Ջուզեպպե Պյացցի
Ջուզեպպե Պյացցի Giuseppe Piazzi | |
|---|---|
 | |
| Ծնվել է | հուլիսի 16, 1746[1][2][3][4] Պոնտե ին Վալտելինա, Սոնդրիո, Լոմբարդիա |
| Մահացել է | հուլիսի 22, 1826[1][2][3][4] (80 տարեկանում) Նեապոլ, Երկու Սիցիլիաների թագավորություն[5] |
| Դավանանք | Հռոմի Կաթոլիկ եկեղեցի |
| Մասնագիտություն | cleric regular theatine, համալսարանի պրոֆեսոր, մաթեմատիկոս, աստղագետ և Discoverer of astronomical objects |
| Հաստատություն(ներ) | Պալերմոյի համալսարան |
| Գործունեության ոլորտ | մաթեմատիկա և աստղագիտություն |
| Անդամակցություն | Լոնդոնի թագավորական ընկերություն, Բավարիական գիտությունների ակադեմիա, Պետերբուրգի գիտությունների ակադեմիա, Ռուսաստանի գիտությունների ակադեմիա, Պրուսիայի գիտությունների ակադեմիա, Իտալիայի գիտությունների ազգային ակադեմիա և Թուրինի Գիտությունների Ակադեմիա |
| Տիրապետում է լեզուներին | իտալերեն[1] |
| Պարգևներ | Լոնդոնի թագավորական ընկերության անդամ Լալանդի մրցանակ և Լալանդի մրցանակ |
| Giuseppe Piazzi Վիքիպահեստում | |
Ջուզեպպե Պյացցի (իտալ.՝ Giuseppe Piazzi, հուլիսի 16, 1746[1][2][3][4], Պոնտե ին Վալտելինա, Սոնդրիո, Լոմբարդիա - հուլիսի 22, 1826[1][2][3][4], Նեապոլ, Երկու Սիցիլիաների թագավորություն[5]), իտալացի աստղագետ։
Կենսագրություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Կրթություն է ստացել Թուրինում և Հռոմում, որտեղ ուսուցանել է փիլիսոփայություն և աստվածաբանություն։ 1764 թվականին ընդունվել է Թեատինացիների միաբանություն (Միլան)։ 1780 թվականին ուղևորվեց Սիցիլիա, որպեսզի ամբողջությամբ նվիրվի աստղագիտությանը և մաթեմատիկային, այդ նույն ժամանակ դարձավ մաթեմատիկայի պրոֆեսոր Պալերմոյի համալսարանում։ 1787 - 1788 թվականներին մեկնել է Փարիզ և Լոնդոն ծանոթանալու համար եվրոպական առաջատար աստղադիտարանների աշխատանքի հետ, որից հետո հանդես եկավ Պալերմոյում աստղադիտարան ստեղծելու առաջարկությամբ, որը կառուցվեց Կարամանիկո դուքսի միջոցներով։ Աստղադիտարանի կառուցման աշխատանքները Պալերմոյում ավարտվեց 1791 թվականին, Պյացցին ղեկավարել է այն մինչը իր մահը[6]։ 1817 - 1826 թվականները նա միաժամանակ ղեկավարում էր նաև Նեապոլի աստղադիտարանը։
Պյացցին նախագծել մեծ մեկուկես մետրանոց ուղղահայաց շրջան, որը պատրաստվել է Անգլիայում Ջ. Ռամզդենի կողմիցև տեղադրել է այն Պալերմոյի աստղադիտարանում։ Կազմել է երկու աստղային կատալոգ, 1803 թվականին - «Praecipuarum stellarum inerantium positiones mediae ineunte seculo XIX», և 1814 թվականին - երկրորդ հրատարակմամբ։ Առաջին տարբերակը պարունակում էր 6748 աստղերի կոորդինատներ, իսկ երկրորդը՝ 7646։ Համադրելով իր դիտարկումների տվյալները Նիկոլա դե Լակայլի և Թոբիսա Մայերի տվյալների հետ, Պյացցին որոշեց մի շարք աստղերի սեփական շարժումը։
Պյացցին հանդիսանում է Սերես աստերոիդի հայտնաբերողը։ 1801 թվականի հունվարի 1-ին հայտնաբերեց նոր լուսատու, որի ուղեծիրը հետագայում հաշվարկեց Գաուսը, այն պարզվեց, որ պտտվում է Մարսի և Յուպիտերի ուղեծրերի միջև։ Պյացցին անվանեց նոր մոլորակը Սերես, ի պատիվ բերրիության և հողագործության աստվածուհու, որը հանդիսանում է Սիցիլիայի հովանավորը։
1803 թվականին պարգևատրվել է Փարիզյան գիտությունների ակադեմիայի Լալանդի մրցանակով։
Պետերբուրգյան գիտությունների ակադեմիայի պատվավոր անդամ (1805)։
Նրա պատվին են անվանվել (1000) Պյացցիա աստերոիդը, ինչպես նաև խառնարան Լուսնի վրա։
Աշխատություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
- Della specula astronomica di Palermo libri quatro (Palermo, 1792)
- Sull’orologio Italiano e l’Europeo (Palermo, 1798)
- Della scoperta del nuovo planeta Cerere Ferdinandea (Palermo, 1802)
- Praecipuarum stellarum inerrantium positiones mediae ineunte seculo 19. ex observationibus habitis in specula Panormitana ab anno 1792 ad annum 1802. (Palermo, 1803)
- Præcipuarum stellarum inerrantium positiones mediæ ineunte seculo XIX ex obsrvationibus habitis in specula Panormitana ab anno 1792 ad annum 1813. (Palermo, 1814) PDF copie
- Codice metrico siculo (Catania, 1812)
- Lezioni di astronomia (Palermo, 1817) t. 1, t. 2
- Ragguaglio del Reale Osservatorio di Napoli eretto sulla collina di Capodimonte (Napoli, 1821).
Գրականություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
- Ի. Գ. Կոլչինսկի, Ա. Ա. Կորսուն, Մ. Գ. Ռոդրիգես (1977)։ Աստղագետներ` Կենսագրական տեղեկատու։ Կիև: Նաուկովա դումկա
- Ջ. Լ. Ե. Դրեյեր (1953)։ Աստղագիտության պատմությունը Թալեսից մինչև Կեպլեր։ Քեմբրիջ: Դովեր հր.
Ծանոթագրություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
- ↑ 1,0 1,1 1,2 1,3 1,4 1,5 data.bnf.fr: տվյալների բաց շտեմարան — 2011.
- ↑ 2,0 2,1 2,2 2,3 2,4 Encyclopædia Britannica
- ↑ 3,0 3,1 3,2 3,3 3,4 SNAC — 2010.
- ↑ 4,0 4,1 4,2 4,3 4,4 Բրոքհաուզի հանրագիտարան
- ↑ 5,0 5,1 5,2 Пиацци Джузеппе // Большая советская энциклопедия: [в 30 т.] / под ред. А. М. Прохорова — 3-е изд. — М.: Советская энциклопедия, 1969.
- ↑ Osservatorio astronomico di Palermo — Giuseppe S. Vaiana (իտալ.)
Արտաքին հղումներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
| ||||||||||||
- Հուլիսի 16 ծնունդներ
- 1746 ծնունդներ
- Հուլիսի 22 մահեր
- 1826 մահեր
- Նեապոլ քաղաքում մահացածներ
- Լոնդոնի թագավորական ընկերության անդամներ
- Գիտնականներ այբբենական կարգով
- Անձինք այբբենական կարգով
- Իտալացի աստղագետներ
- Աստերոիդ հայտնաբերողներ
- Իտալացի մաթեմատիկոսներ
- Պրուսիայի գիտությունների ակադեմիայի անդամներ
- Լոնդոնի թագավորական միության արտասահմանյան անդամներ