Ալ-Ֆարաբի

Վիքիպեդիայից՝ ազատ հանրագիտարանից
Ալ-Ֆարաբի
պարս.՝ ابونصر محمد بن محمد فارابی
Ծնվել էմոտ 870[1][2]
Օտրար, Հարավ-Ղազախստանյան մարզ[3]
Մահացել էմոտ 950[1][2][4]
Դամասկոս, Աբասյան խալիֆայություն[5]
Քաղաքացիություն Աբասյան խալիֆայություն
Դավանանքիսլամ[4]
Մասնագիտությունփիլիսոփա, ֆիզիկոս և երաժշտության տեսաբան
Գործունեության ոլորտբնական պատմություն, մետաֆիզիկա, մաթեմատիկա, տրամաբանություն[6], աստղագիտություն, բժշկություն և բարոյագիտություն
Տիրապետում է լեզուներինարաբերեն[7][8], պարսկերեն և սողդերեն
Հայտնի աշակերտներYahya ibn Adi?[9]
Ազդվել էԱրիստոտել[8], Պլատոն[10] և Պլոտինոս[11]
 Al-Farabi Վիքիպահեստում

Ալ-Ֆարաբի (ամբողջական անունը՝ արաբ․՝ أبو نصر محمد الفارابي‎‎ / Abū Naṣr Muḥammad ibn Muḥammad Fārābī;[12] ալ-Ֆարաբի Աբու Նասր իբն Մուհամմադ, մոտ 870[1][2], Օտրար, Հարավ-Ղազախստանյան մարզ[3] - մոտ 950[1][2][4], Դամասկոս, Աբասյան խալիֆայություն[5]), փիլիսոփա, հանրագիտակ մտածող, արևելյան արիստոտելականության խոշորագույն ներկայացուցիչներից։

Մեկնել է Արիստոտելի և Պլատոնի երկերը։ Ստացել է «Երկրորդ ուսուցիչ» (այսինքն՝ Արիստոտելից հետո երկրորդ) պատվանունը։ Ծնվել է Ֆարաբ քաղաքում (Էյիրդարյայի ափին)։ Միահյուսելով արիստոտելականությունն ու Էմանացիայի (արտազեղման) մասին նեոպլատոնական ուսմունքը և հիմնվելով իսլամի դոգմաների վրա՝ Ֆարաբին ստեղծել է փիլիսոփայական կուռ և ինքնուրույն համակարգ։

Ֆարաբիի բարոյագիտական իդեալը իմացություն ձեռք բերելը և բարոյական կատարելության հասնելն Է։ Անձնավորության ներդաշնակ զարգացման հիմքը ինտելեկտուալ և բարոյական արժեքների միասնությունն Է։ Մարդուն տիեզերքի հետ հարաբերակցելու իր ձգտումը Ֆարաբին հիմնավորել է միկրոկոսմոսի (մարդ) և մակրոկոսմոսի (տիեզերք) կառուցվածքային նույնացման միջոցով։ Առաջինը մուսուլմանական աշխարհում Ֆարաբին փորձել է փիլիոսոփայության օգնությամբ իմաստավորել ֆեոդ, հասարակության քաղ․ և բարոյական վիճակը։

Ֆարաբիի հայացքները մեծապես ազդել են Աբու Ալի իբն Սինայի, Իբն Բաջայի, Իբն Ռուշդի, ինչպես նաև միջնադարյան Արևմտյան Եվրոպայի գիտության և փիլիսոփայության վրա։

Երկեր[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

  • Философские трактаты, Алма-Ата, 1970;
  • Математические трактаты, Алма-Ата, 1972;
  • Социально-этические трактаты, Алма-Ата, 1973;
  • Логические трактаты, Алма-Ата, 1975;
  • О разуме и науке, Алма-Ата, 1975․

Ծանոթագրություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

  1. 1,0 1,1 1,2 1,3 1,4 Encyclopædia Britannica
  2. 2,0 2,1 2,2 2,3 2,4 الفارابي (unspecified title) (արաբ.) / ع. ب. مخلوفدار النشر سوي, 2007. — P. 9. — 239 p. — ISBN 978-2-02-048161-8
  3. 3,0 3,1 3,2 Badawi A. R. Histoire de la philosophie en Islam (ֆր.) // Études de Philosophie MédiévaleParis: Librairie philosophique J. Vrin, 1972. — Vol. 60. — P. 478. — 886 p. — ISSN 0249-7921
  4. 4,0 4,1 4,2 4,3 Corbin H. Histoire de la philosophie islamique (ֆր.) — 1964. — P. 223.
  5. 5,0 5,1 5,2 Badawi A. R. Histoire de la philosophie en Islam (ֆր.) // Études de Philosophie MédiévaleParis: Librairie philosophique J. Vrin, 1972. — Vol. 60. — P. 481. — 886 p. — ISSN 0249-7921
  6. Badawi A. R. Histoire de la philosophie en Islam (ֆր.) // Études de Philosophie MédiévaleParis: Librairie philosophique J. Vrin, 1972. — Vol. 60. — P. 484. — 886 p. — ISSN 0249-7921
  7. Bibliothèque nationale de France data.bnf.fr (ֆր.): տվյալների բաց շտեմարան — 2011.
  8. 8,0 8,1 Badawi A. R. Histoire de la philosophie en Islam (ֆր.) // Études de Philosophie MédiévaleParis: Librairie philosophique J. Vrin, 1972. — Vol. 60. — P. 479. — 886 p. — ISSN 0249-7921
  9. الفارابي (unspecified title) (արաբ.) / ع. ب. مخلوفدار النشر سوي, 2007. — P. 15. — 239 p. — ISBN 978-2-02-048161-8
  10. الفارابي (unspecified title) (արաբ.) / ع. ب. مخلوفدار النشر سوي, 2007. — P. 11. — 239 p. — ISBN 978-2-02-048161-8
  11. Badawi A. R. Histoire de la philosophie en Islam (ֆր.) // Études de Philosophie MédiévaleParis: Librairie philosophique J. Vrin, 1972. — Vol. 60. — P. 541—543. — 886 p. — ISSN 0249-7921
  12. Gutas, Dimitri. «Farabi». Encyclopædia Iranica. Վերցված է 2010 թ․ ապրիլի 4-ին.

Գրականություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

  • Гафуров Б․ Г․, Касымжанов А․ X․, Аль-Фараби в истории культуры, М․, 1975;
  • Аль-Фараби․ Научное творчество, Сб․ ст․, М․, 1975; Rescher N․,
  • Al-Farabi․ An Annotated Bibliography, Pittsburg, 1962
Այս հոդվածի կամ նրա բաժնի որոշակի հատվածի սկզբնական կամ ներկայիս տարբերակը վերցված է Քրիեյթիվ Քոմմոնս Նշում–Համանման տարածում 3.0 (Creative Commons BY-SA 3.0) ազատ թույլատրագրով թողարկված Հայկական սովետական հանրագիտարանից։