Պայա Յովանովիչ
Պայա Յովանովիչ սերբ.՝ Павле Јовановић | |
|---|---|
 | |
| Ծնվել է | հունիսի 16, 1859[1][2][3] |
| Ծննդավայր | Վրշաց, Voivodeship of Serbia and Banat of Temeschwar, Ավստրիական կայսրություն |
| Վախճանվել է | նոյեմբերի 30, 1957[4][2][5] (98 տարեկան) |
| Մահվան վայր | Վիեննա, Ավստրիա[6] |
| Քաղաքացիություն |  Ավստրիական կայսրություն,  Ավստրիա, Ավստրո-Հունգարիա և .svg){kind=small} Հարավսլավիայի Դաշնային Ժողովրդական Հանրապետություն |
| Կրթություն | Վիեննայի գեղարվեստի ակադեմիա (1880) |
| Մասնագիտություն | նկարիչ |
| Ոճ | ակադեմիական ռեալիզմ |
| Ժանր | դիմապատկեր |
| Թեմաներ | գեղանկարչություն |
| Ուշագրավ աշխատանքներ | The Proclamation of Dušan's Law Codex?, Q12748989? և Սերբերի արտագաղթ (կտավ) |
| Անդամակցություն | Սերբական գիտությունների և արվեստների ակադեմիա և Սերբիայի գիտության և արվեստի ակադեմիա |
| Կայք | pajajovanovic.rs |
 Paja Jovanović Վիքիպահեստում | |
Պայա Յովանովիչ (Պավել) (սերբ. Պավլե "Паја" Јовановић, հունիսի 16, 1859[1][2][3], Վրշաց, Voivodeship of Serbia and Banat of Temeschwar, Ավստրիական կայսրություն - նոյեմբերի 30, 1957[4][2][5], Վիեննա, Ավստրիա[6]), սերբ նկարիչ, իր ստեղծագործության մեջ մարմնավորել է նկարչության իրատեսական ոճը։ Որպես ակադեմիական ռեալիզմի ներկայացուցիչ Պայա Յովանովիչը աջակցել է գեղանկարչության ակադեմիական դպրոցի ավանդույթները, չնայած, որ նրա շուրջը տեղի էին ունենում գլոբալ փոփոխություններ, համաշխարհային պատերազմներ, սոցիալական աղետներ՝ վերանում էր կայսրությունների աշխարհը և առաջ էին գալիս հեղափոխական, իսկ այնուհետև սոցիալիստական պետությունների նոր կարգեր։ Պայա Յովանովիչը եղել և մնում է հայտնի սերբ արվեստագետներից մեկը։ Նրա հետաքրքրությունն ազգի կյանքի, պատմական թեմաների նկատմամբ ազդեցություն է ունեցել մշակույթի և արվեստի ոլորտում նրա ձևավորման վրա, սերբերի ազգային ինքնագիտակցության, նրանց հայրենասիրության վրա[7]։
Կենսագրություն
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]Ապագա նկարիչը ծնվել է Հարավ-Բանատյան շրջանի (այժմ Վոյեվոդինա, Սերբիա) Վրշաց քաղաքում, որն այն ժամանակ պատկանում էր Հաբսբուրգների միապետությանը, որը 1867 թվականին սկսել է կոչվել Ավստրո-Հունգարիա։ Հայրը՝ Ստեֆան Յովանովիչը, առաջին անգամ ամուսնացած է եղել Էռնեստինա Դեոտի հետ։ 1863 թվականին նա մահացել է, թողնելով երեք որդի՝ Պայային (Պաուլ կամ Պավլե), Սվետիսլավին և Միլանին։ Հաջորդ տարի Ստեֆան Յովանովիչն ամուսնացել է երկրորդ անգամ Մարիա դե Պոնտիի հետ, որն ունեցել է ևս հինգ զավակ՝ չորս որդի (Ալեքսանդր, Զուրու, Իվան, Տինկի) և դուստր՝ Սոֆյային, որը նորածին հասակում մահացել է։ Երիտասարդ տարիքում առևտրով զբաղվող հայրը այժմ մեծ ընտանիքի տեր լինելով բացել է լուսանկարչական արվեստանոց Վրշացի կենտրոնում։ Պայան դպրոցն ավարտելուց հետո ընդունվել է տեղական վարժարան, բայց աչքի չի ընկել մեծ ջանասիրությամբ։ Նա մեծ հաճույքով մնում էր հոր լուսանկարչական արվեստանոցում, որտեղ էլ ծանոթացել է լուսանկարելու և ռետուշի հնարքներին։
Այդ ժամանակ Վրշացում նա նկարիչների աշխատանքներ տեսնելու հնարավորություն ուներ, ինչպիսիններից էին սրբանկարիչ Արսենի Թեոդորովիչը (1767-1826), Պավել Զուրկովիչը, որը նկարազարդել է Վրշեցի Մայր տաճարի եկեղեցու իկոնոստասը (1772-1830), Յովան Պոլովիչը (1810-1864)։ Պայան ընկերացավ վերջինիս որդու հետ, նրանք միասին սկսեցին կրկնօրինակել հին վարպետների աշխատանքերը, գեղանկարչություն ուսումնասիրել, սկզբում գաղտնի՝ ժամերով Տաճարի եկեղեցում մնալով։ Շուտով նրա համար իր տաղանդը դրսևորելու առիթ եղավ։ Վրշացի համայնքը որոշվել էր զանգերը նորից ձուլել, և պետք էր եկեղեցու սրբապատկերի պատճենը նկարել՝ զանգի մակերևույթի վրա ռելիեֆ ստեղծելու նպատակով։ Պայան փայլուն կատարեց հանձնարարությունը և այդ պատվերը դեպի գեղանկարչության աշխարհ յուրօրինակ անցաթուղթ եղավ և առանց առարկության Վիեննայի գեղարվեստի ակադեմիա ընդունվելու թույլտվություն։ Նա 14 տարեկան էր։
Ավարտելով գիմնազիայի դասընթացը և այցելելով պրոֆեսոր Մալխոլդսի նկարչական դպրոցը, 1877 թվականին Պայան ընդունվեց Վիեննայի գեղարվեստի ակադեմիա, որն իր զարթոնքն էր ապրում։ Կայսեր Ֆրանց Յոզեֆ I-ի աջակցությամբ Ակադեմիան բարձրագույն գեղարվեստական ուսումնական հաստատության կարգավիճակ ստացավ. 1877 թվականին ավարտվել է Ակադեմիայի նոր շենքի կառուցումը Ռինգշտրասեում[8], որտեղ նա գտնվում է մինչ օրս։
Ակադեմիայում անցկացվեցին կրթական բարեփոխումներ. կատարվեց ընդհանուր և հատուկ առարկաների բաժանում։ Հատուկների մեջ կային պատմական գեղանկարչության, լանդշաֆտի, գծանկարչության, քանդակագործության, ճարտարապետության թեքումով դասարաններ։ Որպես հիմք վերցվեց Դյուսելդորֆի ակադեմիայի մոդելը, որը թույլ էր տալիս դասարաններում ուսանողների փոքր խմբեր ստեղծել և նրանց համար լավագույն պայմաններ ապահովել վարպետի (պրոֆեսոր) հետ խորհրդակցելու և հմտությունները կատարելագործելու համար[9]։ Պայա Յովանովիչը անդամագրվեց պատմական գեղանկարչության դասարան, որը վարում էր պրոֆեսոր Քրիստիան Գրիպենկերլը։ 1880 թվականի հուլիսի 21-ին Պայա Յովանովիչը դիպլոմ ստացավ, որը հաստատում էր, որ նա հաջողությամբ ավարտել է դասընթացը։ Պայա Յովանովիչը ուսուցման առաջին տարում հավակնում էր բարերար Քրիստափոր Ֆիֆմանի 300 ֆլորին կրթաթոշակ ստանալ, սակայն այն ստացավ մեկ կուրս բարձր ուսանողներից Ուրոշ Պրեդիչը, որը նույնպես հայտնի նկարիչ դարձավ հետագայում։ Հաջորդ տարի Յովանովիչն ավելի համեստ կրթաթոշակ ստացավ՝ 200 ֆլորին՝ բարերար Գավրիլ Ռոմանովիչի կողմից, որը նա ստացել է մինչև 1883 թվականը։ Գրպենկերլի մոտ ուսման ավարտից հետո Պայան 3 տարի սովորեց պատմական գեղանկարչության պրոֆեսոր Լեոպոլդ Կարլ Մյուլլերի դասարանում, ով փառք էր վաստակել օրիենտալ կոմպոզիցիաներով, որոնք հաջողությամբ վաճառվում էին Եվրոպայի նկարների պատկերասրահներում։
Պայա Յովանովիչը շատ է ճանապարհորդել։ Բալկաններով իր ճամփորդությունները նրա աշխատանքների համար ոգեշնչման աղբյուրներ են եղել։ Լինելով Վիեննայի գեղարվեստի ակադեմիայի ուսանող նա ճանապարհորդել է Չեռնոգորիայի, Ալբանիայի, Բոսնիայի, արևելյան և հարավային Սերբիայի ափերով։ Նա շատ է աշխատել էսքիզների վրա և հետաքրքրվել է բալկանյան ժողովուրդների առօրյա կյանքով և սովորույթներով։ Նա փորձել է մանրամասն գծագրել հագուստները, զարդերը, զենքերը։ Մեծ ուշադրություն է դարձրել և իրեն շրջապատող բնապատկերներին։ Մյուլլերի դասարանում ուսանելու առաջին տարին ավարտելուց հետո «Վիրավոր չեռնոգորցին» նկարը ցուցադրվեց հաշվետու ցուցահանդեսում և Պայա Յովանովիչը երկրորդ մրցանակ ստացավ։ Հաջորդ տարի Պայա Յովանովիչը ներկայացրեց «Գուսլյար» նկարը և կրկին մրցանակ ստացավ։
Նկարչական կարիերա և ճանաչում
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]Ակադեմիայի ավարտից հետո նա կանգնեց ընտրության առաջ, ինչպես հետագայում տնօրինել իր ճակատագիրը, նա կարող էր վերադառնալ հարազատ երկրամաս, օրինակ՝ Ուրոշա Պրեդիչա։ Սակայն այդ դեպքում նա կմնար բալկանյան ժողովուրդների և Գաբսբուրգների միապետության տարածաշրջանային նկարիչ, 19-րդ դարի վերջում սերբական գեղանկարչությունը հիմնականում հանգում էր կրոնական գեղանկարչության։ Հետևաբար, այստեղ հիմնական ժանրերն էին դիմանկարը և սրբապատկերը։ Մյուս ճանապարհն էր՝ մնալ գեղանկարչության եվրոպական մայրաքաղաքում և ակադեմիական նկարչի կարիերա ստեղծել։ Ուսանման վերջին տարիների Յովանովիչի հաջողությունները, ինչպես նաև նրա փառասիրությունը պայմանավորեցին ընտրությունը։ Պայա Յովանովիչն աշխատել է Վիեննայում, Մյունխենում, Փարիզում, Լոնդոնում, որտեղ ստեղծել է բազմաթիվ դիմանկարներ[10]։
Լոնդոնում Յովանովիչը ծանոթացել է галерист (ժամանակակից արվեստերի պատկերասրահների նկարներ ընտրող) Թոմաս Ուոլիսի հետ, որի հետ համագործակցել է մինչև 1889 թվականը։ Ուոլիսի առաջարկությամբ նկարիը կրկին մեկնել է Բալկաններ ճանապարհորդության։ 1885 թվականին նա այցելել է Չեռնոգորիա, իսկ 1886 թվականին ուղևորվել է ավելի հեռու՝ այցելելով հյուսիսային Աֆրիկա, Մարոկկո և Եգիպտոս։ Այնուհետև Յովանովիչը լինելով Փարիզում տեղափոխվել է այլ գալերիստ Արթուր Տուտուի մոտ։ Նկարչի կտավները ժողովրդականություն էին վայելում, նա ցուցահանդեսներում հաջողություններ ուներ։ Պայա Յովանովիչը պարգևատրություններ էր ստանում։ 1889 թվականին Վիեննայի ցուցահանդեսում «Աքլորակռիվ» նկարը ստացել է Ոսկե մեդալ։ Փարիզի Պետական ցուցահանդեսում «Ցար Դուշանի թագադրումը» կտավը Ոսկե մեդալի է արժանացել։ 1908 թվականին Վիեննայում կայացած հոբելյանական ցուցահանդեսում Պայա Յովանովիչը ստացել է Ավստրիայի մշակույթի նախարարության պատվավոր դիպլոմ[11]։
Նկարների ցանկ
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]| Անվանում | Բնօրինակ անվանում | Ստեղծման տարի | Ծանոթագրություններ |
|---|---|---|---|
| Վիրավոր չեռնոգորցին | Ranjeni Crnogorac | 1882 | Առաջին հաջողություն բերած կտավը, որն արժանացել է Ակադեմիայի Առաջին մրցանակին։ Այն ձեռք է բերվել Բուդապեշտի մագնատը 1000 ֆորինտով։ Կտավ, յուղաներկ, 186 × 114 սմ (Մատիցայի սերբական պատկերասրահ 186×114սմ Նովի Սադ) |
| Ցար Դուշանի թագադրումը | Krunisanje Cara Dusana | 1900 | 1900 թվականին Փարիզի Համաշխարհային ցուցահանդեսում արժանացել է Ոսկե մեդալի։ Հետագայում ստեղծվել են մի քանի տարբերակներ և հեղինակային կրկնօրինակներ։ Բելգրադի հարավսլավական արվեստների առաջին ցուցահանդեսում, 1904 թվականին կտավն առաջին տեղ է ստացել կոմպոզիցիայի, պատկերի և տեխնիկայի համար։ |
| Տակովոյի ապստամբություն | Takovo ustanak | 1895 | |
| Ասեղնագործուհին | Vezilja | ||
| Աքլորակռիվ | Borba petlova | Կտավն արժանացել է Ոսկե մեդալի Վիեննայի 1889 թվականի ցուցահանդեսում | |
| Սերբերի արտագաղթ | Seoba srba | 1896 | Կտավը պատվիրվել է Կառլովշչինայի խորհրդարանական կոմիտեի կողմից, որը գլխավորել է Սերբիայի Պատրիարք Գեորգի Բրանկովիչը։ Որոշում էր կայացվել անմահացնել խոշորամասշտաբ իրադարձությունը՝ Սերբերի մեծ արտագաղթ, որը գլխավորել էր Կառլովիցայի Պատրիարք Արսենի III -ը, 1690 թվականին։ Ներկայումս պահպանվում է Սերբիայի ազգային թանգարանում։ |
| Չեռնոգորցիների վերադարձը մարտից հետո | Povratak cete crnogoraca iz boja | 1888 | |
| Օձերի սանձահարողը | Ukrotitelj zmija | ||
| Ուրախ ընկերակցություն պանդոկում | Veselo drustvo u krcmi | 1890 | |
| Հարսնացուի զարդարում | Kicenje neveste | 1886 | |
| Սուսերամարտ | Мачевање | ||
| Սոկոլնիկներ | Sokolar | 1890 | |
| Կինը հայելու առաջ | Zena pred ogledalom | ||
| Սուրբ Սավվան հաշտեցնում է եղբայրներին | Sveti Sava miri bracu | սուրբ Սավա Սերբացու կյանքից տեսարան, երբ նա դադարեցրել է քաղաքացիական պատերազմն իր երկու եղբայրների՝ Ստեփան II Նեմանիչի և Վուկան Զեթացու միջև | |
| Սուրբ Սավան թագադրում է Սթիվենին ուղղափառ թագավոր | Sveti Sava krunise Stevana prvovenchanog | 1219 թվականին արքեպիսկոպոս Սավվա Սերբացին Ժիչա վանքում թագադրել է իր եղբորը՝ Սթիվենին, որպես սերբերի ուղղափառ թագավոր | |
| Կարաջորջին ապստամբների մեջ | Karadjordje medju ustanicima | ||
| Արքայազն Մարկոն արդարություն է հաստատում | Kraljevic Marko deli prvdu | ||
| Արյունակից մայր | Krvna osveta | 1889-1912 | |
| Բոսկո Յուգովիչ | Boško Jugović | 1922 | Կտավը պատկերում է ցարի դրոշակակրին՝ ինը Յուգովիչ եղբայրներից մեկին, որը սերբական էպոսի հերոսներից է և որը զոհվել է 1389 թվականին Կոսովոյի ճակատամարտում |
| Տևտոնական ցասում․ Ճակատամարտ Տևտոբուրգյան անտառում | Furor Teutonicus | 1899 | Մոնումենտալ յուղաներկ կտավ (24 մ²), ներկայացնում է Տևտոբուրգյան անտառի ճակատամարտը։ Չիլիի գեղարվեստի ազգային թանգարանում հայտնվելուց հետո անհետ կորել է, պահպանվել է միայն մի էսքիզ[12] |
Տես նաև
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]Ծանոթագրություններ
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]- ↑ 1,0 1,1 RKDartists (նիդերլ.)
- ↑ 2,0 2,1 2,2 2,3 2,4 Bibliothèque nationale de France data.bnf.fr (ֆր.): տվյալների բաց շտեմարան — 2011.
- ↑ 3,0 3,1 MAK (польск.)
- ↑ 4,0 4,1 4,2 Benezit Dictionary of Artists — OUP, 2006. — ISBN 978-0-19-977378-7
- ↑ 5,0 5,1 5,2 Brozović D., Ladan T. Hrvatska enciklopedija (хорв.) — LZMK, 1999. — 9272 p.
- ↑ 6,0 6,1 6,2 Union List of Artist Names — 2022.
- ↑ «Академизам». Արխիվացված է օրիգինալից 2014 թ․ հոկտեմբերի 26-ին. Վերցված է 2017 թ․ մարտի 22-ին.
- ↑ «W. Wagner, Die Geschichte der Akademie der bildenden Kunste in Wien, Wien 1967, noc. 235—247». Արխիվացված է օրիգինալից 2020 թ․ հոկտեմբերի 29-ին. Վերցված է 2017 թ․ մարտի 22-ին.
- ↑ «W. Vaughan, Cultivation and Control: The Düssedolf Academy in the Nineteenth Century, Art and the Academy in the Nineteenth Centurv, Ed. by R. Cardoso Denis, C. Trodd, Manchester University Press 2000,150—163; A. D. Efland, A History of Art Education: intellectual and Social Currents in Teaching the Visual Arts, New York, London 1990,53—54, Od sintetičke literature: W. Hütt, Die Düsseldorfer Malerschule, 1819—1896, Leipzig 1995». Արխիվացված է օրիգինալից 2020 թ․ հոկտեմբերի 29-ին. Վերցված է 2017 թ․ մարտի 22-ին.
- ↑ «O vezi između umetnika i aristokratije posredstvom umetnosti: C. A. Riley, Aristocracy and the Modern Imagination, University Press of New England 2001,41. i dalje, gde se ona obrazlaže sponom elitističkog koncepta zasnovanog na ideji genija umetnika i gena aristokratije». Արխիվացված է օրիգինալից 2020 թ․ հոկտեմբերի 29-ին. Վերցված է 2017 թ․ մարտի 22-ին.
- ↑ «M. Živković, Paja Jovanović akademski slikar». Արխիվացված է օրիգինալից 2020 թ․ հոկտեմբերի 29-ին. Վերցված է 2017 թ․ մարտի 22-ին.
- ↑ «Pin auf Artists that inspire». Pinterest (անգլերեն). Վերցված է 2021 թ․ փետրվարի 14-ին.
 | Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Պայա Յովանովիչ» հոդվածին։ |
| ||||||||||||
