Կադիս

Վիքիպեդիայից՝ ազատ հանրագիտարանից
Քաղաք
Կադիս
Cadiz
Դրոշ Զինանշան

ԵրկիրԻսպանիա Իսպանիա
ՀամայնքԲայա-դե-Կադիս
Հիմնադրված էմ.թ.ա. 11-րդ դար թ.
Մակերես12.1 կմ²
ԲԾՄ11 մ
Պաշտոնական լեզուիսպաներեն
Բնակչություն123 948 մարդ (2012)
Խտություն10 000 մարդ/կմ²
Ժամային գոտիUTC+1, ամառը UTC+2
Հեռախոսային կոդ(+34) 956
Փոստային ինդեքս11071
Փոստային դասիչ11000
Ավտոմոբիլային կոդCA
Պաշտոնական կայքcadiz.es
Կադիս (Իսպանիա)##
Կադիս (Իսպանիա)

Կադիս (իսպ.՝ Cadiz), քաղաք և նավահանգիստ Իսպանիայի հարավ-արևմուտքում, Անդալուզիայում, Ատլանտյան օվկիանոսի Կադիս ծոցի ափին։ Կադիս նահանգի վարչական կենտրոնն է։ Կադիսը հիմնադրվել է փյունիկացիների կողմից մոտ մ․ թ․ ա․ 1100 թվականին։ Հույները այն անվանում էին Գադիրա կամ Գադեյրա, իսկ հռոմեացիները՝ Գադես։

Կադիսն Արևմտյան Եվրոպայի շարունակաբար բնակեցված ամենահին քաղաքներից է, որտեղ, ինչպես վկայում են հնագիտական պեղումների ադյունքները, մարդիկ սկսել են ապրել դեռևս 3100 տարի առաջ[1][2][3][4][5]։ Կադիսը ներառված է Եվրոպայի հնագույն քաղաքների ցանցում[4][6]։

Կադիսի ամենամյա կառնավալը Անդալուսիայի ամենահայտնի, սիրված, մեծ ժողովրդականություն վայելող տոնակատարությունն է[7]։

Անվանում[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Անվանումը փյունիկերեն է։ Հնում հայտնի է եղել որպես Գադիր, որը հիմնադրել են փյունիկցիները մ․ թ․ ա․ մոտ 800 թվականին։ Գադիր նշանակում է «պատնեշ» (զառիթափ՝ զառիվեր ափ, ուր տեղակայված է քաղաքը)։ Հետագայում տարբեր լեզուներում անվանումը կրել է հնչյունային փոփոխություններ։ Հռոմեացիների մոտ ստացել է Gades (Gadis) ձևը, ավելի ուշ արաբների մոտ՝ Կադիս ձևը, որից առաջացել է այժմյան իսպաներեն Gadiz ձևը[8]։

Պատմություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Կադիսը թերևս ամենահինն է Հարավարևմտյան Եվրոպայի պահպանված քաղաքներից։ Ըստ մի ավանդազրույցի՝ կառուցվել է Տրոյական պատերազմից 80 տարի անց[9] և բնակեցված է եղել Tartessů ցեղի մարդկանցով (ուսումնասիրողները նրանց համադրում են Աստվածաշնչում հիշատակված թարշիշ ցեղի հետ)։ Մեր թվականությունից առաջ 500 թվականից քաղաքին տիրել են փյունիկեցիները, Պունիկյան երկրորդ պատերազմից (մ. թ. ա. 218 - 201 թթ.) հետո՝ նրանց հաղթած հինհռոմեացիները։ Հետագայում քաղաքը նվաճել են մավրերը, 1262 թվականին՝ իսպանացիները։

1492 թվականին Ամերիկայի հայտնագործումից հետո Կադիսը դարձել է Եվրոպայի ամենահարուստ քաղաքներից մեկը՝ երկրորդ պլան մղելով Սևիլյային և դառնալով դեպի Վեստ Ինդիա մեկնող ու այնտեղից վերադարձող նավերի հիմնական նավահանգիստը։ 16-18-րդ դարերում քաղաքը ենթարկվել է անգլիացիների բազմաթիվ հարձակումներին, բայց դրանց մեծ մասը կարողացել է ետ մղել՝ զգալի կորուստներ պատճառելով գրոհողներին։ 18-19-րդ դարերում Կադիսն սկսել է անկում ապրել՝ կապված Ամերիկայում Իսպանիայի գաղութների կորստի հետ։ Չնայած դրան՝ այսօր էլ շարունակում է մնալ իսպանական կարևորագույն նավահանգստային քաղաքներից մեկը։

Կլիմա[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Կադիսը, ըստ Köppen climate classification|Köppen Csa-ի դասակարգման, ունի միջերկրածովյան կլիմա՝ շոգ ամառներով և չափազանց մեղմից տաքի հասնող ձմեռներով։ Արևոտ օրերի քանակով առաջին տեղն է զբաղեցնում Եվրոպայում։ Ձյան տեղումներ այստեղ չեն եղել առնվազն սկսած 19-րդ դարից[10]։

Կադիս (1981–2010)ի կլիմայական տվյալները
Ամիս հունվ փետ մարտ ապր մայ հուն հուլ օգոս սեպ հոկ նոյ դեկ Տարի
Ռեկորդային բարձր °C (°F) 22.5
(72.5) 		25.3
(77.5) 		29.0
(84.2) 		31.4
(88.5) 		36.5
(97.7) 		37.6
(99.7) 		40.0
(104) 		43.0
(109.4) 		37.8
(100) 		31.5
(88.7) 		27.6
(81.7) 		23.6
(74.5) 		43.0
(109.4)
Միջին բարձր °C (°F) 16.0
(60.8) 		16.8
(62.2) 		18.8
(65.8) 		19.9
(67.8) 		22.1
(71.8) 		25.3
(77.5) 		27.7
(81.9) 		27.9
(82.2) 		26.3
(79.3) 		23.4
(74.1) 		19.6
(67.3) 		16.9
(62.4) 		21.6
(70.9)
Միջին օրական °C (°F) 12.7
(54.9) 		13.8
(56.8) 		15.5
(59.9) 		16.8
(62.2) 		19.1
(66.4) 		22.4
(72.3) 		24.6
(76.3) 		25.0
(77) 		23.3
(73.9) 		20.3
(68.5) 		16.5
(61.7) 		13.9
(57) 		18.6
(65.5)
Միջին ցածր °C (°F) 9.4
(48.9) 		10.7
(51.3) 		12.3
(54.1) 		13.7
(56.7) 		16.2
(61.2) 		19.5
(67.1) 		21.4
(70.5) 		22.0
(71.6) 		20.3
(68.5) 		17.3
(63.1) 		13.4
(56.1) 		10.9
(51.6) 		15.4
(59.7)
Ռեկորդային ցածր °C (°F) 0.2
(32.4) 		3.2
(37.8) 		3.0
(37.4) 		8.0
(46.4) 		9.2
(48.6) 		14.0
(57.2) 		16.8
(62.2) 		17.2
(63) 		14.0
(57.2) 		9.0
(48.2) 		4.6
(40.3) 		2.2
(36) 		0.2
(32.4)
Անձրևի տեղումներ մմ (դյույմ) 69.0
(2.717) 		58.5
(2.303) 		34.7
(1.366) 		45.2
(1.78) 		26.9
(1.059) 		6.7
(0.264) 		0.2
(0.008) 		1.7
(0.067) 		23.8
(0.937) 		67.3
(2.65) 		97.7
(3.846) 		92.3
(3.634) 		524
(20.631)
Միջ. անձրևոտ օրեր (≥ 1.0 mm) 6.9 6.4 4.8 5.6 3.2 1.0 0.1 0.2 2.5 5.6 7.2 8.1 51.6
% խոնավություն 75 74 71 69 70 69 68 70 71 74 74 76 71.8
Միջին ամսական արևային ժամ 184 197 228 255 307 331 354 335 252 228 187 166 3024
աղբյուր: Agencia Estatal de Meteorología[11]

Աղբյուրը՝ Agencia Estatal de Meteorología[12][13][13][14]

Բնակչություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]


Պատկերասրահ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

  • Տաճարն ու առափնյան
    Տաճարն ու առափնյան
  • Տաճարը
    Տաճարը
  • Սան Խուան դե Դիոս հրապարակը
    Սան Խուան դե Դիոս հրապարակը
  • Սան Սեբաստիան ամրոցը
    Սան Սեբաստիան ամրոցը
  • Քաղաքի տեսքը տիեզերքից
    Քաղաքի տեսքը տիեզերքից
  • Պատնեշի մի հատվածը
    Պատնեշի մի հատվածը
  • Նավահանգիստը
    Նավահանգիստը
  • Քաղաքը մայրցամաքին կապող կամուրջը
    Քաղաքը մայրցամաքին կապող կամուրջը
  • Դոկերը
    Դոկերը
  • Նավահանգստում
    Նավահանգստում
  • Հրապարակներից մեկը
    Հրապարակներից մեկը
  • Քաղաքապետարանը
    Քաղաքապետարանը
  • Ճարտարագիտության բարձրագույն դպրոցը
    Ճարտարագիտության բարձրագույն դպրոցը
  • Համալսարանի մասնաշենքերից մեկը
    Համալսարանի մասնաշենքերից մեկը
  • Պուերտա դել Մարը՝ դեպի նավահանգիստ տանող պողոտան
    Պուերտա դել Մարը՝ դեպի նավահանգիստ տանող պողոտան
  • Սբ. Անտոնիոսի եկեղեցին
    Սբ. Անտոնիոսի եկեղեցին
  • Պուերտա դե Տիեռան
    Պուերտա դե Տիեռան
  • Մեծ թատրոնը
    Մեծ թատրոնը
  • Հինհռոմեական ամֆիթատրոնը
    Հինհռոմեական ամֆիթատրոնը

Ծանոթագրություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

  1. ↑ http://www.elpais.com/articulo/cultura/Hallado/Cadiz/muro/3000/anos/elpepucul/20070930elpepicul_7/Tes}}
  2. ↑ Oficina Municipal del Plan General de Ordenación Urbana (PGOU), compuesta por personal de la Oficina de Planeamiento y Gestión Urbanística reforzada con personal del Área de Urbanismo. «Memoria del Plan General de Ordenación Urbana» (PDF). Արխիվացված է օրիգինալից (PDF) 2009 թ․ դեկտեմբերի 15-ին. Վերցված է 2009 թ․ հուլիսի 30-ին. «Extraido de la web del ayuntamiento y del siguiente apartado.» {{cite web}}: External link in |quote= (օգնություն)
  3. ↑ Phoenicians Արխիվացված 2007-06-08 Wayback Machine according to the Iberian protohistoric architecture project.
  4. ↑ 4,0 4,1 Nash, Elizabeth (2007 թ․ հոկտեմբերի 9). «'Europe's oldest city' is found - Europe, World - The Independent». The Independent. London: INM. ISSN 0951-9467. OCLC 185201487. Վերցված է 2011 թ․ մայիսի 19-ին.
  5. ↑ Strabo, Geographica 3.5.5
  6. ↑ MAETN (1999). «diktyo». classic-web.archive.org. Արխիվացված է օրիգինալից 2005 թ․ հոկտեմբերի 22-ին. Վերցված է 2011 թ․ մայիսի 19-ին.
  7. ↑ http://www.segabg.com/article.php?id=00001&issueid=703&sectionid=10 |заглавие= Магията на Андалусия |достъп_дата=16 март 2013 |автор=Цветана Евгениева |труд=Сега |издател=СЕГА АД}}
  8. ↑ Հ. Ղ. Գրգեարյան, Ն. Մ. Հարությունյան (1987). Աշխարհագրական անունների բառարան. Երևան: «Լույս».
  9. ↑ «Historia de Arquitectura de España: Fenicios». Արխիվացված է օրիգինալից 2007 թ․ հունիսի 8-ին. Վերցված է 2019 թ․ օգոստոսի 24-ին.
  10. ↑ «OLAS DE FRÍO, ENTRADAS FRÍAS Y TEMPORALES DE NIEVE EN ESPAÑA 1830 - 1985». Foro de Tiempo.com. Վերցված է 2019 թ․ հոկտեմբերի 26-ին.
  11. ↑ «Guía resumida del clima en España (1981-2010)». Արխիվացված օրիգինալից 2020 թ․ հունիսի 17-ին.
  12. ↑ |título=Guía resumida del clima en España|url=http://www.aemet.es/es/conocermas/recursos_en_linea/publicaciones_y_estudios/publicaciones/detalles/guia_resumida_2010%7Ceditor=Agencia Estatal de Meteorología (AEMET)|fechaacceso=3 de abril de 2016}}
  13. ↑ 13,0 13,1 |título=Datos de la Agencia Estatal de Meteorología: Valores climatológicos normales en la estación meteorológica de Cádiz|url=http://www.aemet.es/es/serviciosclimaticos/datosclimatologicos/valoresclimatologicos?l=5973&k=and Cádiz}}
  14. ↑ |título=Datos de la Agencia Estatal de Meteorología: Valores extremos en la estación meteorológica del Aeropuerto de Jerez de la Frontera.|url=http://www.aemet.es/es/serviciosclimaticos/datosclimatologicos/valoresclimatologicos?l=5960&k=and}}
  15. ↑ Instituto Nacional de Estadística III // 2001 թվականի Իսպանիայի համայնքային գրանցամատյան (իսպ.) // Boletín oficial del Estado — Agencia Estatal Boletín Oficial del Estado, 2002. — Iss. 5. — P. 642. — ISSN 0212-033X
  16. ↑ Instituto Nacional de Estadística III // 2002 թվականի Իսպանիայի համայնքային գրանցամատյան (իսպ.) // Boletín oficial del Estado — Agencia Estatal Boletín Oficial del Estado, 2002. — Iss. 311. — P. 45846. — ISSN 0212-033X
  17. ↑ Instituto Nacional de Estadística III // Municipal Register of Spain 2003 (իսպ.) // Boletín oficial del Estado — Agencia Estatal Boletín Oficial del Estado, 2003. — Iss. 304. — P. 45352. — ISSN 0212-033X
  18. ↑ Instituto Nacional de Estadística III // 2004 թվականի Իսպանիայի համայնքային գրանցամատյան (իսպ.) // Boletín oficial del Estado — Agencia Estatal Boletín Oficial del Estado, 2004. — Iss. 314. — P. 42356. — ISSN 0212-033X
  19. ↑ Instituto Nacional de Estadística III // 2005 թվականի Իսպանիայի համայնքային գրանցամատյան (իսպ.) // Boletín oficial del Estado — Agencia Estatal Boletín Oficial del Estado, 2005. — Iss. 287. — P. 39422. — ISSN 0212-033X
  20. ↑ Instituto Nacional de Estadística III // 2006 թվականի Իսպանիայի համայնքային գրանցամատյան (իսպ.) // Boletín oficial del Estado — Agencia Estatal Boletín Oficial del Estado, 2006. — Iss. 312. — P. 46628. — ISSN 0212-033X
  21. ↑ III // Padrón municipal de España 2007 (իսպ.) // Boletín oficial del Estado — Agencia Estatal Boletín Oficial del Estado, 2007. — Iss. 311. — P. 53566. — ISSN 0212-033X
  22. ↑ Instituto Nacional de Estadística III // 2008 թվականի Իսպանիայի համայնքային գրանցամատյան (իսպ.) // Boletín oficial del Estado — Agencia Estatal Boletín Oficial del Estado, 2008. — Iss. 312. — P. 52072. — ISSN 0212-033X
  23. ↑ Instituto Nacional de Estadística 2009 թվականի Իսպանիայի համայնքային գրանցամատյան (իսպ.) // Boletín oficial del Estado — Agencia Estatal Boletín Oficial del Estado, 2009. — Iss. 309. — P. 109453. — ISSN 0212-033X
  24. ↑ Instituto Nacional de Estadística III // 2010 թվականի Իսպանիայի համայնքային գրանցամատյան (իսպ.) // Boletín oficial del Estado — Agencia Estatal Boletín Oficial del Estado, 2010. — Iss. 311. — P. 106195. — ISSN 0212-033X
  25. ↑ Instituto Nacional de Estadística III // 2011 թվականի Իսպանիայի համայնքային գրանցամատյան (իսպ.) // Boletín oficial del Estado — Agencia Estatal Boletín Oficial del Estado, 2011. — Iss. 303. — P. 138416. — ISSN 0212-033X
  26. ↑ Instituto Nacional de Estadística III // 2012 թվականի Իսպանիայի համայնքային գրանցամատյան (իսպ.) // Boletín oficial del Estado — Agencia Estatal Boletín Oficial del Estado, 2012. — Iss. 313. — ISSN 0212-033X
  27. ↑ Instituto Nacional de Estadística III // Padrón municipal de España 2013 (իսպ.) // Boletín oficial del Estado — Agencia Estatal Boletín Oficial del Estado, 2013. — Iss. 311. — ISSN 0212-033X
  28. ↑ Instituto Nacional de Estadística III // Իսպանիայի մունիցիպալ ռեգիստր 2014 (իսպ.) // Boletín oficial del Estado — Agencia Estatal Boletín Oficial del Estado, 2014. — Iss. 308. — ISSN 0212-033X
  29. ↑ Instituto Nacional de Estadística III // Padrón municipal de España 2016 (իսպ.) // Boletín oficial del Estado — Agencia Estatal Boletín Oficial del Estado, 2016. — Iss. 304. — ISSN 0212-033X
  30. ↑ Instituto Nacional de Estadística III // Իսպանիայի մունիցիպալ ռեգիստր 2017 (իսպ.) // Boletín oficial del Estado — Agencia Estatal Boletín Oficial del Estado, 2017. — Iss. 316. — ISSN 0212-033X
  31. ↑ Instituto Nacional de Estadística III // Իսպանիայի մունիցիպալ ռեգիստր 2018 (իսպ.) // Boletín oficial del Estado — Agencia Estatal Boletín Oficial del Estado, 2018. — Iss. 314. — P. 130903. — ISSN 0212-033X
  32. ↑ Cifras oficiales de población resultantes de la revisión del Padrón municipal a 1 de enero — National Statistics Institute.
  33. ↑ Instituto Nacional de Estadística III // Իսպանիայի մունիցիպալ ռեգիստր 2019 (իսպ.) // Boletín oficial del Estado — Agencia Estatal Boletín Oficial del Estado, 2019. — Iss. 311. — P. 141278. — ISSN 0212-033X
  34. ↑ Instituto Nacional de Estadística III // Իսպանիայի մունիցիպալ ռեգիստր 2020 (իսպ.) // Boletín oficial del Estado — Agencia Estatal Boletín Oficial del Estado, 2020. — Iss. 340. — P. 125898. — ISSN 0212-033X
  35. ↑ National Statistics Institute Իսպանիայի մունիցիպալ ռեգիստր 2021 — 2021.
  36. ↑ National Statistics Institute Municipal Register of Spain of 2022 — 2022. — Vol. 90. — P. 1,235.
  37. ↑ National Statistics Institute Իսպանիայի մունիցիպալ ռեգիստր 2023 — 2023.

Գրականություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

  • Кадикс, город // Энциклопедический словарь Брокгауза и Ефрона։ В 86 томах (82 т. и 4 доп.). — СПб., 1890-1907.
  • Bustos Rodríguez, Manuel. Cádiz en el sistema atlántico. La ciudad, sus comerciantes y la actividad mercantil (1650-1830) UCA, 1995.
  • Bustos Rodríguez, Manuel. Los comerciantes de la carrera de Indias en el Cádiz del siglo XVIII (1713-1775), UCA, 1996.
  • Caro Cancela, Diego. La Segunda república en Cádiz: elecciones y partidos políticos. Diputación Provincial, Cádiz. 1987
  • Chic, G (1979) Gades y la desembocadura del Guadalquivir, Gades 3. pag. 16 ss (1983) “Portus Gaditanus”, Gades 11, pp. 105–120.
  • Fernández Reina, Javier, La ciudad insular, Cádiz, 2001.
  • Gavala, J (1959): La Geología de la Costa y Bahía de Cádiz y el poema "Ora Marítima", de Avieno. Madrid, Instituto Geológico y Minero de España. Edición facsímil en Cádiz, Diputación Provincial, 1992.
  • Millán Chivite, J.L. Cádiz, siglo XX. Del Cádiz hundido al Cádiz que resurge vol. IV.
  • Payán Sotomayor, Pedro Manuel. El habla de Cádiz. Ed. Quorum, Cádiz, 2001.
  • Pérez Serrano, J. Cádiz, la ciudad desnuda. Cambio económico y modelo demográfico en la formación de la Andalucía contemporánea. Cádiz, 1992.
  • Piñeiro Blanca, Joaquín M. Ramón de Carranza: un oligarca gaditano en la crisis de la Restauración. Universidad de Cádiz, 1998.

Արտաքին հղումներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Վիքիքաղվածքն ունի քաղվածքների հավաքածու, որոնք վերաբերում են
Կադիս հոդվածին
Վիքիդարանի պատկերանիշը
Վիքիդարանի պատկերանիշը
Վիքիդարանում կան նյութեր այս թեմայով՝
Cádiz
Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Կադիս» հոդվածին։
 ⛭ 
  Թեմատիկ կայքեր
Բառարաններ և հանրագիտարաններ
Այս հոդվածի կամ նրա բաժնի որոշակի հատվածի սկզբնական կամ ներկայիս տարբերակը վերցված է Քրիեյթիվ Քոմմոնս Նշում–Համանման տարածում 3.0 (Creative Commons BY-SA 3.0) ազատ թույլատրագրով թողարկված Հայկական սովետական հանրագիտարանից  (հ․ 5, էջ 154)։
Ստացված է «https://hy.wikipedia.org/w/index.php?title=Կադիս&oldid=9751297» էջից