ՄԱԿ-ի գլխավոր քարտուղար

ՄԱԿ-ի գլխավոր քարտուղար;
Կայք	un.org/sg
	United Nations Secretary-General Վիքիպահեստում

ՄԱԿ-ի գլխավոր քարտուղար (անգլ.՝ Secretary-General of the United Nations), ՄԱԿ-ի գլխավոր պաշտոնակատար անձը։

Գլխավոր քարտուղարին նշանակում է ՄԱԿ-ի Գլխավոր ասամբլեան ՄԱԿ-ի Անվտանգության խորհրդի առաջարկով։ Անվտանգության խորհրդի առաջարկին նախորդում են ոչ պաշտոնական քննարկումները և վարկանշային քվեարկությունները։ Բացի դրանից` Անվտանգության խորհրդի մշտական հինգ անդամներից յուրաքանչյուրն ունի վետոյի իրավունք։ Ընդունված պրակտիկայի համաձայն` ՄԱԿ-ի Անվտանգության խորհրդի մշտական անդամ հինգ երկրներից գլխավոր քարտուղար չի ընտրվում։

ՄԱԿ-ի գլխավոր քարտուղարն ընտրվում է 5 տարի ժամկետով` պաշտոնակատարության ավարտից հետո կրկին իր թեկնածությունն ներկայացնելու հնարավորությամբ։ Չնայած ոչ մի սահմանափակում չկա ընտրվելու մի քանի անգամ, սակայն մինչ օրս ոչ մի քարտուղար երկու անգամից ավել չի պաշտոնավարել։

Պարտականություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

ՄԱԿ-ի գլխավոր քարտուղարը Անվտանգության խորհրդին է ներկայացնում առկա այն խնդիրները, որոնք իր կարծիքով սպառնում են միջազգային անվտանգությանն ու խաղաղությանը։ Գլխավոր քարտուղարը չպետք է ցուցում ստանա որևէ կառավարությունից կամ իշխանությունից։ Նա պատասխանատու է միայն ՄԱԿ-ի առաջ։

Գլխավոր քարտուղարը ընտրում է քարտուղարության աշխատակազմը` համաձայն Գլխավոր ասամբլեայի սահմանած սկզբունքների։

Ընտրություն և կառավարման ժամկետ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

ՄԱԿ-ի գլխավոր քարտուղարն ընտրվում է 5 տարով։ Թեկնածությունների քննարկումն ընթանում է փակ դռների հետևում բացառապես Անվտանգության խորհրդի ներկայացուցիչների մասնակցությամբ։ Խորհրդի մշտական անդամները վետոյի իրավունքը կարող են կիրառել յուրաքանչյուր թեկնածուի հանդեպ։ Վերջնական որոշման ընդունումը պարզեցված կարգով վերապահված է Գլխավոր ասամբլեային։

Տարածաշրջանային հավասարակշռության իրավունք[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Հավասարակշռությունը պահելու նպատակով թեկնածուներն ընտրվում են աշխարհի տարբեր տարածաշրջաններից։ Գլխավոր քարտուղարի պաշտոնը, ընդունված պրակտիկայի համաձայն, չեն զբաղեցնում Անվտանգության խորհրդի մշտական անդամ երկրների ներկայացուցիչները։ Այս սկզբունքն ամրագրող միակ փաստաթուղթը Գլխավոր ասամբլեայի` 1997 թվականին ընդունված որոշումն է։ Սակայն դեպքերի ժամանակագրությունից կարելի է եզրակացնել, որ ոչ միշտ է կիրառվել այդ սկզբունքը։

ՄԱԿ-ի տարածքային խմբեր[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

ՄԱԿ-ի տարածքային խումբ	Գլխավոր քարտուղարներ	Կառավարման ժամկետը
Արևմտաեվրոպական երկրներ	4	5
Արևելաեվրոպական երկրներ	0	0
Լատինաամերիկյան և Կարիբյան երկրներ	1	2
Ասիական երկրներ	2	3
Աֆրիկյան երկրներ	2	3

ՄԱԿ-ի գլխավոր քարտուղարներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Ծանոթագրություն։ 1945 թվականի ապրիլի 25-ից հունիսի 26-ը Սան Ֆրանցիսկոյում կայացած համաժողովը Էլջեր Հիսսի գլխավորությամբ չեղարկվել է ԽՍՀՄ-ի օգտին լրտեսության մեղադրանքով։

№	Անուն	Երկիր	ՄԱԿ-ի տարածքային խումբ	Կառավարման ժամկետ
—	Գլեդվին Ջեբ^[1] (անգլ.՝ Gladwyn Jebb)	Մեծ Բրիտանիա	Արևմտյան Եվրոպա	հոկտեմբերի 24 1945 — փետրվարի 1 1946
1	Տրյուգվե Լի^[2]^[3] (նորվ.՝ Trygve Halvdan Lie)	Նորվեգիա	Արևմտյան Եվրոպա	փետրվարի 1 1946 — նոյեմբերի 10 1952
2	Դագ Համարշոլդ^[3]^[4]^[5] (շվեդերեն՝ Dag Hammarskjöld)	Շվեդիա	Արևմտյան Եվրոպա	ապրիլի 10 1953 — սեպտեմբերի 18 1961
3	Ու Տան^[3]^[6] (բիրմ.` ဦးသန့်)	Մյանմա	Ասիա	նոյեմբերի 30 1961 — դեկտեմբերի 31 1971
4	Կուրտ Վալդհայմ^[3]^[7] (գերմ.՝ Kurt Waldheim)	Ավստրիա	Արևմտյան Եվրոպա	հունվարի 1 1972 — դեկտեմբերի 31 1981
5	Խավիեր Պերես դե Կուելյար^[3]^[8] (իսպ.՝ Javier Pérez de Cuéllar Guerra)	Պերու	Հարավային Ամերիկա	հունվարի 1 1982 — դեկտեմբերի 31 1991
6	Բուտրոս Բուտրոս-Ղալի^[3]^[9]^[10] (արաբ․՝ بطرس بطرس غالي‎‎)	Եգիպտոս	Աֆրիկա	հունվարի 1 1992 — դեկտեմբերի 31 1996
7	Քոֆի Անան^[3]^[11] (անգլ.՝ Kofi Annan)	Գանա	Աֆրիկա	հունվարի 1 1997 — դեկտեմբերի 31 2006
8	Բան Կի Մուն^[12]. (կորեերեն՝ 반기문)	Հարավային Կորեա	Ասիա	հունվարի 1 2007 — դեկտեմբերի 31 2016
9	Անտոնիու Գուտեռեշ (պորտ.՝ António Manuel de Oliveira Guterres)	Պորտուգալիա	Արևմտյան Եվրոպա	հունվարի 1 2017 — դեկտեմբերի 31 2022