Աստծո սեր

Վիքիպեդիայից՝ ազատ հանրագիտարանից
Հայր Աստված, հեղինակ՝ Չիմա դե Կոնելյանո, մոտավորապես 1510-1517 թվականներ

Աստծո սեր (անգլ.՝ Love of God), արտահայտություն, որը կարող է նշանակել կա՛մ սեր Աստծո հանդեպ, կա՛մ սեր Աստծո կողմից։ Աստծո հանդեպ սերը (philotheia) կապվում է աղոթքի և Աստծուն նվիրվածության հասկացությունների հետ[1]։

Հունարեն theophilia բառը նշանակում է «Աստծո սեր կամ բարեհաճություն»[2], իսկ theophilos բառը՝ «Աստծո ընկեր»՝ ի սկզբանե Աստծո կամ աստվածների կողմից սիրված լինելու իմաստով[3][4], սակայն մեր օրերում երբեմն հասկացվում է Աստծո հանդեպ սեր ցուցաբերելու իմաստով[5][6][7]։

Հունարեն agape տերմինը կիրառվում է և՛ մարդկանց՝ Աստծո հանդեպ ունեցած սիրո, և՛ Աստծո՝ մարդկանց հանդեպ ունեցած սիրո վերաբերյալ[8]։

Բահայի[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Բահայի ուսմունքների համաձայն՝ Աստծո սերը (philanthropia) մարդկության ստեղծման հիմնական պատճառն է և կյանքի առաջնային նպատակներից մեկը։ Այն մաքրագործում է մարդկային սրտերն ու դրա միջոցով մարդիկ վերափոխվում և անձնազոհ են դառնում, քանի որ արտացոլում են Աստծո հատկանիշներն ու որակները[9][10]։ Կրոնի հիմնադրի որդին՝ Աբդուլ Բահան, գրել է․ «Չկա ավելի մեծ կամ ավելի օրհնված բան, քան Աստծո սերը։ Այն ապաքինում է տալիս հիվանդներին, բալասան՝ վիրավորներին, ուրախություն և մխիթարություն ամբողջ աշխարհին, և միայն դրա միջոցով մարդ կարող է հասնել Հավերժական կյանքին։ Բոլոր կրոնների էությունն Աստծո սերն է, և այն բոլոր սուրբ ուսմունքների հիմքն է»[11]։

Քրիստոնեություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Հին Կտակարանում Աստծո սերը՝ որպես բազմաթիվ օրինակներում հանդիպող հայեցակարգ, նկարագրելու համար օգտագործված է հարուստ բառապաշար[12]։ Տերն իր սերն արտահայտում է Երեմիա մարգարեի միջոցով և ասում․ «Ես ձեզ հավիտենական սիրով եմ սիրել, ես ձեզ ստեղծել եմ սիրառատ բարությամբ» (Երեմիա 31։2)[13]։ Սակայն Հին Կտակարանի՝ Աստծո սիրո մեկնությունը որոշ խնդիրներ է ստեղծել ժամանակակից գիտնականների համար[14]։ Աստծո սիրո մասին նշված է մի քանի տեքստում (օրինակ՝ Հոսեա 1–3, այնուհետև Էզեկիել 16 և Եսայի 62), սակայն հետևողական մեկնաբանություն տալու համար հղումները վերլուծելը դժվարություններ է հարուցել ու քննարկումների առարկա դարձել[14]։

Երրորդության ավետարանական աստվածայնության դպրոցի անվանի պրոֆեսորներից մեկը «Սիրո դժվարին վարդապետությունը»[փա՞ստ] աշխատության մեջ նշել է, որ և՛ Աստծո սերը, և՛ Աստծո բարկությունը Հին Կտակարանից տեղափոխվել են Նորը։ Նաև մի քանի մեկնությունների եզրափակիչ տողերում է շեշտվել սերը (Կորնթացիներ 16։22, Եփեսացիներ 6։24, Թեսաղոնիկեցիներ 3:5)։

Աստվածաշնչի ամենահիասքանչ խոստումներից շատերն ուղղված են նրանց, ովքեր սիրում են Աստծուն, մասնավորապես Հռոմեացիներ 8։28 (բոլոր բաները լավ են գործում նրանց համար, ովքեր սիրում են Աստծուն) և Երկրորդ օրենք 7։9 (Աստծուն սիրողներն օրհնվելու են հազար սերունդներով, մինչդեռ Հին Կտակարանում անեծքը տարածվում է մինչև 4-10 սերնդի վրա)։ Ջոնաթան Էդվարդսն իր «Մեծ զարթոնք» աշխատության 4-րդ հատորում նշել է, որ նրա գլխավոր պարտականությունն էր հարուցել Աստծո հանդեպ իր հավատավորների նվիրվածությունը[15]։

Նոր Կտակարանում հանդիպում են և՛ Աստծո սեր, և՛ Քրիստոսի սեր արտահայտությունները։ Հովհաննես 14։31 հատվածում Հիսուսն արտահայտել է իր սերը Հայր Աստծո նկատմամբ[16]․ սա Նոր Կտակարանի միակ հատվածն է, որտեղ ուղղակիորեն խոսվում է Հայր Աստծու նկատմամբ Հիսուսի սիրո մասին[16]։

Հունական բազմաստվածություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Բազմաստվածության մեջ այն, ինչը սիրում են աստվածները (τὸ θεοφιλές) համարվել է առաքինի և բարեպաշտ։ Հայտնի է Սոկրատեսի հարցն այն մասին, արդյոք դա նույնաբանություն չէ՞ (տես Էվտիֆրոնի դիլեմման)։

«Ֆիլոթեոս» և «թեոֆիլոս»[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Հունարեն «ֆիլոթեոս» նշանակում է «Աստծուն սիրող, բարեպաշտ», իսկ «փիլիսոփոս» նշանակում է «իմաստություն սիրող, իմաստասեր»։ Տիմոթեոս 3։4 հատվածում օգտագործված «ֆիլոթեոս» բառի հոգնակի տարբերակը վերաբերում է որոշ մարդկանց, որոնք φιλήδονοι μᾶλλον ἢ φιλόθεοι (ավելի շատ հաճույք են սիրում, քան Աստծուն)։ «Թեոֆիլոս» բառն օգտագործվել է որպես հատուկ անուն, այն որպես հասարակ գոյական կամ ածական հունարենում չի հանդիպում[17]․ դրա փոխարեն օգտագործվում է «թեոֆիլես» բառը, որը նշանակում է «Աստծուն սիրելի» կամ «Աստծուն սիրող»։

Սակայն Էրիկ Ֆյոգելինը «թեոֆիլոս» բառն օգտագործել է «Աստծո սիրահար» իմաստով։ «Phaedrus» աշխատության մեջ Պլատոնը Սոկրատեսին նկարագրել է տվել իրական մտածողի հատկությունները։ Երբ Ֆեդրուսը հարցնում է, թե ինչպես պետք է անվանել այդպիսի մարդուն, Սոկրատեսը, հետևելով Հերակլիտին, պատասխանում է, որ sophos՝ «նա, ով գիտի» տերմինը չափազանցված կլիներ․ այն պետք է վերաբերի միայն Աստծուն։ Կարելի է անվանել «փիլիսոփոս»՝ «իմաստության սիրահար»։ Այսպիսով, «փիլիսոփայության» դասական իմաստն ու փաստացի գիտելիքները վերապահված են Աստծուն, իսկ մահկանացուն կարող է միայն գիտելիքի սիրահար լինել, ոչ թե այն մեկը, որը տիրապետում է գիտելիքին։ Այլ կերպ ասած՝ Աստծուն ճանաչելուն վերաբերող գիտելիքի սիրահարը՝ «փիլիսոփոսը» դառնում է «թեոֆիլոս»՝ «Աստծուն սիրող»[18]։

Հինդուիզմ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Հինդուիզմում, ի հակադրություն kāma-ի, որը եսասիրական կամ զգայական սերն է, prema-ն վերաբերում է վերերկրային սիրուն։ Կարունան կարեկցանքն է և ողորմությունը, ինչը դրդում է մարդուն օգնել նվազեցնել ուրիշների տառապանքները։ Բհակտին սանսկրիտերեն արտահայտություն է, որը նշանակում է «սիրառատ նվիրվածություն գերագույն Աստծուն»։ Բհակտիով զբաղվող անձը կոչվում է բհակտա։ Հինդու գրողները, աստվածաբանները և փիլիսոփաները տարբերակել են բհակտիի ինը ձևեր, որոնք կարելի է գտնել 18 «կանոնիկ» պուրաններից ամենահայտնի՝ «Բհագավատա-պուրանում» և Թուլսիդասի ստեղծագործություններում։ «Նարադա Բհակտի Սուտրա» փիլիսոփայական աշխատության մեջ տարբերակվում են սիրո տասնմեկ դրսևորումներ։

Հինդուիզմում Յոգայի միստիկ ձևերից մեկում ընդգրկված է Իշվարապրանիդհանան՝ Աստծուն ինքնահանձնվելն ու նրա երկրպագությունը։

Բհակտի շարժումներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Կրիշնայի նվիրյալները երկրպագում են նրան ռասա կոչվող տարբեր հուզական վիճակներում։ Ձևավորվել են Կրիշնայի երկրպագության երկու խոշոր համակարգներ, որոնցից յուրաքանչյուրն ունի իր փիլիսոփայական կառուցվածքը։ Այդ համակարգերը կոչվում են aishwaryamaya bhakti և madhuryamaya bhakti, որոնցից առաջինը բացահայտվել է թագուհիների բնակավայրերում ու Կրիշնայի թագավորության մեջ Դվարակայում։ Madhuryamaya Bhakti-ն բացահայտվում է Բրաջի բնակատեղում։ Այսպիսով, Կրիշնային երկրպագում են տարբեր ձևերով՝ կախված նվիրյալի՝ Աստծո Գերագույն անհատականությանը որպես հոր, ընկերոջ, տիրոջ, սիրելիին երկրպագելու ճաշակից, որոնք բոլորը արտասովոր են։ Կրիշնան հայտնի է որպես Makhanchor կամ Կարագի գող։ Նա սիրում էր կարագ ուտել և իրենց փոքրիկ գյուղի՝ Գոկուլի սիրելին էր։ Վիշնուիզմը միաստվածության տեսակ է, որը երբեմն բնութագրվում է որպես «բազմանդամ միաստվածություն», որը ենթադրում է, որ կան մեկ բնօրինակ աստվածության շատ ձևեր, որը սահմանվում է որպես հավատ՝ տարբեր ձևեր ընդունող մեկ միասնական աստվածության հանդեպ։ Կրիշնայականության մեջ այս աստվածությունը Կրիշնան է, որին երբեմն վերաբերում են որպես մտերմիկ աստվածության, ի համեմատություն բազմաթիվ չորս-ձեռանի Վիշնուների[19]։ Դա կարող է վերաբերել արարչագործության հանդեպ Աստծո սիրո փոխկապակցված հասկացություններից որևէ մեկին, Աստծո հանդեպ արարածների սիրուն։

Իսլամ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Աստծո սերը, ինչպես նաև Աստծո վախը, Իսլամի երկու հիմնասյուներն են, որտեղ բարձրագույն հոգևոր նվաճում է համարվում Աստծո սերը։

Իսլամը, քրիստոնեության նման, Ասծո սիրո վերաբերյալ բազմաթիվ միստիցիզմեր ու ավանդույթներ ունի։

Աստվածային սիրո գաղափարը, որը պարսկերեն հնչում է որպես Ishq-e-Haqeeqi, մինչ օրս մշակում են շատ մեծ իսլամական սրբեր։ Որոշ սուֆիական գրողներ և բանաստեղծներ գուցե մարդկային սերն ընդունել են որպես աստվածային սերը սահմանելու փոխաբերություն, բայց հայտնի միստիկները բացատրում են հայեցակարգն իր ամբողջության մեջ ու բացահայտում դրա կոշտ իրականությունը։ 7-րդ դարի հանրահայտ միստիկ Ռաբիա Բասրին առաջին կինն էր, որը սահմանել է Աստվածային սիրո վարդապետությունը[20]։ Իսլամական սուֆիզմում «իշք» նշանակում է «սիրել Աստծուն անձնուրաց և անվերապահորեն»։ Ռումիի համար սուֆիզմն ինքը «իշք» է և ոչ թե ճգնության ուղի[21]։ Ըստ Սուլթան Բահուի՝ «իշք» նշանակում է ծառայել Աստծուն՝ նվիրելով նրան իր ամբողջ կյանքը և և դրա դիմաց ոչ մի վարձատրություն չխնդրելով։

Հուդայականություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Աստծո սերը համարվել է «Հուդայականության էությունը»՝ «Եվ դու կսիրես քո Տեր Աստծուն քո ամբողջ սրտով, քո ամբողջ հոգով և քո ամբողջ զորությամբ» (Երկրորդ օրենք 6։5)։

Այլ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Գյոթեն Աստծո սիրո զգացմունքն արտահայտել է աստվածատյացության զգացմունքի հետ համատեղ, իր «Գանիմեդես» և «Պրոմեթևս» երկու պոեմներում համապատասխանաբար։

Տես նաև[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Ծանոթագրություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

  1. ↑ Liddell and Scott: φιλοθεΐα
  2. ↑ Liddell and Scott: θεοφιλία
  3. ↑ Liddell and Scott: θεόφιλος (refers the reader to θεοφίλητος
  4. ↑ Liddell and Scott: θεοφίλητος
  5. ↑ Teofil Արխիվացված 2010-12-03 Wayback Machine
  6. ↑ Satran, Pamela Redmond; Rosenkrantz, Linda (2007 թ․ փետրվարի 20). The Baby Name Bible: The Ultimate Guide By America's Baby-Naming Experts (անգլերեն). Macmillan. ISBN 978-0-312-35220-2.
  7. ↑ Theophilos Արխիվացված 2011-07-07 Wayback Machine
  8. ↑ ἀγάπη, Liddell and Scott: Greek-English Lexicon, Oxford: Clarendon Press
  9. ↑ Smith, Peter (2000). «love». A Concise Encyclopedia of the Baháʼí Faith. Oxford: Oneworld Publications. էջեր 227–228. ISBN 1-85168-184-1 – via Internet Archive.
  10. ↑ Hatcher, William S.; Martin, J Douglas (1989). «God, His Manifestations, and Man». The Baháʼí Faith: The Emerging Global Religion. New York City: Harper (publisher)#Harper & Row (1962–1990)|Harper & Row. էջեր 100–101. ISBN 0-06-065441-4 – via Internet Archive.
  11. ↑ ʻAbdu'l-Bahá (1912). Paris Talks. Baháʼí Distribution Service (published 1995). էջեր 82–83. ISBN 1-870989-57-0.
  12. ↑ Theology of the Old Testament, Volume One by Walther Eichrodt 1961 0-664-22308-7 pages 250–251
  13. ↑ «God in Old Testament / God in New Testament». WELS Topical Q&A. Wisconsin Evangelical Lutheran Synod. Արխիվացված է օրիգինալից 2008 թ․ հունվարի 2-ին. Վերցված է 2015 թ․ հունվարի 29-ին.
  14. ↑ 14,0 14,1 Theologies in the Old Testament by Erhard Gerstenberger 2007 0-567-08812-X page 87
  15. ↑ Ward, Mark. «Edwards Quote Success! | By Faith We Understand». byfaithweunderstand.com (ամերիկյան անգլերեն). Վերցված է 2021 թ․ հունվարի 9-ին.
  16. ↑ 16,0 16,1 Preaching the Gospel of John: proclaiming the living Word by Lamar Williamson 2004 0-664-22533-0 page 192
  17. ↑ The word does not appear in the great Liddell-Scott-Jones Greek-English Lexicon
  18. ↑ Eric Voegelin, Science, Politics, and Gnosticism (ISI Books 1-932236-48-1), p. 41
  19. ↑ Scheweig, (2004) pp. 13–17
  20. ↑ Regunathan, Sudhamahi (2010 թ․ նոյեմբերի 29). «Rabia Basri and her Divine Love». New Age Islam.
  21. ↑ Seyed Ghahreman Safavi, Simon Weightman (2009 թ․ հոկտեմբեր). Rumi's Mystical Design: Reading the Mathnawi Book One. SUNY Press. ISBN 978-1-438-42796-6.

Գրականության ցանկ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

  • Nathan, Maungo (1898). Krishna and Krishnaism. S.K. Lahiri & Co.
  • Thomas Jay Oord Defining Love: A Philosophical, Scientific, and Theological Engagement Brazos Press, 2010. 1-58743-257-9.
  • Thomas Jay Oord The Nature of Love: A Theology Chalice Press, 2010. 978-0-8272-0828-5.
  • SCHWEIG, G.M. (2005). Dance of divine love: The Rasa Lila of Krishna from the Bhagavata Purana, India's classic sacred love story. Princeton University Press, Princeton, NJ; Oxford. 0-691-11446-3.
  • HAWLEY, John Stratton: Three Bhakti Voices. Mirabai, Surdas, and Kabir in Their Time and Ours. 2nd impression. Oxford 2006.
  • Bahá'u'lláh (1991) [1856–63]. The Seven Valleys and the Four Valleys. Wilmette, Illinois: US Baháʼí Publishing Trust. ISBN 0-87743-227-9.

Արտաքին հղումներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Վիքիքաղվածքն ունի քաղվածքների հավաքածու, որոնք վերաբերում են
Աստծո սեր հոդվածին
GND: 4125096-5 · Microsoft: 2776299749
Ստացված է «https://hy.wikipedia.org/w/index.php?title=Աստծո_սեր&oldid=9747784» էջից