Ավգուստին Բետանկուր

Վիքիպեդիայից՝ ազատ հանրագիտարանից
Ավգուստին Խոսե Պեդրո դե Կանդելարիա դե Բետանկուր և Մոլինա
իսպ.՝ Agustín José Pedro del Carmen Domingo de Candelaria de Betancourt y Molina
Դիմանկար
Ծնվել էփետրվարի 1, 1758(1758-02-01)[1][2]
ԾննդավայրՊուերտո դե լա Կրուս, Սանտա Կրուս դե Տեներիֆե, Կանարյան կղզիներ, Իսպանիա
Մահացել էհուլիսի 26, 1824(1824-07-26)[3] (66 տարեկան) կամ հուլիսի 14, 1824(1824-07-14)[4] (66 տարեկան)
Մահվան վայրՍանկտ Պետերբուրգ, Ռուսական կայսրություն[4]
ԳերեզմանՍմիոլենսկոե լյութերական գերեզմանոց
Քաղաքացիություն Իսպանիա և  Ռուսական կայսրություն
ԿրթությունՃանապարհների և կամուրջների ազգային դպրոց
ԵրկերՄանեժ (Մոսկվա)
Մասնագիտությունքաղինժեներ, ճարտարապետ, քաղաքաշինարար, ռազմական ինժեներ և գյուտարար
Պարգևներ և
մրցանակներ
Սուրբ Ալեքսանդր Նևսկու ասպետական շքանշան Սուրբ Վլադիմիրի շքանշան Սուրբ Վլադիմիրի 2-րդ աստիճանի շքանշան և Սանտյագոյի շքանշան
ԱնդամությունԲավարիական գիտությունների ակադեմիա և Royal Economic Society of Friends of the Country of Tenerife?
 Agustín de Betancourt Վիքիպահեստում
Ռուսաստանի բանկի հուշամեդալ, որի վրա պատկերված է Ավգուստին դե Բենտակուրը, արծաթ-ոսկի, 25 ռուբլի, 2008 թվական
Ավգուստին դե Բենտակուրի 250-ամյակին նվիրված Ռուսաստանի փոստային նամականիշ (ԽՍՀՄ կատալոգ № 1220
Ավգուստին դե Բենտակուրի գերեզմանը, որը գտնվում է Սանկտ Պետերբուրգի Ալեքսանդր Նևսկու Լավրա արական վանական համալիրի Լազարևյան գերեզմանատանը

Ավգուստին դե Բետանկուր և Մոլինա, ամբողջական անունը՝ Ավգուստին Խոսե Պեդրո դե Կանդելարիա դե Բետանկուր և Մոլինա (իսպ.՝ Agustín José Pedro del Carmen Domingo de Candelaria de Betancourt y Molina, ֆր.՝ Augustin Bétancourt, ռուս.՝ Августин Августинович де Бетанкур, փետրվարի 1, 1758(1758-02-01)[1][2], Պուերտո դե լա Կրուս, Սանտա Կրուս դե Տեներիֆե, Կանարյան կղզիներ, Իսպանիա - հուլիսի 26, 1824(1824-07-26)[3] կամ հուլիսի 14, 1824(1824-07-14)[4], Սանկտ Պետերբուրգ, Ռուսական կայսրություն[4][5]), իսպանական, այնուհետև ֆրանսիական ու ռուսական պետական գործիչ և գիտնական, ռուսական բանակի գեներալ-լեյտենանտ, շինարար, ինժեներ-մեխանիկ և Ռուսական կայսրության տրանսպորտային համակարգի կազմակերպիչ։

Կենսագրություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Ավգուստին դե Բետանկուրը ծնվել է 1758 թվականի փետրվարի 2-ին (որոշ տվյալներով ՝փետրվարի 1-ին) Իսպանական կայսրությանըյին պատկանող Տեներիֆե կղզում գտնվող Պուերտո դե լա Կրուս քաղաքում ֆրանսիական ծագում ունեցող ընտանիքում։ Նրա նախապապը եղել է ֆրանսիացի Ժան դե Բենտակուրը, ով 1471 թվականին իրեն հայտարարեց Կանարյան կղզիների թագավոր։

Փարիզում ստանալով բազմակողմանի գիտական կրթություն՝ Ավգուստին դե Բետանկուրն իսպանական կառավարության կողմից ուղարկվում է Արևմտյան Եվրոպայի առավել քաղաքակիրթ երկրներ, որպեսզի ուսումնասիրի նավագնացության, ջրանցքների, շոգեմեքենաների տարբեր համակարգեր։ Ավգուստին դե Բետանկուրը հաջողությամբ կատարում է այդ հանձնարարությունը։ 1798 թվականին նրան էր հանձնարարված Մադրիդի և Կադիսի միջև օպտիկական հեռագրի ստեղծումն ու հաղորդագրության միջոցով Իսպանիայում ինժեներների կորպուսների կազմակերպումը։ 1800 թվականին նա նշանակվում է այդ կորպուսի գլխավորլ-տեսուչ, իսկ 1803 թվականին՝ բանակի համբարակ (ինտենդանտ) ու փոստի գլխավոր տնօրեն։

Гостиный двор Նիժնինովգորոդյան տոնավաճառի հյուրընկալության բակը, լուսանկարը՝ 19-րդ դարի (չի պահպանվել)

Իսպանիայում սկսված անկարգությունները Ավգուստին դե Բետանկուրին ստիպեցին լքել երկիրը։ Սկզբում նա մեկնեց Փարիզ, իսկ 1808 թվականին՝ Ռուսական կայսրություն, որտեղ ծառայության է անցել գեներալ-մայորի կոչումով։ Այստեղ նրան հնարավորություն է տրվում դրսևորել իր գիտելիքները։ Նա վերակառուցում է Տուլայի զինագործարանը, կառուցեց Կազանի թնդանոթի ձուլարանը, Կայսերական Ալեքսանդրիան գործարանում ներդրեց նոր մեքենաներ և վերանորոգեց հները, կառուցեց Պետական թղթերի պատրաստման էկսպեդիցիայի շենքը (որտեղ անձամբ նրա կողմից հորինվել է մեքենաների ու հաստոցների մեծ մասը), այն ժամանակվա մոսկովյան ռազմական վարժարանը (զինվորական դիտումների համար գաղտնի հարթակ, այժմ՝ Մանեժ), Նիժնինովգորոդյան տոնավաճառի հյուրընկալության բակը, Նևա գետի վրայի առաջին կամուրջը Սանկտ Պետերբուրգի կենտրոնական լողափը և բազմաթիվ այլ շինություններ և կառույցներ։ Մասնակցել է Սուրբ Իսահակի տաճարի կառուցմանը։

Ավգուստին դե Բետանկուրի նախագծով Սանկտ Պետերբուրգում ստեղծվեց Երկաթուղային ինժեներների ինստիտուտը, որի գլխավոր տեսուչ նշանակվեց[6]։ Ինստիտուտը բացվեց 1810 թվականի նոյեմբերի 1-ին։ Բենտակուրը հսկայական ներդրում կատարեց 19-րդ դարի բարձրագույն ինժեներական կրթության ռուսական համակարգերի զարգացման գործում, որն առանձնանում էր ֆունդամենտալ, համաինժեներական ու հատուկ պատրաստության համադրմամբ։ Ինստիտուտում կրթության ծրագիրը կազմելիս նա գրել է.

Ինստիտուտի նպատակն է Ռուսաստանին մատակարարել ինժեներներ, ովքեր դրանից դուրս գալուց անմիջապես հետո կարող են նշանակվել կայսրության տարբեր աշխատանքներում։

1816 թվականին Ավգուստին դե Բետանկուրը զբաղեցնում էր Սանկտ Պետերբուրգի Շինությունների և հիդրավլիկ աշխատանքների հանձնաժողովի ղեկավար, իսկ 1819 թվականից դարձավ Երկաթուղային գծերի գլխավոր վարչության տնօրենը և զբաղեցրած պաշտոնով պայմանավորված ընդգրկվեց Ռուսական կայսրության նախարարների կոմիտեի կազմում։ Այդ պաշտոնում նա ծառայել է մինչև 1822 թվականի օգոստոսի 2-ը։

Ավգուստին դե Բետանկուրը մահացել է 1824 թվական հուլիսի 26-ին (որոշ տվյալներով հուլիսի 14-ին) Սանկտ Պետերբուրգում։ Թաղվել է Սմոլենսկյան լյութերական գերեզմանատանը[9]։

1979 թվականին Ավգուստին դե Բետանկուրի աճյունն ու գերեզմանաքարը տեղափոխվեցին Ալեքսանդր Նևսկու Լավրայի Լազարևսկյան գերեզմանատան «18-րդ դարի նեկրոպոլում»[10]։

Գործունեությունը Նիժնի Նովգորոդում[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

1817 թվականի գարնանը Նիժնի Նովգորոդ է ժամանում Շինարարության և հիդրավլիկ աշխատանքների հանձնաժողովի ապագա ղեկավարը, ով կառուցելու էր Նիժնինովգորոդյան տոնավաճառի հյուընկալության բակը։ Նա հաստատեց շինարարության համար նախատեսված վայրը, սակայն չհամաձայնվեց ճարտարապետական նախագծի հետ, ինչի պատճառով անձամբ ստանձնեց տոնավաճառի համալիրի ու հաղորդակցության համակարգերի նախագծումը։

1817 թվականի նոյեմբերի 3-ին Ռուսական կայսրության նախարարների կոմիտեի որոշմամբ Ավգուստին դե Բետանկուրին հանձնարարվեց տոնավաճառի ամբողջ աշխատանքների մշակումը, կազմակերպումն ու կառուցումը։ Շինարարության նպատակն էր Եվրոպայում ստեղծել լավագույն առևտրային համալիրը[11]։

1818 թվականի գարնանը դրվեց տոնավաճառի շինության հիմքերը։ Այդ պահից սկսած և մինչև 1822 թվականը (տոնավաճառում առևտրի մեկնարկը) Ավգուստին դե Բետանկուրը մնաց Նիժնի Նովգորոդում և յուրաքանչյուր ամառ անձամբ ղեկավարում էր շինարարական աշխատանքները շինարարության բոլոր փուլերում։

1819 թվականին Ավգուստին դե Բետանկուրն անձամբ մշակում է քաղաքի ստորին մասին վերակառուցման նախագիծը։

1823 թվականին Ավգուստին դե Բետանկուրը նախագծում է (Վիլյամ Գեստեի հետ համատեղ) Նիժնի Նովգորոդի հետագա զարգացման գլխավոր պլանը, որը հաստատվեց 1824 թվականի հունվարին[11]։

Ընտանիք[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Ավգուստին դե Բետանկուրը 1790 թվականին ամուսնացել է ֆրանսիական արմատներով անգլուհի Աննա Իվանովնա Ժուրդանի հետ (մահացել է 1853 թվականին)[12]։

Պետերբուրգում Բետանկուրները բնակվում էին Ֆոնտանկա գետի լողափիին գնտվող թիվ 115 տանը։ Ամուսնու մահից հետո՝ 1826 թվականին Աննա Իվանովնան դստրերի հետ միասին հեռանում է Ռուսաստանից։ Սկզբում նա բնակվում է Բրյուսելում, իսկ հետո՝ Վերսալում։

Ավգուստին դե Բետանկուրն ունեցել է երեք դուստր՝ Կառոլինան (մահացել է 1823 թվականին), Ադելինան (մահացել է 1832 թվականին Բրյուսելում), Մաթիլդան (ամուսնացած է եղել ֆրանսիացի սպա կոմս Գարդանայի հետ) և մեկ որդի՝ Ալֆոնս (1805-1875)։ Վերջինը մնացել է Ռուսական կայսրությունում և ծառայել է մինչև գեներալ-լեյտենանտի կոչման։

Հիշատակ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Ավգուստին դե Բետանկուրի հուշարձանը Տեներիֆե կղզու Պուերտո դե լա Կրուս քաղաքում
Ավգուստին դե Բետանկուրին նվիրված կամուրջը Սանկտ Պետերբուրգում, որը կոչվում է Բենտակուրի կամուրջ անվանումը

Պարգևներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Գիտական հիմնական աշխատություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

  • «Գոլորշիների ընդլայնման ուժի մասին» (Փարիզ, 1790 թվական),
  • «Ներքին նավագնացության նոր համակարգի մասին» (Փարիզ, 1807 թվական),
  • «Մեքենաներ կազմելու ուղեցույց» (համատեղությամբ մեքսիկացի մաթեմատիկոս Խ. Մ. դե Լանցի, Փարիզ, 1808 թվական /1-ին հրատարակություն՝ 1819 թվական, 2-րդ հրատարակություն՝ 1840 թվական, 3-րդ հրատարակություն՝ մահից հետո)։

Բենտակուրի աշխատանքները[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Ավգուստին դե Բետանկուրը մասնակցել և հեղինակել է բազմաթիվ աշխատանքների, այդ թվում նաև՝ Ռուսական կայսրության կայսր հրամանով։ Նա հեղինակել է բազմաթիվ քանդակներ, նախագծել և կառուցել շինություններ, կազմել քաղաքների որոշակի հատվածի (լողափ, թաղամաս) ճարտարապետաշինարարական նախագծերն ու իրականացրել դրանք։

Ծանոթագրություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

  1. ↑ 1,0 1,1 Artists of the World Online, Allgemeines Künstlerlexikon Online, AKL Online (գերմ.) / Hrsg.: A. Beyer, B. Savoy — B: K. G. Saur Verlag, Verlag Walter de Gruyter, 2009. — ISSN 2750-6088 — doi:10.1515/AKL
  2. ↑ 2,0 2,1 Diccionario biográfico español (իսպ.) — Real Academia de la Historia, 2011.
  3. ↑ 3,0 3,1 3,2 Annuaire prosopographique : la France savante
  4. ↑ 4,0 4,1 4,2 4,3 4,4 4,5 Deutsche Nationalbibliothek Record #123090962 // Gemeinsame Normdatei (գերմ.) — 2012—2016.
  5. ↑ Jacques, Payen (1970–80). "Betancourt Y Molina, Augustin de". Dictionary of Scientific Biography. 2. New York: Charles Scribner's Sons. pp. 104–105. ISBN 978-0-684-10114-9.
  6. ↑ Большая биографическая энциклопедия
  7. ↑ А. А. Бетанкур. «Распределение курсов учения в Институте путей сообщения». Цит. по: Барышников С. «… Движение внутренней и внешней торговли превосходит уже меру прежних путей сообщения…» // Водный транспорт. — 15 июля 2012. — № 7. — С. 6. [1](չաշխատող հղում)
  8. ↑ Также смотри: Л. И. Коренев К истории образования и развития ПГУПС в XIX в. [2]
  9. ↑ Могила на плане кладбища (№ 3) // Отдел IV // Весь Петербург на 1914 год, адресная и справочная книга г. С.-Петербурга / Ред. А. П. Шашковский. — СПб.: Товарищество Суворин, Алексей Сергеевич – «Новое время», 1914. — ISBN 5-94030-052-9
  10. ↑ Августин Августинович Де Бетанкур и Молина и его могила.
  11. ↑ 11,0 11,1 Николай Филатов. «Нижний Новгород. Архитектура XIV — начала XX веков». Нижний Новгород, РИЦ «Нижегородские новости», 1994.
  12. ↑ Ф. Вигель. Записки. — М.: Круг, 1928. — Т. 2. — С. 79.
  13. ↑ Принц Испании открыл в Санкт-Петербурге памятник Августину Бетанкуру
  14. ↑ Бетанкуру А., памятник
  15. ↑ «Серный мост через Малую Неву решили переназвать мостом Бетанкура — Городские новости Санкт-Петербурга — Канонер». kanoner.com. Վերցված է 2017 թ․ դեկտեմբերի 11-ին.
  16. ↑ «Переправу через остров Серный назвали мостом Бетанкура». Росбалт. Արխիվացված է օրիգինալից 2018 թ․ ապրիլի 4-ին. Վերցված է 2018 թ․ ապրիլի 4-ին.
  17. ↑ «О присвоении наименований безымянным мостам Санкт-Петербурга , Постановление Правительства Санкт-Петербурга от 29 марта 2018 года №230». docs.cntd.ru. Արխիվացված օրիգինալից 2018 թ․ ապրիլի 4-ին. Վերցված է 2018 թ․ ապրիլի 4-ին.

Գրականություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

  • Бетанкур, Августин // Энциклопедический словарь Брокгауза и Ефрона : в 86 т. (82 т. и 4 доп.). — СПб., 1890—1907.(ռուս.)
  • Бетанкур, Августин Августинович // Русский биографический словарь : в 25 томах. — СПб.—М., 1896—1918.(ռուս.)
  • Санкт-Петербург. 300 + 300 биографий. Биографический словарь / St. Petersburg. 300 + 300 biographies. Biographic Glossary // Сост. Г. Гопиенко. — На рус. и англ. яз. — М.: Маркграф, 2004. — 320 с. — Тир. 5000 экз. — ISBN 5-85952-032-8. — С. 31.(ռուս.)
  • Betancourt Project (monographic website about Agustín de Betancourt) (իսպ.)(անգլ.)(ռուս.)

Արտաքին հղումներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Ավգուստին Բետանկուր» հոդվածին։
 ⛭ 
  Թեմատիկ կայքեր
Բառարաններ և հանրագիտարաններ
Ստացված է «https://hy.wikipedia.org/w/index.php?title=Ավգուստին_Բետանկուր&oldid=9580423» էջից