Jump to content

Կաթոլիկ եկեղեցի

Փոխել հղումները
Վիքիպեդիայից՝ ազատ հանրագիտարանից
Կաթոլիկ եկեղեցի
լատին․՝ Ecclesia Catholica Romana
պատկեր
Տեսակքրիստոնեության ուղղություն, պատմական եկեղեցիներ և եկեղեցի
Մասն էկաթոլիկություն
Հապավումröm.-kath.
Կրոնքրիստոնեություն[1]
ՀիմնադիրՀիսուս
Երկիր Վատիկան
ՂեկավարությունՀռոմի Պապ
ՂեկավարՖրանցիսկոս
Կառավարման կարգepiscopal polity?
Գործադիր իշխանությունRoman Curia?
Կառավարող մարմինՍուրբ Աթոռ
Անդամ էAssociation of Christian Churches in Germany?[2]
Անդամների քանակ1 285 000 000[3]
Կազմավորման վայրԵրուսաղեմ
ՍեփականությունSacred Heart Cathedral?, Սուրբ Ռումոլդի տաճար, St. Mary's Cathedral?, Maria Rosenkranzkönigin?, Vatican Climate Forest?, Sarja Church?, Cross of Justin II?, Gleeson College?, Thomas More College?, Bishop Saint and Saint Francis of Assisi?, Սուրբ Աստվածամոր տաճար, Վատիկանի առաքելական պալատ, St. Roch in Glory?, Marienaltar?, Սիենացի Սան Բեռնարդինոյի քարոզը Ալֆոնսո V Արագոնացուց առաջ, Pesaro Madonna?, Sermon and Deeds of the Antichrist? և Saint Matthew and the Angel?
ԳլխամասՎատիկան
Կազմված էլատինական եկեղեցի, Քաղդեական կաթոլիկ եկեղեցի, Ղպտի կաթոլիկ եկեղեցի, Ասորական կաթոլիկ եկեղեցի, Մարոնիական կաթոլիկ եկեղեցի, Մելքիթի կաթոլիկ եկեղեցի, Syro-Malabar Church?, Syro-Malankara Catholic Church?, Romanian Greek Catholic Church?, Ուկրաինական-հունական կաթոլիկ եկեղեցի, Ruthenian Greek Catholic Church?, Ethiopian Catholic Church?, Slovak Greek Catholic Church?, Eritrean Catholic Church?, Hungarian Greek Catholic Church?, Bulgarian Greek Catholic Church?, Greek Byzantine Catholic Church?, Italo-Albanian Catholic Church?, Greek Catholic Church of Croatia and Serbia?, Macedonian Greek Catholic Church?, Albanian Greek Catholic Church?, Russian Greek Catholic Church?, Belarusian Greek Catholic Church?, Հայ Կաթողիկէ Եկեղեցի, Catholic laity? և Catholic cleric?
Հատկանիշներլիարժեք հաղորդություն և catholicity?
ՀետազոտողCatholic ecclesiology?
Կայքvatican.va/content/vatican/it.html​(իտալ.)
 Catholic Church Վիքիպահեստում

Կաթոլիկ եկեղեցի, (հայտնի նաև որպես Հռոմեական կաթոլիկ եկեղեցի), քրիստոնեական եկեղեցի, որի գաղափարախոսությունը կաթոլիկությունն է։ Ունի ավելի քան 1.29 միլիարդ անդամներով ամբողջ աշխարհում[4]։ Այն էական դերակատարում է ունեցել պատմության և Արևմտյան քաղաքակրթություն զարգացման գործում[5]։ Ղեկավարվելով Հռոմի թեմի առաջնորդի կողմից, հայտնի որպես Պապ՝ եկեղեցու դրույթները ամփոփված են Նայսենի հավատամքում։ Նրա կենտրոնական ադմինիստրացիան Մայր տաճարը տեղակայված է Վատիկան քաղաքում, անկլավ Հռոմում Իտալիա։

Կաթոլիկ եկեղեցին քարոզում է, որ այն միակ, սրբազան, կաթոլիկ և առաքելական ճշմարիտ եկեղեցին է հիմնված Հիսուս Քրիստոս, և որ նրա եպիսկոպոսները Քրիստոսի առաքյալների հետևորդներն են, իսկ Պապը Պետրոս առաքյալի հետևորդն է, ում առաջնորդությունը հաստատվել է Հիսուսի կողմից.[6]։ Այն պնդում է, որ տարածում է սկզբնական Քրիստոնեական հավատը՝ պահպանելով անսխալականությունը և փոխանցելով սրբազան ավանդույթները[7]։ Լատինական եկեղեցին, Արևմտյան քրիստոնեական հավատը և այնպիսի ինստիտուտներ ինչպիսիք են մուրացիկի կանոնները և կից վանական կանոնները արտահայտում են եկեղեցու տարբեր հոգևոր և աստվածաբանական շեշտադրումները[8][9]։

Նրա յոթ խորհրդանիշներից Էուչարիստը սկզբունքայիններից է, որը տոնվում է զանգվածայնորեն պատարագի ձևով[10]։ Եկեղեցին ուսուցանում է, որ նվիրաբերության միջոցով քահանայի կողմից զոհաբերության հացը և գինին վերածվում են Քրիստոսի արյան և մարմնի։ Կույս Մարիամըերկրպագվում է կաթոլիկ եկեղեցու կողմից որպես Աստվածամայր և դրախտի թագուհի՝ մեծարվելով դոգմաներում և դրույթներում[11]։ Նրա դրույթները նաև ներառում են սրբագործում Աստվածաշնչյան և կաթոլիկ հավատի և ավետարանչականության միջոցով, որը կարևորում է հիվանդներին, աղքատներին տրվող աջակցությունը և արտահայտվում է հոգևր և նյութական բարեգթությամբ։ Կաթոլիկ եկեղեցին ամենամեծ ոչ կառավարական կազմակերպությունն է, որ հովանավորում է կրթությունը և առողջական խնամքն ամբողջ աշխարհում[12]։

Կաթոլիկ եկեղեցին ազդեցություն է ունեցել Արևմտայն փիլիսոփայության, գիտության, Արևմտյան արվեստի վրա։ Կաթոլիկ եկեղեցին կիսում էր քրիստոնեական համայնքը Արևելյան ուղղափառ եկեղեցու մինչևԱրևելք-Արևմուտք բաժանումը 1054 թ-ին՝ վիճարկելով Պապի առաջնորդությունը և Ողղափառ եկեղեցու դիրքը Քաղկեդոնյան բաժանումից 451 թ. հետո։ Կաթոլիկներն ապրում են ամբողջ աշխարհում կաթլիկ առաքելությամբ։ XX դարից սկսած մեծամասնությունը տեղակայված է հարավային կիսագնդում Եվրոպայում կատարված սեկուլյարիզացիայի և Միջին Արևելքում քրիստոնեաների հետապնդումների արդյունքում։ 20-րդ դարի վերջից սկսած Կաթոլիկ եկեղեցին քննադատվոում է սեռական բարոյականության դոկտրինների համար։

Անվանում

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Իգնատիուս Անտիոչի նկարը՝ Յոհան Ապակաս (17-րդ դար Պուշկինի թանգարան)։ «Կաթոլիկ եկեղեցի» եզրույթի առաջին կիրառությունը (բառացիորեն նշանակում է տիեզերական) եղել է եկեղեցու Սուրբ հայր Աանտիոչի կողմից։ Նա մահացել է Հռոմում, մասունքներն ամփոփված են Սան Կլեմենտե Լատեռանո բազիլիկ եկեղեցում։

Կաթոլիկ (հունարենից «տիեզերական») - առաջին անգամ կիրառվել է II դարի սկզբին եկեղեցին նկարագրելու համար[13]։ Տերմինի առաջին մեզ հայտնի կիրառությունը եղել է մ.թ. 110թ. Սուրբ Իգնատիուսի կողմից։ Երուսաղեմի սուրբ Սիրիլի կաթոլիկյան դրույթներում նշվում է, որ «Կաթոլիկ եկեղեցի»» անունն առաջին անգամ կիրառվել է այլ խմբերից, որոնք իրենց նույնպես « եկեղեցի» են համարում[14][15]։ «Կաթոլիկ» եզրույթը կիրառվել է De fide Catolica (փաստաթուղթ) դրույթներում 380 թ ընդունված Թեոդոսիոս 1-ի կողմից, ով վերջին կայսերն էր, որ ղեկավարում էր Հռոմեական կայսրության ինչպես արևելյան, այնպես էլ արևմտյան հատվածներում[16]։

1054 թվականից սկսած Ուղղափառ Արևելյան եկեղեցին վերցրեց «Ուղղաափառ » ածականը որպես իր հիմնական մակդիր, այնուամնայնիվ Կաթոլիկ եկեղեցու պաշտոնական անունը շարունակում է մնալ «Ուղղափառ կաթոլիկ եկեղեցի », նկարագրությունը պահպանվեց նաև Բողոքական հեղափոխությունից հետո, երբ կաթոլիկ համայնքի մի մասը ստացավ բողոքական անվանումը[17][18]։ Կաթոլիկ եկեղեցի անվանումը ամբողջ եկեղեցու համար կիրառվել է Կաթոլիկ եկեղեցու վարդապետություն 1990 և Եկեղեցական օրենսգիրք 1983 փաստաթղթերում[19]։

Կազմակերպություն

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Կաթոլիկ եկեղեցու հիերարխիա

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Կաթոլիկ եկեղեցին հետևում է եպիսկոպոսական պետական կառուցվածքին, որն առաջնորդվում է եպիսկոպոսների կողմից, ովքեր ստացել են Սուրբ կանոնների խորհրդանիշները և կառավարման ֆորմալ արդարադատությունը եկեղեցու ներսում[20][20]։ Կա հոգևորականության 3 աստիճան․ եպիսկոպոսապետություն ՝ կազմված եպիսկոպոսներից, ովքեր արդարադատության պատասխանատուն են որոշակի աշխարհագրական տարածքում, որ կոչվում է թեմ, քահանայություն՝ կազմված քահանաներից, ովքեր ձեռնադրվում են եպիսկոպոսների կողմից և աշխատում են կրոնական համայնքներում, և դիակոնատ կամ սարկավագություն՝ կազմված սարկավագներից, ովքեր օգնում են քահանաներին տարբեր դերերում։ Իսկ ամբողջ կաթոլիկ եկեղեցին ղեկավարվում է Հռոմի Պապի կողմից։ Սրան զուգահեռ կան նաև այլ կրոնական կառույցներ, շատ կրոնական ինստիտուտներ ունեն կամ կին կամ տղամարդ անդամներ, որոշ դեպքերում առկա են երկուսն էլ։ Միաժամանակ աշխարհիկ անդամները որոշակի դերակատարում են ունենում երկրպագության ծեսերի ժամանակ։

Մայր տաճարը և Պապականությունը

Ֆրանսիսկոս Պապ ընտրվել է պապական կոնկլավի կողմից 2013 թվականին

Կաթոլիկ եկեղեցու հիերարխիան գլխավորվում է Հռոմի Պապի կողմից, ով կաթոլիկ եկեղեցու առաջնորդն է համայն աշխարհում[21]։ Ներկայիս Հռոմի Պապ Ֆրանսիսկոսը ընտրվել է կոնկլավի կողմից 2013 թվականի մարտին։

Պապի պաշտոնը հայտնի է որպես պապականություն։ Ուղղակի կերպով ծառայելով՝ Պապը Հռոմի կուրիան է կենտրոնական կառավարող մարմին, որ կազմակերպում է կաթոլիկ եկեղեցու ամենօրյա աշխատանքը։ Միաժամանակ Պապը Վատիկանի ինքնիշխանության երաշխավորն է, ով ընդունում է դիվանագիտական ներկայացուցչություններ և ուղարկում։ Մայր աթոռը նաև շնորհում է պարգևներ, ինչպես ասպետության կոչումները Միջին դարերում։ Մինչ Սուրբ Պետրոսի տաճարը տեղակայված է Վատիկանում, Պապի կաֆեդրալը՝ Լաթերանի բազիլիկ եկեղեցին՝ գտնվելով Հռոմում, վստահված է Մայր աթոռին։ Կարդինալի կոչումը տրվում է Պապի կողմից հոգևորականության որոշակի դասի, ինչպես օրինակ Հռոմի կուրիայի անդամներին կամ նշանավոր աստվածաբանների և եպիսկոպոսների։ Խորհրդատվության համար Պապը կարող է դիմել Կարդինալների կոլեգիային[22]։ Պապի մահվան կամ հեռացման դեպքում կարդինալների կոլեգիայի 80-ից բարձր անդամները որպես էլեկտորալ կոլեգիա մասնակցում են Պապական կոնկլավին՝ ընտրելու իրենց հաջորդին[22]։ Չնայած կոնկլավը կարող է ընտրել ցանկացած տղամարդ կաթոլիկի որպես Պապ, այնուամենայնիվ 1389 թվականից ընտրվել են միայն կարդինալներ[23]։

Կանոնական իրավունք

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Կաթոլիկ եկեղեցու Կանոնական իրավունքը օրենքների և իրավական սկզբունքների համակարգ է՝ ձևավորված և հաստատված հիերարխիկ իշխանությունների կողմից՝ ղեկավարելու եկեղեցու արտաքին կազմակերպությունները և կառավարությունը, նաև կարգադրելու և ուղղորդելու կաթոլիկների գործողությունները՝ ըստ եկեղեցական առաքելականության[24]։ Կաթոլիկ եկեղեցում տիեզերական հոգևոր օրենքները հիմնված են, կա՛մ անփոփոխ աստվածային և բնական օրենքների, կա՛մ փոփոխվող հիմնավոր և դրական օրենքների վրա։ Պապականությունը ունի հասուն լեգալ համակարգի բոլոր բնորոշ տարրերը՝ օրենքներ, դատարան, դատավորներ, պատժամիջոցներ[25]։ Կանոնական իրավունքը վերաբերում է Կաթոլիկ եկեղեցու կյանքին և կազմակերպությանը և տարբերվում է քաղաքացիական օրենքից։

Լատինական և Արևելյան եկեղեցիներ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Կաթոլիկության քարտեզն՝ ըստ բնակչության

Ենկեղեցու 2000-ամյա պատմության մեջ քրիստոնեական հավատի որոշ նոր արտահայտություններ ի հայտ եկան ամբողջ աշխարհում, մասնավորապես Արևմտյան և Արևելյան քրիստոնեական ավանդույթները։ Կաթոլիկ եկեղեցին շարունակում է այս ավանդույթները կից ինքնիշխան եկեղեցիների միջոցով, հայտի նաև "churches sui iuris" ( լատիներեն-ինչ-որ մեկի անձնական իրավունք)։ Ամենախոշորն ու ամենահայտնին ավելի քան 1 միլրիարդ անդամներով ամբողջ աշխարհում Լատինական եկեղեցին է։ Լատինական եկեղեցու համեմատությամբ հետևորդների թվով հարաբերականորեն փոքր են 23 ինքնակառավարվող Արևելյան կաթոլիկ եկեղեցիները 17.3 միլիոն անդամներով.[26][27]։

Լատինական եկեղեցին կառավարվում է Պապի և թեմական եպիսկոպոսի կողմից, որին անմիջականորեն նշանակում է Պապը։ Պապը ունի ուղիղ հայրիշխանական դերակատարում լատինական եկեղեցում, որը համարվում է Արևմտյան Քրիստոնեության սկզբնական և կարևորագույն մասը, Եվրոպայում և հյուսիսարևմտյան Աֆրիկայաում ձևավորված որոշ հավատալիքների և ավանդույթների արմատները հասնումմ են Բողոքական հեղափոխություն[28]։ Արևելյան Կաթոլիկ եկեղեցին հետևում է Արևելյան քրիստոնեության ավանդույներին և ոգուն, կան եկեղեցիներ, որ մշտապես եղել են կաթոլիկ համայնքի մաս կամ նախընտրել են վերամիավորվել ամբողջական համայնքին Արևելք-Արևմուտք և ավելի վաղ բաժանումներին հաջորդած դարերում։ Այս եկեղեցիները կաթոլիկ քրիստոնեական համայնքի մասն են, որոնց պաշտամունքի ձևերը ավելի շատ պատմական և մշակութային ազդեցության քան հայեցաակարգային տարբերությունների արդյունք են։

Sui iuris եկեղեցին սահմանվում է Արևելյան եկեղեցիների Կանոնական իրավունքով որպես քրիստոնեա հավատացիալների մի խումբ՝ միավորված հիերարխիայով, որը ճանաչված է Պապի կողմից։ Եզրույթը նորարարարություն է, որ արտահայտում է Արևելյան կաթոլիկ եկեղեցու հարաբերական ինքնուրույնությունը, որը շարունակում է կախված լինել Պապից, բայց ունի կառավարման իր կառույցը և լատինական եկեղեցուց տարբեր ծիսական ավանդույթներ[29]։Չնայած Լատինական եկեղեցու կանոնակարգով եզրույթը ճշգրտորեն չի կիրառվում, այն ենթադրաբար ընդունվում է որպես համարժեք։ Որոշ Արևելյան Կաթաոլիկ եկեղեցիներ ղեկավարվում են պատրիարխի կողմից, ով ընտրվում է տվյալ եկեղեցու եպիսկոպոսների սինոդի կողմից, մյուսները կառավարվում են արքեպիսկոպոսների կողմից, որոշները թեմի իշխանության ներքո են կամ ձևավորված են որպես առանձին թեմ։ Յուրաքանչյուր եկեղեցի ունի իշխանություն իր որոշ ներքին կազմակերպություննների նկատմամբ, իսկ պատարաագային ծիսակատարությունները, ծիսական օրացույցը և այլ հոգևոր ասպեկտները անմիջականորեն Պապի ենթակայության ներքո են։ Հռոմի կուրիան ունի հատուկ բաժանմունք՝ Արևելյան եկեղեցու հարցերով ժողով՝ նրանց հետ հարաբերությունները պահպանելու համար։ Պապը սովորաբար չի նշանակում Արևելյան կաթոլիկ եկեղեցու եպիսկոպոսներին և հոգևորականությանը, բայց կարող է միջամտել, եթե կարծում է, որ անհրաժեշտ է։

Թեմ, եկեղեցական ծուխ, կրոնական կառույցներ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Կաթոլիկ կրոնական խորհրդանիշներ-Աստվածաշունչ, խաչ, վարդարան

Առանձին երկրներ, տարածաշրջաններ կամ մեծ քաղաքներ ծառայում են որոշ եկեղեցիների՝ հայտնի որպես Լատինական եկեղեցու թեմեր, որոնցից յուրաքանչյուրը վերահսկվում է եպիսկոպոսի կողմից։ Ըստ 2008 թ. տվյալների Կաթոլիկ եկեղեցին ունի 2.795 թեմեր։ Եպիսկոպոսները առանձին երկրներում ազգային կամ տարածաշրջանային թեմկան ժողովի անդամներ են։ Թեմերը բաժանված են եկեղեցական ծխերի՝ յուրաքանչյուրը մեկ կամ ավելի քահանաներով, սարկավագներով կամ աշխարհիկ ներկայացուցիչներով։ Ծխերը պատասխանատու են ամենօրյա ծիսակատարությունների և աշխարհիկ դասի հոգևոր դաստիարակության համար։ Ըստ 2016 թ. տվյալների՝ աշխարհում կան 221.700 եկեղեցական ծխեր։

Լատինակ եկեղեցում կաթոլիկ տղամարդը կարող է ծառայել որպես եպիսկոպոս կամ քահանա՝ սուրբ ձեռնադրությամբ։ Պտմականորեն միայն տղամարդկանց էր լիազորված ծառայել խորանում, սակայն 1990-ական թ.թ.-ից կանանց ևս թույլատրվում է։ Ձեռնադրված կաթոլիկները, ինչպես նաև աշխարհիկ դասի ներկայացուցիչները կարող են վարել հոգևոր կյանք անհատական հիմունքներով՝ որպես ճգնավոր կամ սրբագործված կույս, կամ էլ միանալով հոգևոր կյանքի ինստիտուտների, որտեղ խոստում ն տալիս հետևել երեք ավետարանչական խորհուրդներին՝ ողջախոհություն, հնազանդություն, ընչազրկություն.[30]։ Հոգևոր կյանքի ինստիտուտների օրինակներ են Բենեդիկտոսությունները, Կարմելիտները,Դոմինիկեաները, Միաբանությունները, Բարեգործական առաքելությունները, Քրիստոսի լեգիոնականները, Գթության քույրերը։

Անդամություն

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Եկեղեցու անդամների թիվը 2014 թվականի վերջին 1.272 միլիարդ էր, որը կազմում է աշխարհի բնակչության 17.8%[31]։ Կաթոլիկներն ամբողջ քրիստոնեաների 1 /2 են[32]։ Կաթոլիկների աշխարհագրական տեղաբաշխումը հետևյալ տեսքն ունի 17% Աֆրիկա, 48% Ամերիկա, 11% Ասիա, 23% Եվրոպա, 1% Օվկիանիա։ Ձեռնադրված հոգևորականները 465.595 են, ներառյալ 5.237 եպիսկոպոսներ, 415.792 երեցներ, 44.566սարկավագներ։ Կաթոլիկները, ովքեր իրենց նվիրել են կրոնական կյանքին ամուսնության կամ ամուրիության փոխարեն ներառում են 54.559 տղամարդ կրոնավորներ և 705.529 կին կրոնավորներ։ Նրանք ձեռնադրված չեն և ընդգրկված չեն աշխարհիկ նախարարություններում։

Հայեցակարգ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Կաթոլիկ հայեցակարգը ձևավորվել է դարերի ընթացքում՝ արտահայտելով վաղ քրիստոնեության ուսմունքները, հերետիկոսական և ուղղափառ եկեղեցու ֆորմալ սահմանումները՝ կազմված տիեզերական խորհրդի, գիտական աստվածաբանական քննարկումների միջոցով։ Եկեղեցին վստահ է, որ այն շարունակաբար պաշտպանվում է Սուրբ հոգու կողմից, քանի որ այն նշմարում է նոր աստվածաբանական հիմնախնդիրները և անսխալ կերպով պահպանվում է, երբ հայեցակարգի վերաբերյալ հստակ որոշում է կայացվում.[33]։ Այն քարոզում է, որ հայտնությունն ունի միակ աղբյուր՝ Աստված, և փոխակերպման երկու տարբեր ուղիներ Սուրբ գիրք և Սուրբ ավանդույթներ, և որ ստույգ կերպով մեկնաբանված են Մագիստերումի կողմից[34][35]։ Սուրբ գիրքը կազմված է Կաթոլիկ Աստվածաշնչի 73 գրքերից՝ կազմված Հին կտակարանի 46 և Նոր կտակարանի 27 գլուխներից։ Սուրբ ավանդույթները կազմված են ուսմունքներից, որոնք գալիս են դեռևս առաքյալների ժամանակներից[36]։ Սուրբ գրքերը և Սուրբ ավանդույթները միասին հայտնի են «հավատի ավանդ»։ Կաթոլիկ հայեցակարգը՝ որպես հրամայական ամփոփված է Կաթոլիկ եկեղեցու վարդապետությունում՝ հրատարակված Մայր աթոռի կողմից։

Աստծո բնույթ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Պենտեկոստ, 14-րդ դար

Ըստ կաթոլիկ եկեղեցու պնդումների՝ կա միակ հավիտենական Աստված, ով գոյություն ունի որպես եռամիասնություն՝ Հայր Աստված, Աստծո որդի, Աստծո Սուրբ հոգի և միասնությունը կոչվում է Սուրբ երրորդություն[37]։ Կաթոլիկները հավատում են, որ Հիսուս Քրիստոսը երկրորդն է Եռամիասնությունից։ Մարմնավորման արդյունքում Սուրբ հոգու ուժով Աստված միավորվում է մարդու բնույթին, ինչը ներկայացվում է Կույս Մարիամի կերպարով։ Քրիստոսը ընկալվում է իբրև և՛ ամբողջապես մարդկայի, և՛ ամբողջապես Աստվածային։ Համարվում է, որ Քրիստոսի առաքելությունը երկրի վրա ներառում է փոխանցել իր ուսմունքը մարդկանց՝ ծառայելով որպես օրինակ, որին պետք է հետևեն չորս գրված Ավետարանների միջոցով.[38]։ Հիսուսն անմեղ էր իր երկրային կյանքում և անարդար կերպով մահապատժի ենթարկվեց՝ կրելով բազմաթիվ չարչարանքներ, նա գնաց ինքնազոհության՝ Աստծուն և մարդկանց հաշտեցնելով, սա հայտի է որպես Քրիստոսի հայտնություն[39]։ Թե հունարեն Քրիստոս և թե եբրայերեն Մեսսիա անվանումները նշանակում են օծեալ, ըստ Քրիստոնեական հավատի Հիսուսի մահը և հարությունը կտակարանի մարգարեությունների իրականացումն են[40]։

Կաթոլիկ եկեղեցին քարոզում է, որ Սուրբ հոգին ամբողջությամբ բխում է Հայր և Որդի Աստվածներից, ոչ թե որպես երկու էություն, այլ՝ մեկ[41]։ Այն պնդում է, որը Հայր Աստվածը հոգու սկզբն է, բայց որպես Քրիստոսի Հայր նրանք միավորվում են՝ դառնալով մեկ միասնություն, որից բխում է Հոգին։ Այս համոզմունքը արտահայտվում է Ֆիլիկյան դրույթներում, որը ավելացվել է Նայսենի հավատքի լատինական տարբերակին, բայց ներառված չէ հունական տարբերակում, որը կիրառվում էԱրևելյան եկեղեցու կողմից.[42]։

Եկեղեցու բնույթ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Կաթոլիկ եկեղեցին ուսուցանում է, որ այն միակ եկեղեցին է՝ մարդկության փրկության տիեզերական խորհրդանիշը և միակ ճշմարիտ հավատը։ Ըստ վարդապետության՝ կաթոլիկ եկեղեցին Նայսենի հավատամքում նկարագրվում է որպես միակ, սուրբ, կաթոլիկ և առաքելական կրոն։ Սրանք միասին հայտնի են որպես եկեղեցու չորս խորհուրդներ[43]։ Ըստ ուսմունքի եկեղեցու հիմնադիրը Հիսուս Քրիստոսն է։ Նոր կտակարանն առանձնացնում է մի քանի դեպքեր, որ Կաթոլիկ եկեղեցու ձևավորման հիմք են դարձել, ներառյալ Հիսուսի քարոզները, առաքյալների ընկալումը որպես չարչարանքների, հարության վկաններ։ Սուրբ հոգու հայտնությունը առաքյալների ՝ հոգեգալուստը, դիտարկվում է որպես կաթոլիկ եկեղեցու հիմնադրման սկիզբ։ Ըստ եկեղեցու բոլոր ձեռնադրյալ եպիսկոպոսները համարվում են Քրիստոսի առաքյալների հաջորդները, իսկ Հռոմի Պապը համարվում է Պետրոս առաքյալի հետևորդը, ինչն էլ պայմանավորում է նրա գերակա դիրքը եկեղեցում[44]։

Համաձայն կաթոլիկ հավատի՝ եկեղեցին «Հիսուսի շարունակական ներկայությունն է երկրի վրա» և այն ամբողջությամբ կրում է փրկության խորհուրդը[45]։ Ինչպես ներկայացված է Աստվածաշնչում, Հիսուսն իրեն զոհաբերեց հանուն մարդկության փրկության և Աստծո ներման[46]։ Հարությամբ Քրիստոսը դարձավ առաջին վերածնվածը մեռյալներից, առաջինը հավատակիցների մեջ[47]։ Նվիրվելով Աստծուն և հետևելով Քրիստոսի խոսքին՝ անձը կարող է արժանանալ Աստծո թագավորությանը[48]։ Եկեղեցին պատարագը և խորհուրդները համարում է Քրիստոսի զոհաբերության արդյունքում ձեռք բերված խորհուրդների անմահացման, մարդու և Քրիստոսի միջև կապի հաստատման, մեղքերի թողության միջոց[49]։

Ահեղ դատաստան

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Համաձայն կաթոլիկ եկեղեցու՝ անմիջապես մահից հետո յուրաքանչյուր մարդու հոգի ենթարկվում է Աստծո որոշակի վճռի՝ ըստ իր մեղքերի և Աստծո հետ կապի։ Այս ուսմունքները ահազանգում են համայն մարդկության ահեղ դատաստանի մասին[50]։ Ըստ կաթոլիկ եկեղեցու՝ ահեղ դատաստանը վերջ կտա մարդկության պատմությանը՝ նախանշելով նոր և դրախտային երկրի գալուստ, որ կիշխի Աստծո արդարամիտ թագավորությունը։ Կախված մահվանը հաջորդած դատավճռից հոգին կարող է հայտնվել երեք վիճակներում[51]։

  • Դրախտը աստվածային անսահման էության վիճակն է։ Այն հավիտենական կյանք է, երբ հոգին Աստծո հավիտենական երանության մեջ է[52]։
  • Քավարան ժամանակավոր վիճակ է այն հոգիների մաքրագործման համար, ովքեր չնայած ուղորդված են դեպի դրախտ, սակայն ամբողջապես մաքրված չեն մեղքերից և չեն կարող անմիջապես դրախտում հայտնվե.[53] լ։ Դժոխքում հոգին տառապում է, մաքրվում և ձգտում կատարելության։ Դժոխքում հոգիների դրախտ հասնելու ճանապարհին կարող են օգնել աղոթքները և սրբերի բարեխոսությունը[54]։
  • Նզովյալ դժոխք․ նրանք ովքեր ապրում են բարոյական մեղքերով և չեն զղջում մահավանից առաջ հավիտյան բաժանվում են Աստծուց[55]։ Որևէ մեկի համար նախասահմանված չէ դժոխքը և որևէ մեկը չի կարող հստակորեն կանխագուշակել իր՝ դժոխքի դատապարտման հավանականությունը[56]։ Կաթոլիկությունը քարոզում է, որ Աստծո բարեգթությամբ անձը կարող է զղջալ, լուսավորվել ճշմարիտ կաթոլիկ հավատով և հասնել փրկության[57]։ Որոշ կաթոլիկ աստվածաբաններ կարծում են, որ չմկրտված երեխաների և բարոյական մեղքերից զերծ ոչ քրիստոնյաների հոգիները, մահանալով նախնական մեղքով հայտնվում են լիմբոսում[58]։

Կույս Մարիամ և բարեպաշտություն

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Աստվածամայր, երկրպագվում է կաթոլիկ եկեղեցու կողմից, որ նրան համարում է սկզբնական մեղից ազատ

Կաթոլիկ մարիոլոգիան զբաղվում է Աստվածամայր Մարիամի կյանքին վերաբերող դրույթներով և ուսմունքներով։ Մարիամն, արժանանալով բարեշնորհությանը, հռչակվում է Աստվածամայր և ըստ քրիստոնեական հավատի՝ իր ողջ կյանքի ընթացքում լինում է կույս[59]։ Մարիամի երկրպագությունը տարբերվում է Աստծո պաշտամունքից, այն ներառում է աղոթքներ, Աստվածամորը նվիրված արվեստ և ճարտարապետություն[60]։ Եկեղեցական տարվա ընթացքում անցկացվոււմ են Աստվածամոր պատվին մի քանի պատարագներ, նրան կոչում են տարբեր պատվանուններով ինչպես օրինակ դրախտի թագուհի։ Պապ Պաուլ VI նրան կոչում է եկեղեցու մայր, որովհետև Քրիստոսին ծնունդ տալով՝ նա համարվեց Քրիստոսի մարմնի յուրաքանչյուր անդամի Հոգևոր մայր[61]։ Հիսուսի կյանքում ունեցած իր ազդեցիկ դերի շնորհիվ շատ աղոթքներ հյուսվեցին նրա պատվին, ինչպես օրինակ Ավե Մարիա, Վարդարան, Մեմոռառե։ Սուրբ Մարիամի տեսիլքին արժանացած ուխտավորները՝ Լուրդեսը, Ֆաթիման և Գվադելուպեն նույնպես սրբադասվել են եկեղեցու կողմից.[62].[62]։

Պաշտամունքները մեծարանքի միջոցներ են, որոնք կաթոլիկ եկեղեցու պատարագի հիմնական մաս չեն կազմում, սակայն կաթոլիկների հոգևոր կյանքի բաղկացուցիչներն են[63]։ Մարիոլոգիայից դուրս պաշտամունքային տարրերը ներառում են Խաչելություն, Հիուսի սուրբ սիրտը և սուրբ պատկերը, օրհնյալ խորհրդանիշները և սրբապատկերների պաշտամունքը։

Խորհուրդներ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Յոթ խորհուրդներ Ռոջեռ վան դեր Վեյդեն, 1448

Կաթոլիկ եկեղեցին ունի յոթ խորհուրդներ, որ սահմանվել են Քրիստոսի կողմից։ Խորհուրդների թիվը և բնույթը որոշվել է մի քանի տիեզերական ժողովների կողմից[64]։ Դրանք են՝

  • Մկրտությունը,
  • Դրոշմ,
  • Ապաշխարություն,
  • Հաղորդություն,
  • Պսակ ամուսնության,
  • Վերջին օծում կամ կարգ հիվանդաց,
  • Ձեռնադրություն[64]։

Խորհուրդները ծիսակարգեր են, որ խորհրդանշում են Աստծո ներկայությունը և ողորմածությունը։ Կաթոլիկ եկեղեցու վարդապետությունը դրանք դասակարգում է երեք խմբերով՝ Քրիստոնեական սկիզբ, սպեղանի խորհուրդ, համայնքին ծառայելու և հավատի առաքելություն։ Այս խմբերը ներառում են մարդկային մարմնական և հոգևոր կյանքին ուղղված խորհուրդներ։ Պատարագի խորհուրդը եկեղեցու հիմնական առաքելությունն է[65]։

Եկեղեցական հայեցակարգը պահանջում է խորհուրդներն անցկացնել ըստ պատշաճ ձևի, էության և ծիսակարգի[66]։ Ի հավելում՝ Կանոնական իրավունքը և՛ Լատինական, և՛ Արևելյան եկեղեցիների համար որոշ խորհուրդների դեպքում խիստ կանոններ է սահմանում։ Քանի որ ըստ եկեղեցական ուսմունքի՝ Քրիստոսը ներկա է պատարագին, նրանց, ովքեր գիտակցում են բարոյական մեղքերը, արգելվում է հաղորդություն ստանալ առանց ապաշխարելու։ Սովորաբար հաղորդություն ստանալու համար կաթոլիկները պետք պատարագից առնվազն մեկ ժամ առաջ ոչինչ չուտեն։ Նույնիսկ գերեզմանում և խիստ կարիքի դեպքում Կաթոլիկ հոգևորականները լիազվորված չեն խորհուրդներ մատուցել ոչ կաթոլիկ հավատի հետևորդներին[67]։

Քրիստոնեական էության խորհուրդներ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Մկրտություն

Ըստ կաթոլիկ եկեղեցու մկրտությունը քրիստոնեական հավատի խորհուրդներից առաջինն է[68][69]։ Այն մաքրում է բոլոր մեղքերը՝ և՛ սկզբնական, և՛ անձնական՝ մարդուն դարձնելով եկեղեցու անդամ։ Որպես Աստծո անհատույց պարգև՝ շնորհվում է նույնիսկ երեխաներին, ովքեր, չնայած զուրկ են անձնական մեղքերից, դրանով ազատվում են սկզբնական մեղքից[70]։ Եթե նորածին երեխան մահվան վտանգի մեջ է, յուրաքանչյուր ոք՝ բժիշկը, դաստիարակը կամ ծնողները կարող են նրան մկրտել[71][72]։ Մկրտությունը ամբողջ կյանքի համար է և չի կարող կրկնվել։ Կաթոլիկ եկեղեցին մկրտությունն ընդունելի համարում, եթե նույնիսկ այն կատարվել է ոչ քրիստոնեա և ոչ կաթոլիկ մարդկանց կողմից, այն դեպքում երբ նևանք պատրաստ են մկրտել՝ կիրառելով մկրտության Տրինտարյան ֆորմուլան[73]։

Դրոշմ

Կաթոլիկ եկեղեցին դրոշմը ընդունում է որպես մկրտության ողորմածությունը ամբողջացնելու համար անհարաժեշտ խորհուրդ։ Երբ հասուն մարդը մկրտված է դրոշմը անմիջապես հետևում է դրան, Արևելյան կաթոլիկ եկեղեցում այն տրվում է նաև նոր մկրտված երեխաներին[74]։ Արևմուտքում երեխաների դրոշմ ստանալը հետաձգվում է այնքան, մինչև նրանք ընկալեն դրա իմաստը[75]։ Արևմտյան քրիստոնեության մեջ այն կոչվում է դրոշմ, որովհետև դրոշմում, հաստատում է մկրտության ողորմածությունը․ Արևելյան եկեղեցում կոչվում է մյուռոն, քանի որ հիմնական ծեսը մարդուն մյուռոնով օծելն է, որը զիթայուղի և ծաղկայուղերի խառնուրդ է[76]։ Նրանք ովքեր դրոշմ են ստանում պետք է ողորմած լինեն, ուստի հասուն տարիքում գտնվողները պետք է նախ հոգեպես մաքրվեն ապաշխարության միջոցով[77]։

Հաղորդություն

Բենեդիկտոս XVI Պապ, Բրազիլիա, 2007 թվական

Կաթոլիկների համար հաղորդությունը խորհուրդ է, որ ամբողջացնում է քրիստոնեական էությունը[78]։ Այն ներկայացվում է որպես քրիստոնեական կյանքի աղբյուր։ Կարևորվում է այն արարողությունը, որի ընթացքում անձը ստանում է իր առաջին հաղորդությունը։ Հաղորդության մատուցումը կոչվում է նաև ժամերգություն կամ աստվածային պատարագ, որ ներառում է աղոթքներ, աստվածաշնչյան ընթերցումներ, նաև հացի և գինու օրհնություն քահանայի կողից, որով այն վեարածվում է Քրիստոսի արյան և մարմնի[79]։ Օծման խոսքերն արտահայտում են Խորհրդավոր ընթրիքի ժամանակ ասված Քրիստոսի խորհուրդները, երբ Քրիստոսն առաջարկում էր իր մարմինն ու արյունը խաչելություն նախորդ գիշերը[80]։ Խորհուրդները ներկայացնում են Հիսուսի խաչելության և անմահության գաղափարները։

Բժշկող խորհուրդներ

Ապաշխարություն

Ապաշխարության խորհուրդը գործում այն քրիստոնեաների համար, ովքեր մկրտությունից հետո իրենց գործած մեղքերով հեռացել են Քրիստոսից[81]։ Այս խորհուրդը ենթադրում է ինչպես մեղսավորի, այնպես էլ քահանայի գործողությունները[82]։ Ծանր մեղքերի համար ողորմածություն պետք է խնդրել առնվազն մեկ տարի և ամեն անգամ սուրբ հաղորդություն ստանալուց առաջ[83]։ Քահանան պարտավորվում է պահպանել ապաշխարվող մեղքերի գաղտնիությունը[84]։

Կարգ հիվանդաց

Հաշվի առնելով այն, որ մյուռոնն օգտագործվում է երեք խորհուրդների համար, որոնք չեն կրկնվում, դրանից տարբեր մեկ այլ յուղ է օգտագործվում՝ օծելու մահվան վտանգի մեջ գտնվող կաթոլիկին[85]։ Այս խորհուրդը խաղաղություն և խիզախություն է փոխանցում հիվանդին, եթե նա ի զորու չէ ներում հայցել։

Հոգևոր ծառայության խորհուրդներ

Հոգևորականների ձեռնադրման ծիսակարգ

Հոգևոր ծառայության Սուրբ պատվիրաններով օծվում են այն քրիստոնեաները, ովքեր պատրաստ են նվիրաբերել իրենց եկեղեցուն հոգևոր երեք աստիճաններում՝ եպիսկոպոս, քահան և սարկավագ[86]։ Եկեղեցական կանոնները սահմանում են, թե ովքեր կարող են օծվել որպես հոգևորական[87]։ Լատինական եկեղեցում քահանաները և եպիսկոպոսները, ըստ կանոնների, պետք է լինեն կուսակրոն։ Արդեն ամուսնացած տղամարդիկ կարող են օծվել Արևելյան կթոլիկ եկեղեցով։ Բայց կաթոլիկ քահանա դառնալուց հետո տղամարդիկ այլևս չեն կարող ամուսնանալ։ Բոլոր հոգևորականները՝ սարկավագները, քահանաները, եպիսկոպոսները, կարող են մկրտել, պսակադրություն, պատարագ կատարել։

Պսակադրություն

Համաձայն կաթոլիկ եկեղեցու ուսմունքի ամուսնությունը կնոջ և տղամարդու միջև սոցիալական և հոգևոր կապն է։ Սեռական բարոյականության վերաբերյալ կաթոլիկ եկեղեցու ուսմունքների համաձայն՝ սա միակ պատաճ կապն է կնոջ և տղամարդու միջև։ Կաթոլիկ կամ այլ քրիստոնեական եկեղեցիների կողմից պսակադրությունը մկրտված մարդկանց միջև համրվում է սուրբ խորհուրդ։ Մեկ անգամ կատարված պսակադրությունը չի կարող լուծարվել բացառությամբ մահվան դեպքերի[88]։ Եկեղեցին առանձնացնում է մի քանի նախապայմաններ, որոնց դեպքում պսակադրությունը համարվում է վավեր, օրինակ՝ կամքի ազատությունը։

Եկեղեցին չի ճանաչում ամուսնալուծությունը՝ որպես ամուսնության ավարտ և ճանաչում է պետության կողմից հաստատված ամուսնալուծությունները՝ դրանով փորձելով պաշտպանել ամուսինների և երեխաների բարեկեցությունը։ Այնուամենայնիվ որոշ դեպքերում եկեղեցական դատարանը կարող է ամուսնությունը անվավեր ճանաչել, հակառակ դեպքում հաջորդ ամուսնությունն ընդունելի չի համարվի[89]։

Պատարագ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Ինքնիշխան 24 եկեղեցիներում տարբեր պատարագային և այլ ավանդույթներ՝ ծիսակարգեր, կան, որոնք արտահայտում են ավելի շատ պատմական և մշակութային, քան հավատի տարբերություններ[90]։ Արևելյան եկեղեցու Կանոնական իրավունքի սահմանումներում ծեսը պատարագային, աստվածաբանական, հոգևոր եկեղեցական ժառանգություն, տարբեր ժողովուրդների մշակույթի և պատմության հետևանք է, որով յուրաքանչյուր եկեղեցի քարոզում է իր համար ընդունելի ապրելաձև[91]։

Արևմտյան ծիսակարգ

Ձևավորվել է Հռոմի կաթոլիկ եկեղեցու կողմից և տարածվել ողջ աշխարհում[92]։ Պատարագի ներկայիս ծիսակարգը ձևավորվել է 1969 թվականին և անցկացվում է մայրենի լեզվով, տեքստը թարգմանվել է լատիներենից և տեղ գտել Հռոմեական ծիսակարգում։ Տարբերակում են Հատուկ և ընդունված ծիսակարգ։ 2007 թվականին Բենեդիկտոս XVI հաստատեց Հռոմեական ծիսակարգի կիրառությունը՝ որպես Հատուկ ծիսակարգ։

Արևելյան ծիսակարգ

Արևելասիրիական պսակադրության ծիսակարգ իրականացվում է սիրիո-մալաբար կաթոլիկ եկեղեցու եպիսկոպոսի կողմից Հնդկաստանում 23 Արևելյան կաթոլիկ եկեղեցիներից մեկն է։

Արևելյան կաթոլիկ եկեղեցին և միևնույն ժամանակ Ուղղափառ և Արևելաքրիստոնեական եկեղեցիները կիսում են նույն եկեղեցական ժառանգությունը և ծիսակարգերը։ Սա ներառում է այն եկեղեցիները, որոնք պատմակնորեն ձևավորվել են Ռուսաստանում, Բալկաններում, Կովկասում, Հյուսիսարևելյան Աֆրիկայում.[93]։ Արևելյան կաթոլիկ եկեղեցում կիրառվող արարողակարգը ներառում է բյուզանդական, անտիոքյան, հայկական, սլավոնական ծիսակատարություններ[94]։

Սոցիալական և կրոնական հիմնախնդիրներ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Կաթոլիկյան սոցիալական ուսմունք

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Կաթոլիկ եկեղեցու սոցիալակն ուսմունքներն, արտահայտելով Հիսուսի վերաբերմունքը աղքատների նկատմամբ, կարևորում է հոգևոր և նյութական երախտագիտության քայլերը, հատկապես հիվանդների և ընչազուրկների նկատմամբ[95][96]։ Եկեղեցական ուսմունքները նախընտրելի տարբերակներ են առաջարկում աղքատների համար, կանոնական իրավունքը հորդորում է, որ քրիստոնեական հավատը ևս պետք է նպաստի սոցիալական արդարությանը՝ աջակցելով աղքատներին[97]։ Այս մոտեցումները կապվում են նաև Պապ Լևոն XIII-ի կողմից 1891 թվականին հաստատված Ռերուր Նովարում կոնդակի հետ, որ ներկայացնում է աշխատավորների իրավունքները։

Կաթոլիկ ուսմունքները, հաշվի առնելով սեռական պարկեշտության գաղափարները, կենտրոնանում է մարդկային էակի հոգևոր և մարմնական ամբողջության վրա։ Ամուսնությունը համարվում է սեռական ակտիվության միակ ընդունելի տարբերակը[98]։ Եկեղեցու ուսմունքները սեռական հիմնախնդիրների վերաբերյալ դարձել են ահագնացող հակասությունների պատճառ, հատկապես Վատիկանի երկրորդ խորհրդի փակվելուց հետո, ինչը Արևմտյան աշխարհի մշակույթի փոփոխության և սեռական հեղափոխության հետևանքն էր։

Եկեղեցին նաև անդրադառնում է շրջակա միջավայրին սոցիալական-թեոլոգիական տեսանկյունից։ Laudato si փաստաթղթում Պապ Ֆրանսիսկոսը քննադատում է սպառողականությունը, անկանոն զարգացումը, շրջակա միջավայրի վատթարացումը և գլոբալ տաքացումը[99]։ Պապը մտահոգված է, որ գլոբալ տաքացումը ավելի մեծ խնդրից է բխում, ինչպիսին է կարճաժամկետ տնտեսական ձեռքբերումների համար զարգացած աշխարհի անտարբերությունը մոլորակի քայքայման նկատմամբ[100]։

Սոցիալական ծառայություններ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Մայր Թերեզա աղքատների և կարիքավորների աջակից

Կաթոլիկ եկեղեցին կրթության և առողջապահական ծառայությունների ամենախոշոր հովանավորն է աշխարհում[12]։ 2010 թվականին կաթոլիկ եկեղեցու Առողջապահության ոլորտի աշխատակիցների աջակցության հայրապետական խորհուրդը արձանագրեց, որ եկեղեցին ապահովում է առողջապահական սարքավորումների 26% ամբողջ աշխարհում՝ ներառյալ հիվանդանոցներ, կլինիկաներ, մանկատներ[101]։

Կանանց համար նախատեսված կրոնական հաստատությունները կարևոր դերակատարում են ունեցել առողջական և կրթական ծառայությունների ապահովման հարցում, ինչպես օրինակ՝ Գթության քույրերը, Բարեգործության միսիոներները[102]։ Կաթոլիկ միանձնուհի Մայր Թերեզան, ով Բարեգործության միսոներներ կառույցի հիմնադիրն էր, 1979 թվականին արժանացել է Նոբելյան մրցանակի Հնդկաստանի աղքատների շրջանում կատարված մարդասիրական աշխատանքների համար[103]։ Եպիսկոպոս Կառլոս Ֆիլիպ Խիմենես Բելոուն նույն մրցանակին է արժանացել 1966 թվականին Արևելյան Թիմորի կոնֆլիկտի կարգավորման հարցում ունեցած ներդրման համար[104]։ Եկեղեցին նաև ակտիվորեն ներգրավված է համաշխարհային զարգացման և աջակցության աշխատանքներին այնպիսի կազմակերպությունների միջոցով, ինչպիսիք են Կաթոլիկ օգնության ծառայությունները, Կարիտաս ինտերնացիոնալը, Աջակցություն եկեղեցու կարիքավորներին կազմակերպությունները։

Տես նաև

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Ծանոթագրություններ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
  1. ↑ Roman Catholic — 1993.
  2. ↑ https://www.oekumene-ack.de/ueber-uns/mitglieder/
  3. ↑ http://press.vatican.va/content/salastampa/en/bollettino/pubblico/2017/04/06/170406e.html — 2017.
  4. ↑ "L'Annuario Pontificio 2017 e l' 'Annuarium Statisticum Ecclesiae' 2015".
  5. ↑ Gerald O'Collins|O'Collins, p. v (preface).
  6. ↑ Holy Bible: Matthew 16:19
  7. ↑ Կաղապար:CCC
  8. ↑ Կաղապար:CCC
  9. ↑ Colin Gunton. "Christianity among the Religions in the Encyclopedia of Religion", Religious Studies, Vol. 24, number 1, page 14. In a review of an article from the Encyclopedia of Religion, Gunton writes: "[T]he article [on Catholicism in the encyclopedia] rightly suggests caution, suggesting at the outset that Roman Catholicism is marked by several different doctrinal, theological and liturgical emphases."
  10. ↑ CCC, 1322-27, Vatican.va: "the Eucharist is the sum and summary of our faith"
  11. ↑ «The Four Marian Dogmas». Catholic News Agency. Վերցված է 2017 թ․ մարտի 25-ին.
  12. ↑ 12,0 12,1 Agnew, John (2010 թ․ փետրվարի 12). «Deus Vult: The Geopolitics of Catholic Church». Geopolitics. 15 (1): 39–61. doi:10.1080/14650040903420388.
  13. ↑ MacCulloch, Christianity, p. 127.
  14. ↑ Thurston, Herbert (1908). Knight, Kevin (ed.). Catholic. Vol. 3. New York: Robert Appleton Company. Վերցված է 2012 թ․ օգոստոսի 17-ին. {{cite encyclopedia}}: |work= ignored (օգնություն)
  15. ↑ «Cyril of Jerusalem, Lecture XVIII, 26». Tertullian.org. 2004 թ․ օգոստոսի 6. Վերցված է 2012 թ․ օգոստոսի 17-ին.
  16. ↑ http://webu2.upmf-grenoble.fr/Haiti/Cours/Ak/Constitutiones/Thessalonique.htm Արխիվացված 2012-02-08 Wayback Machine Edictum de fide catholica
  17. ↑ McBrien, Richard (2008). The Church. Harper Collins. p. xvii. Online version available Browseinside.harpercollins.com Արխիվացված 27 Օգոստոս 2009 Wayback Machine. Quote: "[T]he use of the adjective 'Catholic' as a modifier of 'Church' became divisive only after the East–West Schism... and the Protestant Reformation. … In the former case, the Western Church claimed for itself the title Catholic Church, while the East appropriated the name Orthodox Church. In the latter case, those in communion with the Bishop of Rome retained the adjective "Catholic", while the churches that broke with the Papacy were called Protestant." «Archived copy». Արխիվացված է օրիգինալից 2009 թ․ օգոստոսի 27-ին. Վերցված է 2009 թ․ հուլիսի 2-ին.{{cite web}}: CS1 սպաս․ արխիվը պատճենվել է որպես վերնագիր (link)
  18. ↑ "catholic, adj. and n." Oxford English Dictionary Online. Oxford University Press, June 2014. Web. 7 August 2014. Excerpt: "After the separation of East and West 'Catholic' was assumed as its descriptive epithet by the Western or Latin Church, as 'Orthodox' was by the Eastern or Greek. At the Reformation the term 'Catholic' was claimed as its exclusive right by the body remaining under the Roman obedience, in opposition to the 'Protestant' or 'Reformed' National Churches. These, however, also retained the term, giving it, for the most part, a wider and more ideal or absolute sense, as the attribute of no single community, but only of the whole communion of the saved and saintly in all churches and ages. In England, it was claimed that the Church, even as Reformed, was the national branch of the 'Catholic Church' in its proper historical sense." Note: The full text of the OED definition of "catholic" can be consulted here.
  19. ↑ "Eastern Orthodoxy", Encyclopædia Britannica online.
  20. ↑ 20,0 20,1 Կաղապար:CCC
  21. ↑ «Christ's Faithful – Hierarchy, Laity, Consecrated Life: The episcopal college and its head, the Pope». Catechism of the Catholic Church. Vatican City: Libreria Editrice Vaticana. 1993. Վերցված է 2013 թ․ ապրիլի 14-ին.
  22. ↑ 22,0 22,1 McDonough (1995), p. 227
  23. ↑ «Habemus Papam! Cardinal Bergoglio Elected Pope Francis». News.va. Արխիվացված է օրիգինալից 2013 թ․ մարտի 16-ին. Վերցված է 2013 թ․ մարտի 14-ին.
  24. ↑ Manual of Canon Law, p. 3.
  25. ↑ St. Joseph Foundation newsletter, Vol. 30 No. 7, pg. 3 (subscription required)
  26. ↑ Ronald G. Roberson. «Eastern Catholic Churches Statistics 2010». CNEWA. Վերցված է 2011 թ․ ապրիլի 30-ին.
  27. ↑ Colin Gunton. "Christianity among the Religions in the Encyclopedia of Religion", Religious Studies, Vol. 24, number 1, on page 14. In a review of an article from the Encyclopedia of Religion, Gunton writes"... [T] he article [on Catholicism in the encyclopedia] rightly suggests caution, suggesting at the outset that Roman Catholicism is marked by several different doctrinal and theological emphases."
  28. ↑ "General Essay on Western Christianity", "Western Church/Roman Catholicism" Overview of World Religions. Division of Religion and Philosophy, University of Cumbria. 1998/9 ELMAR Project. Accessed 26 March 2015.
  29. ↑ «Malankara Catholic Church sui iuris: Juridical Status and Power of Governance». Scribd.
  30. ↑ «Canon 573–746». 1983 Code of Canon Law. Vatican.va. Արխիվացված է օրիգինալից 2016 թ․ ապրիլի 18-ին. Վերցված է 2008 թ․ մարտի 9-ին.
  31. ↑ «Pontifical Yearbook 2016 and the Annuarium Statisticum Ecclesiae 2014: dynamics of a Church in transformation, 05.03.2016».
  32. ↑ «Major Branches of Religions Ranked by Number of Adherents». adherents.com. Արխիվացված է օրիգինալից 2015 թ․ մարտի 15-ին. Վերցված է 2009 թ․ հուլիսի 5-ին.
  33. ↑ «The teaching office». Catechism of the Catholic Church. Vatican. Արխիվացված է օրիգինալից 2011 թ․ ապրիլի 29-ին. Վերցված է 2011 թ․ ապրիլի 28-ին. «889 in order to preserve the Church in the purity of the faith handed on by the apostles, Christ who is the Truth willed to confer on her a share in his own infallibility.»
  34. ↑ «CCC, 80–81». Vatican.va. Արխիվացված է օրիգինալից 2011 թ․ հունիսի 29-ին. Վերցված է 2011 թ․ հունիսի 30-ին.
  35. ↑ Paul VI, Pope (1964). «Lumen Gentium chapter 2, Paragraph 14». Vatican. Արխիվացված է օրիգինալից 2014 թ․ սեպտեմբերի 6-ին. Վերցված է 2008 թ․ մարտի 9-ին.
  36. ↑ Schreck, pp. 15–19
  37. ↑ Կաղապար:CCC
  38. ↑ McGrath, pp. 4–6.
  39. ↑ Կաղապար:CCC
  40. ↑ Kreeft, pp. 71–72
  41. ↑ «Greek and Latin Traditions on Holy Spirit». ewtn.com. Արխիվացված է օրիգինալից 2004 թ․ սեպտեմբերի 3-ին. Վերցված է 2018 թ․ փետրվարի 7-ին.
  42. ↑ Կաղապար:CCC
  43. ↑ «Catechism of the Catholic Church – IntraText – CCC, 811». vatican.va. Արխիվացված է օրիգինալից 2015 թ․ ապրիլի 7-ին.
  44. ↑ Bokenkotter, p. 30.
  45. ↑ Schreck, p. 131
  46. ↑ «Pastoral Constitution on the Church in the Modern World GAUDIUM ET SPES § 45». Vatican.va. 1965 թ․ դեկտեմբերի 7. Արխիվացված է օրիգինալից 2012 թ․ հոկտեմբերի 17-ին. Վերցված է 2015 թ․ ապրիլի 4-ին.
  47. ↑ Կաղապար:CCC
  48. ↑ Colossians 1.18
  49. ↑ Barry, p. 26
  50. ↑ Schreck, p. 397
  51. ↑ Կաղապար:CCC
  52. ↑ Կաղապար:CCC
  53. ↑ Կաղապար:CCC
  54. ↑ «Saints' Prayers for Souls in Purgatory». Ewtn.com. Արխիվացված է օրիգինալից 2011 թ․ ապրիլի 30-ին. Վերցված է 2010 թ․ հոկտեմբերի 28-ին.
  55. ↑ Կաղապար:CCC
  56. ↑ Կաղապար:CCC
  57. ↑ Կաղապար:CCC
  58. ↑ «Library : The Hope of Salvation for Infants Who Die Without Being Baptized». Catholic Culture. 2007 թ․ հունվարի 19. Վերցված է 2010 թ․ հոկտեմբերի 28-ին.
  59. ↑ «Pope Benedict XVI. 1 January 2012 – Feast of Solemnity of the Blessed Virgin Mary». Vatican.va. 2012 թ․ հունվարի 1. Արխիվացված է օրիգինալից 2012 թ․ հուլիսի 2-ին. Վերցված է 2012 թ․ օգոստոսի 17-ին.
  60. ↑ Schreck, p. 199–200
  61. ↑ Barry, p. 52․>
  62. ↑ 62,0 62,1 Barry, p. 122–123
  63. ↑ Carroll, Michael P. (1989). Catholic Cults and Devotions: A Psychological Inquiry. McGill-Queen's University Press. էջ 7. ISBN 0-7735-0693-4.
  64. ↑ 64,0 64,1 Կաղապար:CCC
  65. ↑ «CCC, 1210–1211». Vatican.va. Արխիվացված է օրիգինալից 2011 թ․ հունիսի 9-ին. Վերցված է 2011 թ․ հունիսի 30-ին.
  66. ↑ Herbermann, Charles, ed. (1913). «Sacraments» . Catholic Encyclopedia. New York: Robert Appleton Company.
  67. ↑ Kreeft, p. 331
  68. ↑ «CCC, 1275». Vatican.va. Արխիվացված է օրիգինալից 2011 թ․ հունիսի 9-ին. Վերցված է 2011 թ․ հունիսի 30-ին.
  69. ↑ «CCC, 1263». Vatican.va. Արխիվացված է օրիգինալից 2011 թ․ հունիսի 9-ին. Վերցված է 2011 թ․ հունիսի 30-ին.
  70. ↑ «CCC, 1250». Vatican.va. Արխիվացված է օրիգինալից 2011 թ․ հունիսի 29-ին. Վերցված է 2011 թ․ հունիսի 30-ին.
  71. ↑ Lazowski, Philip (2004). Understanding Your Neighbor's Faith: What Christians and Jews Should Know About Each Other. KTAV Publishing House. էջ 157. ISBN 0-88125-811-3. Վերցված է 2012 թ․ դեկտեմբերի 2-ին.
  72. ↑ «CCC, 1272». Vatican.va. Արխիվացված է օրիգինալից 2011 թ․ հունիսի 9-ին. Վերցված է 2011 թ․ հունիսի 30-ին.
  73. ↑ «CCC, 1256». Vatican.va. Արխիվացված է օրիգինալից 2011 թ․ հունիսի 9-ին. Վերցված է 2011 թ․ հունիսի 30-ին.
  74. ↑ «CCC, 1285». Vatican.va. Արխիվացված է օրիգինալից 2011 թ․ հունիսի 9-ին. Վերցված է 2011 թ․ հունիսի 30-ին.
  75. ↑ «Canon 891». 1983 Code of Canon Law. Vatican.va. Արխիվացված է օրիգինալից 2011 թ․ հունիսի 28-ին. Վերցված է 2011 թ․ հունիսի 30-ին.
  76. ↑ «Compendium of the CCC, 267». Vatican.va. Վերցված է 2011 թ․ հունիսի 30-ին.
  77. ↑ «Catechism of the Catholic Church – IntraText – CCC 1310». vatican.va. Արխիվացված է օրիգինալից 2016 թ․ մարտի 3-ին. Վերցված է 2016 թ․ փետրվարի 12-ին.
  78. ↑ «CCC, 1322–24». Vatican.va. Արխիվացված է օրիգինալից 2011 թ․ հունիսի 9-ին. Վերցված է 2011 թ․ հունիսի 30-ին.
  79. ↑ «Catholic Activity: Preparing for First Holy Communion». Catholicculture.org. Վերցված է 2015 թ․ մարտի 25-ին.
  80. ↑ «CCC, 1365–1372». Vatican.va. Արխիվացված է օրիգինալից 2015 թ․ հունվարի 1-ին. Վերցված է 2011 թ․ հունիսի 30-ին. «1365 Because it is the memorial of Christ's Passover, the Eucharist is also a sacrifice, thus, in the ritual text of the Mass, the priest asks of the congregation present, "Pray, brothers and sisters, that this my sacrifice and yours may be acceptable to God, the Almighty Father." the sacrificial character of the Eucharist is manifested in the very words of institution: "This is my body which is given for you" and "This cup which is poured out for you is the New Covenant in my blood." [Lk 22:19–20.] In the Eucharist Christ gives us the very body which he gave up for us on the cross, the very blood which he "poured out for many for the forgiveness of sins." [Mt 26:28.]»
  81. ↑ «Compendium of the CCC, 296». Vatican.va. Վերցված է 2011 թ․ հունիսի 30-ին.
  82. ↑ «Compendium of the CCC, 302–303». Vatican.va. Վերցված է 2011 թ․ հունիսի 30-ին.
  83. ↑ «Compendium of the CCC, 304–306». Vatican.va. Վերցված է 2011 թ․ հունիսի 30-ին.
  84. ↑ «Compendium of the CCC, 309». Vatican.va. Վերցված է 2011 թ․ հունիսի 30-ին.
  85. ↑ «Compendium of the CCC, 316». Vatican.va. Վերցված է 2011 թ․ հունիսի 30-ին.
  86. ↑ Կաղապար:CCC
  87. ↑ CCC 1534
  88. ↑ Կաղապար:CCC
  89. ↑ «CCC, 1629». Vatican.va. Արխիվացված է օրիգինալից 2011 թ․ հունիսի 28-ին. Վերցված է 2011 թ․ հունիսի 30-ին.
  90. ↑ Կաղապար:CCC
  91. ↑ "CCEO, Canon 28 § 1". Vatican.va (official text Արխիվացված 4 Հունիս 2011 Wayback Machine). Intratext.com (English translation). 1990. Excerpt: "Ritus est patrimonium liturgicum, theologicum, spirituale et disciplinare cultura ac rerum adiunctis historiae populorum distinctum, quod modo fidei vivendae uniuscuiusque Ecclesiae sui iuris proprio exprimitur." (A rite is the liturgical, theological, spiritual and disciplinary heritage, differentiated by peoples' culture and historical circumstances, that finds expression in each sui iuris Church's own way of living the faith).
  92. ↑ Dobszay, Laszlo (2010). «3». The Restoration and Organic Development of the Roman Rite. New York: T&T Clark International. էջեր 3–5. ISBN 978-0-567-03385-7.
  93. ↑ Կաղապար:Cite CE1913 See "Eastern Catholic Churches"; In part: "The definition of an Eastern-Rite Catholic is: A Christian of any Eastern Catholic churches in union with the pope: i.e. a Catholic who belongs not to the Roman, but to an Eastern rite. They differ from other Eastern Christians in that they are in communion with Rome, and from Latins in that they have other rites."
  94. ↑ «CCEO, Canon 40». Intratext.com (English translation). 1990. {{cite web}}: Missing or empty |url= (օգնություն)
  95. ↑ Կաղապար:Cite CE1913
  96. ↑ «Compendium of the CCC, 388». Vatican.va. Վերցված է 2011 թ․ հունիսի 30-ին.
  97. ↑ «Canon 222 § 2». 1983 Code of Canon Law. Vatican.va. Արխիվացված է օրիգինալից 2016 թ․ մարտի 3-ին. Վերցված է 2016 թ․ փետրվարի 12-ին.
  98. ↑ Կաղապար:CCC
  99. ↑ Yardley, Jim; Goodstein, Laurie (2015 թ․ հունիսի 18). «Pope Francis, in Sweeping Encyclical, Calls for Swift Action on Climate Change». The New York Times.
  100. ↑ Vallely, Paul (2015 թ․ հունիսի 28). «The Pope's Ecological Vow». Վերցված է 2015 թ․ հունիսի 29-ին.
  101. ↑ «Catholic hospitals comprise one quarter of world's healthcare, council reports». Catholic News Agency. 2010 թ․ փետրվարի 10. Վերցված է 2012 թ․ օգոստոսի 17-ին.
  102. ↑ Zieglera, J. J. (2012 թ․ մայիսի 12). «Nuns Worldwide». Catholic World Report.
  103. ↑ «Press Release – The Nobel Peace Prize 1979». Nobelprize.org. 1979 թ․ հոկտեմբերի 27. Վերցված է 2010 թ․ հոկտեմբերի 28-ին.
  104. ↑ «Press Release – Nobel Peace Prize 1996». Nobelprize.org. 1996 թ․ հոկտեմբերի 11. Վերցված է 2010 թ․ հոկտեմբերի 28-ին.
Ստացված է «https://hy.wikipedia.org/w/index.php?title=Կաթոլիկ_եկեղեցի&oldid=9659263» էջից