Ժան Արպ

Ժան Արպ; ֆր.՝ Jean Arp
Կեղծանուն	Arp, Hans Peter Wilhelm և Arp, Hans Jean
Ծնվել է	սեպտեմբերի 16, 1886[…]
Ծննդավայր	Ստրասբուրգ
Վախճանվել է	հունիսի 7, 1966[…] (79 տարեկան)
Մահվան վայր	Բազել, Շվեյցարիա
Քաղաքացիություն	Ֆրանսիա և Գերմանիա
Կրթություն	Ժյուլիանի ակադեմիա
Մասնագիտություն	նկարիչ, քանդակագործ, բանաստեղծ, գրող, դիզայներ, լուսանկարիչ, ակնագործ և գծանկարիչ
Ոճ	դադաիզմ, Դե ստիլ և սյուրռեալիզմ
Ժանր	աբստրակցիոնիզմ և նատյուրմորտ
Ուշագրավ աշխատանքներ	Evocation of a Form: Human, Lunar, Spectral? և Tabarna?
Պարգևներ	, և
Անդամակցություն	Լեզվի և պոեզիայի գերմանական ակադեմիա և ԱՄՆ աբստրակտ նկարիչներ
Ամուսին	Սոֆի Թոյբեր-Արպ և Marguerite Arp?
Ազգականներ	Ուդո Յուրգենս
	Hans Arp Վիքիպահեստում

Ժան Արպ (Հանս Արպ, ֆր.՝ Jean Arp, գերմ.՝ Hans Arp, սեպտեմբերի 16, 1886(1886-09-16)^[3]^[4]^[5]^[…], Ստրասբուրգ^[6]^[7]^[8] - հունիսի 7, 1966(1966-06-07)^[3]^[9]^[4]^[…], Բազել, Շվեյցարիա^[6]^[7]), գերմանացի և ֆրանսիացի պոետ, նկարիչ, քանդակագործ։

Կենսագրություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Հայրը գերմանացի էր Քիլ քաղաքից, մայրը` ծնունդով Էլզասից։ Արպը սովորել է Ստրասբուրգի արվեստների ու արհեստների դպրոցում, 1908 թվականին` Փարիզի Ժուլիանի ակադեմիայում։ 1912 թվականին Մյունխենում ծանոթացել է Կանդինսկու հետ, աշխատել է էքսպրեսիոնիստների «Կապույտ հեծյալ» ալմանախում։ Սկսել է տպագրվել որպես բանաստեղծ։ 1914 թվականին Քյոլնում ծանոթացել է Մաքս Էռնստի հետ, նույն տարում Փարիզում հանդիպել է Ապոլիների, Պիկասոյի, Մոդիլիանիի, Սոնյա և Ռոբեր Դելոնեներին։ 1915 թվականին Ցյուրիխում դարձել է դադաիզմի հիմնադիրներից մեկը։ Պատկերազարդել է Տրիստան Տցարայի, Պերե Բենջամենի, Ռիխարդ Խյուլզենբեկի գրքերը։ 1917 թվականին սկսել է զբաղվել քանդակագործությամբ։ 1920 թվականին Բեռլինում ծանոթանում է Լիսիցկիի և Կուրտ Շվիտերսի հետ։ 1924 թվականին տեղափոխվում է Փարիզ, ծանոթանում է Մոնդրիանի հետ։ Միացել է սյուրռեալիստների խմբին, մոտ էր աբստրակցիոնիզմին։ 1925 թվականին կնոջ` նկարչուհի Սոֆի Տոյբերի հետ, հաստատվում է Կլամար քաղաքում, Մյոդոնի անտառների սահմանին, Փարիզից դեպի հարավ-արևմուտք։ Գրել է Հանս Ռիխտերի «Օրն ինչպես օր» ֆիլմի սցենարը (1929 թվականին դերերից մեկում խաղում էր Ս. Էյզենշտեյնը)։ 1940-1946 թվականներին, փրկվելով հիտլերականներից, ապրել էր Շվեցարիայում, հետո` նորից Կլամարում։ 1959 թվականին հաստատվել է Սոլդունոյում, Լոկարնոյի մոտ։

Ժառանգություն և ճանաչում[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

1954 թվականին Վենետիկի Բիենալեյում ստանում է քանդակագործության գլխավոր մրցանակը, 1959 թվականին` Պատվո լեգեոնի շքանշան։ 1961 թվականին դարձել է գրականության և արվեստի շքանշանակիր։ 1963 թվականին Արպն արժանացել է Ֆրանսիայի Արվեստի ազգային մեծ մրցանակին, 1964 թվականին արժանացել է Հյուսիսային Ռեյնի հողերի նկարչական մեծ մրցանակի, 1965 թվականին Իտալիայի մշակույթի նախարարության կողմից պարգևատրվել է ոսկե մեդալով, Համբուրգի համալսարանի Գյոթեի անվան մրցանակով։ Արպի ստեղծագործությունների ամենախոշոր հավաքածուն գտնվում է Ստրասբուրգում Նոր և Ժամանակակից արվեստի թանգարանում, որի դիմաց գտնվող հրապարակը նկարչի անունն է կրում։ Նրա անունով է կոչվում Կլամարի մշակութային կենտրոնը, ինչպես նաև` մեկ փողոց Փարիզի 13-րդ շրջանում։ 1979 թվականից Կլամարում գործում է Արպի հիմնադրամը (2004 թ. այն ստացել է ազգային թանգարանի կարգավիճակ)։

«Ամպերի հովիվը», Վենեսուելայի համալսարան, Կարակաս

Աշխատանքներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Ցուցահանդեսային կատալոգներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Hans Arp 1886—1986. Rolandseck: Stiftung Hans Arp und Sophie Taeuber-Arp; Stiftung Bahnhof Rolandseck, 1986
Hans Arp (1886—1966) zum 100. Geburtstag. Zürich: Kunsthaus Zürich, 1986.
Hans Arp 1886—1966: Druckgrafik. München: Edition e, 1986
Hans Arp, Sophie Taeuber-Arp. Ostfildern-Ruit: G. Hatje, 1996
Hans Arp 1886—1966. Berlin: Kulturstiftung der Länder, 1997
Hans Arp, Worte Ania Harms (Hrsg.). Oberursel: A. Harms, 2002
Schwitters — Arp/ Hrsg. Hartwig Fischer. Ostfildern-Ruit: Hatje Cantz, 2004
Hans Arp, Göttinnen umgeben von ihren Rosen und Schlangen/ Ania Harms (Hrsg.). Oberursel: A. Harms, 2005
Hans Arp, Singendes Blau/ Ania Harms (Hrsg.). Oberursel: A. Harms, 2006

Գրական ստեղծագործություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Gesammelte Gedichte. Bd.1-3. — Zurich; Wiesbaden, 1966—1984.
Arp on Arp: poems, essays, memories. — New York: Viking Press, 1972.
Sable de lune: poèmes choisis. — Paris: Arfuyen, 2005.
Բանաստեղծություններ, թարգմ. Վ. Կուպրանով
Բանաստեղծություններ, թարգմ. Վ. Միկուշևիչ, Հանս Արպ. Քանդակագործություն, գրաֆիկա
Անանուն գազան. թարգմ. Ս. Դուբին, Անդրեյ Բրետոն
Ամպերի պոմպ. թարգմ. Վ. Պարնախ
Ֆրանսիական սյուրեալիզմի պոեզիա

Գրականություն բանաստեղծի և նկարչի մասին[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Last R.W. Hans Arp: the poet of Dadaism. — London: Wolff, 1969.
Poley St. Hans Arp: die Formensprache im plastischen Werk. — Stuttgart: G. Hatje, 1978.
Fauchereau S. Arp. — New York: Rizzoli, 1988.
Rossi P.L. Hans Arp. — Paris: Virgile, 2006.

Ծանոթագրություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

↑ Dictionnaire culturel de Strasbourg (ֆր.): 1880-1930 / R. Recht, J. Richez, I. Laboulais — Strasbourg: Presses universitaires de Strasbourg, 2017. — P. 597. — ISBN 978-2-86820-988-7
↑ ^2,0 ^2,1 https://mix-n-match.toolforge.org/#/entry/115928159
↑ ^3,0 ^3,1 ^3,2 ^3,3 ^3,4 Bibliothèque nationale de France data.bnf.fr (ֆր.): տվյալների բաց շտեմարան — 2011.
↑ ^4,0 ^4,1 ^4,2 ^4,3 ^4,4 Jean Arp (դան.)
↑ ^5,0 ^5,1 Hans later Jean Arp // Benezit Dictionary of Artists — OUP, 2018. — ISBN 978-0-19-977378-7 — doi:10.1093/BENZ/9780199773787.ARTICLE.B00007478
↑ ^6,0 ^6,1 ^6,2 ^6,3 ^6,4 ^6,5 https://hedendaagsesieraden.nl/2020/12/13/hans-arp/
↑ ^7,0 ^7,1 ^7,2 ^7,3 ^7,4 ^7,5 Stroeh G. Arp, Hans // Grove Art Online / J. Turner — [Oxford, England], Houndmills, Basingstoke, England, New York: OUP, 2017. — ISBN 978-1-884446-05-4 — doi:10.1093/GAO/9781884446054.ARTICLE.T004219
↑ ^8,0 ^8,1 ^8,2 https://zkm.de/en/person/hans-arp
↑ ^9,0 ^9,1 ^9,2 Hans Arp (նիդերլ.)
↑ Ժամանակակից արվեստի թանգարանի առցանց հավաքածու
↑ ^11,0 ^11,1 SIKART — 2006.
↑ ^12,0 ^12,1 ^12,2 ^12,3 ^12,4 RKDartists (նիդերլ.)
↑ http://americanabstractartists.org/current-members/past/

Արտաքին հղումներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Կենսագրություն Archived 2009-11-30 at the Wayback Machine. (գերմ.)
Արպի հիմնադրամի կայք (ֆր.)
Էջը Кругосвет հանրագիտարանում
Астрид фон Астен. «Արպի արվեստը».

[_b7753cbb095e1637-1] Dictionnaire culturel de Strasbourg (ֆր.): 1880-1930 / R. Recht, J. Richez, I. Laboulais — Strasbourg: Presses universitaires de Strasbourg, 2017. — P. 597. — ISBN 978-2-86820-988-7

[_3c37cf5bc740047f-2] 2,0 ^2,1 https://mix-n-match.toolforge.org/#/entry/115928159

[_77f3bb8a31ee7090-3] 3,0 ^3,1 ^3,2 ^3,3 ^3,4 Bibliothèque nationale de France data.bnf.fr (ֆր.): տվյալների բաց շտեմարան — 2011.

[_4e58fab873dea25f-4] 4,0 ^4,1 ^4,2 ^4,3 ^4,4 Jean Arp (դան.)

[_dbcb1d670629a877-5] 5,0 ^5,1 Hans later Jean Arp // Benezit Dictionary of Artists — OUP, 2018. — ISBN 978-0-19-977378-7 — doi:10.1093/BENZ/9780199773787.ARTICLE.B00007478

[_6a5640533e7f68df-6] 6,0 ^6,1 ^6,2 ^6,3 ^6,4 ^6,5 https://hedendaagsesieraden.nl/2020/12/13/hans-arp/

[_962e64c8bcf66915-7] 7,0 ^7,1 ^7,2 ^7,3 ^7,4 ^7,5 Stroeh G. Arp, Hans // Grove Art Online / J. Turner — [Oxford, England], Houndmills, Basingstoke, England, New York: OUP, 2017. — ISBN 978-1-884446-05-4 — doi:10.1093/GAO/9781884446054.ARTICLE.T004219

[_6e211c41a84542af-8] 8,0 ^8,1 ^8,2 https://zkm.de/en/person/hans-arp

[_b470670f71fe501c-9] 9,0 ^9,1 ^9,2 Hans Arp (նիդերլ.)

[_5056e85b5fed8485-10] Ժամանակակից արվեստի թանգարանի առցանց հավաքածու

[_a690ced4ce9de687-11] 11,0 ^11,1 SIKART — 2006.

[_a2142c8b5a775208-12] 12,0 ^12,1 ^12,2 ^12,3 ^12,4 RKDartists (նիդերլ.)

[_cca2660c44324833-13] ttp://americanabstractartists.org/current-members/past/

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]