Սերգեյ Իվանով (նկարիչ)

Սերգեյ Իվանով
Ծնվել է	հունիսի 4 (16), 1864
Ծննդավայր	Ռուզա, Մոսկվայի մարզ, Ռուսական կայսրություն
Վախճանվել է	օգոստոսի 3 (16), 1910 (46 տարեկան)
Մահվան վայր	Q16695375?, Q4414219?, Dmitrovsky District, Moscow Okrug, Մոսկվայի մարզ
Քաղաքացիություն	Ռուսական կայսրություն
Կրթություն	Մոսկվայի նկարչության, քանդակագործության և ճարտարապետության ուսումնարան և Սանկտ Պետերբուրգի գեղարվեստի ակադեմիա
Մասնագիտություն	նկարիչ
Ժանր	պատմական գեղանկարչություն
	Sergei Ivanov (painter) Վիքիպահեստում

Սերգեյ Վասիլևիչ Իվանով (ռուս.՝ Серге́й Васи́льевич Ивано́в, հունիսի 4 (16), 1864^[1], Ռուզա, Մոսկվայի մարզ, Ռուսական կայսրություն^[2]^[1] - օգոստոսի 3 (16), 1910^[1], Q16695375?, Q4414219?, Dmitrovsky District, Moscow Okrug, Մոսկվայի մարզ^[1]), ռուս նկարիչ, Կայսերական արվեստների ակադեմիայի ակադեմիկոս։

Կենսագրություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Վաղ տարիներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Սերգեյ Իվանովը ծնվել է 1864 թվականի հունիսի 4-ին (16), Մոսկվայի նահանգի Ռուզա քաղաքում, ակցիզային պաշտոնյայի ընտանիքում։ Նրա գեղարվեստական հակումները վաղ են դրսևորվել, բայց հայրը հավատացել է, որ որդին նկարիչ չի դառնա և, տարբերություն չտեսնելով նկարչության և գծագրության միջև, կանխատեսել է, որ որդին ինժեներ կդառնա։ Այսպիսով, 1875 թվականին գավառական ուսումնարանն ավարտելուց հետո, 11 տարեկանում, Սերգեյը հոր կամքով ընդունվել է Կոնստանտինյան հողաչափական ինստիտուտ։

Ինստիտուտը ձգել է նրան և հոր գործընկեր, Արվեստի ակադեմիայի «հավերժ ուսանող» Պ. Պ. Սինեբատովի խորհրդով և նրա նկարները բարձր գնահատած Վասիլի Պերովի օրհնությամբ 14-ամյա Սերգեյ Իվանովն որպես «ազատ ունկնդիր» 1878 թվականի աշնանից սկսել է սովորել Մոսկվայի նկարչության, քանդակագործության և ճարտարապետության ուսումնարանում, որտեղ ընդունվել է հաջորդ տարի՝ թողնելով հողաչափական ինստիտուտը։ Իվանովը ուսումնարանում սովորել է մինչև 1882 թվականը։ Նրա դաստիարակների թվում են եղել Իլարիոն Պրյանիշնիկովը, Եվգրաֆ Սորոկինը։

1882-1884 թվականներին Սերգեյ Իվանովն սովորել է Սանկտ Պետերբուրգի գեղարվեստի ակադեմիայում։ Այստեղ նա նկարել է «Կույրերը» կտավը (1883, Եկատերինբուրգի կերպարվեստի թանգարան)։ Ակադեմիայում պարապմունքները հաջող են ընթացել, բայց ակադեմիական կանոնակարգից դժգոհությունը և ֆինանսական դժվարությունները ստիպել են Իվանովին, ով արդեն անցել է վերջին, բնօրինակային դասարան, թողնել Ակադեմիան և տեղափոխվել Մոսկվա։ 1884 թվականին Սերգեյը վերադարձել է Մոսկվայի գեղանկարչության, քանդակագործության և ճարտարապետության ուսումնարան և ավարտել այն 1885 թվականին։

Ուսումնառության վերջին շրջանին են վերաբերվում՝ «Հիվանդը» (1884, գտնվելու վայրը անհայտ է), «Պանդոկի մոտ» (1885, գտնվելու վայրը հայտնի չէ), «Կալվածատիրուհու խնդրանքով» (1885, գտնվելու վայրը անհայտ է), «Բերդաքաղաքի մոտ» (1884-1885, Պետական Տրետյակովյան պատկերասրահ), «Ագիտատորը վագոնում» (1885, Ժամանակակից արվեստի պետական կենտրոն) կտավները։ Այդ ժամանակահատվածին են վերաբերվում վերաբնակեցման թեմայով աշխատանքների շարքը (1885-1890)։

Վերաբնակեցման թեմա (1885-1889)[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Ուսումնառության վերջին տարիներին Սերգեյ Իվանովն առնչվել է սոցիալական սուր խնդիրների։ Մասնավորապես, նրա ուշադրությունը գրավել է 19-րդ դարի վերջին քառորդին ռուսական գյուղին բնորոշ մի երևույթ՝ 1880-ականների երկրորդ կեսից սկսված Սիբիրի վերաբնակեցումը։ 1861 թվականի ռեֆորմից հետո հողային հարցի լուծման անհրաժեշտություն է առաջացել։ Կառավարությունը ելքը տեսել է հողազուրկ գյուղացիներին ընդարձակ, սակավաբնակ այդ տարածաշրջանում վերաբնակեցնելու մեջ։ Միայն 19-րդ դարի վերջին տասնամյակներում մի քանի միլիոն գյուղացիներ թողել են իրենց աննշան հողաբաժինները, աղքատ խրճիթները և գնացել «բերրի հողեր» փնտրելու։ Միայնակ, իրենց կանանց ու երեխաների հետ, փոքրիկ խմբերով, ոտքով ու սայլերով տարել են իրենց կենցաղային իրերը, իսկ եթե բախտները բերել է, երկաթուղով, ուտոպիստական երազանքներով ոգեշնչված շտապել են դեպի «Բելովոդիե» կամ «Սպիտակ Արապիա»՝ ականատես լինելով դժվար փորձությունների և հաճախ ծանր հիասթափությունների։ Հողազուրկ գյուղացիների ողբերգությունը, ովքեր թողել են իրենց նախնիների բնակավայրերը՝ կենտրոնական գավառներից տեղափոխվելով մինչև երկրի ծայրամասերը՝ Սիբիր, հարյուրավոր զոհերը, որ ունեցել են ճանապարհին, ահա սա է եղել Իվանովի նկարների շարքի հիմնական գաղափարը։ Վերաբնակիչների մասին գյուղացիական կյանքի տեսարանները նա պատկերել է դիտավորյալ ձանձրալի, «ողբալի» գունագեղ նկարներում։

Մոսկվայի արվեստի միությունից Մոսկվայից Օրենբուրգ ընկած մի շարք նահանգներում «ճանապարհորդության և բնակության» վկայական խնդրելով, Իվանովը դուրս է եկել ուսումնարանից՝ նույնիսկ չստանալով նկարչության ուսուցչի վկայական։ Այդ ժամանակվանից Իվանովը դարձել է ռուսական հետբարեփոխումային գյուղացիության կյանքի ողբերգական երևույթների յուրօրինակ մատենագիր։ 1885-1889 թվականներին Իվանովը անցել է Սամարայի, Սարատովի, Աստրախանի և Օրենբուրգի նահանգներով և իր անձնական տպավորությունների հիման վրա ստեղծել «Վերաբնակիչներ» գեղանկարչական աշխատանքների, նկարների և վիմագրերի շարքը, որոնցում նա ճշմարտացիորեն արտացոլել է գյուղացիների ողբերգական ճակատագիրը։

Արվեստաբան քննադատ Սերգեյ Գլագոլը (կեղծանունը՝ Ս. Ս. Գոլուշև) Իվանովի կյանքի և ստեղծագործության այդ շրջանի մասին պատմում է․

Նա տասնյակ մղոններ քայլեց վերաբնակիչների հետ ռուսական ճանապարհների փոշու, անձրևի, վատ եղանակի և տափաստանային կիզիչ արևի պայմաններում, շատ գիշերներ անցկացրեց նրանց հետ՝ իր ալբոմը լցնելով գծանկարներով և գրառումներով, նրա աչքի առջևով անցան բազմաթիվ ողբերգական տեսարաններ և նրա գլխում ձևավորվեցին մի շարք նկարներ, որոնք իսկապես հնարավորություն տվեցին նրան պատկերել ռուս գաղթականների էպոպեան։

Իվանովի կտավներում և նկարներում ի հայտ են գալիս վերաբնակիչների կյանքի սահմռկեցուցիչ տեսարաններ։ Հույս և հուսահատություն, հիվանդություն և մահ Ռուսաստանի անծայրածիր տարածքում շրջող մարդկանց կողքին։ Այդ տարիներին են նկարվել «Ռուսաստանը գնում է դեպի նոր վայրեր» (1886, Զարայսկի Կրեմլ, էսքիզ 1885, Ազգային արվեստի թանգարան), «Վերաբնակիչներ։ Բանագնացներ» (1886, Մ. Վ. Նեստերովի անվան արվեստի պետական թանգարան), «Վերաբնակիչների վերադարձը» (1888, Կոմի Հանրապետության ազգային պատկերասրահ) և նկարչի առաջին լուրջ կտավը «Ճանապարհին։ Վերաբնակչի մահը» (1889, Տրետյակովյան պատկերասրահ), որը մեծ համբավ է բերել երիտասարդ նկարչին։

Իվանովի սոցիալական էպոպեայի հաջորդ հատվածը «կալանավորական շարքն» է։ Ժամանակային առումով դրա վրա աշխատանքը երբեմն համընկնում է «վերաբնակեցման շարքի» հետ, հենց այդ ժամանակ է նկարիչը ստեղծել «Փախստականը», էսքիզ (1886, Տրետյակովյան պատկերասրահ), «Խռովություն գյուղում» (1889, Ժամանակակից արվեստի պետական կենտրոն), «Բանտարկյալների ճանապարհումը» (1889, Ժամանակակից արվեստ), «Թափառաշրջիկը» (1890, գտնվելու վայրը հայտնի չէ)։ «Կալանավորների հանգրվան» կտավը (1891, նկարը անհետացել է, Սարատովի Ա. Ն. Ռադիշչևի անվան պետական արվեստի թանգարանում պահվում է երկրորդ տարբերակը) կարծես թե ամփոփում է «կալանավորական շարքը»։

1889-1890 թվականների վերջին Սերգեյ Իվանովը Սերովի, Լևիտանի, Կորովինի հետ միասին ճանաչված առաջնորդ է դարձել երիտասարդ սերնդի մոսկովյան արվեստագետների շրջանում։ Այդ ժամանակ նա մասնակցել է Պոլենովի «նկարչական երեկոներին», որոնք կազմակերպել են Պոլենովը և իր կինը, որտեղ Իվանովը մեծ աջակցություն և հավանություն է ստացել։

Պատմական ստեղծագործությունների ժամանակաշրջան[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

1890-ականների կեսերից նկարչի ստեղծագործական գործունեության մեջ սկսվել է նոր ժամանակաշրջան՝ կապված պատմական ստեղծագործությունների ստեղծման հետ։ Իվանովի պատմական գեղանկարչության մեջ կան առանձնահատկություններ, որոնք նման են Սուրիկովի և Ռյաբուշկինի արվեստին։ Նկարիչը հասկանում է հուզված զանգվածների վիճակը սուր դրամատիկ պահերին («Խռովություն», 1897, Ի․ Ի․ Բրոդսկու թանգարան-բնակարան), «Վեչեի դատավճռով», 1896, մասնավոր հավաքածու), նրան գրավում է ռուսական ժողովրդական կերպարների ուժը և, ինչպես Ռյաբուշկինը, գեղեցկություն է գտնում ժողովրդական կյանքի երևույթների մեջ և հաստատում է այդ գեղեցկության ըմբռնումը ռուս ժողովրդի կողմից։ Իվանովը նրբազգաց կերպով որսում է ժամանակի գեղանկարչական որոնումները. նրա այդ տարիների ստեղծագործությունները ձեռք են բերել հատուկ գունագեղ հնչեղություն։

1899 թվականին Սերգեյ Իվանովն ընդունվել է «Պերեդվիժնիկների ասոցիացիա»։ Արխիպովի, Ռյաբուշկինի հետ միասին նրան դասում են «ուշ պերեդվիժնիկների» շարքին^[3], այսինքն՝ նկարիչ պերեդվիժնիկների երկրորդ սերնդին, որոնք զգալիորեն թարմացրել են ավագ սերնդի պատկերագրական լեզուն^[4]։

Սակայն ներքին վիճակն արտահայտելու այլ թեմաների ու ձևերի որոնումները շարունակվել են։ Իվանովը, դժգոհելով (իր խոսքերով) «հաճելի տեսարաններից», որոնք գերակշռել են պերեդվիժնիկների ժանրում, ձգտել է սուր դրամատիկական արվեստին՝ նրբանկատորեն փոխանցելով «մարդկային հոգու բաբախյունը»։ Նա աստիճանաբար, գուցե բացօթյա աշխատանքի ազդեցության տակ, փոխել է իր նկարն ու ներկապնակը։ Դա տեղի է ունեցել 1903 թվականին՝ Ռուս նկարիչների միության ստեղծման տարիներին, որում որոշակի դերակատարում է ունեցել Իվանովը։ Նկարիչը դիմել է պատմական ժանրին, նկարել իր սիրելիների դիմանկարները, նկարազարդել գրքեր։ Նա մնացել է ռեալիստ նկարիչ՝ չնայած որոնումների, արդիականության, առարկայական արվեստի մերժման ժամանակներին։

Իվանովը եղել է պատմական ժանրի նորարար, ստեղծագործել է ռուսական միջնադարի դրվագների մոդեռն ոճի ոգով, գրեթե ֆիլմի կադրերի նման՝ գրավելով դիտողին իր դինամիկ ռիթմով, «ներկայության էֆեկտով» (Օտարերկրացիների ժամանումը 17-րդ դարի Մոսկվա, 1901), «Ցար։ 16-րդ դար» (1902), Մոսկվացիների արշավը։ XVI դար, 1903)։ Դրանցում նկարիչը նոր հայացքով է նայել իր հայրենիքի պատմական անցյալին՝ պատկերելով ոչ թե իրադարձությունների հերոսական պահեր, այլ առօրյա կենցաղային տեսարաններ հին ռուսական կյանքից։ Կերպարներից մի քանիսը պատկերված են հեգնանքի և գրոտեսկի նրբերանգով։ 1908-1913 թվականներին նա ավարտել է 18 աշխատանք «Պատկերներ ռուսական պատմության մասին» նախագծի համար։

Հեղափոխական տարիներ - վերջին տարիներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

1905 թվականին Սերգեյ Վասիլևիչն արժանացել է պատվավոր ակադեմիկոսի կոչման։

Նյարդային «պրոտոէքսպրեսիոնիզմի» յուրահատկություններն առանձնահատուկ ուժգնությամբ դրսևորվել են ռուսական առաջին հեղափոխության կերպարներում, այդ թվում «Գնդակահարություն» հայտնի կտավում (1905, «Կրասնայա Պրեսնյա» պատմահեղափոխական թանգարան, Պետական կենտրոնական թանգարանի մասնաճյուղ։ Ժամանակակից արվեստ), որը զարմացրել է իր ժամանակակիցներին բողոքի խիստ հուսահատ ձայնով։

1905 թվականին Մոսկվայում զինված ապստամբության ժամանակ նա վկա և մասնակից է եղել, օգնել է փողոցային մարտերում վիրավորված ուսանողներին հենց Մոխովայա փողոցում գտնվող Մոսկվայի համալսարանի շենքում։ Պահպանվել են ժանդարմների և կազակների նրա գծանկարները, որոնք ապստամբության ժամանակ բնակվել են Կրեմլի մոտ գտնվող Մանեժում։ Իվանովը խնդրո առարկա նկարը ցույց չի տվել անգամ իր հարազատներին։ Ուստի հայտնի չէ, թե կոնկրետ ինչպես է ցանկացել այն անվանել։ Նկարչի մահից հետո նկարը հայտնաբերել է կինը և ցուցադրել նկարչի «Էսքիզ» անվանումով հետմահու ցուցահանդեսում, քանի որ այն ավարտուն աշխատանք է եղել։ «Գնդակահարություն» վերնագիրը նկարին տրվել է արդեն խորհրդային իշխանության օրոք^[5]։ Ավելի ուշ նկարիչն աշխատել է «Նրանք գալիս են։ Պատժիչ ջոկատ» (1905-1909, Տրետյակովյան պատկերասրահ) կտավի վրա։

Իվանովը դասավանդել է Ստրոգանովի անվան գեղարվեստաարդյունաբերական ուսումնարանում (1899-1906) և Մոսկվայի գեղանկարչության, քանդակագործության և ճարտարապետության ուսումնարանում (1900 / 1903-1910)։

Մասնակցել է Մոսկվայի արվեստասերների ընկերության (1887, 1889, 1894), Պերեդվիժնիկների ասոցիացիայի (1887-1901), «36 նկարիչների» (1901, 1902), «Արվեստի աշխարհի» (1903), Ռուս նկարիչների միության (1903-1910) ցուցահանդեսներին։ Բեղմնավոր աշխատանք է կատարել որպես օֆորտի և վիմագրության վարպետ, ինչպես նաև Նիկոլայ Գոգոլի, Միխայիլ Լերմոնտովի, Ալեքսանդր Պուշկինի և այլոց ստեղծագործությունների նկարազարդող։

Իվանովը մահացել է 46 տարեկան հասակում սրտի կաթվածից 1910 թվականի օգոստոսի 3-ին (16), Յախրոմա գետի ափին գտնվող Սվիստուխա գյուղի իր ամառանոցում։

Պատկերասրահ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

«Վերաբնակիչները։ Բանագնացները»։ 1886
«Ճանապարհին։ Վերաբնակչի մահը»։ 1889, Տրետյակովյան պատկերասրահ
«Առևտուր արևելյան սլավոնների երկրում»
«Իշխանների համաժողովը Ուվետիչում», 1910
«Մոսկովյան Ռուսիայի զորքերի արշավանքը», 16-րդ դար, կտավ, 1903
«Սպասարկող անձանց ստուգում», ոչ ուշ, քան 1907
«Մոսկովյան պետության պահակային սահմանին»։ 1907, Նկար Ի. Ն. Կնեբելի հրատարակչության համար։ Գտնվելու վայրը հայտնի չէ
«Զեմսկի տաճար (17-րդ դար)», 1908։ Նկար Ի. Ն. Կնեբելի հրատարակչության համար, «Յուրիի օրը», 1908
«Արևելյան սլավոնների բնակատեղի», 1909
«Հրաձիգները»
«Խռովահույզ ժամանակներ»
«Բասկակներ»։ 1909

Գրականություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

«1989. Сто памятных дат». Художественный календарь. Ежегодное иллюстрированное издание. М. 1988. Статья В. Петрова.
А. Ф. Дмитриенко, Э. В. Кузнецова, О. Ф. Петрова, Н. А. Федорова. «50 кратких биографий мастеров русского искусства». Ленинград, 1971 г. Статья А. Ф. Дмитриенко.
С. Н. Кондаков Юбилейный справочник Императорской Академии художеств. 1764-1914. — Спб.: Товарищество Р. Голике и А. Вильборг, 1915. — Т. 2 (Часть биографическая). — С. 81. — 459 с.

Ծանոթագրություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

↑ ^1,00 ^1,01 ^1,02 ^1,03 ^1,04 ^1,05 ^1,06 ^1,07 ^1,08 ^1,09 ^1,10 Большая российская энциклопедия (ռուս.) — М.: Большая российская энциклопедия, 2004.
↑ ^2,0 ^2,1 ^2,2 Иванов Сергей Васильевич // Большая советская энциклопедия (ռուս.): [в 30 т.] / под ред. А. М. Прохоров — 3-е изд. — М.: Советская энциклопедия, 1969.
↑ Валентина Моисеевна Бялик (2007 թ․ հունիսի 24). «Собрание Третьяковки: художник, критик, историк искусства Александр Бенуа и его графическое произведение «Прогулка короля»». Радиостанция «Эхо Москвы». Արխիվացված է օրիգինալից 2015 թ․ ապրիլի 2-ին. Վերցված է 2013 թ․ ապրիլի 8-ին.
↑ «Иванов Сергей Васильевич». Русская живопись. сайт «Энциклопедия русской живописи». Արխիվացված է օրիգինալից 2013 թ․ ապրիլի 29-ին. Վերցված է 2013 թ․ ապրիլի 8-ին.
↑ «Наука и жизнь» — Картины-«оборотни» и их герои

Արտաքին հղումներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Սերգեյ Իվանով (նկարիչ)» հոդվածին։

[_2a82d12b5b7a733f-1] 1,00 ^1,01 ^1,02 ^1,03 ^1,04 ^1,05 ^1,06 ^1,07 ^1,08 ^1,09 ^1,10 Большая российская энциклопедия (ռուս.) — М.: Большая российская энциклопедия, 2004.

[_229781823a8f68e3-2] 2,0 ^2,1 ^2,2 Иванов Сергей Васильевич // Большая советская энциклопедия (ռուս.): [в 30 т.] / под ред. А. М. Прохоров — 3-е изд. — М.: Советская энциклопедия, 1969.

[3] Валентина Моисеевна Бялик (2007 թ․ հունիսի 24). «Собрание Третьяковки: художник, критик, историк искусства Александр Бенуа и его графическое произведение «Прогулка короля»». Радиостанция «Эхо Москвы». Արխիվացված է օրիգինալից 2015 թ․ ապրիլի 2-ին. Վերցված է 2013 թ․ ապրիլի 8-ին.

[4] «Иванов Сергей Васильевич». Русская живопись. сайт «Энциклопедия русской живописи». Արխիվացված է օրիգինալից 2013 թ․ ապրիլի 29-ին. Վերցված է 2013 թ․ ապրիլի 8-ին.

[5] «Наука и жизнь» — Картины-«оборотни» и их герои

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]