Jump to content

Շիրազ

Վիքիպեդիայից՝ ազատ հանրագիտարանից
Անվան այլ կիրառումների համար տե՛ս՝ Շիրազ (այլ կիրառումներ)
Քաղաք
Շիրազ
պարս.՝ شیراز‎
ԵրկիրԻրան Իրան
ՕսթանՖարսի նահանգ
ՇահրեսթանՇիրազ
ՀամայնքԿենտրոնական բախշ[1]
ՔաղաքապետՀեյդար Էսքանդարփուր
Առաջին հիշատակումմ.թ.ա. 2 հազարամյակ
Մակերես240 կմ²
ԲԾՄ1500 մ
Կլիմայի տեսակբարեխառն ցամաքային
Պաշտոնական լեզուպարսկերեն
Բնակչություն▲1 565 572 մարդ (սեպտեմբերի 24, 2016)[2][3]
Ազգային կազմպարսիկներ
Ժամային գոտիUTC+3.30, ամառը UTC+4.3
Հեռախոսային կոդ071
Պաշտոնական կայքshiraz.ir
Շիրազ (Իրան)##
Շիրազ (Իրան)

Շիրազ (պարս.՝ شیراز), քաղաք Իրանի տարածքում՝ Ռուդխանե Խոշք (ցամաքած գետ) սեզոնային գետի ափին։ Վարչականորեն գտնվում է Ֆարսի նահանգի Շիրազի գավառում, հանդիսանում է նաև համանուն շրջանի կենտրոնը։ Իրանի միլիոնանոց ինը քաղաքներից հինգերորդն է՝ 1,565,572 բնակչությամբ։ Քաղաքն ունի չափավոր կլիմա։ Ավելի քան հազար տարի տարածաշրջանի մշակութային, քաղաքական և առևտրաարդյունաբերական կենտրոն է։

Շիրազի առաջին անգամ հիշատակվել է էլամերենով՝ կավե սալիկների վրա (մ.թ.ա. 2000) որպես «Թիրազիշ»[4]։ Ժամանակակից քաղաքը հիմնադրվել է կամ վերականգնվել է Օմայանների օրոք՝ 693 թվականին, և բարգավաճել է իրանական երկու դինաստիաների՝ Սաֆարիների (861-1003) և Բուիների (934-1062) օրոք։ 13-րդ դարում Շիրազը դարձել է արվեստի և արհեստների առաջատար կենտրոն, իշխանության խրախուսման և պարսից գիտնականների և արվեստագետների ներկայության շնորհիվ։ Պարսից գրականության երկու հռչակավոր ներկայացուցիչներ՝ Հաֆեզը և Սաադին, ծնունդով եղել են Շիրազից, և այստեղ գտնվում են իրենց դամբարանները։ Սեֆյան Պարսկաստանի անկումից հետո Իրանում ստեղծվել էր երկիշխանություն և երկիրն ուներ երկու մայրաքաղաք՝ Մաշհադ (Աֆշարիներ, 1736-1796) և Շիրազ (Զանդեր, 1751-1794)։ Շիրազն ունեցել է հրեական և քրիստոնեական խոշոր համայնքներ[5]։ Շիրազ քաղաքի պատմական կենտրոնը (Բեյնոլ Հարամեյն) համաշխարհային նշանակության ճարտարապետական համալիր է[6]։

Շիրազը հայտնի է որպես բանաստեղծների, գրականություն, գինու (չնայած 1979 թվականից ի վեր Իրանը հանդիսանում է իսլամական հանրապետություն), այգիների և ծաղիկների քաղաք[7]։ Այստեղ է գտնվում հռչակավոր Էրամի այգին։ Այժմ քաղաքն ունի նաև նավթավերամշակման խոշորագույն գործարան, այստեղ է երկրի արևային առաջին էլեկտրակայանը[8], դրվել է քամու խոշոր տուրբին։ Շիրազը հանդիսանում է էլեկտրոնային էլեկտրոնային արդյունաբերության կարևորագույն կենտրոն՝ արտադրելով իրանական էլեկտրաէներգիայի 53 տոկոսը[9]։ Շիրազի արդյունաբերական ձեռնարկություններից են ցեմենտի, շաքարավազի, պարարտանյութերի, տեքստիլ արտադրանքի, փայտանյութի, մետաղագործության և գորգերի գործարաններն ու ֆաբրիկաները։

Բնակչություն

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Բնակչությունը 2016 թվականի մարդահամարի տվյալներով կազմում էր 1 565 572 մարդ, որոնք կազմում էին 477 916 տնտեսություն։ Քաղաքը բնակչությամբ Ֆարս օսթանի ամենախոշոր[10] և Իրանի հինգերորդ ամենախոշոր (Թեհրանից, Մաշհադից, Սպահանից և Քարաջից հետո)[11] քաղաքն է։ Շիրազի բնակչության փոփոխությունը ժամանակի ընթացքում բերված է աղյուսակում ստորև.

Տարի 1956 1966 1986 1991 1996 2006 2011 2016
Բնակիչ 107 659[12] 269 865[13] 848 289 965 117[11] 1 053 025[11] 1 204 882[14] 1 460 665[15] 1 565 572[16]

Քույր քաղաքներ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Ծանոթագրություններ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
  1. ↑ Moin M. فرهنگ فارسی معین — Amir Kabir Publishers, 1972.
  2. ↑ Brinkhoff T. Iran: Provinces, Major Cities & Towns - Population Statistics, Maps, Charts, Weather and Web Information
  3. ↑ جمعیت به تفکیک تقسیمات کشوری (перс.)
  4. ↑ Cameron, George G. Persepolis Treasury Tablets, University of Chicago Press, 1948:115.
  5. ↑ «Ալիք» թերթ, Հայ կեանքը՝ Շիրազում Արխիվացված 2019-08-04 Wayback Machine
  6. ↑ Ալիռեզա Ղոլինեժադ Փիրբազարի, Շիրազ քաղաքի պատմական կենտրոնի (Բեյնոլ Հարամեյն) քաղաքային պաթոլոգիան եվ ռեվիտալիզացիան(չաշխատող հղում)
  7. ↑ Iran Chamber society, Shiraz
  8. ↑ "Iran's first solar power plant comes on stream". tehran times. 11 January 2009. Retrieved 25 September 2010.
  9. ↑ "ARSH Co. site". Arshksco.com. Archived from the original on 7 July 2011. Retrieved 5 May 2011.
  10. ↑ «IRAN: Fars» (անգլերեն).
  11. ↑ 11,0 11,1 11,2 «Islamic Republic of Iran» (անգլերեն).
  12. ↑ «Իրանի Իսլամական Հանրապետության մարդահամար, 1956 թ.» (PDF) (անգլերեն). Արխիվացված է օրիգինալից (PDF) 2024 թ. փետրվարի 24-ին. Վերցված է 2024 թ. մարտի 1-ին.
  13. ↑ «Իրանի Իսլամական Հանրապետության մարդահամար, 1966 թ.» (PDF) (անգլերեն). Արխիվացված է օրիգինալից (PDF) 2024 թ. փետրվարի 24-ին. Վերցված է 2024 թ. մարտի 1-ին.
  14. ↑ «Իրանի Իսլամական Հանրապետության մարդահամար, 1385 (2006)» (պարսկերեն). Արխիվացված է օրիգինալից (Excel) 2011 թ. սեպտեմբերի 20-ին. Վերցված է 2022 թ. սեպտեմբերի 25-ին.
  15. ↑ «Իրանի Իսլամական Հանրապետության մարդահամար, 1390 (2011)» (պարսկերեն). Արխիվացված է օրիգինալից (Excel) 2023 թ. հունվարի 16-ին. Վերցված է 2022 թ. դեկտեմբերի 19-ին.
  16. ↑ «Իրանի Իսլամական Հանրապետության մարդահամար, 1395 (2016)» (պարսկերեն). Արխիվացված է օրիգինալից (Excel) 2022 թ. ապրիլի 6-ին. Վերցված է 2022 թ. դեկտեմբերի 19-ին.
  17. ↑ Διδυμοποιήσεις με Δήμους (հուն.)
  18. ↑ https://pecs.hu/testvervarosok-partnervarosok/
Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Շիրազ» հոդվածին։
 ⛭ 
  Թեմատիկ կայքեր
Բառարաններ և հանրագիտարաններ
Ստացված է «https://hy.wikipedia.org/w/index.php?title=Շիրազ&oldid=9776522» էջից