Արա Սարգսյանի դիմաքանդակներ
Դիմաքանդակի ժանրը Արա Սարգսյանի ստեղծագործործություններում առանձնակի տեղ է գրավում։ Քանդակագործը ստեղծագործական կյանքի ընթացքում ավելի քան 50 կերպար է կերտել այս ժանրում։
Պատմություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Արա Սարգսյանը դիմաքանդակ ստեղծելու առաջին քայլերն սկսել է 1926 թվականին՝ ձեռնարկելով Ալեքսանդր Մյասնիկյանի դիմաքանդակի ստեղծումը[1]։ Դրան հաջորդել են հայ արվեստագետներ Հրաչյա Աճառյանի, Վահան Թոթովենցի, Հայկ Գյուլիքևխյանի, Մհեր Աբեղյանի (1926), Թորոս Թորամանյանի, Մարիամ Ասլամազյանի (1927) դիմաքանդակները[2]։
1932-1941 թվականներին Արա Սարգսյանն ակտիվ զբաղվել է դիմաքանդակագործությամբ և ստեղծել հայկական մշակույթի գործիչների մի ստվար քանդակաշար՝ Միքայել Նալբանդյան, Հակոբ Պարոնյան, Գաբրիել Սունդուկյան, Ալեքսանդր Մելիք-Փաշայան, Նիկողայոս Տիգրանյան, Հասմիկ, Ամո Խարազյան[2]։
Երկրորդ համաշխարհային պատերազմի տարիներին Արա Սարգսյանը նախագծել և ստեղծել է դիմաքանդակների երկու շարք՝ «Հայ ժողովրդի հերոս զավակներ» և «Հայ ժողովրդի անվանի մարդիկ»[1]։ Առաջին շարքում տեղ են գտել Նելսոն Ստեփանյանի, Ղուկաս Մադոյանի, Ասքանազ Կարապետյանի, Սարգիս Մարտիրոսյանի, Արամ Միրզոյանի, Հրաչյա Հովհաննիսյանի դիմաքանդակները[2]։ Այս շարքում Արա Սարգսյանն առաջին պլան է մղել անձի որևէ կարևոր հատկանիշ՝ այն դարձնելով կերպարի կառուցման առանցքը։ Որոշ հերոսներ Արա Սարգսյանի մոտ չափված ու ձևված, բարդ կշռադատումների ընդունակ անձինք են, ոմանց մոտ ընդգծված է տաքարյունությունն ու անհանգիստ ոգին, որոշ դիմաքանդակներում էլ երևում է հերոսի՝ պատերազմի թոհուբոհի միջով անցած, բայց անկոտրում կենսախնդությունը։ Երկրորդ շարքում հայ մտավորականների կիսանդրիներ են, որոնցից երեքը՝ Վաղարշ Վաղարշյանի, Նաիրի Զարյանի և Ալեքսեյ Ջիվելեգովի դիմաքանդակները հիմքեր ունեն դասվելու հայ քանդակագործության դիմաքանդակի լավագույն նմուշների շարքում[1]։
Հետպատերազմյան տարիներին Արա Սարգսյանն իր ստեղծած դիմաքանդակներից շատերը տեղափոխել է ավելի կայուն նյութերի՝ քարի և բրոնզի վրա։ Քանդակագործը նաև վերադարձել է նախկինում ստեղծած կերպարներին, որոնցից է Սուրեն Սպանդարյանի կիսանդրին[1]։
1950-ական թվականների երկրորդ կեսին Արա Սարգսյանը ստեղծել է դիմաքանդակների մի ստվար շարք, որտեղ ընդգրկվել են ինչպես մշակութային հայտնի գործիչներ, այնպես էլ աշխատավորներ։ 1954-1968 թվականներին քանդակագործը ստեղծել է մի շարք թատերական գործիչների դիմաքանդակներ՝ Վարդան Աճեմյան, Դավիթ Մալյան, Ժասմեն, Ավետ Ավետիսյան[1][2]։
Կյանքի վերջին տասնամյակում Արա Սարգսյանը ստեղծել է Վալերի Բրյուսովի, Արամ Տեր-Հովհաննիսյանի, Մարտին Մազմանյանի, Սամվել Մելիքսեթյանի, Մատվեյ Մանիզերի, Պարույր Սևակի, Րաֆֆու, Ալեքսանդր Սպենդիարյանի, Եղիշե Չարենցի դիմաքանդակները[1][2]։
Դիմաքանդակներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
| Վերնագիր | թվական | նյութ | Նկարագիր |
|---|---|---|---|
| Հակոբ Պարոնյան[3] | 1933 | բրոնզ | Արա Սարգսյանի և Հակոբ Կոջոյանի տուն-թանգարան |
| Մարիամ Ասլամազյան[4] | 1934 | բրոնզ | Հայաստանի ազգային պատկերասրահ |
| Թորոս Թորամանյան[5] | 1938 | հղկված բազալտ (1927 գիպս) | Հայաստանի ազգային պատկերասրահ |
| Արմենակ Ստեփանյան[6] | 1944 / 1984 | գիպս / բրոնզ | Արա Սարգսյանի և Հակոբ Կոջոյանի տուն-թանգարան |
| Նիկողայոս Տիգրանյան[7] | 1934 / 1940 | բրոնզ / փայտ | Հայաստանի ազգային պատկերասրահ |
| Ալեքսանդր Մելիք-Փաշայան[8] | 1941 / 1934 | փայտ / գիպս | Հայաստանի ազգային պատկերասրահ |
| Պետրոս Ադամյան[9] | 1941 | բրոնզ | Արա Սարգսյանի և Հակոբ Կոջոյանի տուն-թանգարան |
| Վաղարշ Վաղարշյան[10] | 1943 / 1948 | գիպս գունավոր / բրոնզ | Արա Սարգսյանի և Հակոբ Կոջոյանի տուն-թանգարան |
| Հովհաննես Զարդարյան[11] | 1943 / 1948 | գիպս /բրոնզ | Արա Սարգսյանի և Հակոբ Կոջոյանի տուն-թանգարան |
| Ալեքսեյ Ջիվելեգով[12] | 1949 | բրոնզ | Արա Սարգսյանի և Հակոբ Կոջոյանի տուն-թանգարան |
| Հակոբ Կոջոյան[13] | 1945 | բրոնզ | Արա Սարգսյանի և Հակոբ Կոջոյանի տուն-թանգարան |
| Նաիրի Զարյան[14] | 1944 | բրոնզ | Արա Սարգսյանի և Հակոբ Կոջոյանի տուն-թանգարան |
| Եվգենիյա Սարգսյան (Արա Սարգսյանի կինը)[15] | 1945 | բրոնզ | Արա Սարգսյանի և Հակոբ Կոջոյանի տուն-թանգարան |
| Փոքրիկ Արմիկ[16] | 1943 / 1949 | գիպս գունավոր / բրոնզ | Արա Սարգսյանի և Հակոբ Կոջոյանի տուն-թանգարան |
| Սուրեն Սպանդարյան[17] | 1947 | բրոնզ | Արա Սարգսյանի և Հակոբ Կոջոյանի տուն-թանգարան |
| Արամ Միրզոյան[18] | 1948 | բրոնզ | Արա Սարգսյանի և Հակոբ Կոջոյանի տուն-թանգարան |
| Ստեփան Շահումյան[19] | 1949 | բրոնզ | Արա Սարգսյանի և Հակոբ Կոջոյանի տուն-թանգարան |
| Ստեփան Շահումյան | 1950 | գունավորած գիպս | Հայաստանի ազգային պատկերասրահ |
| Զանգեզուրցի կին | 1949 | բրոնզ | Արա Սարգսյանի և Հակոբ Կոջոյանի տուն-թանգարան |
| Նելսոն Ստեփանյան[20] | 1950 | բրոնզ (պատվանդանը բազալտ | Երևանի մանկական այգի |
| Նելսոն Ստեփանյան | 1943 | բրոնզ | Արա Սարգսյանի և Հակոբ Կոջոյանի տուն-թանգարան |
| Վարդան Աճեմյան[21] | 1954 | բրոնզ | Արա Սարգսյանի և Հակոբ Կոջոյանի տուն-թանգարան (Տրետյակովյան պատկերասրահ Մոսկվա) |
| Ալեքսանդր Սպենդիարյան[22] | 1954 | գիպս գունավոր | Արա Սարգսյանի և Հակոբ Կոջոյանի տուն-թանգարան |
| Րաֆֆի | 1956 | գիպս գունավոր | Եղիշե Չարենցի անվան գրականության և արվեստի թանգարան |
| Րաֆֆի[23] | 1957 | բրոնզ | Արա Սարգսյանի և Հակոբ Կոջոյանի տուն-թանգարան |
| Ալեքսանդր Շիրվանզադե[24] | 1930 | գիպս գույն.1960 բազալտ | Հայաստանի ազգային պատկերասրահ |
| Եղիշե Չարենց[25] | 1956 | բրոնզ, գիպս գունավոր | Արա Սարգսյանի և Հակոբ Կոջոյանի տուն-թանգարան |
| Կարապետ Սիտալ[26] | 1957 | գիպս գունավոր / բրոնզ | Արա Սարգսյանի և Հակոբ Կոջոյանի տուն-թանգարան |
| Դավիթ Մալյան[27] | 1957 | բրոնզ, գիպս գունավոր | Արա Սարգսյանի և Հակոբ Կոջոյանի տուն-թանգարան |
| Ժասմեն[28] | 1958 | բրոնզ | Արա Սարգսյանի և Հակոբ Կոջոյանի տուն-թանգարան |
| Ժասմեն | 1958 | մարմար | Եղիշե Չարենցի անվան գրականության և արվեստի թանգարան |
| Ջութակահարուհի Կարինե[29] | 1962 | շամոտ | Արա Սարգսյանի և Հակոբ Կոջոյանի տուն-թանգարան |
| Արամ Տեր-Հովհաննիսյան[30] | 1961 | շամոտ | Արա Սարգսյանի և Հակոբ Կոջոյանի տուն-թանգարան |
| Արամ Տեր-Հովհաննիսյան | 1961 | բրոնզ | Գրականության և արվեստի թանգարան, Երևան |
| Ավետ Ավետիսյան[31] | 1958 / 1962 | գիպս / բազալտ | Արա Սարգսյանի և Հակոբ Կոջոյանի տուն-թանգարան |
| Մանասե Սևակ[32] | 1961 | բրոնզ | Արա Սարգսյանի և Հակոբ Կոջոյանի տուն-թանգարան |
| Վալերի Բրյուսով[33] | 1965 | բրոնզ, գրանիտ (պատվանդան) | Երևանի Վ. Բրյուսովի անվ. պետական լեզվաբանական համալսարանի գլխավոր մուտքի առջև |
| Վահան Թեքեյան | 1964 | գիպս գունավոր | Արա Սարգսյանի և Հակոբ Կոջոյանի տուն-թանգարան |
| Վահան Թեքեյան[34] | 1964 | բրոնզ | Թեքեյան մշակութային միություն (Բեյրութ) |
| Թաթուլ Ալթունյան[35] | 1964 / 1965 | գիպս / բրոնզ | Արա Սարգսյանի և Հակոբ Կոջոյանի տուն-թանգարան |
| Սամվել Մելիքսեթյան[36] | 1965 | բրոնզ | Արա Սարգսյանի և Հակոբ Կոջոյանի տուն-թանգարան |
| Միքայել Մազմանյան[37] | 1965 | բրոնզ, գիպս | Արա Սարգսյանի և Հակոբ Կոջոյանի տուն-թանգարան |
| Տիգրան Պետրոսյան | 1966 | բրոնզ | Տիգրան Պետրոսյանի անվան շախմատի տուն |
| Տիգրան Պետրոսյան[38] | 1966 | գիպս գունավոր | Արա Սարգսյանի և Հակոբ Կոջոյանի տուն-թանգարան |
| Հակոբ Սիրունի | 1966 | բրոնզ, գիպս գունավոր | Արա Սարգսյանի և Հակոբ Կոջոյանի տուն-թանգարան |
| Արտավազդ II[39] | 1967 | դրվագում | Եղիշե Չարենցի անվան գրականության և արվեստի թանգարան |
| Արտավազդ II | 1967 | գիպս | Արա Սարգսյանի և Հակոբ Կոջոյանի տուն-թանգարան |
| Ալեքսանդր Սարուխան[40] | 1968 | բրոնզ | Արա Սարգսյանի և Հակոբ Կոջոյանի տուն-թանգարան |
| Օնիկ Ավետիսյան[41] | 1968 | բրոնզ | Արա Սարգսյանի և Հակոբ Կոջոյանի տուն-թանգարան |
| Անտառի արքա[42] | 1967 | թրծած շամոտ | Դիլիջանում Աղասի Խանջյանի ամառանոցի մոտ |
| Հովհաննես Թումանյան | 1968 | մարմար | Արա Սարգսյանի և Հակոբ Կոջոյանի տուն-թանգարան |
Ծանոթագրություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
- ↑ 1,0 1,1 1,2 1,3 1,4 1,5 Վահան Հարությունյան, Արա Սարգսյան, Հայաստան հրատարակչություն, Երևան, 1975, էջեր 38։
- ↑ 2,0 2,1 2,2 2,3 2,4 Արա Սարգսյան, Բոսֆորի ափից մինչև անմահություն, ՎարդՀրատ ՍՊԸ, 2017։
- ↑ Հակոբ Պարոնյան
- ↑ Մարիամ Ասլամազյան
- ↑ Թորոս Թորամանյան
- ↑ Ստեփանյան(չաշխատող հղում)
- ↑ Նիկողայոս Տիգրանյան
- ↑ Ալեքսանդր Մելիք Փաշայան
- ↑ Պետրոս Ադամյան
- ↑ Վաղարշ Վաղարշյան
- ↑ Հովհաննես Զարդարյան
- ↑ Ալեքսեյ Ջիվելեգով
- ↑ Հակոբ Կոջոյան
- ↑ Նաիրի Զարյան
- ↑ Եվգենյա Սարգսյան
- ↑ Փոքրիկ Արմիկ
- ↑ Սուրեն Սպանդարյան
- ↑ Արամ Միրզոյան
- ↑ Ստեփան Շահումյան
- ↑ Նելսոն Ստեփանյան
- ↑ Վարդան Աճեմյան
- ↑ Ալեքսանդր Սպենդիարյան
- ↑ Րաֆֆի
- ↑ Ալեքսանդր Շիրվանզադե
- ↑ Եղիշե Չարենց
- ↑ Կարապետ Սիտալ
- ↑ Դավիթ Մալյան
- ↑ Ժասմեն
- ↑ Ջութակահարուհի Կարինե
- ↑ Արամ Տեր-Հովհաննիսյան
- ↑ Ավետ Ավետիսյան
- ↑ Մանասե Սևակ
- ↑ Վալերի Բրյուսով
- ↑ Վահան Թեքեյան
- ↑ Թաթուլ Ալթունյան
- ↑ Սամվել Մելիքսեթյան
- ↑ Միքայել Մազմանյան
- ↑ Տիգրան Պետրոսյան
- ↑ Արտավազդ II
- ↑ Ալեքսանդր Սարուխան
- ↑ Օնիկ Ավետիսյան
- ↑ Անտառի արքա
| |||||||||||||||||||||||||
