Կլեոպատրա

Կլեոպատրա
Ծնվել է՝	մոտ հունվարի 13, մ. թ. ա. 69
Ծննդավայր	Ալեքսանդրիա, Պտղոմեոսյան Եգիպտոս
Մահացել է՝	ոչ վաղ քան օգոստոսի 10, մ. թ. ա. 30 և ոչ ուշ քան օգոստոսի 12, մ. թ. ա. 30 ինքնասպանություն
Վախճանի վայր	Ալեքսանդրիա, Պտղոմեոսյան Եգիպտոս
	Ալեքսանդրիա
Երկիր	Պտղոմեոսյան Եգիպտոս
Ազգություն	Հույները Եգիպտոսում
Տոհմ	Պտղոմեոսներ
	գերիշխան և միապետ
Հայր	Պտղոմեոս XII Աուլետես
Մայր	անհայտ
Երեխաներ	Կեսարիոն, Cleopatra Selene II?, Ալեքսանդրոս Հելիոս և Ptolemy Philadelphus?

Անվան այլ կիրառումների համար տե՛ս՝ Կլեոպատրա (այլ կիրառումներ)

Կլեոպատրա VII Ֆիլոպատոր (հուն․՝ Κλεοπάτρα Φιλοπάτωρ, մոտ հունվարի 13, մ. թ. ա. 69, Ալեքսանդրիա, Պտղոմեոսյան Եգիպտոս^[1] - ոչ վաղ քան օգոստոսի 10, մ. թ. ա. 30 և ոչ ուշ քան օգոստոսի 12, մ. թ. ա. 30, Ալեքսանդրիա, Պտղոմեոսյան Եգիպտոս^[2]^[3]^[4]), եգիպտական Պտղոմեոսների տոհմի ամենահայտնի և վերջին թագուհին էր։

Ընդհանուր տեղեկություն

Կլեոպատրան կառավարել է Եգիպտոսը շուրջ 21 տարի։ Սկզբում կառավարել է իր եղբայրների՝ Պտղոմեոս XIII-ի և Պտղոմեոս XIV-ի հետ միասին (ովքեր միաժամանակ հանդիսանում էին նրա ձևական ամուսինները)։ Այնուհետև ամուսնացել է Հուլիոս Կեսարի, ապա նաև՝ Մարկոս Անտոնիոսի հետ։ Հենց դրա շնորհիվ էլ նա դարձել է հայտնի։ Այդ ժամանակվա մասին են պատմում Պլուտարքոսը, Դիոն Կասիոսը և շատ այլ պատմիչներ։ Կեսարից ունեցել է մի զավակ, իսկ Անտոնիոսից՝ 2 տղա և 1 աղջիկ։

Կենսագրություն

Մանկությունը

Կլեոպատրան ծնվել է մեր թվարկությունից առաջ 69 թվականին Եգիպտոսի մայրաքաղաք Ալեքսանդրիայում։ Նրա հայրը՝ Պտղոմեոս XII Ավլետեսը, կրթված անձնավորություն էր։ Նա շատ էր սիրում գիտությունը և մշակույթը, ինչով բացատրվում է Կլեոպատրայի դաստիարակված և կրթված լինելը։ Ըստ Պլուտարքոսի՝ Կլեոպատրան տիրապետում էր եգիպտերեն, եբրայերեն, արաբերեն, ասորերեն, եթովպերեն, պարսկերեն և մարերեն լեզուներին, իսկ նրա մայրենի լեզուն հունարենն էր, որովհետև Պտղոմեոսները մակեդոնացիներ էին։ 300 տարվա իշխանության ընթացքում Կլեոպատրան միակ թագուհին էր, ով եգիպտերեն խոսել գիտեր։

Թագադրությունը

Կլեոպատրայի ժամանակվա տերությունները (մ.թ.ա.89 թ.)

Մ.թ.ա. 51 թվին՝ հոր մահից հետո, Կլեոպատրան նստում է Եգիպտոսի գահին։ Մոտ երկու տարի նա կառավարում է երկիրը եղբոր՝ Պտղոմեոս XIII-ի հետ միասին, որի հետ նաև պսակադրված էր՝ ըստ Եգիպտոսի ավանդույթի։ Մ.թ.ա. 49 թվին եղբայրը վտարում է Կլեոպատրային Ալեքսանդրիա քաղաքից և վերջապես Եգիպտոսից՝ Հռոմեական Կայսրության սենատից թույլատրությունը ստանալուց անմիջապես հետո։ Կլեոպատրան լքում է երկիրը և Արևելյան Անապատում զորք հավաքում՝ եղբոր դեմ հանելու մտադրությամբ։ Կեսարը կայսրության իր ներքին թշնամիներին ոչնչացնելուց հետո՝ մ.թ.ա. 48 թվի հոկտեմբերի 1-ին, ժամանում է Ալեքսանդրիա՝ լուծելու Եգիպտոսի գահի հարցը։ Նա կոչ է անում Կլեոպատրային վերադառնալ Ալեքսանդրիա և հարգել իր (Կեսարի) կայացնելիք որոշումը։ Չունենալով այլ ընտրություն՝ Կլեոպատրան ենթարկվում է նրան և վերադառնում պալատ՝ շահելով Կեսարի գթությունը։ Պալատում նա բնակվում է Կեսարի եղբոր և եղբոր խորհրդականի՝ Պոթեինոսի հետ։ Այդ ընթացքում նրան հաջողվում է գրավել Կեսարի սիրտը և դառնալ նրա սիրուհին։ Նա համոզում է Կեսարին սպանել եղբոր խորհրդականներին և հեռացնել եղբորը պալատից, որը վախճանվում է փախուստի ժամանակ՝ Նեղոս գետը անցնելիս։ Չխզելով Կեսարի հետ իր հարաբերությունը՝ Կլեոպատրան ամուսնանում է իր կրտսեր եղբոր, Պտղոմեոս XIV-ի հետ, որը իսկական ամուսնություն չէր, այլ միմիայն ձևական բնույթ էր կրում, և կրկին դառնում Եգիպտոսի թագուհին։

Կեսարը և Կլեոպատրան

Չնայած Կլեոպատրան Կեսարի սիրուհին էր, նրանք երբեք չեն ամուսնացել, որովհետև Կեսարը Հռոմում կին ուներ և օրինական կապը Կլեոպատրայի հետ իր քաղաքականության վրա բացասական ազդեցություն կունենար։ Մ.թ.ա. 47 թվին Կլեոպատրան Կեսարին պարգևեց մի որդի՝ Կեսարիոն (հունարեն՝ «փոքրիկ Կեսար»), որը Կեսարի միակ որդին էր։

Կեսարը չէր ժխտում իր հայրությունը Կեսարիոնի նկատմամբ, բայց նաև չէր օրինականացնում այն։ Նա որդեգրեց իր ազգական Օկտավիանոսին և նշանակեց նրան որպես իր ժառանգ։

Մ.թ.ա. 44 թվականի մարտ ամսին Կլեոպատրան և Կեսարիոնը գտնվում էին Հռոմում, երբ Կեսարը սպանվեց։

Մահը

Մ.թ.ա. 31-ին հունական Ակտիում քաղաքի մոտ Անտոնիուսի և Կլեոպատրաի բանակը (120 000 զինվոր, 12 000 ձիավոր, 470 նավ) պարտվում է Օկտավիանոսի բանակին (80 000 զինվոր, 15 000 ձիավոր, 260 նավ)։

Վերադառնալով Ալեքսանդրիա՝ Կլեոպատրան և Մարկոս Անտոնիոսը իրենց ձևացնում են որպես պատերազմի հաղթողներ, սակայն նրանք գիտեն, որ մի քանի օր հետո Օկտավիանոսը կժամանի Ալեքսանդրիա՝ իր հաղթանակը հայտարարելու։ Մարկուս Անտոնիոսը ինքնասպան է լինում, նետվելով իր թրի վրա։

Երբ Օկտավիանոսը հասավ Ալեքսանդրիա, Կլեոպատրան դեռ ապրում էր։ Նա փորձել է գերել Օկտավիանոսին, ինչը ստացվել էր Կեսարի և Մարկուս Անտոնիոսի հետ։ Մ.թ.ա. 30 թվի օգոստոսի 12-ին, իր նպատակին չհասնելուց հետո, Կլեոպատրան ևս ինքնասպանություն է գործում։ Նրա մահվան պատճառը մինչ այսօր հայտնի չէ, ըստ առասպելի՝ նա իրեն սպանել է օձի թույնի միջոցով։

Մինչ մահանալը նա Կեսարիոնին փախցնում է քաղաքից, բայց Օկտավիանոսը գտնել և սպանել է տալիս նրան։ Անտոնիուսի և Կլեոպատրայի երեխաները տարվում են Հռոմ, որտեղ նրանց խնամում և դաստիարակում է Օկտավիան՝ Օկտավիանոսի քույրը և Անտոնիոսի կինը։

Աստղագիտության մեջ

Կլեոպատրայի անունն է ստացել (216) Կլեոպատրա աստերոիդը։
Վեներայի վրա կա Կլեոպատրա անունով խառնարան։

Արվեստում

Ուիլյամ Շեքսպիր՝ «Անտոնիոս և Կլեոպատրա», 1607 թ.
Հենրի Ռայդեր Հագարդ՝ «Կլեոպատրա» 1889 թ.^[7]
Գեորգ Էբերս՝ «Կլեոպատրա» 1893 թ.

Կլեոպատրայի կերպարը կինոյում

1910։ Cléopâtre
1912։ Cleopatra
1917։ Cleopatra
1920։ Cleopatra
1921։ Cleopatra, the Queen of Nil
1928։ Cleopatra
1934։ Cleopatra
1945։ Caesar and Cleopatra
1947։ La Vida íntima de Marco Antonio y Cleopatra
1953։ Due notti con Cleopatra
1962։ Cleópatra
1963։ Cleopatra
1964։ Caesar loves Cleopatra
1968։ Astérix et Cléopâtre
1970։ Cleopatra
1972։ Antony and Cleopatra
1974։ Antony and Cleopatra
1983։ Antony and Cleopatra
1999։ Cleopatra։ The First Woman of Power
1999։ Cleopatra
2000։ Cleopatra 2525
2001։ Cleopatra։ The Film That Changed Hollywood
2002։ Asterix & Obelix։ Mission Kleopatra
2003։ La Nariz de Cleopatra
2003։ Cleopatra
2004։ Cleopatra, the Beauty from Nil
2006։ Cleopatra

Ծանոթագրություններ

↑ ^1,0 ^1,1 ^1,2 Loviglio J. Cleopatra exhibit tells an intriguing tale — Washington Post, 2010.
↑ ^2,0 ^2,1 ^2,2 http://www.tandfonline.com/doi/full/10.1080/03612759.2010.539496
↑ ^3,0 ^3,1 ^3,2 http://www.tandfonline.com/doi/pdf/10.1080/03612759.2010.539496
↑ ^4,0 ^4,1 ^4,2 http://www.tandfonline.com/doi/pdf/10.1080/03612759.2011.539495
↑ Цезарион (ռուս.) // Энциклопедический словарь — СПб.: Брокгауз — Ефрон, 1903. — Т. XXXVIIа. — С. 891.
↑ Любкер Ф. Caesarion (ռուս.) // Реальный словарь классических древностей по Любкеру / под ред. Ф. Ф. Зелинский, А. И. Георгиевский, М. С. Куторга, Ф. Гельбке, П. В. Никитин, В. А. Канский — СПб.: Общество классической филологии и педагогики, 1885. — С. 234.
↑ Cleopatra, by H. Rider Haggard

Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Կլեոպատրա» հոդվածին։

Այս հոդվածի կամ նրա բաժնի որոշակի հատվածի սկզբնական կամ ներկայիս տարբերակը վերցված է Քրիեյթիվ Քոմմոնս Նշում–Համանման տարածում 3.0 (Creative Commons BY-SA 3.0) ազատ թույլատրագրով թողարկված Հայկական սովետական հանրագիտարանից (հ․ 5, էջ 478)։

[_1c4572999775a04d-1] 1,0 ^1,1 ^1,2 Loviglio J. Cleopatra exhibit tells an intriguing tale — Washington Post, 2010.

[_c61d8aeb80744621-2] 2,0 ^2,1 ^2,2 http://www.tandfonline.com/doi/full/10.1080/03612759.2010.539496

[_eabb70d9e0567413-3] 3,0 ^3,1 ^3,2 http://www.tandfonline.com/doi/pdf/10.1080/03612759.2010.539496

[_9a1b27144a264fe3-4] 4,0 ^4,1 ^4,2 http://www.tandfonline.com/doi/pdf/10.1080/03612759.2011.539495

[_a4af06e5dcaac9fa-5] Цезарион (ռուս.) // Энциклопедический словарь — СПб.: Брокгауз — Ефрон, 1903. — Т. XXXVIIа. — С. 891.

[_f4b5da7955f52d8b-6] Любкер Ф. Caesarion (ռուս.) // Реальный словарь классических древностей по Любкеру / под ред. Ф. Ф. Зелинский, А. И. Георгиевский, М. С. Куторга, Ф. Гельбке, П. В. Никитин, В. А. Канский — СПб.: Общество классической филологии и педагогики, 1885. — С. 234.

[7] Cleopatra, by H. Rider Haggard

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]