Վիլեմ Բիլդերդեյք
Վիլեմ Բիլդերդեյք | |
|---|---|
 | |
| Ծնվել է | սեպտեմբերի 7, 1756[1][2][3][…] |
| Ծննդավայր | Ամստերդամ, Հոլանդիա, Միացյալ պրովինցիաների հանրապետություն[4] |
| Վախճանվել է | դեկտեմբերի 18, 1831[5][6][1][…] (75 տարեկան) |
| Վախճանի վայր | Հաառլեմ[4] |
| Գերեզման | Սուրբ Բավոն Գենտացու եկեղեցի (Հաառլեմ) |
| Մասնագիտություն | փաստաբան, բանաստեղծ, գրող և պատմաբան |
| Քաղաքացիություն |  Նիդերլանդներ |
| Կրթություն | Լեյդենի համալսարան |
| Անդամակցություն | Նիդերլանդական արվեստների և գիտությունների թագավորական ակադեմիա |
| Ամուսին | Katharina Wilhelmina Bilderdijk-Schweickhardt? |
| Զավակներ | Louise Sibilla Bilderdijk? |
 Willem Bilderdijk Վիքիպահեստում | |
Վիլեմ Բիլդերդեյք (հոլ.՝ Willem Bilderdijk, սեպտեմբերի 7, 1756[1][2][3][…], Ամստերդամ, Հոլանդիա, Միացյալ պրովինցիաների հանրապետություն[4] - դեկտեմբերի 18, 1831[5][6][1][…], Հաառլեմ[4]), հոլանդացի բանաստեղծ, պատմաբան, իրավաբան և լեզվաբան[7]։
Կենսագրություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Վիլեմ Բիլդերդեյքը ծնվել է 1756 թվականի սեպտեմբերի 7-ին Նիդերլանդների Ամստերդամ քաղաքում[8]։
Նրա հայրը Ամստերդամում բժիշկ էր։ Երբ նա տաս տարեկան էր[7], նրա հետ դժբախտ դեպք պատահեց, որի հետևանքով նա վնասեց իր ոտքը, և դարձավ անգործունակ ու սկսեց կենտրոնանալ և զարգացնել իր ուսումը։ Քանի որ նրա ծնողները Օրանժ-Նասաուի տան մոլի հետևորդներն էին, Բիլդերդեյքը մեծացավ ուժեղ միապետական և կալվինական համոզմունքներով[9]։
Լեյդենի համալսարանում սովորելուց հետո Բիլդերդեյքը 1782 թվականին ստացել է իրավագիտության դոկտորի կոչում և սկսել իր գործունեությունը Հաագայում։ Երեք տարի անց նա ամուսնացավ Ռեբեկա Վեսհովենի հետ, սակայն նրանց ամուսնությունը այդքան էլ հաջող չէր։ Նա հրաժարվեց 1795 թվականին երդում տալ Բատավայի նոր Հանրապետության վարչակազմին, և, հետևաբար, ստիպված եղավ հեռանալ Նիդեռլանդներից։ Նա գնաց Համբուրգ, իսկ ավելի ուշ՝ Լոնդոն, որտեղ նա մեծ համբավ ձեռք բերեց[9]:Այնտեղ նա ուներ աշակերտուհի՝ Կատարինա Վիլհելմինա Շվայխարդտը (1776-1830 թվականներ), նիդեռլանդացի նկարիչ Հայնրիխ Վիլհելմ Շվայխարդտի դուստրը և հենց ինքը՝ բանաստեղծուհին։ Երբ նա հեռացավ Լոնդոնից 1797 թվականի հունիսին և գնաց Բրաունշվայգ, այս տիկինը հետևեց նրան, և երբ նա պաշտոնապես բաժանվեց իր առաջին կնոջից (1802 թվական), նրանք ամուսնացան[9]։
1806 թվականին ընկերները համոզեցին նրան, որպեսզի վերադառնա Նիդեռլանդներ, որտեղ Բատավայի Հանրապետությունը փոխարինվել էր միապետությամբ, իսկ առաջին թագավոր ընտրվել էր Լյուդովիկ Բոնապարտն՝ Ֆրանսիայի կայսր Նապոլեոն Բոնապարտի եղբայրը։ Լյուդովիկը սիրով ընդունեց Բիլդերդեյքին և նրան դարձրեց իր գրադարանավար, ինչպես նաև թագավորության անդամ[10] և, ի վերջո, նախագահ (1809-1811 թվականներ)[9]։
Բիլդերդեյքը նաև սովորեցնում էր թագավորին հոլանդերեն, թեև մի առիթով թագավորը ենթադրաբար ասել էր իր ժողովրդին, որ ինքը «Կոնին վան Օլանդն» է («Օլլանդի նապաստակ»), այլ ոչ թե «Կոնինգ վան Հոլանդը» («Հոլանդիայի թագավոր»), քանի որ նա դժվարությամբ էր հոլանդերեն բառերը արտաբերում[7]։
Լյուդովիկոսի գահից հրաժարվելուց հետո Բիլդերդեյքը աղքատացավ։ 1813 թվականին Նիդեռլանդներում Վիլհելմ I-ի գահից հրաժարվելուց հետո նա հույս ուներ պրոֆեսոր դառնալ, բայց հիասթափվեց և դարձավ պատմության ուսուցիչ Լեյդենի համալսարանում։ Նա մինչև մահ շարունակեց իր պայքարը ազատական գաղափարների դեմ[9]։
Բիլդերդեյքը «Het Réveil» հոգեւոր շարժման հիմնադիրն էր, որը փորձում էր քրիստոնեական պատասխան տալ Ֆրանսիական հեղափոխության իդեալներին։ Նրա աշակերտներից էին Աբրահամ Կապադոսը, Վիլեմ դե Կլերկը, Գիյոմ Գրոեն վան Պրինստերերը և հատկապես Իսահակ դա Կոստան, ով իր ուսուցչին անվանեց «հակահեղափոխական, հակաբարնևելդտյան, հակաԼովեստեյնիստ, հակալիբերալ»[9]։
Բիլդերդեյքը մահացավ Նիդեռլանդների Միացյալ Թագավորության Հարլեմ քաղաքում 1831 թվականի դեկտեմբերի 18-ին[8]։
Առասպել[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Ըստ Գոդֆրիդ Բոմանսի, ով ակումբն անվանել է իր կեղծանուն Թեյստերբանտ անունով, մահճակալը, որտեղ մահացել է Բիլդերդեյքը, պահվել է մինչև 1950 թվականը՝ մարդկանց հետաքրքրասիրությունը բավարարելու համար։ Հուշաքարը տեղադրվել է նրա հին տան վերին ֆրոնտոնի վրա 1885 թվականին, իսկ հուշաքարը գտնվում է նաև Սուրբ Բավոչա եկեղեցում
Բիլդերբերգի անվան թանգարանի հավաքածուն պահպանվում է Լեյդենի համալսարանի գրադարանում:
Ծանոթագրություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
- ↑ 1,0 1,1 1,2 1,3 1,4 Bibliothèque nationale de France data.bnf.fr (ֆր.): տվյալների բաց շտեմարան — 2011.
- ↑ 2,0 2,1 Willem Bilderdijk (նիդերլ.)
- ↑ 3,0 3,1 Willem Bilderdijk — 2009.
- ↑ 4,0 4,1 4,2 4,3 4,4 4,5 Билдердейк Виллем // Большая советская энциклопедия (ռուս.): [в 30 т.] / под ред. А. М. Прохоров — 3-е изд. — М.: Советская энциклопедия, 1969.
- ↑ 5,0 5,1 5,2 autori vari Enciclopedia Treccani (իտալ.) — Istituto dell'Enciclopedia Italiana, 1929.
- ↑ 6,0 6,1 6,2 Bell A. Encyclopædia Britannica (բրիտ․ անգլ.) — Encyclopædia Britannica, Inc., 1768.
- ↑ 7,0 7,1 7,2 «Willem Bilderdijk - Lambiek Comiclopedia»
- ↑ 8,0 8,1 Joris van Eijnatten, "Bilderdijk, W.", Bio- en bibliografisch lexicon van de neerlandistiek, 2004. Retrieved 5 December 2021.
- ↑ 9,0 9,1 9,2 9,3 9,4 9,5 Chisholm, 1911
- ↑ «Willem Bilderdijk (1756–1831)»։ Royal Netherlands Academy of Arts and Sciences։ Վերցված է 17 July 2015
Attribution:
- This article incorporates text from a publication now in the public domain: Chisholm Hugh, ed. (1911)։ «Bilderdijk, Willem»։ Encyclopædia Britannica 3 (11th ed.)։ Cambridge University Press։ էջ 931
Արտաքին հղումներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
| ||||||||||||||||
