Պուրի (հաց)

Պուրի
բենգալական խոհանոց
Ենթատեսակ	հաց և սննդամթերք
Առաջացման երկիր	Հնդկաստան
	Puri (food) Վիքիպահեստում

Պուրի (անգլ.՝ Puri, poori), փռան մեջ թխած հաց, անթթխմոր խմորով և ցորենի ալյուրով պատրաստված հացիկ, որը տարածված է Հնդկաստանի թերակղզում, ինչպես նաև Վրաստանում։

Ստուգաբանություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Անունը գալիս է սանսկրիտ բառից՝ पूरिका (պուրիկա), от पुर (պուրա), «լցված»։ Այն նման անուն ունի ասիական շատ լեզուներում, մասնավորապես՝ գուջարաթի լեզվում՝ પૂરી, ասսամերեն՝ পুৰি (пури), բենգալերեն՝ পুরি (пури), հինդի՝ पूड़ी (pūḍī), մարաթհի՝ पूरी (pūrī), կան. ಪೂರಿ (пури), մալայալամ՝ പൂരി , բիրմաներեն՝ ပူရီ (pūrī), նեպալ.՝ पूरी (пури), օրիա՝ ପୁରି (պուրի), ա.-փենջ.` ਪੁੜੀ (pūḍī), թամիլերեն՝ பூரி (пурі), տելուգու՝ పూరి (Puri), ուրդու՝ پوری‎‎ (пури)։

Վրացական խոհանոցում[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Վրացական խոհանոցում «պուրի, (პური)» բառը նշանակում է ավանդական տեղական հացի մի քանի տեսակներ, որոնք ունեն տարբեր բթլիթների ձև։ Վրացական պուրիի հացի ընդհանուր տարբերակը շոթի պուրին է։ Պանրով լցոնված պուրին անվանում են խաչապուրի։

Հնդկական խոհանոցում[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Հնդկաստանում պուրին ուտում են նախաճաշին, այն նաև համարվում է խորտիկ։ Պուրին հիմնականում մատուցվում է կարրիով՝ ախորժակ բացող ուտեստ է, բհաջի ուտեստի հետ, սակայն նաև մատուցում են, որպես քաղցրավենիք։ Այս ուտեստը հաճախ մատուցվում է արարողությունների ժամանակ, ներառյալ կրոնական ու ծիսական արարողությունները, օրինակ՝ պրադա աղոթքը, տաճար այցելելը և այլն։

Պատրաստում[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Պուրին պատրաստվում է ցորենի կամ սոջի ալյուրից։ Որոշ բաղադրատոմսերում խմորին ավելացնում են աջգոնի սերմեր, չաման, սպանախ կամ կատվախոտի սերմեր։ Խմորը գրտնակում են փոքր շրջանակի տեսքով, կամ գրտնակում և կտրում փոքր շրջանակների, ապա տապակում հալած կամ բուսական յուղի մեջ։ Խորը տապակելիս պուրին ուռչում է, քանի որ խմորի խոնավությունը վերածվում է գոլորշու, որն ընդլայնում է բլիթը։ Երբ բլիթներն ստանում են ոսկեգույն, շագանակագույն գույն, դրանք հանվում և մատուցվում են տաք վիճակում կամ պահվում են հետագա օգտագործման համար։ Եթե պուրին պատրաստվում է լցոնման համար, ապա պատրաստի ուտեստի մեջ մատներով փոս է արվում, որտեղ տեղադրվում է լցոնումը։ Գլորված պուրիները կարելի է պատառաքաղով խայթել խորը տապակելուց առաջ՝ հարթ բլիթներ պատրաստելու համար։ Ծակված պուրին եփելիս չի ուռչում, քանի որ եփելու ընթացքում գոլորշի է դուրս գալիս։

Մատուցում[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Պուրին կարելի է ուտել մի շարք համեղ ուտեստներով, այդ թվում՝ կորմայով, չանա մասալայով, դալով, կարտոֆիլից պատրաստված կարիով։ Բլիթները մատուցվում են չուտնիի սոուսներով։ Հնդկաստանի որոշ մասերում պուրին մատուցվում է նաև բանջարեղենային ուտեստի հետ, որը պատրաստվում է պուջայի ժամանակ։ Այս ուտեստն ուտում են նաև քաղցր ուտեստների հետ, ինչպիսիք են kheer-ը (բրնձով, կաթով և շաքարով պատրաստված աղանդեր) կամ հալվան։ Պուրին հաճախ մատուցվում է փառատոներում և հատուկ առիթների ժամանակ։ Հնդկաստանի հարավում պուրին գրեթե միշտ պատրաստվում է կեսօրվա թեյի համար, իսկ արևելյան ափին (Անդրա, Թամիլ Նադու) այն հազվադեպ է ուտում ոչ բուսական ուտեստներով։ Դրանք հաճախ մատուցվում են թթու վարունգով, չուտնիով, դալ մասալայով, կարտոֆիլի մասալայով կամ դդմի կարրիով։

Տարբերակներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Պուրիի մեկ այլ տարբերակը bhatoora-ն է, որը երեք անգամ ավելի մեծ է, քան պուրինն, պատրաստվում է խմորիչ խմորով և մատուցվում է չխոլիով (կծու սիսեռ)։ Հաճախ դա լիարժեք ճաշ է^[1]։ Հնդկաստանի Օդիշա նահանգում մեծ չափի պուրի են պատրաստում Բալի Ջատրա փառատոնի ժամանակ, որը կոչվում է թունկա պուրի (Օդիա՝ ଠୁଙ୍କା ପୁରି)^[2]^[3]^[4]^[5]^[6]: Հնդկաստանի հյուսիսային Ուտար Պրադեշ նահանգում տարածված մեկ այլ տարբերակ է bedvi-ն. սա սովորական պուրիի ավելի աղի և կոշտ տարբերակն է, որը հաճախ լցոնված է ոսպով։ Սովորական պուրին, որը տարածված է Արևելյան Արևմտյան Բենգալ և Օդիշա նահանգներում ավանդական ուտեստներ են։ Ասամում այն արտասանվում է Լուսի։ Բենգալում մատուցվում են տիպիկ կողմնակի ճաշատեսակներով, ինչպիսիք են aloor dum (կարտոֆիլից), begun bhaja (տապակած սմբուկ) և այլն։ Պուրի հացը, որն օգտագործվում է Pani Puri ուտեստի համար, ավելի փոքր է և, ընդհանուր առմամբ, ավելի խրթխրթան, որը պատրաստվում է խմորին ավելացնելով սոջի^[7]։ Սև պուրին այն տարբերակն է, որն առաջարկում են փողոցային վաճառողները, ովքեր մատուցում են կծուծ ախորժակ բացող նախուտեստ։ Մումբայում փողոցային վաճառողները մատուցում են Bhel puri բրնձի և բանջարեղենի նախուտեստ՝ ծալված պուրիի թերթիկի մեջ։

Տապակած պուրի Պակիստանում
Պուրին, ավանդույթի համաձայն, լավ է տապակվում
Դալ պուրի՝ ավանդական բենգալական տարբերակ
Ալու պուրի, Վարնասիի տիպիկ նախաճաշ
Մինի պուրի, Պանի պուրի նախուտեստի բաղադրիչ, որոնք ավելի խրթխրթան են
Բանգլադեշի Դալ պուրի
Բարակ հացը տապակվում է յուղի մեջ և թաթախվում կարտոֆիլի սիսեռի կարրիով և քաղցր պուդինգով