Հելենա Մոջեևսկա

Հելենա Մոջեևսկա; լեհ.՝ Helena Modrzejewska
Ծնվել է	հոկտեմբերի 12, 1840
Ծննդավայր	Կրակով, Կրակովի Հանրապետություն
Մահացել է	ապրիլի 8, 1909 (68 տարեկան)
Մահվան վայր	Նյուպորտ Բիչ, Օրինջ շրջան, Կալիֆոռնիա, ԱՄՆ
Գերեզման	Ռակովիցկի գերեզմանատուն
Քաղաքացիություն	ԱՄՆ, Լեհաստան և Ռուսական կայսրություն
Մասնագիտություն	դերասանուհի և թատրոնի դերասանուհի
Ամուսին(ներ)	Karol Bodzenta Chłapowski?
Երեխա(ներ)	Ռալֆ Մոջեևսկի

Հելենա Մոջեևսկա (լեհ.՝ Helena Modrzejewska, հոկտեմբերի 12, 1840(1840-10-12)^[1]^[2]^[3], Կրակով, Կրակովի Հանրապետություն^[4] - ապրիլի 8, 1909(1909-04-08)^[5]^[3], Նյուպորտ Բիչ, Օրինջ շրջան, Կալիֆոռնիա, ԱՄՆ), լեհ դերասանուհի։

1865 - 1869 թթ. հանդես է եկել Կրակովի, 1869 - 1876 թվականներին՝ Վարշավայի «Վելկի» և «Ռոզմաիտոստի» թատրոններում։ Հյուրախաղերով եղել է Մեծ Բրիտանիայում և ԱՄՆ-ում։ Մոջեևսկայի՝ բնականին մոտ խաղը լի էր ռոմանտիկական խանդավառությամբ։ Խաղացել է ողբերգական դերեր, լավագույններից են՝ Մարի Ստյուարտ (Սլովացկու «Մարի Ստյուարտ»), Ամալյա (Շիլլերի «Ավազակներ»), Ֆեդրա (Ռասինի «Ֆեդրա»), Աննա, լեդի Մակբեթ (Շեքսպիրի «Ռիչարդ III», «Մակբեթ»)։ Մոջեևսկան եղել է նաև Ս․ Վիսպյանսկու դրամաների լավագույն դերակատարուհիներից։

Կենսագրություն

Հելենա Մոջեևսկան ծնվել է Կրակովի Հանրապետությունում, 1840 թվականի հոկտեմբերի 12-ին^[7]^[8]։ Ծննդյան անունը գրանցվել է որպես Յադվիգա Բենդա, սակայն հետագայում մկրտվել է որպես Հելենա Օփիդ՝ իր կնքահոր ազգանունով^[7]։

Մոջեևսկայի ծագումը հայտնի չէ: Նրա մայրը՝ Յոզեֆա (Միսել) Բենդան, եղել է կրակովցի հարուստ վաճառական Շիմոն Բենդայի այրին^[9]։ Իր ինքնակենսագրության մեջ Մոջեևսկան պնդում է, որ իր հայրը Մայքլ Օպիդ անունով երաժիշտ էր^[10]։ Բենդա ընտանիքում իսկապես աշխատել է Միխալ Օփիդ անունով երաժշտության ուսուցիչ, որը հետագայում դարձել է Հելենայի կնքահայրը, սակայն Օփիդը չի ճանաչել Յոզեֆա Բենդայի երկու կրտսեր երեխաների հայրությունը^[9]։

Կան ապացույցներ ըստ որոնց Հելենան և նրա ավագ եղբայրը՝ Ադոլֆը ծնվել են Յոզեֆայի և հարուստ և ազդեցիկ լեհ ազնվական արքայազն Վլադիսլավ Հիերոնիմ Սանգուշկոյի սիրավեպի արդյունքում^[7]^[9]։ Հելենան ունեցել է կրտսեր քույր՝ Յոզեֆինան և մի քանի խորթ եղբայրներ Յոզեֆայի առաջին ամուսնությունից։ Հելենային և Յոզեֆինային հիմնականում մեծացրել է իրենց մորաքույր Թերեզան:

Մոջեևսկայի ինքնակենսագրության մեջ լուսաբանվել են նրա առաջին ամուսնության մանրամասները՝ նախկին խնամակալ Գուստավ Սիմայերի (լեհ.՝ Gustaw Zimajer) հետ։ Գուստավը եղել է դերասան և երկրորդ կարգի գավառական թատերախմբի ղեկավար^[11]։ Գուստավի հետ Մոջեևսկայի ամուսնության ամսաթիվն անորոշ է։ Տարիներ անց Մոջեևսկան պարզել է, որ նրանք օրինական ամուսնացած չեն եղել, քանի որ Գուստավը դեռևս ամուսնացած է եղել իր առաջին կնոջ հետ, երբ իրենք ամուսնացել են^[12]։ Զույգն ունեցել է երկու երեխա՝ որդին Ռուդոլֆը (հետագայում՝ Ռալֆ Մոջեևսկի) և դուստրը՝ Մարիլկան, որը մահացել է մանուկ հասակում^[13]։

Գուստավ Սիմայերն օգտագործել է «Գուստավ Մոջեևսկի» բեմական անունը^[14]։ 1861 թվականին բեմական դեբյուտը կատարելիս Հելենան ընտրել է այս անվան կանացի տարբերակը և հադես եկել որպես Հելենա Մոջեևսկա (Modrzejewska)^[15]։ Հետագայում, արտերկրում հանդես գալով, նա պարզեցրել է իր անունը «"Modjeska"», որն անգլախոս հանդիսատեսին ավելի հեշտ էր արտասանել^[16]։

Լեհական դերասանական կարիերայի սկզբում Մոջեևսկան խաղացել է Բոխնիայի, Նովի-Սոնչի, Պշեմիսլի, Ժեշուվի և Բերեժանիի բեմերում: 1862 թվականին առաջին անգամ հայտնվել է Լվովում՝ Յուլիուշ Սլովացկու «Բալադինա» դրամայում խաղալով «Սկիրկայի» դերը։ 1863 թվականից հանդես է եկել Իվանո-Ֆրանկիվսկում, Չեռնովցիում։

1865 թվականին Սիմայերը փորձել է Հելենայի համար պայմանագիր կնքել Վիեննայի թատրոնների հետ, սակայն ծրագիրը տապալվել է գերմաներենի վատ իմացության պատճառով։ Ավելի ուշ այդ տարի Հելենան հեռացել է Սիմայերից՝ վերցնելով իրենց որդուն՝ Ռուդոլֆին և վերադարձել Կրակով^[17], որտեղ չորս տարրի թատերական գործունեությամբ է զբաղվել, այնուհետև, 1868 թվականին հանդես է եկել Վարշավայում, որտտեղ գտնվելու ութ տարիների ընթացքում ամրապնդել է թատերական աստղի իր կարգավիճակը: Նրա խորթ եղբայրները՝ Յոզեֆը և Ֆելիքս Բենդան Լեհաստանում նույնպես գնահատված դերասաններ են եղել։

Մի պատահարի արդյունքում երևում են տասնիններորդ դարի լեհական հասարակության սահմանափակումները: Մոջեևսկայի Վարշավայի ներկայացումներից մեկում միջնակարգ դպրոցի տասնյոթ աշակերտ նրան նվիրել են կարմիր-սպիտակ լեհական ազգային գույների ժապավենով կապած ծաղիկների փունջ: Աշակերտներին ռուսական կայսերական իշխանությունները մեղադրել են հայրենասիրական ցույց անցկացնելու մեջ։ Նրանց հեռացրել են իրենց դպրոցից և արգելել ընդունվել որևէ այլ դպրոց։ Աշակերտներից մեկը՝ Իգնասի Նոյֆելդը, այնուհետև կրակել է ինքն իրեն. Մոդրժեևսկան մասնակցել է նրա հուղարկավորությանը^[18]։

Ծանոթագրություններ

↑ ^1,0 ^1,1 Internet Broadway Database — 2000.
↑ ^2,0 ^2,1 http://www.fembio.org/biographie.php/frau/frauendatenbank?fem_id=19828
↑ ^3,0 ^3,1 ^3,2 ^3,3 ^3,4 Առցանց լեհական կենսագրական բառարան (польск.)
↑ ^4,0 ^4,1 ^4,2 https://en.wikisource.org/wiki/Woman_of_the_Century/Helena_Modjeska
↑ ^5,0 ^5,1 ^5,2 Bibliothèque nationale de France data.bnf.fr (ֆր.): տվյալների բաց շտեմարան — 2011.
↑ ԱՄՆ-ի պատմական վայրերի ազգային գրանցիչ — 1966.
↑ ^7,0 ^7,1 ^7,2 Shattuck, 1987, էջ 126
↑ Modjeska, 1910, էջ 15
↑ ^9,0 ^9,1 ^9,2 Coleman, 1969
↑ Modjeska, 1910, էջ 17
↑ Osnes, Beth (2001). Acting : an international encyclopedia. Santa Barbara, California Denver Colorado: ABC-CLIO. ISBN 978-1-57607-804-4. OCLC 50799341, 437170895
↑ Shattuck, 1987, էջեր 126, 317
↑ Modjeska, 1910, էջ 114
↑ The surname "Modrzejewski" likely derives from "modrzew," which is Polish for "larch."
↑ Wilmeth, Miller, էջ 263.
↑ Encyclopedia – Britannica Online Encyclopedia Արխիվացված 2006-03-16 Wayback Machine at www.britannica.com
↑ Helena Modjeska. Encyclopædia Britannica Online. 2009. Արխիվացված օրիգինալից 2009-08-10-ին. Վերցված է 19 February 2009-ին.
↑ Information from the Polish Wikipedia article, edition of 19:53, 25 January 2009.

Աղբյուրներ

Bordman, Gerald; Hischak, Thomas S (2004). «Modjeska, Helena (1840–1909) [Opid]». The Oxford Companion to American Theatre (3rd ed.). New York; Oxford: Oxford University Press. doi:10.1093/acref/9780195169867.013.2157. ISBN 978-0199916474. OCLC 4811171430.
Coleman, Marion Moore (1969) [1961]. Fair Rosalind: the American career of Helena Modjeska. Cheshire, CT: Cherry Hill Books. OCLC 586268615 – via Internet Archive.
Collins, Mabel (1883). The Story of Helena Modjeska, (Madame Chlapowska). W.H. Allen. OCLC 557642974 and 1120161991 – via Internet Archive.
Got, Jerzy; Szczublewski, Józef, eds. (1965). Korespondencja Heleny Modrzejewskiej i Karola Chlapowskiego [Correspondence of Helena Modrzejewska and Karol Chłapowski] (լեհերեն). Warszawa: Panstwowy Instytut Wydawniczy. OCLC 586347319.
Gronowicz, Antoni (1956). Modjeska: Her Life and Loves. New York: T. Yoselof. OCLC 1333657.
Kemp, Bill (2016-04-10). «Famed actress Modjeska wowed locals». pantagraph.com.
Lerski, Jerzy; Wróbel, Piotr; Kozicizi, Richard J. (1996). «Modrzejewska (Modjeska) Helena». Historical dictionary of Poland, 966–1945. Westport, CT: Greenwood Press. էջեր 361–362. ISBN 978-0-313-03456-5. OCLC 55741538.
«Madame Modjeska Recruiting Her Strength». The Cornishman. Cornish Weekly Newspapers. 1880-09-09. p. 5, col. 1. ISSN 0307-0190. OCLC 795150396 – via The British Newspaper Archive.
Modjeska, Helena (1910). Memories and Impressions of Helena Modjeska: An Autobiography. New York: The Macmillan Company. OCLC 557798506 – via Internet Archive.
Obst, Peter J. (2000). «Ralph Modjeski: Bridge Builder Extraordinary». Արխիվացված է օրիգինալից 2009-05-20-ին.
Osnes, Beth (2001). Acting : an international encyclopedia. Santa Barbara, California Denver Colorado: ABC-CLIO. ISBN 978-1-57607-804-4. OCLC 50799341 and 437170895.
Seagraves, Anne (1991). «Helena Modjeska, The Polish Queen of Drama». Women who charmed the West. Lakeport, CA: Wesanne Publications. էջեր 72–83. ISBN 978-0-9619088-2-9. OCLC 1200615950 – via Internet Archive.
Shattuck, Charles (1987). Shakespeare on the American Stage, From Booth and Barrett to Southern and Marlowe. Vol. 2. Washington: Folger Shakespeare Library. էջեր 125–136, 317–318. ISBN 978-0-918016-77-5. OCLC 1120919235.
Wilmeth, Don B.; Miller, Tice L. (1996). Cambridge guide to American theatre. Cambridge; New York: Cambridge University Press. էջեր 263–264. ISBN 978-0-521-56444-1. OCLC 1028860352 – via Internet Archive.

Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Հելենա Մոջեևսկա» հոդվածին։

Այս հոդվածի կամ նրա բաժնի որոշակի հատվածի սկզբնական կամ ներկայիս տարբերակը վերցված է Քրիեյթիվ Քոմմոնս Նշում–Համանման տարածում 3.0 (Creative Commons BY-SA 3.0) ազատ թույլատրագրով թողարկված Հայկական սովետական հանրագիտարանից (հ․ 8, էջ 23)։

Սա անձի մասին անավարտ հոդված է։ Դուք կարող եք օգնել Վիքիպեդիային՝ ուղղելով և լրացնելով այն։

[_c5a3b6b8eeadbbcd-1] 1,0 ^1,1 Internet Broadway Database — 2000.

[_e259bcf5b2d375c1-2] 2,0 ^2,1 http://www.fembio.org/biographie.php/frau/frauendatenbank?fem_id=19828

[_0705598ff610a11b-3] 3,0 ^3,1 ^3,2 ^3,3 ^3,4 Առցանց լեհական կենսագրական բառարան (польск.)

[_6b2065a765232cf3-4] 4,0 ^4,1 ^4,2 https://en.wikisource.org/wiki/Woman_of_the_Century/Helena_Modjeska

[_5b5464fb99003a20-5] 5,0 ^5,1 ^5,2 Bibliothèque nationale de France data.bnf.fr (ֆր.): տվյալների բաց շտեմարան — 2011.

[_7c7db54590dd4e8e-6] ԱՄՆ-ի պատմական վայրերի ազգային գրանցիչ — 1966.

[Shattuck_—1987_——126-7] 7,0 ^7,1 ^7,2 Shattuck, 1987, էջ 126

[Modjeska_—1910_——15-8] Modjeska, 1910, էջ 15

[Coleman—1969——-9] 9,0 ^9,1 ^9,2 Coleman, 1969

[Modjeska_—1910_——17-10] Modjeska, 1910, էջ 17

[11] Osnes, Beth (2001). Acting : an international encyclopedia. Santa Barbara, California Denver Colorado: ABC-CLIO. ISBN 978-1-57607-804-4. OCLC 50799341, 437170895

[Shattuck_—1987_——126,_317-12] Shattuck, 1987, էջեր 126, 317

[Modjeska_—1910_——114-13] Modjeska, 1910, էջ 114

[14] The surname "Modrzejewski" likely derives from "modrzew," which is Polish for "larch."

[Wilmeth_—Miller_——263.-15] Wilmeth, Miller, էջ 263.

[16] Encyclopedia – Britannica Online Encyclopedia Արխիվացված 2006-03-16 Wayback Machine at www.britannica.com

[17] Helena Modjeska. Encyclopædia Britannica Online. 2009. Արխիվացված օրիգինալից 2009-08-10-ին. Վերցված է 19 February 2009-ին.

[18] Information from the Polish Wikipedia article, edition of 19:53, 25 January 2009.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]

[16]

[17]

[18]