Նիտրիլներ

Նիտրիլներ

Քիմիական միավորների կառուցվածքային դաս

Ենթակատեգորիա	Ազոտ պարունակող օրգանական միացություններ
Մասն է	nitrile metabolic process, nitrile catabolic process, nitrile biosynthetic process, nitrilase activity, nitrile hydratase activity, aliphatic aldoxime dehydratase activity
SMILES կանոնավոր բանաձև	[*]C#N
SMARTS notation	[NX1]#[CX2]
CXSMILES	[*]C#N |$R$|
Կազմված է	cyano group

Նիտրիլներ, կարբոնաթթուների, ցիանական միացություններ, $R-C\equiv N$, ցիանաջրածնական թթվի օրգանական ածանցյալներն են։ Պարզագույն ներկայացուցիչը ցիանաջրածինն է՝ $HCN$։ Ալիֆատիկ շարքի նիտրիլները տհաճ հոտով հեղուկ կամ բյուրեղային նյութեր են։ Պարզագույն արոմատիկ նիտրիլը՝ $C_{6}H_{5}-CN$ (բենզանիտրիլ), դառը նշի համով, անգույն հեղուկ է։ Նիտրիլները խիստ ռեակցիոնունակ են, քիմիական հատկությունները պայմանավորված են ազոտի ատոմի մոտ չօգտագործված էլեկտրոնային զույգի առկայությամբ և $C-N$ կապի բևեռացվածությամբ։ Թթուների և ալկալիների ազդեցությամբ նիտրիլները հիդրոլիզվում են, ակտիվ ջրածնով վերականգնվում են մինչև առաջնային ամինների։ Նիտրիլներ ստանում են կարբոնաթթվի ամիդից կամ ամոնիումային աղից ջուր պոկելով կամ ալկիլհալոգենիդի և $KCN$-ի փոխազդեցությամբ։ Նիտրիլները բազմաթիվ օրգանական նյութերի ստացման ելանյութեր են։ Չհագեցած ածխաջրածինների նիտրիլները պոլիմերվում են. ակրիլանիտրիլից ստանում են պոլիակրիլանիտրիլային մանրաթել, մետակրիլանիտրիլից՝ օրգանական ապակի։ Նիտրիլների կառուցվածքային (տարածական) իզոմերները ($R-N^{+}\equiv C^{-}$) կոչվում են իզոնիտրիլներ։

Արտաքին հղումներ

Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Նիտրիլներ» հոդվածին։

Այս հոդվածի կամ նրա բաժնի որոշակի հատվածի սկզբնական կամ ներկայիս տարբերակը վերցված է Քրիեյթիվ Քոմմոնս Նշում–Համանման տարածում 3.0 (Creative Commons BY-SA 3.0) ազատ թույլատրագրով թողարկված Հայկական սովետական հանրագիտարանից  (հ․ 8, էջ 307)։