Պիստոյա (քաղաք)

Բնակավայր
	իտալերեն՝ Pistoia
Դրոշ	Զինանշան
Երկիր	Իտալիա
Մակերես	236,17 կմ²
ԲԾՄ	65±1 մետր
Բնակչություն	▼90 195 մարդ (հունվարի 1, 2018)
Ժամային գոտի	UTC+1 և UTC+2
Հեռախոսային կոդ	0573
Փոստային դասիչ	51100
Ավտոմոբիլային կոդ	PT
Պաշտոնական կայք	comune.pistoia.it(իտալ.)
	Պիստոյա Վիքիպահեստում

Պիստոյա (իտալերեն՝ Pistoia. /pɪˈstɔɪə, piːˈstoʊjɑː/^[2]^[3], Իտալերեն: [pisˈtoːja] ( լսել)^[4]), քաղաք և համայնք Իտալիայում՝ Տոսկանա մարզում, որի կազմի մեջ մտնող նույնանուն գավառի բաղկացուցիչ մասն ու վարչական կենտրոնն է։ Ընկած է Առնո գետի վտակ Օմբրոնե Պիստոյեզեի ափերին, մարզկենտրոն Ֆլորենցիայից մոտավորապես 30, երկրի մայրաքաղաք Հռոմից՝ 260 կիլոմետր դեպի հյուսիս-արևմուտք^[5]։ Սահմանակից է Ալիանա, Կանտագալո, Գրանալիոնե, Լիցանո ին Բելվեդերե, Մառլիանա, Մոնտալե, Պիտելիո, Պոռետա Տերմե, Կուառատա, Սամբուկա Պիստոյեզե, Սան Մարչելո Պիստոյեզե, Սեռավալե Պիստոյեզե համայնքներին^[6]^[7]^[8]^[9]։ Համարվում է հռոմեա-կաթոլիկական հնագույն թեմի առաջնորդանիստ բնակավայր (սկսած 3-րդ դարից)։ Բնակչության թվաքանակը 2018 թվականի մարտի 31-ին անցկացված մարդահամարի տվյալներով եղել է 90 118^[10]։

Քաղաքը հռչակվել է մետաղյա իրերի արտադրությամբ, ինչպես նաև Եվրոպայում ամենաընդարձակը համարվող անտառատնկարաններով, որոնք տնկիներ են վաճառում արտասահմանյան բազմաթիվ երկրների։ Մի վարկածի համաձայն՝ պիստոլետո (ատրճանակ) բառն առաջացել է այս քաղաքի անունից^[11]։ Պիստոյային համբավ է բերել նաև յուրաքանչյուր տարի այստեղ անցկացվող բլյուզի փառատոնը։ 2017 թվականին Պիստոյան ընտրվել է Իտալիայի մշակութային մայրաքաղաք^[12]։ Զբոսաշրջային կենտրոն է, ուր հազարավոր զբոսաշրջիկներ են այցելում, նամանավանդ ամռան ամիսներին։

Ժողովրդագրություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Բնակչության թվաքանակի փոփոխությունները^[13].

Պատմություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Պիստոյան հիմնադրվել է հինհռոմեական ժամանակներում, էտրուսկյան բնակավայրի տեղում (առաջին անգամ հիշատակվել է մեր թվականությունից առաջ 2-րդ դարում, Պլավտուսի կողմից)։ 12-րդ դարում ազատ քաղաքի իրավունք է ստացել, դրվել է նրա բարգավաճման սկիզբը։ XVI դարում մտել է Տոսկանայի մեծ դքսության, 1859 թվականին՝ Իտալիայի թագավորության կազմի մեջ։ Քաղաքում պահպանվել են բազմաթիվ պատմա-ճարտարապետական ուշագրավ հուշարձաններ։ Նրա մերձակայքում գտնվող ֆրանցիսկյան լուծարված Ջակերինո վանական համալիրը (Джаккерино^[it]), որ XV դարի կառույց է, 2015 թվականին աճուրդի է հանվել^[14]^[15]։

Պատկերասրահ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Անվանի պիստոյացիներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Մեո Աբրաչավակա, 14-րդ դարի բանաստեղծ
Էնրիկո Բետտի, 19-րդ դարի մաթեմատիկոս, ֆիզիկոս
Մաուրո Բոլոնյինի, կինոռեժիսոր
Ջոզուե Կարդուչչի, բանաստեղծ, 1906 թվականի Նոբելյան մրցանակի դափնեկիր
Չինո դա Պիստոյա, 13-14 դդ. գրող
Կղեմես IX, Հռոմի պապ 1667-1669 թթ.
Մարինո Մարինի, 20-րդ դարի քանդակագործ, նկարիչ

Քույր քաղաքներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Պիստոյան բարեկամական ու գործընկերային սերտ կապեր է հաստատել հետևյալ քաղաքների հետ^[16].

Գերմանիա, Ցիտաու, 1971 թվականից
Ճապոնիա, Սիրակավա, Ֆուկուսիմա, 1994 թվականից
Ֆրանսիա, Պո, 1975 թվականից^[17]
Իտալիա, Պալերմո, 2001 թվականից
Գերմանիա, Ռոյթլինգեն^[18]
Սերբիա, Կրուշևաց
Ռումինիա, Օնեշտի

Ծանոթագրություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

↑ Popolazione Residente al 1° Gennaio 2018 — Italian National Institute of Statistics.
↑ Cite American Heritage Dictionary|Pistoia|access-date=20 May 2019}}
↑ Cite Merriam-Webster|Pistoia|access-date=20 May 2019
↑ {{cite web |url=http://www.dipionline.it/dizionario/ricerca?lemma=Pistoia |title=Dizionario di pronuncia italiana online|last=Canepari|first=Luciano| access-date=1 May 2015 |language=it
↑ Фізичні відстані та напрямки розраховані за координатами муніципалітетів
↑ citar web|url=http://demo.istat.it/pop2011/index.html%7Ctítulo=Statistiche(չաշխատող հղում) demografiche ISTAT|autor=|data=|publicado=Dato istat|acessodata=|língua2=it
↑ citar web|url=http://demo.istat.it/bil2010/index.html%7Ctítulo=Popolazione(չաշխատող հղում) residente al 31 dicembre 2010|autor=|data=|publicado=Dato istat|acessodata=|língua2=it
↑ citar web|url=http://dati.istat.it/Index(չաշխատող հղում).aspx|título=[[Istituto(չաշխատող հղում) Nazionale di Statistica]]|autor=|data=|publicado=Statistiche I.Stat|acessodata=|língua2=it
↑ citar web|url=http://dati.istat.it/Index(չաշխատող հղում).aspx|título=[[Istituto(չաշխատող հղում) Nazionale di Statistica]]|autor=|data=|publicado=Statistiche I.Stat|acessodata=|língua2=it
↑ Численность населения Archived 2011-07-01 at the Wayback Machine. на 31.03.2018
↑ Online Etymology Dictionary
↑ Bericht über den Festakt auf den Internetseiten des italienischen Ministerpräsidenten vom 15. März 2017 [1], abgerufen am 16. März 2017
↑ «Cittadini Stranieri» [іноземні громадяни] (італ.)։ ISTAT։ Արխիվացված է օրիգինալից 2016-06-13-ին։ Վերցված է 12 серпня 2016
↑ В Италии выставлен на продажу монастырь за 18 млн евро.
↑ 50 bedrooms, 40 bathrooms, a church and a library: Inside the sprawling Italian convent which is on sale for £13million.(անգլ.)
↑ «Pistoia»։ italien.de (գերմաներեն)։ Italien.de։ Վերցված է 2019-12-22
↑ Annuaire des villes jumelées
↑ «Pistoia | Stadt Reutlingen» (գերմաներեն) Archived 2019-11-28 at the Wayback Machine.

Գրականություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Natale Rauty: Storia di Pistoia. Bd. 1: Dall'alto Medioevo all'età precomunale (406–1105). Firenze 1988, ISBN 88-00-85542-3.
Giovanni Cherubini: Storia di Pistoia. Bd. 2: L'età del libero comune. Dall'inizio del XII alla metà del XIV secolo. Firenze 1998, ISBN 88-00-85708-6.
Giuliano Pinto, Francesco Neri: Storia di Pistoia. Bd. 3: Dentro lo stato Fiorentino dalla metà del XIV alla fine del XVIII secolo. Firenze 1999, ISBN 88-00-85710-8.
Giorgio Peracchi, Alessandro Andreini: Storia di Pistoia. Bd. 4: Nell'età delle rivoluzioni (1777–1940). Firenze 2000, ISBN 88-00-85709-4.
Peter Lütke Westhues: Beobachtungen zum Charakter und zur Datierung der ältesten Statuten der Kommune Pistoia aus dem 12. Jahrhundert, in: Quellen und Forschungen aus italienischen Archiven und Bibliotheken 77 (1997) 51–83. (online)
Giampaolo Francesconi: «La città era ben murata e merlata». Crescita urbana e costruzione delle mura nella Pistoia comunale, in: Bullettino Storico Pistoiese CXVII (2015) 37–66.
Emanuele Repetti: PISTOJA (PISTORIUM). In: Dizionario Geografico Fisico Storico della Toscana. (1833–1846), Onlineausgabe der Universität Siena (pdf, ital.)

Արտաքին հղումներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Վիքիճամփորդն ունի Պիստոյա (քաղաք)ին առնչվող զբոսաշրջային տեղեկատվություն։

Пистоя. Ռուսական մեծ հանրագիտարան(ռուս.)
Քաղաքի պատմությունը Archived 2020-06-19 at the Wayback Machine.(ռուս.)
Քաղաքի պաշտոնական կայքէջը(իտալ.)
Վիճակագրության ազգային ինստիտուտ(իտալ.)
Քաղաքի պատմությունը(իտալ.)
Պիստոյայի մասին Archived 2019-02-03 at the Wayback Machine.(իտալ.)
Քաղաքի պատմությունը(իտալ.)
Քաղաքի պատմությունը. երիտասարդական տեղեկատվական կենտրոն(իտալ.)
Պիստոյայի բլյուզի փառատոն
Virtual tour of the city
Դոմենիկո Չինիի գիրքը Պիստոյայի անվան ստուգաբանության մասին. Domenico Cini (իտալ.)

[_f807b166733e6527-1] Popolazione Residente al 1° Gennaio 2018 — Italian National Institute of Statistics.

[2] Cite American Heritage Dictionary|Pistoia|access-date=20 May 2019}}

[3] Cite Merriam-Webster|Pistoia|access-date=20 May 2019

[4] {{cite web |url=http://www.dipionline.it/dizionario/ricerca?lemma=Pistoia |title=Dizionario di pronuncia italiana online|last=Canepari|first=Luciano| access-date=1 May 2015 |language=it

[5] Фізичні відстані та напрямки розраховані за координатами муніципалітетів

[demo.istat.it-6] tar web|url=http://demo.istat.it/pop2011/index.html%7Ctítulo=Statistiche(չաշխատող հղում) demografiche ISTAT|autor=|data=|publicado=Dato istat|acessodata=|língua2=it

[http-7] tar web|url=http://demo.istat.it/bil2010/index.html%7Ctítulo=Popolazione(չաշխատող հղում) residente al 31 dicembre 2010|autor=|data=|publicado=Dato istat|acessodata=|língua2=it

[dati.istat.it-8] tar web|url=http://dati.istat.it/Index(չաշխատող հղում).aspx|título=[[Istituto(չաշխատող հղում) Nazionale di Statistica]]|autor=|data=|publicado=Statistiche I.Stat|acessodata=|língua2=it

[¨ISTAT¨-9] tar web|url=http://dati.istat.it/Index(չաշխատող հղում).aspx|título=[[Istituto(չաշխատող հղում) Nazionale di Statistica]]|autor=|data=|publicado=Statistiche I.Stat|acessodata=|língua2=it

[10] Численность населения Archived 2011-07-01 at the Wayback Machine. на 31.03.2018

[11] Online Etymology Dictionary

[12] Bericht über den Festakt auf den Internetseiten des italienischen Ministerpräsidenten vom 15. März 2017 [1], abgerufen am 16. März 2017

[13] «Cittadini Stranieri» [іноземні громадяни] (італ.)։ ISTAT։ Արխիվացված է օրիգինալից 2016-06-13-ին։ Վերցված է 12 серпня 2016

[14] В Италии выставлен на продажу монастырь за 18 млн евро.

[15] 50 bedrooms, 40 bathrooms, a church and a library: Inside the sprawling Italian convent which is on sale for £13million.(անգլ.)

[16] «Pistoia»։ italien.de (գերմաներեն)։ Italien.de։ Վերցված է 2019-12-22

[17] Annuaire des villes jumelées

[18] «Pistoia | Stadt Reutlingen» (գերմաներեն) Archived 2019-11-28 at the Wayback Machine.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]

[16]

[17]

[18]