Ժան Արպ

Ժան Արպ ֆր.՝ Jean Arp
Կեղծանուն	Arp, Hans Peter Wilhelm և Arp, Hans Jean
Ծնվել է	սեպտեմբերի 16, 1886(1886-09-16)[…]
Ծննդավայր	Ստրասբուրգ
Վախճանվել է	հունիսի 7, 1966(1966-06-07)[…] (79 տարեկան)
Մահվան վայր	Բազել, Շվեյցարիա
Քաղաքացիություն	Ֆրանսիա և  Գերմանիա
Մասնագիտություն	նկարիչ, քանդակագործ, բանաստեղծ, գրող, դիզայներ, լուսանկարիչ, ակնագործ և գծանկարիչ
Ոճ	դադաիզմ, Դե ստիլ և սյուրռեալիզմ
Ժանր	աբստրակցիոնիզմ և նատյուրմորտ
Ուշագրավ աշխատանքներ	Evocation of a Form: Human, Lunar, Spectral? և Tabarna?
Պարգևներ	և
Անդամակցություն	Լեզվի և պոեզիայի գերմանական ակադեմիա և ԱՄՆ աբստրակտ նկարիչներ
Ամուսին	Սոֆի Թոյբեր-Արպ և Marguerite Arp?
Ազգականներ	Ուդո Յուրգենս
Hans Arp Վիքիպահեստում

Ժան Արպ (Հանս Արպ, ֆր.՝ Jean Arp, գերմ.՝ Hans Arp, սեպտեմբերի 16, 1886(1886-09-16)^[…], Ստրասբուրգ - հունիսի 7, 1966(1966-06-07)^[…], Բազել, Շվեյցարիա), գերմանացի և ֆրանսիացի պոետ, նկարիչ, քանդակագործ։

Կենսագրություն

Հայրը գերմանացի էր Քիլ քաղաքից, մայրը` ծնունդով Էլզասից։ Արպը սովորել է Ստրասբուրգի արվեստների ու արհեստների դպրոցում, 1908 թվականին՝ Փարիզի Ժուլիանի ակադեմիայում։ 1912 թվականին Մյունխենում ծանոթացել է Կանդինսկու հետ, աշխատել է էքսպրեսիոնիստների «Կապույտ հեծյալ» ալմանախում։ Սկսել է տպագրվել որպես բանաստեղծ։ 1914 թվականին Քյոլնում ծանոթացել է Մաքս Էռնստի հետ, նույն տարում Փարիզում հանդիպել է Ապոլիների, Պիկասոյի, Մոդիլիանիի, Սոնյա և Ռոբեր Դելոնեներին։ 1915 թվականին Ցյուրիխում դարձել է դադաիզմի հիմնադիրներից մեկը։ Պատկերազարդել է Տրիստան Տցարայի, Պերե Բենջամենի, Ռիխարդ Խյուլզենբեկի գրքերը։ 1917 թվականին սկսել է զբաղվել քանդակագործությամբ։ 1920 թվականին Բեռլինում ծանոթանում է Լիսիցկիի և Կուրտ Շվիտերսի հետ։ 1924 թվականին տեղափոխվում է Փարիզ, ծանոթանում է Մոնդրիանի հետ։ Միացել է սյուրռեալիստների խմբին, մոտ էր աբստրակցիոնիզմին։ 1925 թվականին կնոջ` նկարչուհի Սոֆի Տոյբերի հետ, հաստատվում է Կլամար քաղաքում, Մյոդոնի անտառների սահմանին, Փարիզից դեպի հարավ-արևմուտք։ Գրել է Հանս Ռիխտերի «Օրն ինչպես օր» ֆիլմի սցենարը (1929 թվականին դերերից մեկում խաղում էր Ս. Էյզենշտեյնը)։ 1940-1946 թվականներին, փրկվելով հիտլերականներից, ապրել էր Շվեցարիայում, հետո` նորից Կլամարում։ 1959 թվականին հաստատվել է Սոլդունոյում, Լոկարնոյի մոտ։

Ժառանգություն և ճանաչում

1954 թվականին Վենետիկի Բիենալեյում ստանում է քանդակագործության գլխավոր մրցանակը, 1959 թվականին՝ Պատվո լեգեոնի շքանշան։ 1961 թվականին դարձել է գրականության և արվեստի շքանշանակիր։ 1963 թվականին Արպն արժանացել է Ֆրանսիայի Արվեստի ազգային մեծ մրցանակին, 1964 թվականին արժանացել է Հյուսիսային Ռեյնի հողերի նկարչական մեծ մրցանակի, 1965 թվականին Իտալիայի մշակույթի նախարարության կողմից պարգևատրվել է ոսկե մեդալով, Համբուրգի համալսարանի Գյոթեի անվան մրցանակով։ Արպի ստեղծագործությունների ամենախոշոր հավաքածուն գտնվում է Ստրասբուրգում Նոր և Ժամանակակից արվեստի թանգարանում, որի դիմաց գտնվող հրապարակը նկարչի անունն է կրում։ Նրա անունով է կոչվում Կլամարի մշակութային կենտրոնը, ինչպես նաև` մեկ փողոց Փարիզի 13-րդ շրջանում։ 1979 թվականից Կլամարում գործում է Արպի հիմնադրամը (2004 թ. այն ստացել է ազգային թանգարանի կարգավիճակ)։

«Ամպերի հովիվը», Վենեսուելայի համալսարան, Կարակաս

Աշխատանքներ

Ցուցահանդեսային կատալոգներ

• Hans Arp 1886—1986. Rolandseck: Stiftung Hans Arp und Sophie Taeuber-Arp; Stiftung Bahnhof Rolandseck, 1986
• Hans Arp (1886—1966) zum 100. Geburtstag. Zürich: Kunsthaus Zürich, 1986.
• Hans Arp 1886—1966: Druckgrafik. München: Edition e, 1986
• Hans Arp, Sophie Taeuber-Arp. Ostfildern-Ruit: G. Hatje, 1996
• Hans Arp 1886—1966. Berlin: Kulturstiftung der Länder, 1997
• Hans Arp, Worte Ania Harms (Hrsg.). Oberursel: A. Harms, 2002
• Schwitters — Arp/ Hrsg. Hartwig Fischer. Ostfildern-Ruit: Hatje Cantz, 2004
• Hans Arp, Göttinnen umgeben von ihren Rosen und Schlangen/ Ania Harms (Hrsg.). Oberursel: A. Harms, 2005
• Hans Arp, Singendes Blau/ Ania Harms (Hrsg.). Oberursel: A. Harms, 2006

Գրական ստեղծագործություններ

• Gesammelte Gedichte. Bd.1-3. — Zurich; Wiesbaden, 1966—1984.
• Arp on Arp: poems, essays, memories. — New York: Viking Press, 1972.
• Sable de lune: poèmes choisis. — Paris: Arfuyen, 2005.
• Բանաստեղծություններ, թարգմ. Վ. Կուպրանով
• Բանաստեղծություններ, թարգմ. Վ. Միկուշևիչ, Հանս Արպ. Քանդակագործություն, գրաֆիկա
• Անանուն գազան. թարգմ. Ս. Դուբին, Անդրեյ Բրետոն
• Ամպերի պոմպ. թարգմ. Վ. Պարնախ
• Ֆրանսիական սյուրեալիզմի պոեզիա

Գրականություն բանաստեղծի և նկարչի մասին

• Last R.W. Hans Arp: the poet of Dadaism. — London: Wolff, 1969.
• Poley St. Hans Arp: die Formensprache im plastischen Werk. — Stuttgart: G. Hatje, 1978.
• Fauchereau S. Arp. — New York: Rizzoli, 1988.
• Rossi P.L. Hans Arp. — Paris: Virgile, 2006.

Արտաքին հղումներ

Ժան Արպ էջը Վիքիպահեստում

• Կենսագրություն Արխիվացված 2009-11-30 Wayback Machine (գերմ.)
• Արպի հիմնադրամի կայք (ֆր.)
• Էջը Кругосвет հանրագիտարանում
• Астрид фон Астен. «Արպի արվեստը».

Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Ժան Արպ» հոդվածին։