Ջուզեպպե Պյացցի

Ջուզեպպե Պյացցի; Giuseppe Piazzi
Ծնվել է	հուլիսի 16, 1746[…]; Պոնտե ին Վալտելինա, Սոնդրիո, Լոմբարդիա
Մահացել է	հուլիսի 22, 1826[…] (80 տարեկան); Նեապոլ, Իտալիա
Դավանանք	Հռոմի Կաթոլիկ եկեղեցի
Մասնագիտություն	աստղագետ, համալսարանի դասախոս, մաթեմատիկոս, Latin Catholic priest և discoverer of astronomical objects
Հաստատություն(ներ)	Պալերմոյի համալսարան
Գործունեության ոլորտ	մաթեմատիկա և աստղագիտություն
Պաշտոն(ներ)	պրոֆեսոր
Անդամակցություն	Լոնդոնի թագավորական ընկերություն, Բավարիական գիտությունների ակադեմիա, Սանկտ Պետերբուրգի գիտությունների ակադեմիա, Ռուսաստանի գիտությունների ակադեմիա, Պրուսիայի գիտությունների ակադեմիա, Իտալիայի գիտությունների ազգային ակադեմիա և Թուրինի գիտությունների ակադեմիա
Տիրապետում է լեզուներին	իտալերեն
Պարգևներ	Լոնդոնի թագավորական ընկերության անդամ Լալանդի մրցանակ և Լալանդի մրցանակ
	Giuseppe Piazzi Վիքիպահեստում

Ջուզեպպե Պյացցի (իտալերեն՝ Giuseppe Piazzi, հուլիսի 16, 1746(1746-07-16)^[1]^[2]^[3]^[…], Պոնտե ին Վալտելինա, Սոնդրիո, Լոմբարդիա^[4] - հուլիսի 22, 1826(1826-07-22)^[1]^[2]^[3]^[…], Նեապոլ, Իտալիա^[5]^[4]), իտալացի աստղագետ։

Կենսագրություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Կրթություն է ստացել Թուրինում և Հռոմում, որտեղ ուսուցանել է փիլիսոփայություն և աստվածաբանություն։ 1764 թվականին ընդունվել է Թեատինացիների միաբանություն (Միլան)։ 1780 թվականին ուղևորվեց Սիցիլիա, որպեսզի ամբողջությամբ նվիրվի աստղագիտությանը և մաթեմատիկային, այդ նույն ժամանակ դարձավ մաթեմատիկայի պրոֆեսոր Պալերմոյի համալսարանում։ 1787 - 1788 թվականներին մեկնել է Փարիզ և Լոնդոն ծանոթանալու համար եվրոպական առաջատար աստղադիտարանների աշխատանքի հետ, որից հետո հանդես եկավ Պալերմոյում աստղադիտարան ստեղծելու առաջարկությամբ, որը կառուցվեց Կարամանիկո դուքսի միջոցներով։ Աստղադիտարանի կառուցման աշխատանքները Պալերմոյում ավարտվեց 1791 թվականին, Պյացցին ղեկավարել է այն մինչը իր մահը^[6]։ 1817 - 1826 թվականները նա միաժամանակ ղեկավարում էր նաև Նեապոլի աստղադիտարանը։

Պյացցին նախագծել մեծ մեկուկես մետրանոց ուղղահայաց շրջան, որը պատրաստվել է Անգլիայում Ջ. Ռամզդենի կողմիցև տեղադրել է այն Պալերմոյի աստղադիտարանում։ Կազմել է երկու աստղային կատալոգ, 1803 թվականին - «Praecipuarum stellarum inerantium positiones mediae ineunte seculo XIX», և 1814 թվականին - երկրորդ հրատարակմամբ։ Առաջին տարբերակը պարունակում էր 6748 աստղերի կոորդինատներ, իսկ երկրորդը՝ 7646։ Համադրելով իր դիտարկումների տվյալները Նիկոլա դե Լակայլի և Թոբիսա Մայերի տվյալների հետ, Պյացցին որոշեց մի շարք աստղերի սեփական շարժումը։

Պյացցին հանդիսանում է Սերես աստերոիդի հայտնաբերողը։ 1801 թվականի հունվարի 1-ին հայտնաբերեց նոր լուսատու, որի ուղեծիրը հետագայում հաշվարկեց Գաուսը, այն պարզվեց, որ պտտվում է Մարսի և Յուպիտերի ուղեծրերի միջև։ Պյացցին անվանեց նոր մոլորակը Սերես, ի պատիվ բերրիության և հողագործության աստվածուհու, որը հանդիսանում է Սիցիլիայի հովանավորը։

1803 թվականին պարգևատրվել է Փարիզյան գիտությունների ակադեմիայի Լալանդի մրցանակով։

Պետերբուրգյան գիտությունների ակադեմիայի պատվավոր անդամ (1805)։

Նրա պատվին են անվանվել (1000) Պյացցիա աստերոիդը, ինչպես նաև խառնարան Լուսնի վրա։

Աշխատություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Della specula astronomica di Palermo libri quatro (Palermo, 1792)
Sull’orologio Italiano e l’Europeo (Palermo, 1798)
Della scoperta del nuovo planeta Cerere Ferdinandea (Palermo, 1802)
Praecipuarum stellarum inerrantium positiones mediae ineunte seculo 19. ex observationibus habitis in specula Panormitana ab anno 1792 ad annum 1802. (Palermo, 1803)
Præcipuarum stellarum inerrantium positiones mediæ ineunte seculo XIX ex obsrvationibus habitis in specula Panormitana ab anno 1792 ad annum 1813. (Palermo, 1814) PDF copie
Codice metrico siculo (Catania, 1812)
Lezioni di astronomia (Palermo, 1817) t. 1, t. 2
Ragguaglio del Reale Osservatorio di Napoli eretto sulla collina di Capodimonte (Napoli, 1821).

Գրականություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Ի. Գ. Կոլչինսկի, Ա. Ա. Կորսուն, Մ. Գ. Ռոդրիգես (1977)։ Աստղագետներ` Կենսագրական տեղեկատու։ Կիև: Նաուկովա դումկա
Ջ. Լ. Ե. Դրեյեր (1953)։ Աստղագիտության պատմությունը Թալեսից մինչև Կեպլեր։ Քեմբրիջ: Դովեր հր.

Ծանոթագրություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

↑ ^1,0 ^1,1 ^1,2 ^1,3 ^1,4 ^1,5 Bibliothèque nationale de France data.bnf.fr (ֆր.): տվյալների բաց շտեմարան — 2011.
↑ ^2,0 ^2,1 ^2,2 ^2,3 ^2,4 Encyclopædia Britannica
↑ ^3,0 ^3,1 ^3,2 ^3,3 ^3,4 Բրոքհաուզի հանրագիտարան (գերմ.) / Hrsg.: Bibliographisches Institut & F. A. Brockhaus, Wissen Media Verlag
↑ ^4,0 ^4,1 ^4,2 ^4,3 ^4,4 ^4,5 ^4,6 www.accademiadellescienze.it (իտալ.)
↑ ^5,0 ^5,1 ^5,2 Пиацци Джузеппе // Большая советская энциклопедия (ռուս.): [в 30 т.] / под ред. А. М. Прохоров — 3-е изд. — М.: Советская энциклопедия, 1969.
↑ Osservatorio astronomico di Palermo — Giuseppe S. Vaiana (իտալ.)

Արտաքին հղումներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Ջուզեպպե Պյացցին Ռուսական Գիտությունների Ակադեմիայի կայքում

[_2faaddfddbf54d9e-1] 1,0 ^1,1 ^1,2 ^1,3 ^1,4 ^1,5 Bibliothèque nationale de France data.bnf.fr (ֆր.): տվյալների բաց շտեմարան — 2011.

[_4d9cd2d53bb870a2-2] 2,0 ^2,1 ^2,2 ^2,3 ^2,4 Encyclopædia Britannica

[_c7baf80382d4fcd3-3] 3,0 ^3,1 ^3,2 ^3,3 ^3,4 Բրոքհաուզի հանրագիտարան (գերմ.) / Hrsg.: Bibliographisches Institut & F. A. Brockhaus, Wissen Media Verlag

[_6a9c286dd382b29b-4] 4,0 ^4,1 ^4,2 ^4,3 ^4,4 ^4,5 ^4,6 www.accademiadellescienze.it (իտալ.)

[_574d6ec8b38105d0-5] 5,0 ^5,1 ^5,2 Пиацци Джузеппе // Большая советская энциклопедия (ռուս.): [в 30 т.] / под ред. А. М. Прохоров — 3-е изд. — М.: Советская энциклопедия, 1969.

[6] Osservatorio astronomico di Palermo — Giuseppe S. Vaiana (իտալ.)

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]