ՄԱԿ-ի գլխավոր քարտուղար

Վիքիպեդիայից՝ ազատ հանրագիտարանից
ՄԱԿ-ի գլխավոր քարտուղար
Դիմանկար
Կայքun.org/sg
 United Nations Secretary-General Վիքիպահեստում

ՄԱԿ-ի գլխավոր քարտուղար (անգլ.՝ Secretary-General of the United Nations), ՄԱԿ-ի գլխավոր պաշտոնակատար անձը։

Գլխավոր քարտուղարին նշանակում է ՄԱԿ-ի Գլխավոր ասամբլեան ՄԱԿ-ի Անվտանգության խորհրդի առաջարկով։ Անվտանգության խորհրդի առաջարկին նախորդում են ոչ պաշտոնական քննարկումները և վարկանշային քվեարկությունները։ Բացի դրանից` Անվտանգության խորհրդի մշտական հինգ անդամներից յուրաքանչյուրն ունի վետոյի իրավունք։ Ընդունված պրակտիկայի համաձայն` ՄԱԿ-ի Անվտանգության խորհրդի մշտական անդամ հինգ երկրներից գլխավոր քարտուղար չի ընտրվում։

ՄԱԿ-ի գլխավոր քարտուղարն ընտրվում է 5 տարի ժամկետով` պաշտոնակատարության ավարտից հետո կրկին իր թեկնածությունն ներկայացնելու հնարավորությամբ։ Չնայած ոչ մի սահմանափակում չկա ընտրվելու մի քանի անգամ, սակայն մինչ օրս ոչ մի քարտուղար երկու անգամից ավել չի պաշտոնավարել։

Պարտականություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

ՄԱԿ-ի գլխավոր քարտուղարը Անվտանգության խորհրդին է ներկայացնում առկա այն խնդիրները, որոնք իր կարծիքով սպառնում են միջազգային անվտանգությանն ու խաղաղությանը։ Գլխավոր քարտուղարը չպետք է ցուցում ստանա որևէ կառավարությունից կամ իշխանությունից։ Նա պատասխանատու է միայն ՄԱԿ-ի առաջ։

Գլխավոր քարտուղարը ընտրում է քարտուղարության աշխատակազմը` համաձայն Գլխավոր ասամբլեայի սահմանած սկզբունքների։

Ընտրություն և կառավարման ժամկետ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

ՄԱԿ-ի գլխավոր քարտուղարն ընտրվում է 5 տարով։ Թեկնածությունների քննարկումն ընթանում է փակ դռների հետևում բացառապես Անվտանգության խորհրդի ներկայացուցիչների մասնակցությամբ։ Խորհրդի մշտական անդամները վետոյի իրավունքը կարող են կիրառել յուրաքանչյուր թեկնածուի հանդեպ։ Վերջնական որոշման ընդունումը պարզեցված կարգով վերապահված է Գլխավոր ասամբլեային։

Տարածաշրջանային հավասարակշռության իրավունք[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Հավասարակշռությունը պահելու նպատակով թեկնածուներն ընտրվում են աշխարհի տարբեր տարածաշրջաններից։ Գլխավոր քարտուղարի պաշտոնը, ընդունված պրակտիկայի համաձայն, չեն զբաղեցնում Անվտանգության խորհրդի մշտական անդամ երկրների ներկայացուցիչները։ Այս սկզբունքն ամրագրող միակ փաստաթուղթը Գլխավոր ասամբլեայի` 1997 թվականին ընդունված որոշումն է։ Սակայն դեպքերի ժամանակագրությունից կարելի է եզրակացնել, որ ոչ միշտ է կիրառվել այդ սկզբունքը։

ՄԱԿ-ի տարածքային խմբեր[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

ՄԱԿ-ի տարածքային խումբ Գլխավոր քարտուղարներ Կառավարման ժամկետը
Արևմտաեվրոպական երկրներ 4 5
Արևելաեվրոպական երկրներ 0 0
Լատինաամերիկյան և Կարիբյան երկրներ 1 2
Ասիական երկրներ 2 3
Աֆրիկյան երկրներ 2 3

ՄԱԿ-ի գլխավոր քարտուղարներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Ծանոթագրություն։ 1945 թվականի ապրիլի 25-ից հունիսի 26-ը Սան Ֆրանցիսկոյում կայացած համաժողովը Էլջեր Հիսսի գլխավորությամբ չեղարկվել է ԽՍՀՄ-ի օգտին լրտեսության մեղադրանքով։

Լուսանկար Անուն Երկիր ՄԱԿ-ի տարածքային խումբ Կառավարման ժամկետ
Գլեդվին Ջեբ[1]
(անգլ.՝ Gladwyn Jebb)
Միացյալ Թագավորություն Միացյալ Թագավորություն Արևմտյան Եվրոպա հոկտեմբերի 24 1945 —
փետրվարի 1 1946
1 Տրյուգվե Լի[2][3]
(նորվ.՝ Trygve Halvdan Lie)
Նորվեգիա Նորվեգիա Արևմտյան Եվրոպա փետրվարի 1 1946 —
նոյեմբերի 10 1952
2 Դագ Համարշոլդ[3][4][5]
(շվեդ.՝ Dag Hammarskjöld)
Շվեդիա Շվեդիա Արևմտյան Եվրոպա ապրիլի 10 1953 —
սեպտեմբերի 18 1961
3 Ու Տան[3][6]
(բիրմ.` ဦးသန့်)
Մյանմա Մյանմա Ասիա նոյեմբերի 30 1961 —
դեկտեմբերի 31 1971
4 Կուրտ Վալդհայմ[3][7]
(գերմ.՝ Kurt Waldheim)
Ավստրիա Ավստրիա Արևմտյան Եվրոպա հունվարի 1 1972 —
դեկտեմբերի 31 1981
5 Խավիեր Պերես դե Կուելյար[3][8]
(իսպ.՝ Javier Pérez de Cuéllar Guerra)
Պերու Պերու Հարավային Ամերիկա հունվարի 1 1982 —
դեկտեմբերի 31 1991
6 Բուտրոս Բուտրոս-Ղալի[3][9][10]
(արաբ․՝ بطرس بطرس غالي‎‎)
Եգիպտոս Եգիպտոս Աֆրիկա հունվարի 1 1992 —
դեկտեմբերի 31 1996
7 Քոֆի Անան[3][11]
(անգլ.՝ Kofi Annan)
Գանա Գանա Աֆրիկա հունվարի 1 1997 —
դեկտեմբերի 31 2006
8 Բան Կի Մուն[12].
(կորեերեն՝ 반기문)
Հարավային Կորեա Հարավային Կորեա Ասիա հունվարի 1 2007 —
դեկտեմբերի 31 2016
9 Անտոնիու Գուտեռեշ
(պորտ.՝ António Manuel de Oliveira Guterres)
Պորտուգալիա Պորտուգալիա Արևմտյան Եվրոպա հունվարի 1 2017
դեկտեմբերի 31 2022

Ծանոթագրություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

  1. David Stout (1996 թ․ հոկտեմբերի 26). «Lord Gladwyn Is Dead at 96; Briton Helped Found the U.N. («Лорд Глэдвин скончался в возрасте 96 лет; англичанин, который помог основать ООН»)». Նյու Յորք Թայմս. Արխիվացված օրիգինալից 2011 թ․ օգոստոսի 24-ին. Վերցված է 2014 թ․ մարտի 18-ին.
  2. ООН: Трюгве Хальвдан Ли (Норвегия)
  3. 3,0 3,1 3,2 3,3 3,4 3,5 3,6 «Краткий исторический обзор о выборах Генеральных секретарей ООН» (PDF). UNA-USA. Արխիվացված է օրիգինալից (PDF) 2007 թ․ հոկտեմբերի 25-ին. Վերցված է 2007 թ․ սեպտեմբերի 30-ին.
  4. ООН: Даг Хаммаршёльд (Швеция)
  5. Линнер С. (2007). Даг Хаммаршёльд и кризис в Конго, 1960-61 Արխիվացված 2012-04-05 Wayback Machine. Страница 28. Университет Уппсала. (2008-07-22).
  6. ООН: У Тан (Мьянма)
  7. ООН: Курт Вальдхайм (Австрия)
  8. ООН: Хавьер Перес де Куэльяр (Перу)
  9. ООН: Бутрос Бутрос-Гали (Египет)
  10. Сообщение о захвате Сребреницы — 15 ноября 1999 года.
  11. ООН: Биография Кофи А. Аннана
  12. Пан Ги Мун принял присягу, как следующий Генеральный секретарь ООН

Տես նաև[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Արտաքին հղումներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]