Jump to content

Հայլե Գեբրեսելասիե

Վիքիպեդիայից՝ ազատ հանրագիտարանից
Հայլե Գեբրեսելասիե
ամհարերեն՝ ኃይሌ ገብረ ሥላሴ
Դիմանկար
Ծնվել էապրիլի 18, 1973(1973-04-18)[1][2][3][…] (51 տարեկան)
ԾննդավայրԱսելլա, Արսիի Գոտի, Օրոմիա, Եթովպիա[4][5][6] կամ Եթովպիա[7]
Քաղաքացիություն Եթովպիա
Մասնագիտությունmarathon runner, երկար հեռավորություն վազող և թեթևատլետ
Պարգևներ և
մրցանակներ
 Haile Gebrselassie Վիքիպահեստում

Հայլե Գեբրեսելասիե (ամհարերեն՝ ኃይሌ ገብረ ሥላሴ, Գրադարձություն haylē gebre silassē, անգլ.՝ Haile Gebrselassie; ապրիլի 18, 1973(1973-04-18)[1][2][3][…], Ասելլա, Արսիի Գոտի, Օրոմիա, Եթովպիա[4][5][6] և Եթովպիա[7]), Եթովպիայի տարածամրցորդ և մարաթոնիստ։ Օլիմպիական խաղերի կրկնակի չեմպիոն և 10 000 մետր վազքի աշխարհի քառակի չեմպիոն, աշխարհի քառակի չեմպիոն՝ 1500 և 3000 մետր փակ տարածություններում։ 1994 թվականից սկսած սահմանել է 27 համաշխարհային ռեկորդ[8] վազքատարածություններում՝ սկսած 2000 մետրից մինչև մարաթոն[9]։ Ներկայումս տիրապետում է համաշխարհային ռեկորդների 20 000 մետր վազքում և ժամային վազքում[10]։

«Track & Field News» ամսագրի վարկածով ճանաչվել է 1995 և 1998 թվականների աշխարհի լավագույն թեթև ատլետը[11], 1998 թվականի «IAAF»-ի վարկածով աշխարհի լավագույն ատլետը։ «Տարվա մարզիկ AIMS» մրցանակների դափնեկիր 2006, 2007 և 2009 թվականներին[12] և 2007 և 2008 թվականների «aims-ի ամենաարագ ժամանակ» մրցանակակիր[13]։

Կենսագրություն

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Մանկություն

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Հայլե Գեբրեսելասիեն ծնվել է 1973 թվականի ապրիլի 18-ին։ Նա յոթերորդն է եղել Գեբրեսելասիե Բեկելեի՝ ֆերմերի և հողատիրոջ տասը երեխաներից[14]։ Ընտանիքի բոլոր տասներկու անդամներն ապրել են Ասելայի մոտ գտնվող գյուղում՝ ավանդական աֆրիկյան տուկուլայում՝ կոնանման մեկսենյականոց խրճիթով, որը կառուցվել է կավից, ծղոտե տանիքով և առանց պատուհանների պատերով[15]։ Մոր մահից հետո՝ 1979 թվականին մեծացել է հոր դաստիարակությամբ[15][16]։ Մինչև 16 տարեկանն ապրել է գյուղում։ Ֆերմայում Նրա պարտականությունն է եղել արածեցնել անասուններին և բերել նրանց ետ գյուղ։ Վազելով դպրոց է գնացել՝ դասագրքերը պահելով ձախ ձեռքին, ինչը հետագայում ազդել է նրա տարբերակիչ կեցվածքի վրա վազքի ժամանակ՝ ձախ ձեռքն ավելի մոտ է իրանին, քան աջը[17]։ «Դրանք լրացուցիչ տոկունություն մարզումներ էին ինտերվալային մարզումների տարրերով, ինչպես դրանք այժմ անվանում են»,- ավելի ուշ կատակում էր Հայլե Գեբրեսելասիեն[14]։

Պատանեկություն

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

16 տարեկանում մասնակցել է 1500 մետր վազքի դպրոցական մրցումներին, որտեղ հաղթել է ավագ տարիքի ավելի փորձառու տղաներին։ Հաղթանակի համար նրան նվիրել են կիսատաբատներ և շապիկ[16]։

1988 թվականի հունիսին Թեքեյիի ավագ եղբայրը, ով ապրում և մասնակցում էր Ադիս Աբեբա քաղաքի մարաթոններին, երիտասարդ Հայլային առաջարկել է մասնակցել 15 կմ վազքարշավին։ 15 բիռ կուտակելուց հետո Հայլե Գեբրեսելասիեն ավտոբուսի տոմս է գնել և եկել Աֆրիկայի ամենաբարձր լեռնային քաղաք։ Բայց 15 կմ վազքը չեղարկվել է։ Եղբոր պնդմամբ նա որոշել է մասնակցել չորրորդ մարաթոնին, որն անցկացվում է Աբեբե Բիքիլայի պատվին, որը տեղի է ունեցել 1988 թվականի հունիսի 19-ին։ Նա վազել է իր առաջին մարաթոնը 2 ժամ 48 րոպեում՝ զբաղեցնելով 99-րդ տեղը։ Հայլե Գեբրեսելասիեն ավելի ուշ հիշում է, որ ցավը մեկ շաբաթվա ընթացքում չի անցել, նա չի կարողացել աշխատել և պառկած է եղել անկողնում մի ամբողջ օր[14]։

Հայլե Գեբրեսելասիեի հայրը զայրացել է, երբ իմացել է, թե ինչու էր իր որդին Ադիս Աբեբաա գնում. «Երկրին պետք են ֆերմերներ, բժիշկներ ու ուսուցիչներ, այլ ոչ թե վազորդներ»։ Բայց երիտասարդ սթայերը պնդել է իրենը։ Վազքի պարապմունքները շարունակելու համար նա աջակցություն է խնդրել տեղի ոստիկանական ակումբից։ Ակումբի մարզչի միջոցով Հայլե Գեբրեսելասիեին հաջողվել է ամսական 15 դոլար կրթաթոշակ ստանալ, ինչը նրան թույլ է տվել թողնել ֆերման։ Նա Ադիս Աբեբայում մեկ սենյականոց բնակարան է տեղափոխվել իր ավագ եղբայրների և Ասեֆի հետ։ Դառնալով ոստիկանության «Օմեդլա» թեթև ատլետիկայի ակումբի անդամ և ստանալով լեյտենանտի կոչում՝ նա սկսել է ապրել պրոֆեսիոնալ վազորդի կյանքով։ Նրա միակ պարտականությունն է եղել ամենօրյա մարզումները, օրական երկու անգամ՝ առավոտյան և ցերեկը[18]։

Սպորտային գործունեություն

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

1991-1997

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Ընդամենը երեք ամիս ոստիկանության մարզումներինց հետո ոստիկանության ակումբի մարզիչը երիտասարդ վազորդին ուղարկել է կրոսի ազգային առաջնություն, որը տեղի է ունեցել Ադիս Աբեբայի «Յան Մեդա» ձիարշավարանում, որտեղ նա գրավել է հինգերորդ հորիզոնականը։ Հայլե Գեբրեսելասիեն չի իմացել, որ հոլանդացի մարզական գործակալ Յոս Հերմենսը հետևել է այս առաջնության մասնակիցներին՝ նպատակ ունենալով բացահայտել տաղանդավոր վազորդներին[14]։ Ինչպես միշտ, Հերմենսը հետևել է առաջին երկու կամ երեք վազորդներին, սակայն այդ օրը նաև ուշադրություն է դարձրել այն պատանուն, ով վազել է դեպի վերջնակետը։ «Նա ոճ ուներ, ես դա միանգամից նկատեցի։ Այն էր, կոմպակտ և հեղուկ (ինչպես սնդիկի), լայն կրծքավանդակով։ Ես պաշտում եմ իր կեցվածքը։ Ինձ դա մի բանի մասին էր հիշեցնում՝ արագության մասին»[18]։ Այդ պահին նա դեռ չի իմացել, որ անցել է Անտվերպենում կայանալիք Աշխարհի առաջնության որակավորման փուլը[14]։

1991 թվականի մարտի 24-ին Հայլե Գեբրեսելասիեն պատանիների աշխարհի 19-րդ առաջնությունում զբաղեցրել է 8-րդ տեղը՝8420 մետրը վազելով 24.23 րոպեում[19]։ 1992 թվականի մարտի 21-ին Բոսթոնում անցկացված աշխարհի 20-րդ առաջնության ժամանակ երիտասարդների մրցավազքում զբաղեցրել է երկրորդ տեղը՝ վազելով 8000 մետրը 23.35 րոպեում[14][19]։ Միջազգային ճանաչում է ստացել Սեուլում կայացած պատանիների աշխարհի 4-րդ առաջնությունում՝ հաղթելով 10 000 մետր (28.03,99) և 5000 մետր տարածություններում (13.36,06)[14][19]:

1993 թվականին դարձել է Աֆրիկայի առաջնության կրկնակի մրցանակակիր։ Այս առաջնությունում նա զբաղեցրել է երկրորդ տեղը 5000 մետր վազքում և երրորդ տեղը 10 000 մետր վազքում։ Այդ տարի աշխարհի չեմպիոն է դարձել 10 000 մետր վազքում՝ հաղթելով աշխարհի գործող չեմպիոն Մոզես Տանուիին։ Առաջնությունում հաղթանակի համար Հայլե Գեբրեսելասիեն պարգևատրվել է «Mercedes-Benz» մակնիշի ավտոմեքենայով[20]։ 1994 թվականին Բուդապեշտում անցկացված աշխարհի առաջնության անհատական և թիմային առաջնությունում զբաղեցրել է 3-րդ հորիզոնականը[21]։ Այդ տարի սահմանել է իր կարիերայի առաջին համաշխարհային ռեկորդը։ 5000 մետրը վազել է12.56, 96-ում՝ նա գերազանցել է մարոկկացի Սաիդ Աուիտայի սահմանած իննամյա վաղեմության ռեկորդը։

1995 թվականին Հայլե Գեբրեսելասիեն 4-րդ տեղից է սկսել կրոսի աշխարհի 24-րդ առաջնությունում, որտեղ հաղթանակ է տարել նրա ապագա մրցակից քենիացի ստայեր Փոլ Տերգաթը։ Նույն տարվա ամռանը Ֆաննի Բլանկերս-Կուն հուշամրցաշարում նա առաջին անգամ 10 000 մետր համաշխարհային ռեկորդ է սահմանել՝ ցույց տալով 26.43,53 արդյունք, և դարձել 1995 թվականի աշխարհի չեմպիոն Գյոթեբորգում[22]։ Աշխարհի առաջնությունում հաղթելուց մեկ շաբաթ անց Ցյուրիխի Գրան Պրիում նա գերազանցել է Մոզես Կիպտանուիի համաշխարհային ռեկորդը 5000 մետր տարածությունում՝ ցույց տալով 12.44,39 արդյունք։ 1995 թվականի սպորտային մրցաշրջանը հաղթանակով է ավարտել «IAAF»-ի Գրան պրիի եզրափակչում 3000 մետր վազքը[23]։

Օլիմպիական 1996 թվականը նրա համար սկսվել է աշխարհի առաջնության 5-րդ տեղից։ Հուլիսի 29-ին Ատլանտայի օլիմպիական խաղերի 10 000 մետր վազքի եզրափակիչում նվաճել է իր առաջին օլիմպիական ոսկին։ Հայլե Գեբրեսելասիեն հաղթանակ է կորզել քենիացի ստայեր Պոլ Թերգատի վերջին մետր տարածությունում՝ առաջ անցնելով 0,83-ով[24]։ Ցույց տալով 27.07,34 արդյունքը, նա սահմանել է նոր օլիմպիական ռեկորդ[25]։

1997 թվականին նա 3000 մետր տարածությունում դարձել է աշխարհի չեմպիոն՝ 7.34, 71 արդյունքով և նաև 10 000 մետր վազքում դարձել Է Աթենքի բացօթյա աշխարհի չեմպիոն։ Օգոստոսի 13-ին երրորդ անգամ է համաշխարհային ռեկորդ սահմանել 5000 մետրով։ Օգոստոսի 22-ին Բրյուսելում նա գերազանցել է քենիացի վազորդ Դանիել Քոմենին[26].

1998-2001

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Սիդնեյի օլիմպիական խաղերի 10 000 մետր վազքի եզրափակիչը (Հայլեն՝ աջից երկրորդը)

1998 թվականի սեպտեմբերի 5-ին «IAAF»-ի Գրան պրիի մոսկովյան եզրափակչի հաղթող է դարձել 3000 մետր վազքում։ Այսպիսով, նա կիսել է ոսկե լիգայի ջեքպոդը 1 միլիոն ԱՄՆ դոլարով Հիշամ Էլ-Գերուժեմի և Մարիոն Ջոնսի հետ, որոնք նույնպես դարձել են Գրան պրիի հաղթողներ։ 1998 թվականի հունիսի 1-ից 13-ն ընկած ժամանակահատվածում նա երկու համաշխարհային ռեկորդ է սահմանել դասական վազորդային երկու տարածություններում՝ 5000 մետր (12.39,36) և 10 000 մետր (26.22,75): Երկու ռեկորդներն էլ դիմացել են վեց տարի և գերազանցվել միայն 2004 թվականին, երբ վազքուղու վրա հայտնվլ է նրա երիտասարդ հայրենակից Քենիսա Բեկելեն[27]։ 1994-1998 թվականներին Հայլե Գեբրեսելասիեն դիմացել է Քենիայի և Մարոկկոյի վազորդներների մրցակցությանը։

1999 թվականի մարզական սեզոնի ընթացքում նա երեք ոսկե մեդալ է նվաճել աշխարհի առաջնություններում՝ Մաեբասիում հաղթելով 1500 և 3000 մետր և Սևիլիայում՝ 10 000 մետր։ Հունիսին սահմանել է անձնական ռեկորդներ 1500 մետր և 1 մղոն[28]։

Իր երկրորդ Օլիմպիական խաղերում՝ Սիդնեյում, նա կրկին վազել է 10 000 մետր տարածություն։ Ինչպես չորս տարի առաջ Ատլանտայում, գլխավոր մրցակիցը քենիացի Փոլ Թերգատն է եղել[29]։ Վազքի ողջ ընթացքում Հայլե Գեբրեսելասիեն մնացել է առաջատար խմբում։ 9800 մետր նիշում Թերգատը դուրս է եկել առաջին տեղ և փորձել է պոկվել մրցակիցներից։ Եթովպացին պաշտպանել է իր տեմպը և շարունակել պայքարը երկրորդ տեղում։ Եզրափակչի արդյունքում նա հաղթանակ է կորզել վերջին մետր մրցատարածությունում և կրկին արծաթե մեդալով թողեցլ քենիացի վազորդին։ Սիդնեյում նրան հաջողվել է ընդամենը 0,09 վայրկյան առաջ անցնել արծաթե մրցանակակրից։ Նա նաև դարձել է պատմության մեջ երրորդ թեթև ատլետը՝ Էմիլ Զատոպեկից և Լասե Վիրենից հետո, որին հաջողվել է 10 000 մետր հաղթել երկու օլիմպիական խաղերում անընդմեջ[30]։ Սիդնեյում կայացած խաղերից հետո նա առաջին անգամ հանդես է եկել մեկնարկային կազմում միայն 2001 թվականի օգոստոսին Էդմոնթոնի աշխարհի առաջնությունում,որտեղ 10 000 մետրում գրավել է երրորդ տեղը[31]։ Վնասվածքի պատճառով բաց է թողել ձմեռային սեզոնը։ Հոկտեմբերին առաջին անգամ իր կարիերայի ընթացքում մասնակցում է մայրուղու վազքին՝ Բրիստոլում կայացած կիսամարաթոնի աշխարհի առաջնության ժամանակ և գրանցել 1:00.03 արդյունքը։ Օգնել է կազմակերպել հայրենի Ադիս Աբեբայում «Great Run» շարքի վազքը՝ 10 կիլոմետրանոց մեծ Եթովպիական վազք (անգլ.՝ Great Ethiopian Run): 2001 թվականի նոյեմբերի 26-ին դառնում է նրա առաջին հաղթողը[32]։

2002-2004

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Հայլե Գեբրեսելասիեն (դեղին համազգեստով) Ֆանի Բլանկերս-Կուն 2009 հուշահամալիրում մեկ ժամ տևած վազքի ժամանակ

Հայլե Գեբրեսելասիեի համար 2002 թվականը մարզական կարիերայի նոր փուլի մեկնարկի տարի է եղել։ Մարտին նա հաղթել է Լիսաբոնի կիսամարաթոնում։ Ապրիլի 14-ին նորամուտն է նշել մարաթոնյան վազքում՝ մասնակցելով Լոնդոնի մարաթոնին, որտեղ 2:06.35 արդյունքով գրավել է երրորդ տեղը։ Իսկ այդ մրցավազքի հաղթող է դարձել այն ժամանակ աշխարհի ռեկորդակիր Հալիդ Հաննուշին, որն այդ անգամ էլ է սահմանել նոր համաշխարհային ռեկորդ՝ ցույց տալով 2:05.38 արդյունքը, ընդամենը 10 վայրկյան պարտվել է Փոլ Թերգատը վազքուղու վրա իր մշտական մրցակից Հայլե Գեբրեսելասիեն[33]։ Տարվա վերջում 10 կիլոմետրանոց վազքի հաղթող Է դարձել Դուբայում և Դոհայում։

Հաջորդ տարի Նա Բիրմինգհեմի փակ շինություններում մասնակցել է աշխարհի առաջնությանը, որտեղ հաղթել է 3000 մետր տարածությունում։ Նրա համար դա վերջին ոսկին է եղել աշխարհի առաջնություններում։ 4 ամիս անց Փարիզի 10 000 մետր վազքում դարձել է աշխարհի առաջնության արծաթե մեդալակիր։ Հաղթող է ճանաչվել համաշխարհային վազքի ծագող աստղ Քենիսա Բեկելեն[34]։

Օլիմպիական խաղերի նախօրեին Հայլե Գեբրեսելասիեն անհանգստացրել է Աքիլես Ջիլեսի վնասվածքը[35], որը սրվել էր Լոնդոնի մեծ մրցմանը մասնակցելուց հետո, որտեղ նա հաղթել է 5000 մետր տարածությունում՝ 12.55,51 արդյունքով[36], սահմանելով նաև մրցումների ռեկորդ, որը մինչ օրս մնում է անգերազանցելի։ Աթենքում Նա հնարավորություն է ունեցել դառնալ եռակի օլիմպիական չեմպիոն 10 000 մետր մրցատարածությունում, սակայն վնասվածքը, որը վերջին շրջանում հետապնդել է նրան, և նրա վազքում աճող մրցակցությունը նրան թողել են օլիմպիադայի մրցանակակիրների շարքում՝ 27.27,70 արդյունքով նա զբաղեցրել է հինգերորդ տեղը[37]։ Ոսկին և արծաթը բաժին են հասել նրա հայրենակիցներ Քենիսա Բեկելեին և Սիլեշի Սիխինեին, համապատասխանաբար, իսկ բրոնզը վերցրել է Էրիթրեայի վազորդ Զերսենայ Թադեսեն։

2005-2007

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Հայլե Գեբրեսելասիե Դուբայի 2010 թվականի մարաթոնի ժամանակ

Աթենքի Օլիմպիական խաղերում անհաջող ելույթից հետո Հայլե Գեբրեսելասիեն ավարտել է մարզադաշտի վրա երկար տարածությունների վազքի կարիերան և կենտրոնացել մայրուղով վազքի վրա[38]։ Հայլե Գեբրեսելասիեի խոսքով՝ ինքը չէր կարող մնալ մարզադաշտի առաջին համարը երկար տարածությունում։ «Չեմ ցանկանում մրցել խաղադաշտերում, բայց պետք է նայել ճշմարտության աչքերին։ Ես կորցնում եմ արագությունը։ Ես արդեն այն չեմ, ինչ եղել եմ հինգ կամ վեց տարի առաջ, իսկ եթե կորում է արագությունը, ապա ստիպված եմ անցնել ավելի երկար տարածությունների, հակառակ դեպքում հեշտությամբ հաղթում է երիտասարդությունը»[18]։ 2005 թվականին նա մասնակցել է աշխարհի տարբեր խճուղիների միցումներին և հաղթող դուրս եկել բոլոր մրցաշարերում, որոնց մասնակցել է[39]։ 2005-2008 թվականներին նա մարաթոնյան վազքի մրցաշրջանի լավագույն ժամանակի դափնեկիր է[40]։

2006 թվականի հունվարի 15-ին սահմանել է աշխարհի ռեկորդ Տեմպի (ԱՄՆ) կիսամարաթոնի վազքի ժամանակ՝ 20 կմ վազքուղում 55.48 արդյունքով։ 2007 թվականի հունիսի 27-ին Չեխիայի Օստրավայի Գրան Պրիում միանգամից երկու համաշխարհային ռեկորդ է սահմանել՝ վազելով 21 285 մետրը մեկ ժամում և վազքի ընթացքում՝ 20 000 մետրը 56.26,0 ժամանակում։ 2007 թվականի օգոստոսի 5-ին հաղթանակ է տարել Նյու Յորքի կիսամարաթոնում՝ սահմանելով մայրուղու ռեկորդ 59.24 արդյունքով։

Աշխարհի ռեկորդները մարաթոնում

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

2007 թվականի սեպտեմբերի 30-ին Հայլե Գեբրեսելասիեն Բեռլինի մարաթոնում հաղթանակ է տարել 2:04.26 արդյունքով։ Նա գերազանցել Է Փոլ Թերգատի ռեկորդը, որը 5 տարի առաջ համաշխարհային ձեռքբերում էր սահմանել այդ նույն ուղու վրա՝ պատմության մեջ առաջին անգամ ավարտելով 2:05.00-ում։

2008 թվականի հունվարի 18-ին, Բեռլինի հաղթանակից երեք ամիս անց, նա մասնակցել է Դուբայի մարաթոնին։ Կազմակերպիչները մեկ միլիոն դոլար են խոստացել համաշխարհային ռեկորդ սահմանելու համար։ Մրցումների օրը եղանակն իդեալական է եղել մարաթոնի համար. գրեթե առանց քամու, օդի ջերմաստիճանը մեկնարկից առաջ կազմում է 11 °C, երկու ժամ անց բարձրանալով ընդամենը 14 °C: Սակայն փեյսմեյքերները, որոնք տեմպ էին սահմանել Հայլե Գեբրեսելասիի համար, նրան զրկել են համաշխարհային ռեկորդի հնարավորությունից՝ չդիմանալով վազքի վաղ փուլում արագ տեմպին։ Առաջին 10 կիլոմետրից հետո նա 45 վայրկյան վազել է Բեռլինի մարաթոնի գրաֆիկից արագ։ Կես մրցատարածությունում առավելությունը կազմել է արդեն 61 վայրկյան։ Բայց այն բանից հետո, երբ 30-րդ կիլոմետրի վրա դուրս է եկել վերջին փեյսմեյքեր Աբել Կիրուին, տեմպը սկսել է անշեղորեն դանդաղել։ Միայնակ նրան չի հաջողվել պահպանել վազքի տեմպը, և նա ավարտել է 2:04.53 արդյունքով, ինչը 27 վայրկյան ավելի վատ էր համաշխարհային ռեկորդից։ Սակայն, այս արդյունքը դարձել է երկրորդը մարաթոնի պատմության մեջ։ Հաղթանակի համար մարզիկին հանձնվել է 250 հազար դոլար մրցանակային գումար, որն ամենամեծ շահումն է մարաթոնի հաղթանակի համար[41]։

Շնչարգելք պատճառով բաց թողնելով 2007 թվականի Լոնդոնի մարաթոնը, Հայլե Գեբրեսելասիեն նաև հրաժարվել է մասնակցել Պեկինի Օլիմպիական խաղերին։ Վկայակոչելով «օդի աղտոտվածությունը Չինաստանում, որը սպառնալիք է առողջության համար»[42], 35-ամյա եթովպացին թիրախավորել է 10 000 մետր հեռավորություն, որտեղ զբաղեցրել է 6‑րդ տեղը 27.06,68 արդյունքով (Ընդ որում ցույց տալով 10 000 մ վազքի մրցաշրջանի երրորդ արդյունքը)[43]։ Խաղերից մեկ ամիս անց երրորդ անգամ անընդմեջ հաղթել է Բեռլինի մարաթոնում և կրկին սահմանել աշխարհի ռեկորդ՝ 2:03.59[44]։ Նման արդյունքի հասնելու համար նրան օգնել են փեյսմեյքերները, որոնք գլխավորել են մինչև 25 կիլոմետր մրցավազքը, և քենիացի մասնակիցներ Ջեյմս Քվամբային և Չարլզ Կամատին, որոնք պահպանել են վազքի բարձր տեմպը տարածության մեծ մասում, ինչպես նաև բարենպաստ եղանակ է եղել՝ օդի ջերմաստիճանը 18 °C-ը իդեալական է եղել վազքի անցկացման համար[45]։ Այդ ռեկորդը պահպանվել է մինչև 2011 թվականի սեպտեմբերի 25-ը, երբ քենիացի Պատրիկ Մակաուն այդ տարածությունը վազել է 2:03.38 արդյունքով։

2009-2015

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Հայլե Գեբրեսելասիան Վիեննայի մարաթոնում

2009 թվականին նա կրկին մասնակցել է Դուբայի մարաթոնին։ Չնայած հորդառատ անձրևներին վազքի վերջին փուլում, նա հեշտությամբ հաղթել է 2:05.29 արդյունքով՝ ավելի քան երկու րոպե առաջ անցնելով իր հայրենակից Եդաե Չիմսից, ով զբաղեցրել է երկրորդ տեղը։ Հայլե Գեբրեսելասիեն չի բավականացրել 90 վայրկյան, որպեսզի հաղթի միլիոն դոլարի մրցանակը և գերազանցի այդ պահին գործող համաշխարհային ռեկորդը, որը նա սահմանել Է 2008 թվականին Բեռլինի մարաթոնում[46]։ Լավատես լինելով՝ նա չի ընկել այն պատճառով, որ մեծամասնությունը պարտություն կհամարեր։ «Ես շատ գոհ եմ իմ ելույթից»,-ասել է նա մամուլի ասուլիսի ժամանակ,«Սա իմ լավագույն ժամանակն է նման եղանակի համար»[47]։

2009 թվականի սեպտեմբերի 20-ին մասնակցել է Բեռլինի մարաթոնին։ Եղել է քենիացի մարաթոնիստ Դունկան Կիբետի հետ վազքի ֆավորիտներից մեկը։ Հենց սկզբից մարաթոնը գլխավորել են յոթ փեյսմեյքերներ, որոնք պահպանել են Հեյլե Գեբրեսելասիի վազքի բարձր տեմպը։ Առաջատար խումբը 10 կմ-ի վրա ցույց է տվել 29.15 արդյունք, իսկ 15 կմիի վրա՝ 43.58։ Մարաթոնի կեսն ավարտվել է 1:01.44 արդյունքով, ինչը նշանակում է, որ տվյալ տեմպի պահպանման դեպքում արդյունքը կլինել 2:03.30-ի սահմաններում, ինչը բարձր է համաշխարհային ռեկորդից։ Վազքն այս տեմպով շարունակվել է մինչև 32-րդ կիլոմետր, մինչև տարածությունից դուրս է եկել վերջին փեյսմեյքեր Սամուել Կոսգեին։ Միայնակ մնալով՝ Հայլե Գեբրեսելասիեն չի կարողացել պահպանել վազքի տեմպը 2.55-2.56 րոպե մեկ կիլոմետրի համար, որն անհրաժեշտ էր համաշխարհային ռեկորդի հասնելու համար։ Եթովպացու վիճակի վրա լավագույն կերպով չի ազդել եղանակը. մարաթոնի վերջին կիլոմետրերի վրա օդը տաքացել է 20 °C-ից բարձր։ Նման պայմաններում նա վազել է երեք րոպեից ավելի դանդաղ, իսկ 40-րդ կիլոմետրը անցել է 3.19 րոպեում։ Դա ամենավատ արդյունքն է եղել մեկ կիլոմետրի վրա Հայլե Գեբրեսելասիեի կարիերայի մարաթոնի ժամանակ։ Չնայած բոլոր դժվարություններին, նա հաղթել է 2:06.08 արդյունքով, չնայած երրորդ անգամ անընդմեջ չի կարողացել համաշխարհային ռեկորդ սահմանել։ Հաղթանակի համար Նա պարգևատրվել է 50 000 եվրոյի չափով դրամական մրցանակով և 30 000 եվրոյի չափով պարգևավճար՝ ավելի արագ արդյունք ցույց տալու համար 2:06.30[48][49]:

2010 թվականի նոյեմբերի 7-ին նա հայտարարել է մարզական կարիերան ավարտելու մասին։ 37-ամյա եթովպացին այդ հայտարարությունն արել է Նյու Յորքի մարաթոնից հետո, որտեղ նա ծնկի վնասվածքի պատճառով դադարեցրել է վազքը 16-րդ կիլոմետրի վրա[50]։ Սակայն երեք շաբաթ անց հայտարարել է, որ ավարտի մասին որոշումը պայմանավորված էր մամուլում քննադատությամբ, այլ ոչ թե իր անձնական ցանկությամբ[51], և որ ցանկանում է շարունակել ելույթները և փորձել դուրս գալ 2012 թվականի Օլիմպիական խաղերին։ Առաջին փորձն անհաջող է ստացվել։ 2011 թվականի սեպտեմբերի 25-ին Բեռլինի մարաթոնում Հայլե Գեբրեսելասիեն չի կարողացել պահպանել վազքի բարձր տեմպը։ 27 կմ-ից հետո Հայլեն դուրս է եկել մրցատարածությունից, սակայն, դադար տալով, վերադարձել է մայրուղի և միայն 35 կմ-ից հետո է վերջնականապես դուրս եկել վազքուղոից[52]։ Ինչպես ասում է նրա գործակալ Յոս Հերմենսը, անհաջողության պատճառ են դարձել ասթմայի պատճառով շնչառության հետ կապված խնդիրները[53]։

2011 թվականի հոկտեմբերի 23-ին հաղթել է մեծ բիրմինգհեմյան վազքի կիսամարաթոնում 1:01.29 արդյունքով[54]։ Վազքից հետո Հայլե Գեբրեսելասիեն ասել է. «...այս հաղթանակը կօգնի ինձ նախապատրաստվել հաջորդ տարվա օլիմպիական խաղերին, բայց, իհարկե, ես դեռ պետք է կատարեմ որակավորման նորմատիվը։ Սա նշանակում է, որ Եթովպիայի թիմի երեք տեղերից մեկը ես պետք է վազեմ 2:05-ի տարածքում»[55], այդ նպատակով նա հույս է ունեցել որակավորման անցնել 2012 թվականի փետրվարին Տոկիոյի մարաթոնում[56][57][58]։ Սակայն նա միայն 4-րդ տեղն Է զբաղեցրել 2:08.17 արդյունքով։ Չնայած նրան, որ Լոնդոն մտնելու նորմատիվը կատարվել է, Հայլեի թիմում հայտնվելու հնարավորություն գրեթե չի եղել։ Չէ որ 2012 թվականին արդեն 18 վազորդներ ցույց են տվել լավագույն ժամանակը, քան Հայլեն[59][60]։

Ապրիլին մասնակցել է Վիեննայի կիսամարաթոնին (անգլ.՝ Vienna City Marathon Champions Race): Փոլ Ռեդքլիֆը մեկնարկել է զիջելով 7.52-ում, սակայն Հայլեն վստահ հաղթանակ է տարել 1:00.52-ի ընթացքում[61]։

2012 թվականի մայիսի 20-ին հաղթել է Մանչեսթերի մեծ վազքում (10 կմ)՝ ցուցադրելով մրցաշրջանի լավագույն ժամանակը՝ 27.39[62]: Մայիսի 27-ին մասնակցել է 10 000 մ մեկնարկին Ֆաննի Բլանկերս-Կուն (Հենգելո, Նիդեռլանդներ) հուշամրցաշարում։ Այս մեկնարկի նկատմամբ հետաքրքրությունը բորբոքվել է ինչպես Հայլեի հայտարարությամբ, որ Հենգելոյում մայիսի 27-ին մրցավազքը կլինի նրա վերջին վազքն այս մարզադաշտային մրցատարածությունում[63], այնպես էլ Եթովպիայի որոշմամբ հենց այդ մեկնարկի ժամանակ անցկացնել օլիմպիական խաղերի վերջին ընտրությունը 10 000 մ-ով։ Հայլեն, սակայն, չի կարողացել պահպանել ստայերների պոկում վարժությունը վերջին շրջանում, և վերջնամասում 7-րդն է եղել՝ 27:20.39 արդյունքով[64]։ Այսպիսով, Հայլեն կորցրել է Լոնդոնի Օլիմպիական խաղերին մասնակցելու հնարավորությունները։

2012 թվականի դեկտեմբերի 2-ին մասնակցել է Ֆուկուոկայի մարաթոնի մեկնարկին, որում 32-րդ կմ-ում դուրս է եկել մրցատարածությունից[65]։ 2013 թվականի մայիսի 26-ին «Great Manchester Run» վազքում զբաղեցրել է 3-րդ տեղը՝ 28.00 արդյունքով[66]։

2013 թվականի հոկտեմբերի 20-ին տեղի է ունեցել Հայլե Գեբրեսելասիե մարաթոնը, որի հիմնադիրներից մեկը նա է[67]։ 2014 թվականի փետրվարի 17-ին հայտնի է դարձել, որ Գեբրեսելասիեն ապրիլի 13-ին հանդես է գալու Լոնդոնի մարաթոնում որպես փեյսմեյքեր[68]։ Հոկտեմբերի 5 -ին նա ելույթ է ունեցել «Great Scottish Run» կիսամարաթոնին, սակայն հինգ կիլոմետր հեռավորությունից հետո նա ստիպված է եղել դադարեցնել վազքը՝ ասթմայի նոպայի պատճառով[69]։ Դեկտեմբերի 12-ին Սինգապուրյան մարաթոնի շրջանակներում 10-կիլոմետրանոց վազքում զբաղեցրել է 3-րդ տեղը՝ 30.00 արդյունքով[70]։

2015 թվականի մայիսի 10-ին, «Great Manchester Run» վազքին մասնակցելուց մի քանի ժամ առաջ, Գեբրեսելասիեն հայտնել է, որ այդ մրցությունը վերջինը կլինի իր մարզական կարիերայում[71]։ Արդյունքում նա 16-րդ տեղն է գրավել՝ 30.05 արդյունքով[72]։

Պարգևներ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
  • 1998 թվականին «BBC»-ի վարկածով ճանաչվել է Տարվա Աֆրիկյան մարզիկ[73]։
  • 2005 թվականի ապրիլի 22-ին դարձել է իռլանդական ազգային համալսարանի իրավունքի պատվավոր դոկտոր՝ սպորտային նվաճումների, բարեգործական գործունեության և Աֆրիկայի զարգացման գործում ներդրած ավանդի համար[46]։
  • 2008 թվականի մայիսի 8-ին դարձել է Լիդսի քաղաքային համալսարանի մարզական գիտությունների պատվավոր դոկտոր[74]։
  • 1999 թվականից հանդիսանում է ՄԱԿ-ի Զարգացման ծրագրի բարի կամքի դեսպան[75][76]։
  • 2011 թվականի սեպտեմբերի 2-ին սպորտում ունեցած ակնառու նվաճումների համար արժանացել Է Աստուրիայի արքայադստեր մրցանակին[77]։

Անձնական կյանք

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Ներկայումս (2013) մարզիկը ապրում է Ադիս Աբեբայում, կնոջ՝ Ալեմի, դուստրերի՝ Էդենի, Մելատի, Բաթիի և որդու՝ Նաթանի հետ։ Զբաղվում է բիզնեսով, մասնավորապես, տիրապետում է «Hyundai» մակնիշի ավտոմեքենաների վաճառքի լիցենզիային, ֆինանսավորում է մայրաքաղաքում ամենաբարձր տների շինարարությունը։ Ունի երկու մասնավոր դպրոց, որոնք հագեցած են ամենաառաջատար սարքավորումներով, դրանցում սովորում է 1200 մարդ։ Ունի նաև «United Parcel Service» սրճարան, մարզասրահ, Ադիս Աբեբայւմ ամենաժամանակակից կինոթատրոն, Աուասա քաղաքում հյուրանոց։ Եթովպիայի ամենահարուստ և հայտնի մարդկանցից մեկն է[78]։ Հայլե Գեբրեսելասիեի բիզնես կայսրության վրա աշխատում է 750-ից 1000 մարդ Եթովպիայում[79]։

1996 և 2011 թվականներին անձամբ հանդիպել է Նելսոն Մանդելայի հետ։ Առաջին անգամ նրանք հանդիպել են Քեյփթաունում, երբ Հայլե Գեբրեսելասիեն եկել է աշխարհի գավաթի խաղարկությանը։ Ավելի ուշ նա հիշում է. «Այդ ժամանակ ես շատ հայտնի չէի, այնպես որ ես միայն կարողացա սեղմել նրա ձեռքը»[80]։ Նրանց երկրորդ հանդիպումը տեղի է ունեցել 2011 թվականի հոկտեմբերի 11-ին։ Հայլե Գեբրեսելասիեն, հանդիսանալով «Ադիդաս» ընկերության գործընկեր, ժամանել է Յոհանեսբուրգ՝ Նելսոն Մանդելայի հիմնադրամին ֆուտբոլի գնդակը հանդիսավոր հանձնելու համար։ Այդ գնդակը օգտագործվել է 2010-ի ֆուտբոլի աշխարհի առաջնության եզրափակիչ խաղում։ Այցի ընթացքում նա զննել է հիմնադրամի արխիվը, որից իմացել է, որ Մանդելան ռազմական պատրաստություն Է անցել նույն ռազմակայանում, ինչ նա, ինչպես նաև պատմել է, որ հանդիսանում է իր երկրի ոստիկանության մայոր[81]։ Նվիրաբերել է իր ոսկե օլիմպիական մեդալները Սուրբ Մարիամի ուղղափառ տաճարին, որը գտնվում է Էնթոտո լեռան վրա[82]։

Մարզական կարիերան ավարտելուց հետո Հայլե Գեբրեսելասիեն ցանկացել է զբաղվել քաղաքականությամբ։ Նրա խոսքով՝ ինքը կառաջադրվի Եթովպիայի վարչապետի կամ նախագահի պաշտոնում[75]։

2012 թվականի Օլիմպիական խաղերի բացման արարողության ժամանակ եղել է օլիմպիական դրոշի դրոշակակիրներից մեկը[83]։

Սպորտային նվաճումներ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Համաշխարհային ռեկորդներ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Աղյուսակում նշված են բոլոր համաշխարհային ռեկորդները, որոնք նա սահմանել է մարզական կարիերայի ընթացքում[84]։ Ցուցակը ներառում է նաև այն ռեկորդները, որոնք ոչ պաշտոնական են։

МР # Կարգ Արդյունք Ամսաթիվ
1 5000 մետր 12.56,96 1994-06-04
2 2 մղոն (3219 մ) 8.07,46 1995-05-27
3 10 000 մետր 26.43,53 1995-06-05
4 5000 մետր 12.44,39 1995-08-16
5 5000 մետր (ներսում) 13.10,98 1996-01-27
6 3000 մետր (ներսում) 7.30,72 1996-02-04
7 5000 մետր (ներսում) 12.59,04 1997-02-20
8 2 մղոն 8.01,08 1997-05-31
9 10 000 մետր 26.31,32 1997-07-04
10 5000 մետր 12.41,86 1997-08-13
11 3000 մետր (ներսում) 7.26,14 1998-01-25
12 2000 մետր(ներսում) 4.52,86 1998-02-16
13 10 000 մետր 26.22,75 1998-06-01
14 5000 մետր 12.39,36 1998-06-13
15 5000 մետր (ներսում) 12.50,38 1999-02-14
16 10 կմ մայրուղում 27.02 2002-12-11
17 2 մղոն (ներսում) 8.04,69 2003-02-21
18 * 15 կմ մայրուղում 41.22 2005-09-04
19 10 մղոն (16.093 մ) 44.23 2005-09-04
20 20 կմ մայրուղում 55.48 2006-01-15
21 Կիսամարաթոն (21 0975 մ) 58.55 2006-01-15
22 ** 25 կմ մայրուղում 1:11.37 2006-03-12
23 20 000 մետր 56.26,0 2007-06-27
24 Ժամային վազք 21 կմ 285 մ 2007-06-27
25 Մարաթոն (42 195 մ) 2:04.26 2007-09-30
26 Մարաթոն (42 195 մ) 2:03.59 2008-09-28
27 30 կմ 1:27.49 2009-09-20

* Ոչ պաշտոնական արդյունք։[85]
** Արդյունքը չի վավերացվել «IAAF»-ի վազքից հետո անցկացված էրիթրոպոետինի դոպինգ-վերահսկողության արդյունքի բացակայության պատճառով։[86]

Խոշոր մրցաշարերի արդյունքները

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Մրցումներ մայրուղու վրա[87]
Թվական Մրցույթ Հորիզոնական Ժամանակ
000(ժ:ր.վ)
1994 Վազք «Zevenheuvelenloop» (15 կմ) 1 0:43.00
2001 Կիսամարաթոնի աշխարհի առաջնություն (21,0975 կմ) 1 1:00.03
2002 Լիսաբոնի կիսամարաթոն (21,0975 կմ) 1 0:59.41
2002 Լոնդոնի մարաթոն 3 2:06.35
2005 Մեծ մանչեսթերյան վազք (10 կմ) 1 0:27.25
2005 Վազք «Zevenheuvelenloop» (15 կմ) 1 0:41.56
2005 Ամստերդամի մարաթոն 1 2:06.20
2006 Լոնդոնի մարաթոն 9 2:09.31
2006 Բեռլինի մարաթոն 1 2:05.56
2006 Ֆուկուոկի մարաթոն 1 2:06.52
2007 Նյու Յորքի կիսամարաթոն (21,0975 կմ) 1 0:59.24
2007 Մոնտֆերլանդյան վազք (15 կմ) 1 0:42.36
2007 Բեռլինի մարաթոն 1 2:04.26
2008 Լիսաբոնի կիսամարաթոն (21,0975 կմ) 1 0:59.15
2008 Դուբայի մարաթոն 1 2:04.53
2008 Բեռլինի մարաթոն 1 2:03.59
2009 Դուբայի մարաթոն 1 2:05.29
2009 Մեծ մանչեսթերյան վազք (10 կմ) 1 0:27.39
2009 Բեռլինի մարաթոն 1 2:06.08
2010 Դուբայի մարաթոն 1 2:06.09
2010 Մեծ մանչեսթերյան վազք (10 կմ) 1 0:28.02
2011 Վազք «Zevenheuvelenloop» (15 կմ) 1 0:42.44
2011 Մեծ մանչեսթերյան վազք (10 կմ) 1 0:28.10
2011 Մեծ բիրմինգհեմյան մրցավազք (21,0975 կմ) 1 1:01.29
2012 Տոկիոյի մարաթոն 4 2:08.17
2012 Մեծ մանչեսթերյան վազք (10 կմ) 1 0:27.39
2013 «Great North Run» (21,0975 կմ) 3 01:00.41
Մրցումներ վազքուղու վրա[88]
Թվական Մրցույթ Կորիզոնական Տեսակ Ժամանակ
1992 Պատանիների աշխարհի առաջնություն 1 5000 մետր 13.36,06
1 10 000 մետր 28.03,99
1993 Աֆրիկայի Առաջնություն 2 5000 մետր 13.10,41
3 10 000 մետր 27.30,17
1993 Աշխարհի առաջնություն 2 5000 մետր 13.03,17
1 10 000 մետր 27.46,02
1994 Ֆաննի Բլանքերս-Կուն Հուշահամալիր 1 5000 մետր 12.56,96
1995 Աշխարհի առաջնություն 1 10 000 մետր 27.12,95
1995 Ֆաննի Բլանքերս-Կուն Հուշահամալիր 1 10 000 մետր 26.43,53
1995 «IAAF»-ի Գրան Պրիի եզրափակիչ 1 3000 մետր 7.35,90
1996 Օլիմպիական խաղեր 1 10 000 մետր 27.07,34
1997 Աշխարհի փակ առաջնություն 1 3000 մետր 7.34,71
1997 Ֆաննի Բլանքերս-Կուն Հուշահամալիր 1 2 մղոն 8.01,08
1997 Աշխարհի առաջնություն 1 10 000 մետր 27.24,58
1998 «IAAF»-ի Գրան Պրիի եզրափակիչ 1 3000 մետր 7.50,00
1998 Ֆաննի Բլանքերս-Կուն Հուշահամալիր 1 10 000 մետր 26.22,75
1998 «Weltklasse in Karlsruhe» 1 3000 մետր 7.26,15
1999 Աշխարհի փակ առաջնություն 1 1500 մետր 3.33,77
1 3000 մետր 7.53,57
1999 Աշխարհի առաջնություն 1 10 000 մետր 27.57,27
2000 Օլիմպիական խաղեր 1 10 000 մետր 27.18,20
2001 Աշխարհի առաջնություն 1 10 000 մետր 27.54,41
2003 Աշխարհի փակ առաջնություն 1 3000 մետր 7.40,97
2003 Աշխարհի առաջնություն 2 10 000 մետր 26.50,77
2004 Օլիմպիական խաղեր 5 10 000 մետր 27.27,70
2007 Օստրավայի Գրան պրի 1 Ժամային վազք 21 285 մետր
2008 Օլիմպիական խաղեր 6 10 000 մետր 27.06,68
2009 Ֆաննի Բլանքերս-Կուն Հուշահամալիր 1 Ժամային վազք 20 822 մետր

Ծանոթագրություններ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
  1. ↑ 1,0 1,1 How old is Haile Gebrselassie?
  2. ↑ 2,0 2,1 Բրոքհաուզի հանրագիտարան (գերմ.)
  3. ↑ 3,0 3,1 World Athletics database
  4. ↑ 4,0 4,1 4,2 At home, and at work with Gebrselassie in Addis Ababa
  5. ↑ 5,0 5,1 5,2 Raising Champion Crops
  6. ↑ 6,0 6,1 6,2 REDBRIDGE: Ethiopian road re-named after visit from Mayoress
  7. ↑ 7,0 7,1 7,2 https://www.imdb.com/name/nm0311405/bio
  8. ↑ «Gebrselassie returns to winning ways with commanding Half Marathon performance in Birmingham» (ռուսերեն). iaaf.org. Արխիվացված օրիգինալից 2012 թ․ մարտի 16-ին. Վերցված է 2011 թ․ հոկտեմբերի 30-ին.
  9. ↑ «BBC News - Legendary runner leads Hyde Park pack». bbc.co.uk. 2011. Արխիվացված օրիգինալից 2012 թ․ մայիսի 20-ին. Վերցված է 2011 թ․ հոկտեմբերի 24-ին.
  10. ↑ «Мировые рекорды в лёгкой атлетике у мужчин» (անգլերեն). IAAF. Արխիվացված օրիգինալից 2012 թ․ մայիսի 20-ին. Վերցված է 2012 թ․ հունվարի 5-ին.
  11. ↑ «Лучший легкоатлет года AIMS-ASIC» (անգլերեն). Արխիվացված է օրիգինալից 2012 թ․ մայիսի 20-ին. Վերցված է 2012 թ․ հունվարի 18-ին.
  12. ↑ «Список легкоатлетов года» (անգլերեն). Արխիվացված է օրիգինալից 2012 թ․ մայիսի 20-ին. Վերցված է 2012 թ․ հունվարի 18-ին.
  13. ↑ «Статистика ассоциации марафонов» (անգլերեն). Արխիվացված է օրիգինալից 2012 թ․ մայիսի 20-ին. Վերցված է 2012 թ․ հունվարի 18-ին.
  14. ↑ 14,0 14,1 14,2 14,3 14,4 14,5 14,6 Klaus Weidt Haile Gebrselassie - The Greatest Runner of All Time. — Meyer & Meyer Verlag, 2011. — С. 33. — ISBN 978-1-84126-323-6 «Արխիվացված պատճենը». Արխիվացված է օրիգինալից 2014 թ․ սեպտեմբերի 25-ին. Վերցված է 2020 թ․ դեկտեմբերի 5-ին.
  15. ↑ 15,0 15,1 «Gebrselassie, Haile – FREE Gebrselassie, Haile information» (անգլերեն). Encyclopedia.com. Արխիվացված օրիգինալից 2011 թ․ նոյեմբերի 1-ին. Վերցված է 2011 թ․ հոկտեմբերի 24-ին.
  16. ↑ 16,0 16,1 «Интервью в газете SI.COM» (անգլերեն). Արխիվացված օրիգինալից 2012 թ․ մայիսի 20-ին. Վերցված է 2012 թ․ հունվարի 18-ին.
  17. ↑ «Гебреселассие на сайте Фонда Принца Астурийского» (անգլերեն). Արխիվացված օրիգինալից 2012 թ․ մայիսի 20-ին. Վերցված է 2012 թ․ հունվարի 18-ին.
  18. ↑ 18,0 18,1 18,2 Jim Denison The greatest: the Haile Gebrselassie story. — Breakaway Books, 2004. — С. 247—249. — ISBN 978-1-891369-48-3(չաշխատող հղում)
  19. ↑ 19,0 19,1 19,2 «iaaf.org - Athletes». Արխիվացված օրիգինալից 2012 թ․ մարտի 16-ին. Վերցված է 2011 թ․ դեկտեմբերի 25-ին. {{cite web}}: |first= missing |last= (օգնություն)
  20. ↑ «"Император" накануне Олимпиады 2012» (անգլերեն). Արխիվացված է օրիգինալից 2012 թ․ մայիսի 20-ին. Վերցված է 2011 թ․ դեկտեմբերի 25-ին.
  21. ↑ «Статистика чемпионатов мира по кроссу» (անգլերեն). Արխիվացված օրիգինալից 2012 թ․ մայիսի 20-ին. Վերցված է 2012 թ․ հունվարի 18-ին.
  22. ↑ «Архив чемпионата мира 1995» (անգլերեն). Արխիվացված է օրիգինալից 2012 թ․ մայիսի 20-ին. Վերցված է 2012 թ․ հունվարի 18-ին.
  23. ↑ «Архив результатов Гран-при» (անգլերեն). Արխիվացված օրիգինալից 2012 թ․ մայիսի 20-ին. Վերցված է 2012 թ․ հունվարի 5-ին.
  24. ↑ «Официальный протокол забега» (անգլերեն). Արխիվացված օրիգինալից 2012 թ․ մայիսի 20-ին. Վերցված է 2012 թ․ հունվարի 18-ին.
  25. ↑ «Лучшие победы Хайле». Արխիվացված օրիգինալից 2011 թ․ հոկտեմբերի 7-ին. Վերցված է 2012 թ․ հունվարի 5-ին.
  26. ↑ «Хронология мировых рекордов» (PDF) (անգլերեն). Արխիվացված (PDF) օրիգինալից 2012 թ․ փետրվարի 13-ին. Վերցված է 2012 թ․ հունվարի 18-ին.
  27. ↑ «Мировые рекорды в л/а» (PDF) (անգլերեն). Արխիվացված (PDF) օրիգինալից 2012 թ․ փետրվարի 13-ին. Վերցված է 2012 թ․ հունվարի 18-ին.
  28. ↑ «Профиль спортсмена на сайте IAAF» (անգլերեն). IAAF. Արխիվացված օրիգինալից 2012 թ․ մայիսի 20-ին. Վերցված է 2012 թ․ հունվարի 5-ին.
  29. ↑ «История дистанции 10 000 метров» (անգլերեն). sports-reference. Արխիվացված օրիգինալից 2012 թ․ մայիսի 20-ին. Վերցված է 2012 թ․ հունվարի 5-ին.
  30. ↑ «Официальный протокол забега» (անգլերեն). Արխիվացված է օրիգինալից 2012 թ․ մարտի 16-ին. Վերցված է 2012 թ․ հունվարի 18-ին.
  31. ↑ «Гебреселассие пропустит зимний сезон». Արխիվացված օրիգինալից 2016 թ․ մարտի 4-ին. Վերցված է 2012 թ․ հունվարի 5-ին.
  32. ↑ «Новости пробега Ethiopian Run» (անգլերեն). Արխիվացված օրիգինալից 2012 թ․ մարտի 16-ին. Վերցված է 2012 թ․ հունվարի 18-ին.
  33. ↑ «Новости Лондонского марафона 2012» (անգլերեն). Արխիվացված է օրիգինալից 2012 թ․ մարտի 16-ին. Վերցված է 2012 թ․ հունվարի 5-ին.
  34. ↑ «Результаты мирового первенства» (անգլերեն). Արխիվացված օրիգինալից 2012 թ․ մարտի 16-ին. Վերցված է 2012 թ․ հունվարի 18-ին.
  35. ↑ «Эпоха Гебреселассие закончилась» (անգլերեն). IAAF. Արխիվացված օրիգինալից 2012 թ․ մարտի 16-ին. Վերցված է 2012 թ․ հունվարի 5-ին.
  36. ↑ «Архив результатов гран-при Лондона» (անգլերեն). Արխիվացված է օրիգինալից 2012 թ․ մարտի 16-ին. Վերցված է 2012 թ․ հունվարի 18-ին.
  37. ↑ «Результаты финального забега на 10 000 метров» (անգլերեն). Արխիվացված օրիգինալից 2012 թ․ մարտի 16-ին. Վերցված է 2012 թ․ հունվարի 18-ին.
  38. ↑ «iaaf.org - Men's 10,000m Final» (անգլերեն). Արխիվացված օրիգինալից 2012 թ․ մարտի 16-ին. Վերցված է 2011 թ․ հոկտեմբերի 23-ին. {{cite web}}: |first= missing |last= (օգնություն)
  39. ↑ «Биография с сайта ООН в Эфиопии» (անգլերեն). Արխիվացված է օրիգինալից 2016 թ․ հոկտեմբերի 27-ին. Վերցված է 2012 թ․ հունվարի 18-ին.
  40. ↑ Կաղապար:Track and Field Statistics
  41. ↑ «Second fastest of all time for Gebre in Dubai Marathon» (անգլերեն). IAAF.org. 2008 թ․ հունվարի 18. Արխիվացված օրիգինալից 2012 թ․ մարտի 16-ին. Վերցված է 2011 թ․ հոկտեմբերի 23-ին.
  42. ↑ «Gebrselassie opts out of marathon» (անգլերեն). BBC. Արխիվացված օրիգինալից 2012 թ․ մարտի 16-ին. Վերցված է 2011 թ․ հոկտեմբերի 23-ին. {{cite web}}: Unknown parameter |datemade= ignored (օգնություն)
  43. ↑ «Haile Gebrselassie» (անգլերեն). sporting-heroes.net. 2008 թ․ օգոստոսի 17. Արխիվացված օրիգինալից 2012 թ․ մարտի 16-ին. Վերցված է 2011 թ․ հոկտեմբերի 23-ին.
  44. ↑ Мировой рекорд в Берлине 2008 Արխիվացված 2011-10-05 Wayback Machine(անգլ.)
  45. ↑ «Haile Gebrselasie pulverizó el récord mundial de maratón» (իսպաներեն). Արխիվացված է օրիգինալից 2012 թ․ մարտի 16-ին. Վերցված է 2012 թ․ հունվարի 18-ին.
  46. ↑ 46,0 46,1 «iaaf.org - Gebrselassie receives honorary degree» (անգլերեն). Արխիվացված օրիգինալից 2012 թ․ մարտի 16-ին. Վերցված է 2011 թ․ հոկտեմբերի 28-ին. {{cite web}}: |first= missing |last= (օգնություն)
  47. ↑ «Despite heavy rains, Gebrselassie clocks 2:05.29 in Дубай» (անգլերեն). iaaf.org. Արխիվացված օրիգինալից 2012 թ․ մարտի 16-ին. Վերցված է 2011 թ․ հոկտեմբերի 23-ին. {{cite web}}: |first= missing |last= (օգնություն)
  48. ↑ «Гебреселассие — 4-кратный победитель Берлинского марафона» (անգլերեն). IAAF. Արխիվացված օրիգինալից 2012 թ․ մարտի 16-ին. Վերցված է 2012 թ․ հունվարի 28-ին.
  49. ↑ «Гебреселассие один из лидеров World Marathon Majors» (անգլերեն). Արխիվացված է օրիգինալից 2012 թ․ մարտի 16-ին. Վերցված է 2012 թ․ հունվարի 28-ին.
  50. ↑ «BBC sport — athletics» (անգլերեն). BBC. Արխիվացված օրիգինալից 2012 թ․ մարտի 16-ին. Վերցված է 2011 թ․ հունվարի 5-ին.
  51. ↑ «Хайле Гебреселассие намерен принять участие в Олимпийских играх 2012 года — ЧМ-2011 2011 — Легкая атлетика — Eurosport». Արխիվացված օրիգինալից 2016 թ․ մարտի 5-ին. Վերցված է 2012 թ․ մայիսի 29-ին.
  52. ↑ «Патрик Макау установил мировой рекорд» (անգլերեն). Արխիվացված օրիգինալից 2012 թ․ մարտի 16-ին. Վերցված է 2012 թ․ հունվարի 18-ին.
  53. ↑ «Интервью с менеджером Гебреселассие». Արխիվացված օրիգինալից 2016 թ․ մարտի 4-ին. Վերցված է 2012 թ․ հունվարի 18-ին.
  54. ↑ «Gebrselassie storms back in Бирмингхам» (անգլերեն). Reuters Africa. Արխիվացված օրիգինալից 2012 թ․ մարտի 16-ին. Վերցված է 2011 թ․ հոկտեմբերի 25-ին.
  55. ↑ «Gebrselassie returns to winning ways with commanding Half Marathon performance in Birmingham» (անգլերեն). iaaf.org. 2011 թ․ հոկտեմբերի 23. Արխիվացված օրիգինալից 2012 թ․ մարտի 16-ին. Վերցված է 2011 թ․ հոկտեմբերի 26-ին.
  56. ↑ «Organizers and manager confirm Haile Gebreselassie will run Tokyo marathon in February» (անգլերեն). Great Run. Վերցված է 2011 թ․ նոյեմբերի 27-ին.(չաշխատող հղում)
  57. ↑ «Marathon runner Haile Gebrselassie vows to take part in London 2012». Metro.co.uk. Արխիվացված է օրիգինալից 2012 թ․ մարտի 16-ին. Վերցված է 2011 թ․ հոկտեմբերի 26-ին.
  58. ↑ «Гебреселассие попытается отобраться на Олимпиаду-2012». Վերցված է 2012 թ․ հունվարի 18-ին.{{cite web}}: CS1 սպաս․ url-status (link)
  59. ↑ «Хайле Гебреселассие в последний раз выступит на дистанции 10 тысяч метров 27 мая». Спорт-Экспресс. Վերցված է 2012 թ․ մայիսի 1-ին.{{cite web}}: CS1 սպաս․ url-status (link), причём трое из них выбежали из 2:05.00 на Дубайском марафоне
  60. ↑ «Гебреселассие неудачно выступил в Токио» (անգլերեն). Արխիվացված օրիգինալից 2012 թ․ մայիսի 20-ին. Վերցված է 2012 թ․ փետրվարի 26-ին.
  61. ↑ «Vienna City Marathon». Արխիվացված օրիգինալից 2012 թ․ ապրիլի 19-ին. Վերցված է 2012 թ․ ապրիլի 29-ին.
  62. ↑ «Манчестер и Рио-де-Жанейро | RusAthletics — Легкая атлетика России». Արխիվացված օրիգինալից 2012 թ․ մայիսի 24-ին. Վերցված է 2012 թ․ մայիսի 29-ին.
  63. ↑ «Хайле Гебреселассие в последний раз выступит на дистанции 10 тысяч метров 27 мая». Спорт-Экспресс. Վերցված է 2012 թ․ մայիսի 1-ին.{{cite web}}: CS1 սպաս․ url-status (link)
  64. ↑ «Хенгело | RusAthletics — Легкая атлетика России». Արխիվացված օրիգինալից 2012 թ․ հունիսի 1-ին. Վերցված է 2012 թ․ մայիսի 29-ին.
  65. ↑ «Новости Фукуокского марафона» (անգլերեն). Արխիվացված օրիգինալից 2012 թ․ դեկտեմբերի 19-ին. Վերցված է 2012 թ․ դեկտեմբերի 19-ին.
  66. ↑ «WORLD LEAD AND COURSE RECORD FOR TIRUNESH DIBABA OVER 10KM IN MANCHESTER» (անգլերեն). Արխիվացված օրիգինալից 2013 թ․ մայիսի 27-ին. Վերցված է 2013 թ․ մայիսի 26-ին.
  67. ↑ «ETHIOPIAN DOUBLE AT INAUGURAL HAILE GEBRSELASSIE MARATHON» (անգլերեն). Արխիվացված օրիգինալից 2014 թ․ ապրիլի 11-ին. Վերցված է 2014 թ․ հունվարի 19-ին.
  68. ↑ «GEBRSELASSIE TO RUN AS PACEMAKER IN 2014 LONDON MARATHON» (անգլերեն). Արխիվացված օրիգինալից 2014 թ․ ապրիլի 11-ին. Վերցված է 2014 թ․ հունվարի 19-ին.
  69. ↑ «DECEMBER 2014: STANDARD CHARTERED SINGAPORE MARATHON» (անգլերեն). aimsworldrunning.org. Արխիվացված օրիգինալից 2015 թ․ հունվարի 15-ին. Վերցված է 2015 թ․ հունվարի 19-ին.
  70. ↑ «Beijing beckons for Kiplagat after Great Scottish Run win» (անգլերեն). IAAF. Արխիվացված օրիգինալից 2014 թ․ հոկտեմբերի 7-ին. Վերցված է 2014 թ․ հունվարի 19-ին.
  71. ↑ «Haile Gebrselassie retires from competition» (անգլերեն). IAAF. Արխիվացված օրիգինալից 2015 թ․ մայիսի 13-ին. Վերցված է 2015 թ․ մայիսի 15-ին.
  72. ↑ «Morrisons Great Manchester Run 2015 – 10k Results» (PDF) (անգլերեն). IAAF. Արխիվացված (PDF) օրիգինալից 2015 թ․ մայիսի 18-ին. Վերցված է 2015 թ․ մայիսի 15-ին.
  73. ↑ Edwards, Piers (2016 թ․ նոյեմբերի 12). «History of the BBC African Footballer of the Year award». BBC Sport. Արխիվացված օրիգինալից 2017 թ․ դեկտեմբերի 26-ին. Վերցված է 2017 թ․ մարտի 16-ին.
  74. ↑ «Gebrselassie grabs doctorate from Leeds Met» (անգլերեն). AthleticsAfrica.Com. Արխիվացված օրիգինալից 2012 թ․ մարտի 16-ին. Վերցված է 2011 թ․ հոկտեմբերի 28-ին.
  75. ↑ 75,0 75,1 «Les ambitions politiques de l'ancien coureur éthiopien Haïle Gebreselassie» (ֆրանսերեն). Франс Пресс. 2008 թ․ մայիսի 28. Արխիվացված է օրիգինալից 2012 թ․ մարտի 14-ին. Վերցված է 2011 թ․ հոկտեմբերի 22-ին. {{cite news}}: Invalid |url-status=404 (օգնություն)
  76. ↑ «UN Good will Амбассадорс» (անգլերեն). UN in Ethiopia. Արխիվացված է օրիգինալից 2016 թ․ հոկտեմբերի 27-ին. Վերցված է 2011 թ․ հոկտեմբերի 28-ին.
  77. ↑ «L'athlète Haile Gebreselassie prix Prince des Asturies des sports 2011» (ֆրանսերեն). Франс Пресс. 2011 թ․ սեպտեմբերի 2. Արխիվացված է օրիգինալից 2012 թ․ սեպտեմբերի 7-ին. Վերցված է 2011 թ․ հոկտեմբերի 22-ին. {{cite news}}: Invalid |url-status=404 (օգնություն)
  78. ↑ «Интервью газете THE Telegraph» (անգլերեն). Արխիվացված օրիգինալից 2012 թ․ մարտի 16-ին. Վերցված է 2012 թ․ հունվարի 18-ին.
  79. ↑ «Marathon What makes Gebrselassie great?» (անգլերեն). Universal Sports. Արխիվացված օրիգինալից 2012 թ․ մարտի 16-ին. Վերցված է 2011 թ․ հոկտեմբերի 28-ին.
  80. ↑ «My hero: Gebrsalassie on Nelson Mandela» (անգլերեն). Արխիվացված է օրիգինալից 2012 թ․ մարտի 16-ին. Վերցված է 2011 թ․ դեկտեմբերի 27-ին.
  81. ↑ «Nelson Mandela Centre of Memory receives prominent visitors» (անգլերեն). Արխիվացված է օրիգինալից 2016 թ․ հոկտեմբերի 27-ին. Վերցված է 2011 թ․ դեկտեմբերի 27-ին.
  82. ↑ «The telegraph — Born to run: Haile Gebrselassie interview» (անգլերեն). Արխիվացված օրիգինալից 2012 թ․ մարտի 16-ին. Վերցված է 2012 թ․ հունվարի 18-ին.
  83. ↑ «The Olympic flag is carried during the Opening Ceremony of the 2012 Olympic Summer Games» (անգլերեն). Արխիվացված է օրիգինալից 2013 թ․ փետրվարի 2-ին. Վերցված է 2013 թ․ հունվարի 31-ին.
  84. ↑ «Список мировых рекордов Хайле Гебреселассие» (անգլերեն). Վերցված է 2012 թ․ հունվարի 5-ին.(չաշխատող հղում)
  85. ↑ «Dé nieuwssite over Hardlopen. Hardlopen begint op hardloopnieuws.nl». Արխիվացված օրիգինալից 2012 թ․ մարտի 16-ին. Վերցված է 2012 թ․ հունվարի 6-ին.
  86. ↑ «worldmarathonmajors» (անգլերեն). Արխիվացված է օրիգինալից 2012 թ․ մարտի 16-ին. Վերցված է 2011 թ․ նոյեմբերի 5-ին.
  87. ↑ «Профиль атлета на сайте marathoninfo» (Fracis). Արխիվացված օրիգինալից 2012 թ․ մարտի 16-ին. Վերցված է 2011 թ․ հոկտեմբերի 28-ին.{{cite web}}: CS1 սպաս․ չճանաչված լեզու (link)
  88. ↑ «Профиль атлета на сайте ИААФ» (անգլերեն). IAAF. Արխիվացված օրիգինալից 2012 թ․ մարտի 16-ին. Վերցված է 2012 թ․ հունվարի 5-ին.
Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Հայլե Գեբրեսելասիե» հոդվածին։
Թեմատիկ կայքեր
Բառարաններ և հանրագիտարաններ
Ստացված է «https://hy.wikipedia.org/w/index.php?title=Հայլե_Գեբրեսելասիե&oldid=9948540» էջից