Իգնացի Լուկասևիչ

Վիքիպեդիայից՝ ազատ հանրագիտարանից
Իգնացի Լուկասևիչ
լեհ.՝ Ignacy Łukasiewicz
Դիմանկար
Ծնվել էմարտի 8, 1822(1822-03-08)[1] կամ մարտի 23, 1822(1822-03-23)
ԾննդավայրZaduszniki, Podkarpackie Voivodeship, Gmina Padew Narodowa, Mielec County, Subcarpathian Voivodeship, Լեհաստան
Մահացել էհունվարի 7, 1882(1882-01-07)[1] (59 տարեկան)
Մահվան վայրChorkówka, Gmina Chorkówka, Կրոսնո, Subcarpathian Voivodeship, Լեհաստան
Քաղաքացիություն Ավստրիական կայսրություն և  Ավստրո-Հունգարիա
ԿրթությունԿրակովի համալսարան
Մասնագիտությունքիմիկոս, դեղագործ, ակադեմիկոս, գյուտարար, ձեռնարկատեր և քաղաքական գործիչ
ԱմուսինHonorata Łukasiewicz?
Զբաղեցրած պաշտոններԳալիսիայի և Լոդոմերիայի միաբանության անդամ
 Ignacy Łukasiewicz Վիքիպահեստում

Յան Յուզեֆ Իգնացի Լուկասևիչ (լեհ.՝ Jan Józef Ignacy Łukasiewicz, մարտի 8, 1822(1822-03-08)[1] կամ մարտի 23, 1822(1822-03-23), Zaduszniki, Podkarpackie Voivodeship, Gmina Padew Narodowa, Mielec County, Subcarpathian Voivodeship, Լեհաստան - հունվարի 7, 1882(1882-01-07)[1], Chorkówka, Gmina Chorkówka, Կրոսնո, Subcarpathian Voivodeship, Լեհաստան), հայկական ծագումով լեհ դեղագործ, քիմիկոս-տեխնոլոգ և ձեռնարկատեր[2][3]։

Եղել է լեհական նավթարդյունաբերության հիմնադիր և աշխարհում նավթարդյունաբերության պիոներներից մեկը, ստեղծել է նավթահումքից թորման եղանակով կերոսինի ստացման մեթոդը[4]։ 1853 թվականին Լվովում հայտնագործել է կերոսինով լամպը[4][5]։

Կենսագրություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Մանկություն և երիտասարդություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Յան Յուզեֆ Իգնացի Լուկասևիչը ծնվել է 1822 թվականի մարտի 8-ին Մելեցից ոչ հեռու գտնվող Զադուշնիկի գյուղում՝ Լեհաստանի այն մասում, որը Լեհաստանի առաջին բաժանումից հետո անցել է Հաբսբուրգյան միապետությանը։ Եղել է Յուզեֆ Լուկասևիչի և Ապոլոնիայի (օրիորդական ազգանունը՝ Սվետլիկ) որդին։ Հայրն ունեցել է հայկական ծագում և եղել է Լադա գերբի աղքատացած շլյախտա, ժամանակին կռվել է Տադեուշ Կոստյուշկոյի բանակի շարքերում։ Ընտանիքը եկամուտներ էր ստանում Զադուշնիկի, Զախվեյուվ և Չայկովա գյուղական տիրույթներից, սակայն այդ եկամուտները չափազանց քիչ էին, որպեսզի կերակրեին բազմանդամ ընտանիքին (Իգնացին ուներ երկու եղբայր և երկու քույր)[3][6][7][8]։

1830 թվականին Լուկասևիչների ընտանիքը տեղափոխվել է Ժեշուվ։ այնտեղ Իգնացին 1832-1836 թվականներին սովորել է Ժեշուվի գիմնազիայում (անգլ.՝ Konarski Secondary School in RzeszówI Liceum Ogólnokształcące im. ks. Stanisława Konarskiego w Rzeszowie), սակայն, ավարտելով չորրորդ դասարանը, ստիպված է եղել ընտանիքի ֆինանսական դժվարությունների պատճառով (որի մեջ հայտնվել է Յուզեֆ Լուկասևիչի մահվանից հետո) ընդհատել ուսումն ու գնալ աշխատելու։ Նա աշակերտել է դեղագործ Անտոնիո Սվոբոդայի դեղատանը, որը գտնվում էր Ժեշուվից ոչ հեռու գտնվող Լանցուտ ավանում։ Սկսել է քիմիայի և դեղագործության գաղտնիքները յուրացնել գործնականում։ 1840 թվականին քննություն է հանձնել դեղագործի օգնականի պաշտոնը զբաղեցնելու համար և վերադարձել է Ժեշուվ, որտեղ դեղագործ Էդվարդ Հյուբլի դեղատանը զբաղեցրել է օգնականի պաշտոնը[3][9]։

Հյուբլի մոտ աշխատանքն ընդհատվել է 1846 թվականի փետրվարի 19-ին Լուկասևիչի առաջին ձերբակալությամբ՝ կապված նրա ընդհատակյա հայրենասիրական գործունեությամբ (դեռ 1845 թվականին՝ Էդուար Դեմբովսկու հետ հանդիպումից հետո Լուկասևիչը Ժեշուվում Լեհաստանի ժողովրդավարական միության ներկայացուցչի երդում է տվել[10]): Մոտ երկու տարի նա անցկացրել է ժեշուվոյի և Լվովի ավստրիական բանտերում, ազատ է արձակվել 1847 թվականի դեկտեմբերի 28-ին[11]։ Սակայն Լվովի Քրեական դատարանի որոշմամբ նա, այնուամենայնիվ, գտնվել է ոստիկանության մշտական վերահսկողության տակ և ստիպված է եղել մշտապես բնակվել Լվովում[12]։

Աշխատանքը Լվովում[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Լվով: «Ոսկե աստղի տակ» դեղատան մուտք (2009 թվականի լուսանկար)

Լվովում Լուկասևիչն աշխատանքի է անցել Պյոտր Միկոլյաշի «Ոսկե աստղի տակ» դեղատանը, այնտեղ նա արժանացել է դեղատան սեփականատիրոջ վստահությանը, և վերջինս իշխանություններից ստացել է իր աշխատակցի՝ Լվովից հեռանալու թույլտվությունը[3]։

Դրանից հետո իգնացի Լուկասևիչը որոշել է կրթությունը շարունակել և 1850 թվականին ընդունվել է Կրակովի Յագելոնյան համալսարան, որտեղ սովորել է երեք կիսամյակ։ Սակայն, չկարողանալով հանձնել դեղագիտության քննությունը, վերջին կիսամյակը սովորել է Վիեննայի համալսարանում, որտեղ էլ 1852 թվականի հուլիսի 30-ին ստացել է դեղագիտության մագիստրոսի աստիճան (պրոֆեսոր Յոզեֆ Ռեդտենբախերի ղեկավարությամբ պաշտպանել է «Baryta et Anilinum» թեմայով մագիստրոսական ատենախոսությունը)[12][13][14]։

Նորաթուխ մագիստրոսը վերադարձել է Լվով՝ Պյոտր Միկոլյաշի դեղատուն։ 1852 թվականի աշնանը Միկոլյաշի մյուս օգնականի՝ Յան Զեխի հետ զբաղվել է նավթահումքի թորման լաբորատոր ուսումնասիրությամբ, որի սկզբնական նպատակը նոր դեղերի ստացումն էր։ 1852 և 1853 թվականների սահմանագծին հետազոտողները, թորելով նավթը, ստացել են դեղնավուն յուղոտ հեղուկ, որն այրելիս վառ և համաչափ լույս էր տալիս։ Դա կերոսին էր (համարվում է, որ այն 1846 թվականին առաջինն ստացել է կանադացի բժիշկ Աբրահամ Գեսները քարածխի թորումից[15]): Թորված արտադրանքի գործնական կիրառության որոնումների ընթացքում Լուկասևիչն ու Զեխը փորձել են այն օգտագործել սենյակը լուսավորելու համար, սակայն սովորական յուղային լամպերը, պայթյունավտանգ լինելով, կերոսինի համար հարմար չէին[3][16]։

Անհրաժեշտ էր փոփոխություն կատարել ջահի կառուցվածքում, ինչով էլ զբաղվել են Լուկասևիչն ու Զեխը։ 1853 թվականին, աշխատանքի մեջ ընդգրկելով նաև լվովցի թիթեղագործ Ադամ Բրատկովսկուն, նրանք նախագծել և պատրաստել են աշխարհի առաջին կերոսինի լամպի փորձնական օրինակը։ Այն թիթեղե կմախքով էր, գլանաձև վերին մասով, մատակարարման պատուհանը փայլարից էր, օդը ներթափանցում էր ներքևից և ուներ ծակոտկեն պատրույգ, որի ստորին ծայրն ընկղմվում էր հաստ պատերով ամանում լցված կերոսինի մեջ։ Մարտից Պյոտր Միկոլյաշի դեղատան ցուցափեղկը լուսավորում էր նրա վրա դրված լամպը։ 1853 թվականի հուլիսի 31-ին վիրաբույժ Զաորսկին Լվովի հիվանդանոցում գիշերը հաջողությամբ կատարել է որդանման ելունը հեռացնելու շտապ վիրահատություն՝ փրկելով Վլադիսլավ Խոլեցկու (լեհ.՝ Władysław Cholecki) կյանքը[13][17][18]։ Լեհաստանում այդ օրը համարվում է նավթի և գազի հայրենական արդյունաբերության ծննդյան օրը[19][20]։

Աշխատանքն Արևմտյան Գալիցիայում[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Գորլիցե: Կերոսինե լամպի ձևով մատուռ այն վայրում, որտեղ առաջին անգամ վառվել է փողոցային առաջին կերոսինե լապտերը

1854 թվականի սկզբին Լուկասևիչը, որ մտադիր էր շարունակել նավթով կատարվող փորձերը, տեղափոխվել է Գորլիցե՝ ավելի մոտ լեհական նավթային հիմնական հանքատեղերին։ Այնտեղ նա աշխատանքի է ընդունվել է Յան Տոմաշևիչի դեղատանը, բայց հիմնականում ուշադրությունը կենտրոնացրել է նավթի վերամշակման և այդպիսի վերամշակված արտադրանքի գործնական կիրառության վրա։ Լուկասևիչի հերթական հաջողությունը փողոցային լուսավորության համար կերոսինե լամպերի օգտագործումն էր. 1854 թվականին Գորլիցեի Հունգարական և Կոստյուշկո փողոցների հատման տեղում վառվել է աշխարհում առաջին կերոսինե փողոցային լապտերը[21][22][23]։

Բնակություն հաստատելով Գորլիցեում՝ Լուկասևիչն առևտրային գործընկերության շուրջ համաձայնության է եկել ձեռնարկատերեր Տիտ Տշեցեսկու և Կարոլ Կլյոբասսայի հետ[24]։ Նույն 1854 թվականին Կլյոբասսային պատկանող Բուբրկա գյուղում (Կրոսնոյից 12 կիլոմետր հեռավորության վրա) Լուկասևիչը հորատել է Եվրոպայում առաջին նավթային հորանցքը[5][20][25] (աշխարհում հետախուզական առաջին նավթային հորանցքը Ն. Ի. Վոսկոբոյնիկովը հորատել էր 1846 թվականին Բիբի-Էյբաթ բնավայրում՝ Բաքվի մերձակայքում, իսկ 1847-1848 թվականներին նա այնտեղ հորատել է նաև շահագործվող առաջին նավթային հորանցքը[26]): Լուկասևիչի հորանցքերով Բուբրկայում սկսվել է նավթի արդյունահանումը, 20-րդ դարի վերջին Բուբրկայի հանքատեղում արդյունահանվող նավթի ընդհանուր ծավալը կազմել է մոտավորապես 1,2 հազար տոննա[27]։

Իգնացի Լուկասևիչը հիմնել է նաև Ավստրիական կայսրությունում նավթավերամշակման առաջին գործարանը, ըստ մի տեղեկատվության՝ նա դա հիմնել է 1856 թվականին Յասլոյի մոտի Ուլյաշովիցե ավանում[20][23], ըստ մեկ այլ տեղեկատվության՝ Նովի-Սոնչ քաղաքի մոտ գտնվող Կլենչանի գյուղում 1857 թվականին[22][28]։ Գործարանում նավթից արտադրում էին ոչ միայն կերոսին, այլ նաև ասֆալտ և տարբեր քսայուղեր[22]։

1857 թվականի ապրիլի 20-ին Իգնացի Լուկասևիչն ամուսնացել է իր զարմուհի Հոնորատա Ստախերսկայայի հետ (լեհ.՝ Honorata Stacherską): Հաջորդ տարվա փետրվարին ծնվել է նրանց դուստրը՝ Մարիաննան, որը, սակայն, 1859 թվականի դեկտեմբերին մահացել է թոքերի կաթվածից[29]։

1857 թվականին Իգնացի Լուկասևիչը տեղափոխվել է Յասլո[29] (ըստ այլ աղբյուրների՝ դա տեղի է ունեցել 1858 թվականին[3]): 1861 թվականի հունիսի 12-ին Յասլոյի քաղաքային իշխանությունները Լուկասևիչին պարգևատրել են քաղաքի պատվավոր քաղաքացու դիպլոմով՝ ընդգծելով նրա ակտիվ մասնակցությունը քաղաքի գործերին[29][30]։ Սակայն Յասլոյում Լուկասևիչն ապրել է համեմատաբար կարճ ժամանակ, և շուտով նորից տեղափոխվել է, բայց այս անգամ Պոլյանկա գյուղ (այժմ՝ Կրոսնո քաղաքի շրջաններից մեկը), որը պատկանում էր նրա ընկեր և գործընկեր Տիտ Տշեցեսկուն։ 1861 թվականին այնտեղ նա կառուցել է նավթավերամշակման նոր գործարան[31]։

1860-ական թվականների սկզբին գործընկերների բիզնեսը վերելք է ապրում, և Լուկասևիչը դառնում է պատշաճ կարողության տեր։ Իր ունեցվածքի մեծ մասն օգտագործել է բարեգործական նպատակներով. նրա միջոցներով կառուցվել են ճանապարհներ և կամուրջներ, հիվանդանոցներ և դպրոցներ, բավականին միջոցներ է հատկացրել աղքատության և ալկոհոլամոլության դեմ պայքարի համար, բացի այդ, մեկենասը անվճար լուսավորման կերոսին է բաժանել կաթոլիկ և ուղղափառ համայնքներին։ Լուկասևիչը ֆինանսական առատ օգնություն է ցույց տվել 1863-1864 թվականների Լեհական ապստամբության մասնակիցներին, ապստամբությունն ավարտվել է Լեհաստանի անկախության կողմնակիցների պարտությամբ[32]։

1865 թվականին Իգնացի Լուկասևիչը Կրոսնոյի շրջակայքում ձեռք է բերել մի քանի կալվածքներ։ Դրանցից մեկում՝ Խորկուվկայում, նա բնակություն է հաստատել՝ այնտեղ կառուցելով նավթավերամշակման հերթական գործարանը, որը սարքավորված էր տեխնիկայի վերջին խոսքով։ Հետագա տարիներին Լուկասևիչը բացել է նավթային նոր հորանցքեր, կառուցել գործարաններ և անխոնջ կերպով կերոսինը մասսայականացրել որպես վառելիքի նոր տեսակ։ Միևնույն ժամանակ նա, ի տարբերություն Գալիցիայի մյուս գործարարների, աշխատողների համար սահմանել է այդ ժամանակվա չափանիշներից բարձր վարձատրություն՝ նախատեսելով տարբեր խրախուսադրամների վճարում։ 1866 թվականին Բուբրկայի հորանցքի աշխատողների համար Լուկասևիչն առաջին անգամ սահմանել է պարտադիր ապահովագրության համակարգ հիվանդությունների, դժբախտ պատահարների, հրդեհի դեպքում[31][33]։

1873 թվականին Պիոս IX պապը Լուկասևիչին իր բարեգործության համար շնորհել է պապական սենեկապետի տիտղոս և պարգևատրել սուրբ Գրիգոր Մեծի շքանշանով։ 1876 թվականին Իգնացի Լուկասևիչն ընտրվել է Գալիցիայի երկրամասային սեյմի պատգամավոր։ 1877 թվականին նա Լվովում կազմակերպել և անցկացրել է աշխարհում առաջին Նավթային կոնգրեսը, որին մասնակցել են Եվրոպայի առաջատար գիտնականներն ու նավթավերաշակողները[33][34]։

Իգնացի Լուկասևիչը մահացել է 1882 թվականի հունվարի 7-ին Խորկուվկայի իր կալվածքում սուր թոքաբորբից։ Թաղված է Զրենցին գյուղում՝ նրա փողերով կառուցված եկեղեցու պարսպի մեջ (Խորկուվկա գմինա)[33]։ Հուղարկավորությանը մասնակցել է մոտ 4000 մարդ, միասնական շարքերով քայլել են լեհեր, ուկրաինացիներ և հրեաներ՝ հարգանքի տուրք մատուցելով այն մարդուն, որը մեծ հարգանք ու ճանաչում էր ձեռք բերել տեղական համայնքի կողմից[35]։

Հիշատակ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Լուկասևիչի պատվին անվանված օբյեկտներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

1961 թվականին Բուբրկայում հիմնադրվել է Նավթի և գազի արդյունաբերության Իգնացի Լուկասևիչի անվան թանգարան[36]։

1974 թվականի սեպտեմբերի 19-ին Լեհաստանի նախարարների խորհրդի որոշմամբ 1974 թվականի հոկտեմբերի 1-ից Ժեշուվի պոլիտեխնիկը կոչվել է Իգնացի Լուկասևիչի անունով[37][38]։

2012 թվականի փետրվարին հիմնադրվել է «Իգնացի Լուկասևիչի ինստիտուտի հիմնադրամ» ոչ առևտրային կազմակերպությունը, որի նպատակներն էին գիտա-կրթական գործունեության իրականացումը (ներառյալ Իգնացի Լուկաշևիչի գործունեության և գիտական ժառանգության մասին գիտելիքների տարածումը), ձեռնարկատիրության զարգացմանն աջակցելը, տնտեսական կրթության և ընտանեկան իրավունքների պաշտպանության միջոցների խթանումն աշխատանքային պայմանները բարելավելու ուղղությամբ[39][40]։

Հուշարձաններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Բուբրկա: Իգնացի Լուկասևիչի կիսանդրին (1998)

Իգնացի Լուկասևիչի հուշարձանները տեղադրվել են Լեհաստանի մի շարք քաղաքներում։ Առավել հայտնիներն են.

  • Կրոսնոյի հուշարձան (Մայիսի 3-ի Սահանադրության հրապարակում), գրանիտե պատվանդանով բրոնզե արձանի հեղինակը քանդակագործ Յա. Ռաշկան է։ Բացվել է 1932 թվականի հոկտեմբերի 23-ին[41][42]։
  • Խորկուվկայի հուշարձան, բացվել է 1979 թվականին[43]։
  • Հուշարձան Ժեշուվում, քանդակագործ Վլադիսլավ Կանդեֆերի աշխատանքը տեղադրված է Ժեշուվի պոլիտեխնիկի շենքի մոտ, բացվել է 2001 թվականի հունիսի 22-ին[44]։
  • Հուշարձան Պլոցկում, քանդակագործ Կարոլ Բադինայի աշխատանքը տեղադրված է Կոբիլինյան ծառուղու և Լուկասևիչի փողոցի անկյունում, բացվել է 2007 թվականին[45]։
  • Հուշարձան Զիելոնա Գուրայում, քանդակագործ Ռոբերտ Տոմակի աշխատանքը տեղադրված է Վեստերպլատտեի հերոսների փողոցում, բացվել է 2008 թվականի դեկտեմբերի 3-ին[46]։
  • Իգնացի Լուկասևիչի կիսանդրին, քանդակագործ Վլադիսլավ Կանդեֆերի աշխատանքը Բուբրկայում՝ Գազի և նավթի արդյունաբերության Իգնացի Լուկասևիչի անվան թանգարանի շենքի դիմաց, բացվել է 1982 թվականին[47]։
  • Իգնացի Լուկասևիչի կիսանդրին Գորլիցեի Կոստյուշկո փողոցում, հեղինակը քանդակագործ Վլադիսլավ Կանդեֆերն է, Լուկասևիչի ևս մեկ կիսանդրի տեղադրվել է Գորլիցեի Վիշինսկի փողոցում՝ Իգնացի Լուկասևիչի անվան № 1 միջնակարգ դպրոցի շենքի դիմաց[43], իսկ Հունգարական և Կոստյուշկո փողոցների հատման տեղում (այնտեղ, որտեղ վառվել է Լուկասևիչի փողոցային առաջին կերոսինե լամպը[48]։
  • Իգնացի Լուկասևիչի կիսանդրին Կրակովի Լյուբիչ փողոցում, հեղինակը քանդակագործ Վլադիսլավ Կանդեֆերն է (Նավթի և գազի ինստիտուտի շենքի մոտ)[43]։

Լուկասևիչի արձաններ տեղադրվել են նաև Ուկրաինայում։ 2008 թվականին Լվովի Հայկական փողոցում բացվել է կերոսինե լամպը հայտնագործողների՝ Յան Զեխի և Իգնացի Լուկասևիչի հուշարձանը, որի հեղինակը քանդակագործ Վլադիմիր Ցիսարիկն է։ Հուշարձանի կոմպոզիցիան յուրօրինակ է. Զեխը ներկայացված է «Կերոսինե լամպ» սրճարանի մուտքի մոտ աթոռին նստած, իսկ Լուկասևիչը՝ շենքի երրորդ հարկի պատուհանից նայելիս[49]։

Ֆիլատելիա և նումիզմատիկա[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

1960 թվականի սեպտեմբերի 14-ին Պոզնան քաղաքում Լեհաստանի դեղագործական ընկերության կողմից դեղագործական V գիտական համագումարի անցկացման առթիվ (անցկացվել է սեպտեմբերի 22-24-ին) ԼԺՀ-ում թողարկվել է 60 գրոշ անվանական արժեքով փոստային նամականիշ Իգնացի Լուկասևիչի դիմանկարով (նկարի հեղինակ՝ Ե. Դեսելբերգեր)[50][51]։ Միաժամանակ թողարկվել է նշված իրադարձությանը նվիրված գեղարվեստական դրոշմավորված ծրար, որի վրա տպագրված էր վերը նշված նամականիշը[52]։

1982 թվականի մարտի 22-ին ԼԺՀ-ում թողարկվել է «Իգնացի Լուկասևիչի մահվան 100-րդ տարելիցի կապակցությամբ» 6 նամականիշների շարքը (նկարների հեղինակ՝ Վ. Անջեևսկի)։ 1 զլոտի անվանական արժեքով նամականիշի վրա Ի. Լուկասևիչի դիմանկարն է, իսկ 2, 2,5, 3,5, 9 և 10 զլոտի անվանական արժեքով նամականիշների վրա պատկերված է 19-րդ դարի կերոսինե լամպ[53][54]։

Իգնացի Լուկասևիչի դիմանկարով մետաղադրամ (1983)

Ի. Լուկասևիչի հիշատակին ԼԺՀ-ում թողարկվել են նաև ամբողջական իրեր, որոնց թվում են օրիգինալ նամականիշով միակողմանի փոստային քարտերը[55].

  • 1973 թվականի հոկտեմբերի 13-ին շրջանառության համար թողարկվել են Լեհական գիտությունների տարվան նվիրված յոթ փոստային քարտեր, որոնցից մեկի վրա եղել է Լուկասևիչի դիմանկարով օրիգինալ նամականիշ 1 զլոտի անվանական արժեքով։
  • 1984 թվականի հուլիսի 12-ին թողարկվել է посвящённая «Բուբրկայում լեհական նավթի առաջին հորանցքի 130-ամյակին» նվիրված փոստային քարտ, որը նույնպես ուներ Լուկասևիչի դիմանկարով օրիգինալ նամականիշ (5 զլոտի անվանական արժեքով)։

1983 թվականին Լեհաստանի ազգային բանկը թողարկել է 611700 տպաքանակով հուշադրամ 50 զլոտի արժեքով, որի դիմերեսին Իգնացի Լուկասևիչի դիմանկարն է և «Ignacy Łukasiewicz • 1822 - 1882» ստորագրությունը (պատրաստված է պղնձա-նիկելային համաձուլվածքից, Ա. Յարնուշկևիչի և Ս. Վոնտրուբսկոյ-Ֆրինդտի նախագծով)[56]։

2003 թվականին թողարկվել է «Նավթային և գազային արդյունաբերության 150-ամյակին» մետաղադրամների շարքը. հուշադրամները 2 զլոտի արժեքով են (պատրաստված են Nordic gold համաձուլվածքից, Է. Տից-Կարպինսկու և Ռ. Նովակովսկու նախագծով, տպաքանակը՝ 600000) և երկու կոլեկցիոն մետաղադրամ (պատրաստվել են Ռ. Նովակովսկու նախագծով). 10 զլոտի արժեքով արծաթե մետաղադրամ (43700 տպաքանկով) և 200 զլոտի արժեքով ոսկե մետաղադրամ (2100 տպաքանակով)։ Բոլոր երեք մետաղադրամների դիմերեսին Իգնացի Լուկասևիչի դիմանկարն է ու «31•VII•1853» ամսաթիվը[57][58][59][60]։

Ծանոթագրություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

  1. ↑ 1,0 1,1 1,2 1,3 1,4 Առցանց լեհական կենսագրական բառարան (польск.)
  2. ↑ Нефть. Люди, которые изменили мир, 2015, էջ 48—49
  3. ↑ 3,0 3,1 3,2 3,3 3,4 3,5 Puda-Blokesz, Magdalena. (20.06.2011). «Ignacy Łukasiewicz — ojciec światowego przemysłu naftowego, działacz polityczny i patriota, filantrop i społecznik, przede wszystkim człowiek» (PDF). // Wydawnictwo ZamKor. Արխիվացված է օրիգինալից (PDF) 2014 թ․ հոկտեմբերի 27-ին. Վերցված է 2015 թ․ ապրիլի 15-ին.
  4. ↑ 4,0 4,1 Нефть. Люди, которые изменили мир, 2015, էջ 51—52, 54
  5. ↑ 5,0 5,1 Байцар, Адам.  Польша: Туристский путеводитель. — Варшава: ИнтерПресс, 1971. — 245 с. — С. 195—196.
  6. ↑ Tomanek, Ludwik.  Ignacy Łukasiewicz. Twórca przemysłu naftowego w Polsce, wielki inicjator — wielki jałmużnik: w 75-tą rocznicę zapalenia pierwszej lampy naftowej. — Miejsce Piastowe: Komitet Uczczenia Pamięci Ignacego Łukasiewicza, 1928. — 124 s.
  7. ↑ Brodawka, 2014, s. 50—51
  8. ↑ Пештмалджян М. Г.  Памятники армянских поселений. — Ереван: Айастан, 1987. — 188 с. — С. 125—127.
  9. ↑ Нефть. Люди, которые изменили мир, 2015, էջ 49—50
  10. ↑ Brodawka, 2014, s. 52
  11. ↑ «Ignacy Łukasiewicz». // Site «Muzeum Przemysłu Naftowego i Gazowniczego im. Ignacego Łukasiewicza». Արխիվացված է օրիգինալից 2014 թ․ օգոստոսի 16-ին. Վերցված է 2015 թ․ ապրիլի 24-ին.
  12. ↑ 12,0 12,1 Brodawka, 2014, s. 53
  13. ↑ 13,0 13,1 Homburg E., Travis A. S., Schröter H. G.  The Chemical Industry in Europe, 1850—1914. — Dordrecht: Kluwer Academic Publishers, 1998. — x + 344 p. — (Chemists and Chemistry, Vol. 17). — ISBN 978-0-7923-4889-4 — P. 68.
  14. ↑ Нефть. Люди, которые изменили мир, 2015, էջ 50
  15. ↑ Russell L. S.  A Heritage of Light: Lamps and Lighting in the Early Canadian Home. — Toronto: University of Toronto Press, 2003. — viii + 344 p. — ISBN 978-0-8020-3765-7 — P. 131.
  16. ↑ Нефть. Люди, которые изменили мир, 2015, էջ 51
  17. ↑ Puchowicz, 2004, s. 23
  18. ↑ Мандзюк, Денис. (2013 թ․ հուլիսի 31). «Лампи запалюють на цілу ніч, незважаючи на те, чи світить місяць». // Веб-сайт Gazeta.ua. Վերցված է 2015 թ․ հունիսի 13-ին.
  19. ↑ Нефть. Люди, которые изменили мир, 2015, էջ 51—52
  20. ↑ 20,0 20,1 20,2 Хартуков Е. М.  Личности в истории мировой нефтяной промышленности // Бурение и нефть. — 2013. — № 11. — С. 64—67.
  21. ↑ Puchowicz, 2004, s. 13
  22. ↑ 22,0 22,1 22,2 Brodawka, 2014, s. 57
  23. ↑ 23,0 23,1 Нефть. Люди, которые изменили мир, 2015, էջ 52
  24. ↑ Brodawka, 2014, s. 56
  25. ↑ Нефть. Люди, которые изменили мир, 2015, էջ 54
  26. ↑ Чирсков В. Г.  Забвению не подлежит. — М.: Инкомбук, 2002. — 295 с. — ISBN 5-88852-040-3 — С. 15.
  27. ↑ «Oil field in Bóbrka». // Site «Muzeum Przemysłu Naftowego i Gazowniczego im. Ignacego Łukasiewicza». Արխիվացված է օրիգինալից 2015 թ․ հուլիսի 9-ին. Վերցված է 2015 թ․ ապրիլի 24-ին.
  28. ↑ Frank, Alison Fleig.  Oil Empire: Visions of Prosperity in Austrian Galicia. — Harvard: Harvard University Press, 2005. — 343 p. — (Harvard Historical Studies). — ISBN 978-5-0-674-01887-7 — P. 57—58.
  29. ↑ 29,0 29,1 29,2 «Jasło — miasto Łukasiewicza». // Portal internetowy Instytutu Łukasiewicza. Արխիվացված է օրիգինալից 2015 թ․ փետրվարի 17-ին. Վերցված է 2015 թ․ հունիսի 13-ին.
  30. ↑ Puchowicz, 2004, s. 15
  31. ↑ 31,0 31,1 «Od nafciarza do społecznika». // Portal internetowy Instytutu Łukasiewicza. Վերցված է 2015 թ․ հուլիսի 8-ին.
  32. ↑ Нефть. Люди, которые изменили мир, 2015, էջ 52—53
  33. ↑ 33,0 33,1 33,2 Нефть. Люди, которые изменили мир, 2015, էջ 53
  34. ↑ Brodawka, 2014, s. 58—60
  35. ↑ Brzozowski S.  Ignacy Łukasiewicz. — Warszawa: Wydawnictwo Interpress, 1974. — 197 s. — S. 184.
  36. ↑ «O muzeum». // Portal internetowy «Muzeum Przemysłu Naftowego i Gazowniczego im. Ignacego Łukasiewicza». Արխիվացված է օրիգինալից 2015 թ․ ապրիլի 29-ին. Վերցված է 2015 թ․ ապրիլի 24-ին.
  37. ↑ «Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 19 września 1974 roku». // Dziennik Ustaw, Nr. 34, poz. 201. Վերցված է 2015 թ․ ապրիլի 13-ին.
  38. ↑ «Historia PRz». // Portal internetowy Politechniki Rzeszowskiej. Արխիվացված է օրիգինալից 2009 թ․ հունիսի 15-ին. Վերցված է 2015 թ․ ապրիլի 13-ին.
  39. ↑ «Fundacja Instytut Łukasiewicza». // Portal internetowy «Krajowy Rejestr Sądowy». Վերցված է 2015 թ․ ապրիլի 24-ին.
  40. ↑ «Misją Instytutu Łukasiewicza». // Portal internetowy Instytutu Łukasiewicza. Արխիվացված է օրիգինալից 2015 թ․ փետրվարի 16-ին. Վերցված է 2015 թ․ ապրիլի 24-ին.
  41. ↑ «Pomniki». // Portal internetowy «Krosno.pl». Արխիվացված է օրիգինալից 2014 թ․ նոյեմբերի 24-ին. Վերցված է 2015 թ․ մայիսի 13-ին.
  42. ↑ «Łukasiewicz. To od niego wszystko się zaczęło». // Portal internetowy «Krosno24.pl». 2012 թ․ հոկտեմբերի 19. Վերցված է 2015 թ․ մայիսի 13-ին.
  43. ↑ 43,0 43,1 43,2 «Jan Józef Ignacy Łukasiewicz». // Portal internetowy «Nekropole.info». Վերցված է 2015 թ․ հունիսի 9-ին.
  44. ↑ «Patron PRz». // Portal internetowy Politechniki Rzeszowskiej. Արխիվացված է օրիգինալից 2016 թ․ մարտի 6-ին. Վերցված է 2015 թ․ մայիսի 13-ին.
  45. ↑ Woźniak, Hubert. (2007 թ․ մայիսի 21). «Premierzy odsłonią pomnik Łukasiewicza?». // Portal internetowy «Plock.gazeta.pl». Վերցված է 2015 թ․ հունիսի 9-ին.(չաշխատող հղում)
  46. ↑ «Pomnik Ignacego Łukasiewicza — patrona przemysłu naftowego». // Portal internetowy Oddziału PGNiG w Zielonej Górze. Վերցված է 2015 թ․ հունիսի 9-ին.
  47. ↑ «Muzeum Przemyslu Naftowego i Gazowniczego — Bobrka». // Portal internetowy «Bieszczady.aq.pl». Արխիվացված է օրիգինալից 2015 թ․ օգոստոսի 29-ին. Վերցված է 2015 թ․ մայիսի 13-ին.
  48. ↑ «Gorlice». // Portal internetowy «Nowy Sącz». Վերցված է 2015-07-08-ին. {{cite web}}: Italic or bold markup not allowed in: |publisher= (օգնություն)
  49. ↑ «Жаба, знахарка і пивний пуп. 20 незвичайних пам'ятників Львова». // Веб-сайт «Фотографії Старого Львова». Վերցված է 2015 թ․ հունիսի 9-ին.
  50. ↑ «V Naukowy Zjazd Farmaceutyczny». // Portal internetowy «Katalog Polskich Znaczków Pocztowych». Վերցված է 2015 թ․ մայիսի 7-ին.
  51. ↑ «1960.09.14. V Naukowy Zjazd Farmaceutyczny». // Portal internetowy «Katalog Znaków Pocztowych». Վերցված է 2015 թ․ մայիսի 7-ին.
  52. ↑ «S-213 V Naukowy Zjazd Farmaceutyczny Fi 1034». // Portal internetowy «Katalog Polskich Kopert FDC». Արխիվացված է օրիգինալից 2015 թ․ մայիսի 18-ին. Վերցված է 2015 թ․ մայիսի 7-ին.
  53. ↑ «1982.03.22. 100 rocznica śmierci Ignacego Łukasiewicza». // Portal internetowy «Katalog Znaków Pocztowych». Վերցված է 2015 թ․ մայիսի 18-ին.
  54. ↑ «Katalog Znaczków. Polska. 1982». // Portal internetowy «Filatelistyka Tematyczna». Արխիվացված է օրիգինալից 2016 թ․ մարտի 5-ին. Վերցված է 2015 թ․ մայիսի 18-ին.
  55. ↑ Mitkowski, Stanisław.  Ignacy Łukasiewicz (1822—1882) w polskiej dokumentacji filatelistycznej // Vivat Akademia. — 2012. — № 8. — S. 60—63.
  56. ↑ «PRL: Monety obiegowe. 1983. Ignacy Łukasiewicz». // Portal internetowy «Money for nothing». Արխիվացված է օրիգինալից 2015 թ․ մայիսի 3-ին. Վերցված է 2015 թ․ ապրիլի 24-ին.
  57. ↑ «2 злотых. № 60. 2003 год. 150 лет газово-нефтяной промышленности Польши». // Сайт нумизмания.рф. Արխիվացված է օրիգինալից 2015 թ․ մարտի 17-ին. Վերցված է 2015 թ․ մայիսի 19-ին.
  58. ↑ «III RP: Monety dwuzłotowe. 2003. 150-lecie narodzin przemysłu naftowego i gazowniczego». // Portal internetowy «Money for nothing». Արխիվացված է օրիգինալից 2016 թ․ մարտի 9-ին. Վերցված է 2015 թ․ մայիսի 19-ին.
  59. ↑ «III RP: Monety kolekcjonerskie po denominacji — srebrne. 2003. 150-lecie narodzin przemysłu naftowego i gazowniczego». // Portal internetowy «Money for nothing». Վերցված է 2015 թ․ ապրիլի 24-ին.(չաշխատող հղում)
  60. ↑ «III RP: Monety kolekcjonerskie po denominacji — złote. 2003. 150-lecie narodzin przemysłu naftowego i gazowniczego». // Portal internetowy «Money for nothing». Արխիվացված է օրիգինալից 2016 թ․ մարտի 9-ին. Վերցված է 2015 թ․ ապրիլի 24-ին.

Գրականություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Արտաքին հղումներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Իգնացի Լուկասևիչ» հոդվածին։
 ⛭ 
  Թեմատիկ կայքեր
Ստացված է «https://hy.wikipedia.org/w/index.php?title=Իգնացի_Լուկասևիչ&oldid=9514545» էջից