Գիտության ոլորտում կանանց և աղջիկների միջազգային օր
| Գիտության ոլորտում կանանց և աղջիկների միջազգային օր | |
|---|---|
 | |
| Տեսակ | միջազգային օր |
| Ամսաթիվ | Փետրվարի 11[1] |
| Հաստատված | 2016[2] |
| Անվանված է | կանայք գիտության մեջ |
| Ի հիշատակ | կանայք գիտության մեջ և Q124433624?[3] |
| Կայք | un.org/es/observances/women-and-girls-in-science-day/(իսպ.), un.org/en/observances/women-and-girls-in-science-day/(անգլ.), un.org/fr/observances/women-and-girls-in-science-day/(ֆր.), un.org/ru/observances/women-and-girls-in-science-day(ռուս.), un.org/ar/observances/women-and-girls-in-science-day(արաբ.), un.org/zh/observances/women-and-girls-in-science-day(չին.) և womeninscienceday.org(անգլ.) |
Գիտության ոլորտում կանանց և աղջիկների միջազգային օր`ՄԱԿ-ի Գլխավոր ասամբլեայի կողմից ընդունված ամենամյա տոն է, որը նպաստում է գիտության, տեխնոլոգիայի, ճարտարագիտության և մաթեմատիկայի (STEM) ոլորտներում կանանց լիարժեք և հավասար հասանելիությանը և մասնակցությանը[4]։ Միավորված ազգերի կազմակերպության Գլխավոր ասամբլեան 2015 թվականի դեկտեմբերի 22-ին ընդունեց 70/212 բանաձևը[5], որը փետրվարի 11-ը հռչակեց տոնակատարության ամենամյա օր[6]։ Ամեն տարի ընտրվում է թեմա՝ առանձնահատուկ ուշադրություն և քննարկման ոլորտ՝ ընդգծելու համար գիտության մեջ գենդերային հավասարությունը։
Գիտության ոլորտում կանանց և աղջիկների միջազգային օրն իրականացվում է ամեն տարի ՅՈՒՆԵՍԿՕ- ի կողմից՝ ՄԱԿ-ի կանանց հետ համագործակցությամբ[7]։ Երկու կազմակերպություններն էլ աշխատում են ազգային կառավարությունների, միջկառավարական կազմակերպությունների, քաղաքացիական հասարակության գործընկերների, համալսարանների և կորպորացիաների հետ՝ հասնելու համար ընդհանուր նպատակին և խթանելու կանանց և աղջիկների ներդրումը գիտական ոլորտներում[8]։
Նախապատմություն
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]Համատեքստ
[խմբագրել | խմբագրել կոդը].jpg)
Իրենց արական սեռի հասակակիցների համեմատ՝ կանայք քիչ են ներկայացված գիտության և տեխնոլոգիաների ոլորտներում։ 1960-1980-ական թվականներին ամերիկյան համալսարաններում գիտության և ճարտարագիտության աստիճան ստացած կանանց թիվը անշեղորեն աճում էր, սակայն 1980-ականներն անսպասելի բարձրության հասավ[9][10]։ 2013-ին Միացյալ Թագավորությունում անցկացված ուսումնասիրությունը ցույց տվեց, որ STEM ոլորտներում առկա է կանանց մշտական թերներկայացվածություն, և որ նախորդ 25-ամյա ժամանակահատվածում գիտության և տեխնոլոգիայի մեջ կանանց մասնակցության ընդհամենը չնչին աճ է եղել[11]։ Ավելին՝ սոցիալական խոչընդոտները, ներառյալ տանը կանանցից ակնկալիք աշխատանքը, վաղ ամուսնությունը և աշխատաշուկայում խտրականությունը, շարունակաբար կանխում են աշխարհի զարգացող տարածաշրջաններում գտնվող կանանց, ինչպիսիք են Աֆրիկան, Հարավային Ասիան և Կարիբյան ավազանը, ոչ միայն գիտության և տեխնոլոգիայի հետագա զարգացումից, այլ նաև ավելի լայն կրթվածության աստիճանից[12][13]։
Ներկայիս մասնակցության այս խոչընդոտները դեռ պահպանվում են և առկա են որպես սոցիալական խոչընդոտներ։ 2013-ին Միացյալ Թագավորությունում անցկացված ուսումնասիրությունը զննեց գիտությունների (մասնավորապես՝ ֆիզիկայի) պարտադիր տարիքից հետո մասնակցության սոցիալական խոչընդոտները և եզրակացրեց, որ գոյություն ունեն համատարած գենդերային կողմնակալություններ, որտեղ աղջիկներին ավելի քիչ հավանականությամբ խրախուսանք կստանան իրենց ուսուցիչներից, ընտանիքից և ընկերներից՝ ֆիզիկա ուսումնասիրելու համար[14]։
Ողջ աշխարհում կան նաև գիտություններին կանանց մասնակցության խոչընդոտների տարածաշրջանային տարբերություններ։ Միացյալ Նահանգներում պարզվել է, որ ավելի ցածր ներգրավվածությունն ու գիտական կրթության նկատմամբ հետաքրքրությունը հանգեցրել են կանանց մասնակցության նվազմանը[15]։ Սա տարբերվում էր արաբական աշխարհից, որտեղ գիտական կրթության ընդգրկվածությունը հատկապես բարձր է, որը կազմում է ընդհանուր ընդունվածների վաթսունից ութսուն տոկոսը, սակայն կարիերան և սոցիալական խոչընդոտները ընդհատում են հետագա մասնակցությունը[15]։
Ընդունում ՄԱԿ-ի կողմից
[խմբագրել | խմբագրել կոդը].svg)
2015 թվականի դեկտեմբերի 22-ին Միավորված ազգերի կազմակերպության Գլխավոր ասամբլեան ընդունեց 70/212 բանաձևը, որը վերնագրված էր «Գիտության ոլորտում կանանց և աղջիկների միջազգային օրը»[5]։ Այս բանաձևը պաշտոնապես հռչակեց փետրվարի 11-ը որպես գիտության ոլորտում կանանց և աղջիկների միջազգային ամենամյա տոն[6]։ Միավորված ազգերի կազմակերպության Գլխավոր ասամբլեան հրավիրել է Միավորված ազգերի կազմակերպության բոլոր անդամ երկրների, կազմակերպությունների, մարմինների, անհատների ներգրավվելու իրազեկման և կրթական գործունեության մեջ՝ խթանելու կանանց և աղջիկների լիարժեք և հավասար հասանելիությունը գիտության ոլորտի տարբեր բաժիններ[16]։ Բանաձևն ընդունելիս Միավորված ազգերի կազմակերպությունը հիմնվել է իր նախկին մի քանի բանաձևերի վրա՝ նշելով գիտության ոլորտում կանանց և աղջիկների միջազգային օրվա անհրաժեշտությունը։ Հատկանշական է, որ վերնագրվել է «Փոխակերպելով մեր աշխարհը. 2030 թվականի օրակարգ հանուն կայուն զարգացման» 70/1 բանաձևը, որը հռչակել է ՄԱԿ-ի 2030-ի կայուն զարգացման նպատակները, այն է՝ որակյալ կրթության և գենդերային հավասարության հաստատումը[17]։ Դրան զուգահեռ, մեջբերվեց 68/220 բանաձևը, որտեղ Միավորված ազգերի կազմակերպության Գլխավոր ասամբլեան ընդունեց, որ գենդերային հավասարության և կանանց իրավասության հասնելու համար անհրաժեշտ է խթանել գիտությանը, տեխնոլոգիաներին և նորարարությանը մասնակցելու կանանց լիարժեք և հավասար հասանելիությունը[18]։ Գիտության ոլորտում կանանց և աղջիկների միջազգային օրվա համար պատասխանատու ՄԱԿ-ի երկու հիմնական կազմակերպություններն են ՅՈՒՆԵՍԿՕ-ն և ՄԱԿ-ի կանայք[19]։
Ամենամյա տոնակատարումներ և պաշտոնական թեմաներ
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]Ամեն տարի փետրվարի 11-ին ՄԱԿ-ը կազմակերպում է Գիտության ոլորտում կանանց և աղջիկների միջազգային օրը։ Համագումարը միավորում է անդամ երկրների երկու ներկայացուցական խմբերին՝ մասնավոր հատվածին և առաջատար գիտնականներին՝ քննարկելու STEM-ում կանանց մասնակցության ավելացմանն ուղղված միջոցառումներն ու նախաձեռնությունները[20]։ Համագումարը համահովանավորվում է Միավորված ազգերի կազմակերպության Անդորրայի, Անտիգուայի և Բարբուդայի, Հայաստանի, Ավստրալիայի, Բութանի, Չիլիի, Էկվադորի, Ֆինլանդիայի, Հունաստանի, Լատվիայի, Մեքսիկայի, Նիգերիայի, Կորեայի Հանրապետության, Սան Մարինոյի և Ուզբեկստանի մշտական ներկայացուցչությունների կողմից[20]։ Ամեն տարի վեհաժողովը կենտրոնանում է մեկ առանցքային քննարկման թեմայի շուրջ։
| հրատարակություն | տարի | Թեմմա |
|---|---|---|
| 1-ին | 2016 | Փոխակերպելով աշխարհը. հավասարություն գիտության մեջ |
| 2-րդ | 2017 | Գենդեր, գիտություն և կայուն զարգացում. ԶԼՄ-ների ազդեցությունը՝ տեսլականից մինչև գործողություն |
| 3-րդ | 2018 | Հավասարություն և հավասարություն գիտության մեջ հանուն խաղաղության և զարգացման |
| 4-րդ | 2019 | Կանանց և աղջիկների Ներդրումներըգիտության մեջ՝ հանուն ներառական առողջ աճի |
| 5-րդ | 2020 | Հավասարություն գիտության, տեխնոլոգիաների և նորարարության մեջ. համաշխարհային միտումներ և մարտահրավերներ |
| 6-րդ | 2021 | Սահմաններից այն կողմ. գիտության մեջ հավասարությունը հասարակության համար |
| 7-րդ | 2022 | Արդարություն, բազմազանություն և ներառականություն. ջուրը միավորում է մեզ |
| 8-րդ | 2023 | Նորարարել. Ցույց տալ. Բարձրացնել. Գերակայել. Պահպանել. ԳԱՂԱՓԱՐՆԵՐ. Բոլորին առաջ տանել հանուն կայուն և արդար զարգացման։ |
Ճանաչում պետական կազմակերպությունների կողմից
[խմբագրել | խմբագրել կոդը].jpg)
Միավորված ազգերի կազմակերպության տարեկան ասամբլեայի հետ մեկտեղ, տարբեր կառավարություններ և կառավարական կազմակերպություններ խթանում են գիտության ոլորտում կանանց և աղջիկների միջազգային օրը ճանաչելու և հաստատելու նախաձեռնությունները, ներառյալ գիտության ոլորտում կանանց ներգրավվածությունը խթանող նախաձեռնությունների իրազեկվածության բարձրացումը և ֆինանսավորման ավելացումը։ Ստորև ներկայացված են որոշ օրինակներ։
Ավստրալիա
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]Որպես մշտական հովանավոր՝ Ավստրալիայի կառավարությունն ակտիվորեն քայլեր է ձեռնարկում խթանելու և խրախուսելու կանանց մասնակցությունը գիտության ոլորտում կանանց և աղջիկների միջազգային օրվա ճանաչմանն ու տոնակատարությանը համահունչ։ 2022 թվականին Ավստրալիայի կառավարության Արդյունաբերության, գիտության, էներգիայի և ռեսուրսների դեպարտամենտը հատկացրեց 6,7 միլիոն ավստրալիական ԱՄՆ դոլարի ֆինանսավորում STEM ոլորտներում կանանց թերներկայացվածությունը լուծելու համար՝ ընդլայնելով խնդրին ուղղված հաջող նախաձեռնությունները[21]։
Եվրոպական Միություն
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]Եվրոպական միության գործադիր ճյուղը՝ Եվրոպական հանձնաժողովը, հատուկ կոչ է արել իր քաղաքացիներին՝ գիտության ոլորտում կանանց և աղջիկների միջազգային օրվա կապակցությամբ գնահատել կանանց մասնակցությունը գիտական հետազոտություններին և նորարարություններին[22]։ Եվրամիությունը ակտիվորեն իրականացրել է գիտության մեջ կանանց և աղջիկների խթանմանն ուղղված նախաձեռնություններ, օրինակ՝ պահանջելով կազմակերպություններից ունենալ Գենդերային հավասարության պլան, «Հորիզոն Եվրոպա» ֆինանսավորում և դրամաշնորհներ ստանալու իրավասություն տրամադրելու համար, ինչպես նաև 2022 թվականին 50,000 եվրոյի չափով երեք դրամաշնորհ տրամադրելով մինչև 35 տարեկան կին նորարարներին[22]։
Իռլանդիա
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]Իռլանդիայի կառավարությունն ակտիվորեն ճանաչում է Գիտության բնագավառում կանանց և աղջիկների միջազգային օրը և օգտագործում է հիշատակը` հայտարարելու համար բարեփոխումների մասին, ճանաչելու և խթանելու STEM-ում կանանց մասնակցության ավելացման անհրաժեշտությունը[23]։ Իռլանդիայի հետագա և բարձրագույն կրթության, հետազոտությունների, նորարարության և գիտության նախարար Սայմոն Հարիսը, ի նշան միջոցառման 7-րդ ամենամյա դիտարկման, հայտարարեց, որ Իռլանդիայում գիտական ֆինանսավորման երեք խոշորագույն մատակարարները բարձրագույն ուսումնական հաստատություններից պահանջում են գենդերային հավասարության հավատարմագրում[23]։
Քենիա
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]Քենիայի Հանրապետության կառավարությունը, մասնավորապես Կրթության նախարարությունը և Գիտության, տեխնոլոգիաների և նորարարության ազգային հանձնաժողովը ակտիվորեն նշել են Գիտության ոլորտում կանանց և աղջիկների միջազգային օրը։ 2022 թվականին ՅՈՒՆԵՍԿՕ-ի Քենիայի ազգային առաքելության հետ մեկտեղ կազմակերպությունները հյուրընկալեցին վիրտուալ տոնակատարություն՝ նշելու 2022 թվականի թեման՝ ներառելով բանախոսներ և կրթական ասպեկտներ[24]։
Այլ ճանաչում
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]Համաշխարհային մասշտաբով ոչ կառավարական և կորպորատիվ կազմակերպությունները նույնպես ճանաչել են Գիտության ոլորտում կանանց և աղջիկների միջազգային օրը՝ իրենց նախաձեռնությամբ՝ խթանելու կանանց դերը STEM-ում։ Որոշ օրինակները ընդգծված են ստորև։
Համալսարաններ և ակադեմիաներ
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Գիտության ոլորտում կանանց և աղջիկների միջազգային օրվա ճանաչման գործում առանցքային դեր են խաղում համալսարաններն ու ակադեմիական կազմակերպությունները։ Օրինակ, 2017-ին միջոցառման 2-րդ ամենամյա հիշատակման համար Միջազգային մասնիկների ֆիզիկայի տարածման խումբը, համալսարաններից և գիտահետազոտական կենտրոնների, ակադեմիկոսների և գիտնականների ցանցը ամբողջ աշխարհի լաբորատորիաներից, մեկնարկեց վարպետության դասեր, որոնք անց էին կացվում կին գիտնականների կողմից կին ուսանողների համար Բարսելոնայում, Կալյարիում՝ Կոզենցա, Հայդելբերգում, Մադրիդում, Փարիզում, Պրահայում, Ռիո դե Ժանեյրոյում եւ Սան Պաուլոյում[25]։ Իրենց մեկնարկից հետո այս վարպետության դասերը շարունակել են անցկացվել ամեն տարի Գիտության ոլորտում կանանց և աղջիկների միջազգային օրվան զուգահեռ[26]։ Միջազգային գիտական խորհրդի անդամները, ներառյալ Միջազգային աստղագիտական միությունը, Միջազգային մաթեմատիկական միությունը և Մաքուր և կիրառական քիմիայի միջազգային միությունը, բոլորն անց են կացնում միջոցառումներ ինչպես անձամբ, այնպես էլ խմբակային, տարեցտարի նշելու համար գիտության ոլորտում կանանց և աղջիկների միջազգային օրը[27]։
կորպորացիաներ
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]Տարբեր կորպորացիաներ ակտիվորեն մասնակցում են գիտության մեջ կանանց և աղջիկներին խթանելու նախաձեռնություններին, որոնք համապատասխանեցնում են Գիտության ոլորտում կանանց և աղջիկների միջազգային օրվա հետ։ L'Oreal-ը հովանավորում է L'Oreal-UNESCO-ն գիտությունում կանանց համար մրցանակաբաշխությունը, որը ամեն տարի շնորհվում է փետրվարի 11-ին[28] հինգ կին գիտնականների աշխարհի տարբեր շրջաններից՝ գիտական բնագավառներում հարգված ձեռքբերումները գնահատելու համար[29]։ Airbus-ը ՝ համաշխարհային ավիացիոն ընկերություն, օգտագործում է գիտության ոլորտում Կանանց և աղջիկների միջազգային օրվա կենտրոնացումը՝ ընդգծելու իրենց ընկերությունում կանանց կարևոր դերը, որը նրանք խաղում են ընկերության համար ամբողջ աշխարհով մեկ[30]։ 2022 թվականին նրանք գնահատել են առաջին կնոջ դերը, ով միացել է Մադրիդում Airbus-ի տիեզերական ծրագրերի մենեջերի խմբին[30]։
Ծանոթագրություններ
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]- ↑ http://www.un.org/en/events/women-and-girls-in-science-day/
- ↑ https://www.un.org/en/observances/women-and-girls-in-science-day/assembly
- ↑ https://www.un.org/es/observances/women-and-girls-in-science-day/
- ↑ Jordan, R (2016). «Why we need an International Day?» (PDF). Journal of Medical and Surgical Research. 11 (3): 197–198.
- ↑ 5,0 5,1 «A/RES/70/212 - E - A/RES/70/212». undocs.org. Վերցված է 2022 թ․ մայիսի 13-ին.
- ↑ 6,0 6,1 «UNEP Chief Scientist on why we need more women and girls in science». UNEP (անգլերեն). 2022 թ․ փետրվարի 10. Վերցված է 2022 թ․ մայիսի 13-ին.
- ↑ «International Day of Women and Girls in Science 2022: History, theme and significance of this day». Firstpost (անգլերեն). 2022 թ․ փետրվարի 11. Վերցված է 2022 թ․ մայիսի 25-ին.
- ↑ «In focus: International Day of Women and Girls in Science». UN Women – Headquarters (անգլերեն). 2022 թ․ փետրվարի 9. Վերցված է 2022 թ․ մայիսի 25-ին.
- ↑ Brush, Stephen G. (1991). «Women in Science and Engineering». American Scientist. 79 (5): 404–419. Bibcode:1991AmSci..79..404B. ISSN 0003-0996. JSTOR 29774475.
- ↑ Fiegener, M (2013). «Science and Engineering Degrees: 1966–2010» (PDF). Արխիվացված է օրիգինալից (PDF) 2022 թ․ սեպտեմբերի 21-ին. Վերցված է 2022 թ․ մայիսի 20-ին.
- ↑ Smith, Emma (2011 թ․ դեկտեմբեր). «Women into science and engineering? Gendered participation in higher education STEM subjects». British Educational Research Journal (անգլերեն). 37 (6): 993–1014. doi:10.1080/01411926.2010.515019. ISSN 0141-1926.
- ↑ The World Bank annual report 1991. Banque internationale pour la reconstruction et le développement. Washington: The World Bank. 1992. ISBN 0-8213-1830-6. OCLC 708405023.
{{cite book}}: CS1 սպաս․ այլ (link) - ↑ Evans, Karen (1995). «Barriers to Participation of Women in Technological Education and the Role of Distance Education» (անգլերեն).
{{cite journal}}: Cite journal requires|journal=(օգնություն) - ↑ Mujtaba, Tamjid; Reiss, Michael J. (2013 թ․ նոյեմբերի 1). «What Sort of Girl Wants to Study Physics After the Age of 16? Findings from a Large-scale UK Survey». International Journal of Science Education. 35 (17): 2979–2998. Bibcode:2013IJSEd..35.2979M. doi:10.1080/09500693.2012.681076. ISSN 0950-0693. S2CID 144899355.
- ↑ 15,0 15,1 Whitacre, PT; Najib, D (2020 թ․ սեպտեմբերի 8). «Challenges and Barriers Facing Women to Enter and Thrive». The Inclusion of Women in STEM in Kuwait and the United States: Proceedings of a Workshop (անգլերեն). National Academies Press (US).
- ↑ Jordan, R (2016). «Why we need an International Day?» (PDF). Journal of Medical and Surgical Research. 11 (3): 197–198.
- ↑ United Nations (2015). «Resolution 70/1: Transforming our world: the 2030 Agenda for Sustainable Development» (PDF). Վերցված է 2022 թ․ մայիսի 13-ին.
- ↑ United Nations (2013). «Resolution 68/220: Science, technology and innovation for development» (PDF). Վերցված է 2022 թ․ մայիսի 13-ին.
- ↑ «International Day of Women and Girls in Science 2022: History, theme and significance of this day». Firstpost (անգլերեն). 2022 թ․ փետրվարի 11. Վերցված է 2022 թ․ մայիսի 25-ին.
- ↑ 20,0 20,1 20,2 Nations, United. «International Day of Women and Girls in Science │ International Day of Women and Girls in Science Assembly». United Nations (անգլերեն). Վերցված է 2022 թ․ մայիսի 13-ին.
- ↑ Department of Industry, Science (2022 թ․ փետրվարի 11). «$6.7 million investment extends women in STEM initiatives». Department of Industry, Science, Energy and Resources. Վերցված է 2022 թ․ մայիսի 13-ին.
- ↑ 22,0 22,1 European Commission Department of Research and Innovation (2022). «International Day of Women and girls in science».
- ↑ 23,0 23,1 «Minister Harris marks International Day of Women and Girls in Science». www.gov.ie (անգլերեն). 2022 թ․ փետրվարի 11. Վերցված է 2022 թ․ մայիսի 13-ին.
- ↑ «"Go for it!": Empowering women and girls in STEM can help solve world's biggest challenges». www.ukcdr.org.uk (բրիտանական անգլերեն). Արխիվացված է օրիգինալից 2022 թ․ սեպտեմբերի 21-ին. Վերցված է 2022 թ․ մայիսի 13-ին.
- ↑ Djuvsland, Julia Isabell (2017 թ․ օգոստոսի 30). «Particle Physics Masterclasses for the International Day of Women and Girls in Science». arXiv:1708.09309 [physics.soc-ph].
- ↑ «International Masterclasses - hands on particle physics». physicsmasterclasses.org. Վերցված է 2022 թ․ մայիսի 13-ին.
- ↑ «How to celebrate International Day of Women and Girls in Science - 2022». International Science Council (ամերիկյան անգլերեն). 2022 թ․ փետրվարի 8. Վերցված է 2022 թ․ մայիսի 25-ին.
- ↑ «Kyoko Nozaki Wins 2021 L'Oréal-UNESCO For Women in Science Award». Asian Scientist Magazine (ամերիկյան անգլերեն). 2021 թ․ փետրվարի 17. Վերցված է 2022 թ․ մայիսի 13-ին.
- ↑ UNESCO (2022). «L'Oréal-UNESCO For Women in Science Programme». Վերցված է 2022 թ․ մայիսի 13-ին.
- ↑ 30,0 30,1 «Celebrating International Day of Women in Science | Airbus». www.airbus.com (անգլերեն). 2022 թ․ փետրվարի 11. Վերցված է 2022 թ․ մայիսի 25-ին.