բորսոի կարգադրությամբ:

• Դը Էստե դուքսերի ամրոցը (իտալ.՝ Castello Estense) համարվում է Ֆերարայի խորհրդանիշը: XIII դարում տաճարից հյուսիս տեղաբաշխված էր փոքրիկ ամրոց՝ Լվովի աշտարակը (Torre dei Leoni), որը XIV դարի կեսին կոմս Նիկոլո II դը Էստեի պատվերով Նավարայից ճարտարապետ Բարտոլինոի կողմից վերակառուցվել է ներկայիս դը Էստե ամրոցի: Շինարարության սկիզբը տրվել է 1385 թվականին, բայց շենքի կառուցումը, որի իրենից ներկայացնում էր փոսով շրջապատված ամրոց չորս ամուր աշտարակնեով անկյուններում, ձգձգվեց 200 տարի: XV դարում ամրոցը դարձավ Ֆերարայի կառավարիչների նստավայրերը: Էստե ամրոցը Իտալիաի առաջին կառավարական նստավայրն է, որը պաշտպանված էր թնդանոթներով^[6]:

Ներքին բակ
Ամրոցի փոսը
Ամրոցի թնդանոթը
Ամրոցի ջրանցքը

Ներկայումս ամրոցի բոլոր հատվածները բաց են այցելուցյունների համար (որոշ սրահներում անցկացվում են գեղանկարչական ցուցահանդեսներ): 2006 թվականի հոկտեմբերին որոշվեց դը Էստե դուքսերի ամրոցում բացել ռուսական Էրմիտաժի մասնաճուղը:

Հին քաղաքի մեծացումը

Նիկոլո II դը Էստեի օրոք (1338 —1388) տեղի ունեցավ քաղաքի առաջին մեծացումը Վոլանո գետի հոսքի ուղղությամբ, որի ապացույց մնացել է Կազա Ռոմեի (Casa Romei) և Ռենատի Ֆրանսյացու (իտալ.՝ Palazzo Renata di Francia) պալացոն, որտեղ տեղակայված է Ֆերարայի համալսարանը՝ հիմնադրված Ռենատի Ալբերտո V դը Էստեի կողմից: Վերջինս քաղաքի արևելքում կառուցեց նոր դուքսերի նստավայր՝ Պալացո Սկիֆանոիյա, հայտնի այլաբանական որմնանկարներով ասղաբանական թեմաներով:

1492 թվականին դուքս Էրկոլե I դը Էստեն հանձնարարեց ճարտարապետ Բյաջո Ռոսսետին (Biagio Rossetti) (1447—ից 1516 թվականների մոտ) վերակառուցեց քաղաքը, ելնելով նոր «իդեալական քաղաք» ուղղանկյուն փողոցների ցանցով հումանիտարական հասկացությունից: Քաղաքի սահմանները մեծացավ գրեթե երկու անգամ:

Այդ նախագծի ավարտը նշվում է ժամանակակից քաղաքաշինության ծնունդը, ձևափոխված մեկ նախագծով: Դա դարձավ առիթ ՅՈւՆԵՍԿՈ-ի կողմից քաղաքը հաստարարումը որօես մարդկության սեփականություն:

Եղբայրական քաղաքներ

Ծանոթագրություններ

↑ Изначально Феррара находилась непосредственно на берегу По, но после катастрофического наводнения 1152 года река ушла от города.
↑ Гращенков В. Н. Портрет в итальянской живописи Раннего Возрождения. М., 1996. С. 207
↑ См. характеристику феррарских нравов XV в. в книге Ph. Monnier, «Le Quattrocento, essai sur l’histoire littéraire du XV s. italien», т. II, стр. 1901. Там же ценные библиографические указания.
↑ ^4,0 ^4,1 Baedecker. Italien. Verlag Karl Baedeker. ISBN 3-8297-1091-7
↑ Campori, «I pittori degli Estensi nel sec. XV», Модена, 1886
↑ См. L. N. Citadeila, «Il castello di Ferrara», Φ. 1875

Գրականություն

«Феррара, город в Италии». Բրոքհաուզի և Եֆրոնի հանրագիտական բառարան: 86 հատոր (82 հատոր և 4 լրացուցիչ հատորներ). Սանկտ Պետերբուրգ. 1890–1907.{{cite book}}: CS1 սպաս․ location missing publisher (link)
Bruno Zevi, Saper vedere la città. Ferrara di Biagio Rossetti, «la prima città moderna europea», Biblioteca Einaudi, 2006, ISBN 88-06-18259-5
Carlo Bassi, Perché Ferrara è bella. Guida alla comprensione della città, Corbo Editore, 1994, ISBN 978-88-85325-34-0
Lucio Scardino, Itinerari di Ferrara moderna, Alinea Editrice, 1995, ISBN 88-8125-031-4
Pierluigi De Vecchi ed Elda Cerchiari, I tempi dell’arte, volume 2, Bompiani, Milano 1999. ISBN 88-451-7212-0
Stefano Zuffi, Il Quattrocento, Electa, Milano 2004. ISBN 88-370-2315-4

Արտաքին հղումներ

Душа Италии: Болонья — Равенна — Феррара — Модена — Римини (ռուս.)
Guida Ferrara на guide.travelitalia.com (իտալ.)
Storia di Ferrara на www.artecultura.fe.it (իտալ.)
«Идеальный город - Феррара». Стиль Эпохи (рус.). 2011-01-05. Արխիվացված է օրիգինալից 2012-02-08-ին. Վերցված է 2012-01-17-ին.{{cite web}}: CS1 սպաս․ չճանաչված լեզու (link)

[1] Изначально Феррара находилась непосредственно на берегу По, но после катастрофического наводнения 1152 года река ушла от города.

[гр-2] Гращенков В. Н. Портрет в итальянской живописи Раннего Возрождения. М., 1996. С. 207

[3] См. характеристику феррарских нравов XV в. в книге Ph. Monnier, «Le Quattrocento, essai sur l’histoire littéraire du XV s. italien», т. II, стр. 1901. Там же ценные библиографические указания.

[Baedecker-4] 4,0 ^4,1 Baedecker. Italien. Verlag Karl Baedeker. ISBN 3-8297-1091-7

[5] Campori, «I pittori degli Estensi nel sec. XV», Модена, 1886

[6] См. L. N. Citadeila, «Il castello di Ferrara», Φ. 1875

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

@@ Տող 59. / Տող 59. @@
 == Քաղաքի ճարտարապետությունը և տեսարժան վայրերը ==
+[[Պատկեր:Ferrara-1600.jpg|մինի|Ֆերարայի քարտեզը 1600 թվականին]]
 Իսկզբանե Ֆերարաի տարածքի բնակչությունը ծագել է [[VII դար|VII]] և [[VIII դար|VIII]] դարի միջև վիզանյան ամրոցի մոտ և եպիսկոպոսի ժամանման վայրը գրեթ այն նույն վայրում է, որտեղ հիմա կանգնած է Սան Ջորջո (Basilica di San Giorgio fuori le mura) բազիլիկ եկեղեցին՝ այն ժամանակ [[Պո]] գետի Վոլանո վտակը (Po di Volano) ավելի ջրառատ են, և այդ վայրը իրենից ներկայացնում էր կղզի հունը և նշված վտակում:
@@ Տող 84. / Տող 84. @@
 </gallery>
 Ներկայումս ամրոցի բոլոր հատվածները բաց են այցելուցյունների համար (որոշ սրահներում անցկացվում են գեղանկարչական ցուցահանդեսներ): [[2006]] թվականի [[հոկտեմբեր]]ին որոշվեց դը Էստե դուքսերի ամրոցում բացել ռուսական [[Էրմիտաժ]]ի մասնաճուղը:
+== Հին քաղաքի մեծացումը ==
+[[Պատկեր:FE Schifanoia 03.JPG|մինի|Պալացո Սկիֆանոիյա]]
+[[Պատկեր:University Palace.jpg|մինի|Պալացո Ռենատի Ֆրանսիացու (Ֆերարայի համալսարան)]]
+Նիկոլո II դը Էստեի օրոք ([[1338]]—[[1388]]) տեղի ունեցավ քաղաքի առաջին մեծացումը Վոլանո գետի հոսքի ուղղությամբ, որի ապացույց մնացել է Կազա Ռոմեի (Casa Romei) և Ռենատի Ֆրանսյացու ({{lang-it|Palazzo Renata di Francia}}) պալացոն, որտեղ տեղակայված է Ֆերարայի համալսարանը՝ հիմնադրված Ռենատի Ալբերտո V դը Էստեի կողմից: Վերջինս քաղաքի արևելքում կառուցեց նոր դուքսերի նստավայր՝ Պալացո Սկիֆանոիյա, հայտնի այլաբանական որմնանկարներով ասղաբանական թեմաներով:
+[[1492]] թվականին դուքս Էրկոլե I դը Էստեն հանձնարարեց ճարտարապետ Բյաջո Ռոսսետին (Biagio Rossetti) ([[1447]]—ից [[1516]] թվականների մոտ) վերակառուցեց քաղաքը, ելնելով նոր «իդեալական քաղաք» ուղղանկյուն փողոցների ցանցով հումանիտարական հասկացությունից: Քաղաքի սահմանները մեծացավ գրեթե երկու անգամ:
+Այդ նախագծի ավարտը նշվում է ժամանակակից քաղաքաշինության ծնունդը, ձևափոխված մեկ նախագծով: Դա դարձավ առիթ [[ՅՈւՆԵՍԿՈ]]-ի կողմից քաղաքը հաստարարումը որօես մարդկության սեփականություն:
+== Եղբայրական քաղաքներ ==
+* {{Դրոշ|Ռուսաստան}}[[Կրասնոդար]], [[Ռուսաստան]]
+* {{Դրոշ|Իսպանիա}}[[Լլեյդա]], [[Իսպանիա]]
+* {{Դրոշ|Ֆրանսիա}}[[Սենտ Էտիեն]], [[Ֆրանսիա]]
+* {{Դրոշ|Մեծ Բրիտանիա}}[[Սուոնսի]], [[Մեծ Բրիտանիա]]
+* {{Դրոշ|Էստոնիա}}[[Տարտու]], [[Էստոնիա]]
+* {{Դրոշ|Իտալիա}}[[Ֆորմիա]], [[Իտալիա]]
+* {{Դրոշ|Բելառուսիա}}[[Բարանովիչի]], [[Բելառուսիա]]
+* {{Դրոշ|Լատվիա}}[[Դաուգավպիլս]], [[Լատվիա]]
+== Ծանոթագրություններ ==
+{{ծանցանկ}}
+== Գրականություն ==
+* {{ВТ-ЭСБЕ|Феррара, город в Италии}}
+* Bruno Zevi, ''Saper vedere la città. Ferrara di Biagio Rossetti, «la prima città moderna europea»'', Biblioteca Einaudi, 2006, ISBN 88-06-18259-5
+* Carlo Bassi, ''Perché Ferrara è bella. Guida alla comprensione della città'', Corbo Editore, 1994, ISBN 978-88-85325-34-0
+* Lucio Scardino, ''Itinerari di Ferrara moderna'', Alinea Editrice, 1995, ISBN 88-8125-031-4
+* Pierluigi De Vecchi ed Elda Cerchiari, ''I tempi dell’arte'', volume 2, Bompiani, Milano 1999. ISBN 88-451-7212-0
+* Stefano Zuffi, ''Il Quattrocento'', Electa, Milano 2004. ISBN 88-370-2315-4
+== Արտաքին հղումներ ==
+* {{навигация|Тема=Феррара}}
+* [http://www.talusha1.narod.ru/travel/italy/italy2006_txt.htm#p3_1 Душа Италии: Болонья — Равенна — Феррара — Модена — Римини] {{ref-ru}}
+* [http://guide.travelitalia.com/it/guide/ferrara/ Guida Ferrara] на guide.travelitalia.com {{ref-it}}
+* [http://www.artecultura.fe.it/index.phtml?id=43 Storia di Ferrara] на www.artecultura.fe.it {{ref-it}}
+* {{cite web
+ | url         = http://style-epohi.ru/idealnyj-gorod-ferrar.html
+ | title       = Идеальный город - Феррара
+ | date        = 2011-01-05
+ | work        = Стиль Эпохи
+ | accessdate  = 2012-01-17
+ | lang        = рус.
+ | archiveurl  = http://www.webcitation.org/65IbDbI6N
+ | archivedate = 2012-02-08
+}}