Եթերներ

Վիքիպեդիայից՝ ազատ հանրագիտարանից

Եթերներ, օրգանական միացություններ ընդհանուր բանաձևով (-ն օրգանական ռադիկալներ են)։ Երբ երկու ռադիկալները միատեսակ են (), եթերները կոչվում են համաչափ, հակառակ դեպքում՝ խառը։ Եթերները հիմնականում անվանում են ըստ նրանցում եղած ռադիկալների, օրինակ, -դիմեթիլեթեր, -մեթիլէթիլեթեր և այլն։ Արոմատիկ, ճարպարոմատիկ, ինչպես նաև ցիկլավոր եթերներ շատ հաճախ կրում են պատահական անուններ, օրինակ, անիզոլ, ֆենետոլ, դիօքսան և այլն։

Նկարագիր[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Եթերները սովորաբար հաճելի հոտով նյութեր՝ են։ ալիֆատիկ շարքի ստորին ներկայացուցիչները հեշտ ցնդող են և եռում են ավելի ցածր ջերմաստիճանում, քան համապատասխան ալկոհոլները (եթերները, ի հակադրություն ալկոհոլների, ասոցված չեն)։ Եթերները վատ են լուծվում ջրում, լավ՝ օրգանական լուծիչներում, կայուն են հիմքերի և ալկալիական մետաղների նկատմամբ, սակայն, խիտ ծծմբական և յոդաջրածնական թթուների հետ տաքացնելիս քայքայվում են՝ առաջացնելով ալկոհոլներ։

Թթվածնի ազատ էլեկտրոնային զույգի հաշվին միացնում են կատիոն (օրինակ, պրոտոն)՝ առաջացնելով օքսոնիումային իոն։ Ալիֆատիկ և շատ ցիկլավոր եթերներ օդում դանդաղ օքսիդանում են՝ առաջացնելով պայթուցիկ գերօքսիդներ։

Ստացում[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Եթերները հիմնականում ստանում ևն համապատասխան ալկոհոլներից ծծմբական թթվով ջուր պոկելով․

,

Բնության մեջ լայնորեն տարածված են բազմաթիվ ֆենոլների, նավթոլների և այլ նյութերի եթերներ։ Եթերները կիրառվում են որպես լուծիչներ, պլաստիֆիկատորներ, ջերմակիրներ, ինչպես նաև հոտավետ նյութերի արտադրության մեջ։

Այս հոդվածի կամ նրա բաժնի որոշակի հատվածի սկզբնական կամ ներկայիս տարբերակը վերցված է Քրիեյթիվ Քոմմոնս Նշում–Համանման տարածում 3.0 (Creative Commons BY-SA 3.0) ազատ թույլատրագրով թողարկված Հայկական սովետական հանրագիտարանից  (հ․ 3, էջ 489