Սաադի

Սաադի
Ծնվել է	մոտ. 1181, մոտ. 1184, 1193, մոտ. 1210 կամ ոչ վաղ քան 1213 և ոչ ուշ քան 1219
Ծննդավայր	Շիրազ, Central District, Shiraz County, Ֆարս, Իրան
Վախճանվել է	1291 կամ 1292
Վախճանի վայր	Շիրազ, Central District, Shiraz County, Ֆարս, Իրան
Գրական անուն	Սաադի
Մասնագիտություն	պոեզիա, գրականություն
Լեզու	պարսկերեն և արաբերեն
Ազգություն	պարսիկ
Քաղաքացիություն	Իրան
Ժանրեր	իսլամական միզտիցիզմ,; էթիկա
Ուշագրավ աշխատանքներ	Գուլիստան և Բուստան
	Սաադի Վիքիքաղվածքում
	Sa'di Վիքիպահեստում

Աբու Մուհամմեդ ադ-Դին իբն Աբդ Ալլախ Սաադի Շիրազի (պարսկերենابومحمد مُصلِح‌الدین بن عَبدُالله سعد شیرازی‎, մտվ. 1181 - 1291), պարսիկ բանաստեղծ-մորալիստ։

Կենսագրություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Սաադիի կյանքը կարելի է բաժանել 3 փուլի՝ դպրոցական (1205 - 1226), թափառական (1226 - 1256) և շեյխական (1256 - 1291)։ «Սաադի» մականունը ստացել է աթաբեկ Ֆարս Սաադա իբն Զանգիի (1195 - 1226) անունից, ում մոտ ծառայում էր նրա հայրը և ով մասամբ դաստիարակել է Սաադիին։

Հենց Սաադա անվամբ էլ իբն Ղանգի Մուսլիխ ադ-Դինը ընդունվում է Բաղդադի Նիզամիա մեդրեսեն։ Սովորել է սուֆիական շեյխերի մոտ և փորձել է մտնել նրանց ասկետական իդեալների մեջ։ Սովորելու տարիներին էլ սկսել է ստեղծագործել, և նրա այդ ժամանակաշրջանի բանաստեղծությունները լի են կյանքի պատանեկան սիրով։ Արդեն ծերության տարիներին նա խոստովանել է, որ սիրել է երաժշտությունը, չնայած իր հայտնի ուսուցիչ Աբուլ-Ֆարաջ Ջուզիի հակառակ համոզմունքների։

Մոնղոլների հարձակումը Իրանի վրա պատճառ դարձավ, որ Սաադին լքի հայրենիքը և իր կյանքի հետագա 30 տարիները անցկացնի տարբեր իսլամադավան երկրներում, սակայն օտարության մեջ։ Կարծիք կա, որ Սաադին 14 անգամ (որից մեծ մասը ոտքով) ուխտագնացություն է կատարել դեպի Մեքքա։ Արաբական դասական լեզվի հիանալի իմացության շնորհիվ նա Դամասկոսում դառնում է քարոզիչ, հետո որպես վանական մեկնում է Երուսաղեմի անապատներից մեկը։ Այնտեղ նա գերի է ընկնում խաչակիրների մոտ, ովքեր նրան տեղափոխում են Տրիպոլի, և նա որպես բանվոր աշխատում է ամրոցի շինարարությունում։ Այնտեղից նրան որպես ստրուկ գնում է մի հարուստ՝ Ալեպպո քաղաքից և ամուսնացնում իր տգեղ և անկիրթ աղջկա հետ։ Չդիմանալով այդպիսի կյանքին՝ Սաադին փախչում է Հյուսիսային Աֆրիկա։

Դեգերելով ամբողջ Փոքր Ասիայով, նա հանգրվանում է իր ծննդավայր Շիրազում և իր որդու՝ Աբու-Բեքրի հովանավորությամբ մինչև կյանքի վերջ բնակվում է վանքում։

Ստեղծագործություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Սաադին գրել է շատ բանաստեղծություններ և արձակ ստեղծագործություններ՝ որպես սովորեցնող օրինակներ բերելով հենց իր թափառական կյանքի փորձը։ Զգալով աշխարհի անցողիկությունը և ունայնությունը՝ նա փաստորեն համաձայնվել է իրեն նախորդող սուֆիական հայացքներ տեր մյուս բանաստեղծների հետ։ Այդպիսիք էին ինչպես նրան նախորդող, այնպես էլ նրանից հետո ստեղծագործած պոետներ Ֆարիդադդին Աթթարը, Ջալլալէդդին Ռումին, շեյխ Աբդ ալ-Քադիր ալ-Ջիլանին և ուրիշներ։

Լավ ճանաչելով մարդկանց ու մարդկային բնությունը՝ նա միաժամանակ գրում էր, որ ոչ բոլորն են ընդունակ հեռանալու աշխարհից, վարելու միանձնյա կյանք և բացառապես տրվելու հոգևոր պատկերացումներին։ Դրա համար նա աշխարհիկ կյանք վարողներին խորհուրդ է տալիս վարել ասկետական կյանք։ Այսինքն ապրել աշխարհի մեջ, սակայն չտրվել աշխարհայինին, հասկանալ դրա անցողիկությունը և ամեն րոպե պատրաստ լինել կորցնելու երկրային ունեցվածքը։

1257 թվականի գրել է «Բոստան» պոետական տրակտատը, որը պոետական զգացմունքների խորությամբ և հոգևոր իդեալների նկարագրվող բարձրությամբ համարվում է սուֆիական գրականության մեծագույն գործերից մեկը։ Այդուհանդերձ Սաադիի լավագույն գործը համարվում է «Գյուլիստան» ստեղծագործությունը։ Այն մեծ ժողովրդականություն է վայելում և դարձել է յուրաքանչյուր պարսիկի սեղանի գիրք՝ ուսումնասիրվելով նաև նրանց դպրոցական ծրագրում։ «Գյուլիստանը» լի է բազմապիսի առակներով և ասույթներով։

Սաադիի հիմնական վաստակն այն է, որ նա իր գազելներում կարողացել է միաձուլել սուֆիստական և սիրային թեմաները։ Յուրաքանչյուր երկ կարելի է դիտարկել ինչպես սիրային, այնպես էլ փիլիսոփա-դիդակտիկ տեսանկյունից։ Նրա ստեղծագործության շարունակող է համարվում մեկ այլ պարսիկ հայտնի բանաստեղծ Հաֆեզը։

Ծանոթագրություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

↑ ^1,0 ^1,1 А. Крымский Саади // Энциклопедический словарь — СПб.: Брокгауз—Ефрон, 1899. — Т. XXVIII. — С. 2–4.
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q23892961"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q19908137"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q602358"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q23817725"></a>
↑ ^2,0 ^2,1 H. E. Sa‘dī // 1911 Encyclopædia Britannica — 11 — New York City: 1911. — Vol. 23.
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q60"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q867541"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q23817735"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q15747409"></a>
↑ ^3,0 ^3,1 Record #119232476 // Ֆրանսիայի ազգային գրադարանի ընդհանուր քարտագրացուցակ
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q193563"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q15222191"></a>
↑ ^4,0 ^4,1 ^4,2 Yarshater E. Encyclopædia Iranica — 1982. — ISBN 978-1-56859-050-9
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q924275"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q1139550"></a>

[.3Cspan_class.3D.22wikidata_cite_citetype_Q17329259.22_data-entity-id.3D.22Q23817725.22.3E.3Ci_class.3D.22wef_low_priority_links.22.3E.5B.5B:.D4.B1.D5.A3.D5.A1.D5.A9.D5.A1.D5.B6.D5.A3.D5.A5.D5.B2.D5.B8.D5.BD_.D4.BF.D6.80.D5.AB.D5.B4.D5.BD.D5.AF.D5.AB.7C.D0.90._.D0.9A.D1.80.D1.8B.D0.BC.D1.81.D0.BA.D0.B8.D0.B9.5D.5D.3C.2Fi.3E_.5B.5B:ru:s:.D0.AD.D0.A1.D0.91.D0.95.2F.D0.A1.D0.B0.D0.B0.D0.B4.D0.B8.7C.D0.A1.D0.B0.D0.B0.D0.B4.D0.B8.5D.5D_.2F.2F_.27.27.5B.5B:d:Q23892961.7C.D0.AD.D0.BD.D1.86.D0.B8.D0.BA.D0.BB.D0.BE.D0.BF.D0.B5.D0.B4.D0.B8.D1.87.D0.B5.D1.81.D0.BA.D0.B8.D0.B9_.D1.81.D0.BB.D0.BE.D0.B2.D0.B0.D1.80.D1.8C.5D.5D.27.27.3Cspan_class.3D.22wef_low_priority_links.22.3E_.E2.80.94_.3Cspan_title.3D.22.D0.A1.D0.B0.D0.BD.D0.BA.D1.82-.D0.9F.D0.B5.D1.82.D0.B5.D1.80.D0.B1.D1.83.D1.80.D0.B3.22_style.3D.22border-bottom:_1px_dotted.3B_cursor:_help.3B_white-space:_nowrap.22.3E.D0.A1.D0.9F.D0.B1..3C.2Fspan.3E:_.5B.5B:ru:.D0.91.D1.80.D0.BE.D0.BA.D0.B3.D0.B0.D1.83.D0.B7.E2.80.94.D0.95.D1.84.D1.80.D0.BE.D0.BD_.28.D0.B8.D0.B7.D0.B4.D0.B0.D1.82.D0.B5.D0.BB.D1.8C.D1.81.D1.82.D0.B2.D0.BE.29.7C.D0.91.D1.80.D0.BE.D0.BA.D0.B3.D0.B0.D1.83.D0.B7.E2.80.94.D0.95.D1.84.D1.80.D0.BE.D0.BD.5D.5D.2C_1899._.E2.80.94_.D0.A2..C2.A0XXVIII._.E2.80.94_.D0.A1..C2.A02.E2.80.934..3C.2Fspan.3E.3C.2Fspan.3E.3Cdiv_style.3D.22display:none.22.3E.3Ca_href.3D.22https:.2F.2Fwikidata.org.2Fwiki.2FTrack:Q23892961.22.3E.3C.2Fa.3E.3Ca_href.3D.22https:.2F.2Fwikidata.org.2Fwiki.2FTrack:Q19908137.22.3E.3C.2Fa.3E.3Ca_href.3D.22https:.2F.2Fwikidata.org.2Fwiki.2FTrack:Q602358.22.3E.3C.2Fa.3E.3Ca_href.3D.22https:.2F.2Fwikidata.org.2Fwiki.2FTrack:Q23817725.22.3E.3C.2Fa.3E.3C.2Fdiv.3E-1] 1,0 ^1,1 А. Крымский Саади // Энциклопедический словарь — СПб.: Брокгауз—Ефрон, 1899. — Т. XXVIII. — С. 2–4.
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q23892961"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q19908137"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q602358"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q23817725"></a>

[.3Cspan_class.3D.22wikidata_cite_citetype_Q17329259.22_data-entity-id.3D.22Q23817735.22.3E.3Ci_class.3D.22wef_low_priority_links.22.3E.5B.5B:d:Q15747409.7CH._E..5D.5D.3C.2Fi.3E_.5B.5B:en:s:1911_Encyclop.C3.A6dia_Britannica.2FSa.E2.80.98d.C4.AB.7CSa.E2.80.98d.C4.AB.5D.5D_.2F.2F_.27.27.5B.5B:en:Encyclop.C3.A6dia_Britannica_Eleventh_Edition.7C1911_Encyclop.C3.A6dia_Britannica.5D.5D.27.27.3Cspan_class.3D.22wef_low_priority_links.22.3E_.E2.80.94_11_.E2.80.94_.5B.5B:.D5.86.D5.B5.D5.B8.D6.82_.D5.85.D5.B8.D6.80.D6.84.7CNew_York_City.5D.5D:_1911._.E2.80.94_Vol..C2.A023..3C.2Fspan.3E.3C.2Fspan.3E.3Cdiv_style.3D.22display:none.22.3E.3Ca_href.3D.22https:.2F.2Fwikidata.org.2Fwiki.2FTrack:Q60.22.3E.3C.2Fa.3E.3Ca_href.3D.22https:.2F.2Fwikidata.org.2Fwiki.2FTrack:Q867541.22.3E.3C.2Fa.3E.3Ca_href.3D.22https:.2F.2Fwikidata.org.2Fwiki.2FTrack:Q23817735.22.3E.3C.2Fa.3E.3Ca_href.3D.22https:.2F.2Fwikidata.org.2Fwiki.2FTrack:Q15747409.22.3E.3C.2Fa.3E.3C.2Fdiv.3E-2] 2,0 ^2,1 H. E. Sa‘dī // 1911 Encyclopædia Britannica — 11 — New York City: 1911. — Vol. 23.
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q60"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q867541"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q23817735"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q15747409"></a>

[.3Cspan_class.3D.22wikidata_cite_citetype_Q856638.22_data-entity-id.3D.22Q15222191.22.3E.5Bhttp:.2F.2Fcatalogue.bnf.fr.2Fark:.2F12148.2Fcb119232476_Record_.23119232476.5D_.2F.2F_.D5.96.D6.80.D5.A1.D5.B6.D5.BD.D5.AB.D5.A1.D5.B5.D5.AB_.D5.A1.D5.A6.D5.A3.D5.A1.D5.B5.D5.AB.D5.B6_.D5.A3.D6.80.D5.A1.D5.A4.D5.A1.D6.80.D5.A1.D5.B6.D5.AB_.D5.A8.D5.B6.D5.A4.D5.B0.D5.A1.D5.B6.D5.B8.D6.82.D6.80_.D6.84.D5.A1.D6.80.D5.BF.D5.A1.D5.A3.D6.80.D5.A1.D6.81.D5.B8.D6.82.D6.81.D5.A1.D5.AF.3Cspan_class.3D.22wef_low_priority_links.22.3E.3C.2Fspan.3E.3C.2Fspan.3E.3Cdiv_style.3D.22display:none.22.3E.3Ca_href.3D.22https:.2F.2Fwikidata.org.2Fwiki.2FTrack:Q193563.22.3E.3C.2Fa.3E.3Ca_href.3D.22https:.2F.2Fwikidata.org.2Fwiki.2FTrack:Q15222191.22.3E.3C.2Fa.3E.3C.2Fdiv.3E-3] 3,0 ^3,1 Record #119232476 // Ֆրանսիայի ազգային գրադարանի ընդհանուր քարտագրացուցակ
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q193563"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q15222191"></a>

[.3Cspan_class.3D.22wikidata_cite_citetype_Q5292_citetype_Q35127_citetype_Q193955.22_data-entity-id.3D.22Q1139550.22.3E.3Ci_class.3D.22wef_low_priority_links.22.3E.5B.5B:en:Ehsan_Yarshater.7CYarshater.C2.A0E..5D.5D.3C.2Fi.3E_Encyclop.C3.A6dia_Iranica.3Cspan_class.3D.22wef_low_priority_links.22.3E_.E2.80.94_1982._.E2.80.94_ISBN_978-1-56859-050-9.3C.2Fspan.3E.3C.2Fspan.3E.3Cdiv_style.3D.22display:none.22.3E.3Ca_href.3D.22https:.2F.2Fwikidata.org.2Fwiki.2FTrack:Q924275.22.3E.3C.2Fa.3E.3Ca_href.3D.22https:.2F.2Fwikidata.org.2Fwiki.2FTrack:Q1139550.22.3E.3C.2Fa.3E.3C.2Fdiv.3E-4] 4,0 ^4,1 ^4,2 Yarshater E. Encyclopædia Iranica — 1982. — ISBN 978-1-56859-050-9
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q924275"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q1139550"></a>

[1]

[2]

[3]

[4]

Սաադի

Կենսագրություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Ստեղծագործություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Ծանոթագրություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Նավարկման ցանկ

Անձնական գործիքներ

Անվանատարածքներ

Տարբերակներ

Դիտումները

Ավելին

Որոնել

Նավարկում

Մասնակցել

Գործիքներ

Տպել/արտահանել

Այլ նախագծերում

Այլ լեզուներով

Սաադի

Ծնվել է	մոտ. 1181^[1], մոտ. 1184^[2], 1193^[3], մոտ. 1210^[4] կամ ոչ վաղ քան 1213 և ոչ ուշ քան 1219
Ծննդավայր	Շիրազ, Central District, Shiraz County, Ֆարս, Իրան
Վախճանվել է	1291^[1]^[4] կամ 1292^[2]^[3]^[4]
Վախճանի վայր	Շիրազ, Central District, Shiraz County, Ֆարս, Իրան
Գրական անուն	Սաադի
Մասնագիտություն	պոեզիա, գրականություն
Լեզու	պարսկերեն և արաբերեն
Ազգություն	պարսիկ
Քաղաքացիություն	Իրան
Ժանրեր	իսլամական միզտիցիզմ, էթիկա
Ուշագրավ աշխատանքներ	Գուլիստան և Բուստան
Սաադի Վիքիքաղվածքում
Sa'di Վիքիպահեստում