Չարլզ Սանդերս Պերս

Չարլզ Սանդերս Պերս; Charles Sanders Peirce
Ծնվել է	սեպտեմբերի 10, 1839[…]; Քեմբրիջ, Մասաչուսեթս, ԱՄՆ
Մահացել է	ապրիլի 19, 1914[…] (74 տարեկան); Milford, Փենսիլվանիա, ԱՄՆ
Գերեզման	Milford Cemetery
Բնակության վայր(եր)	Arisbe?
Քաղաքացիություն	ԱՄՆ
Դավանանք	Եպիսկոպոսյան եկեղեցի
Ուղղություն	Պրագմատիզմ
Մասնագիտություն	մաթեմատիկոս, փիլիսոփա, տրամաբան, պրագմատիստ, վիճակագրագետ, համալսարանի դասախոս, լեզվաբան, գեոդեզիստ և ֆիզիկոս
Հաստատություն(ներ)	Ջոնս Հոփքինսի համալսարան և National Geodetic Survey?
Գործունեության ոլորտ	վանդակ, նշանագիտություն և տրամաբանություն
Անդամակցություն	ԱՄՆ-ի Գիտությունների ազգային ակադեմիա և Արվեստների և գիտությունների ամերիկյան ակադեմիա
Ալմա մատեր	Հարվարդի համալսարան և Հարվարդի ճարտարագիտության և կիրառական գիտությունների դպրոց
Տիրապետում է լեզուներին	անգլերեն
Եղել է գիտական ղեկավար	Joseph Jastrow?
Հայտնի աշակերտներ	Christine Ladd-Franklin?
Ազդվել է	Ջորջ Բերկլի
Պարգևներ	Ամերիկայի արվեստների և գիտությունների ակադեմիայի անդամ
Ամուսին(ներ)	Ջուլիետ Պիրս և Melusina Fay Peirce?
Հայր	Բենջամին Պիրս
Մայր	Sarah Hunt Mills?
	Ստորագրություն;
	Charles Sanders Peirce Վիքիպահեստում

Չարլզ Սանդերս Պերս (անգլ.՝ Charles Sanders Peirce, սեպտեմբերի 10, 1839(1839-09-10)^[1]^[2]^[3]^[…], Քեմբրիջ, Մասաչուսեթս, ԱՄՆ - ապրիլի 19, 1914(1914-04-19)^[2]^[3]^[4]^[…], Milford, Փենսիլվանիա, ԱՄՆ), ամերիկյան իդեալիստ փիլիսոփա, տրամաբան, մաթեմատիկոս։

Կենսագրություն

Դասախոսել է Հարվարդի, Բալթիմորի, Բոստոնի համալսարաններում, եղել Արվեստների և գիտությունների ամերիկյան ակադեմիայի (1877 թվականից) և Գիտությունների ազգային ակադեմիայի անդամ։ Գոյաբանության մեջ Պիրս պլատոնյան օբյեկտիվ իդեալիզմի ոգով պատկերել է կեցության կառուցվածքը կատեգորիաների աստիճանակարգության ձևով (վերացական էություններ, անհատական առարկայական գոյացություններ, մարդկային մտածողության ընդհանուր հասկացություններ։

Գիտության մեթոդաբանության մեջ Պիրս էմպիրիզմի ոգով մշակել է գիտելիքի ձևավորման և նրա հիմնավորվածության ուսմունք, որն անվանել է պրագմատիցիզմ։ Գիտությունը համոզմունքների (belief) մի համակարգ է, որը լուծում է տեսական և գործնական դժվարությունները․ տրամաբանական կշռադատությունը, գիտական հետազոտությունն այդ դժվարությունները հաղթահարելու, կասկածները փարատելու և հաստատ համոզմունքների հասնելու ընթացքն է։

Ըստ նշանավոր «Պիրսի սկզբունքի», գիտական հասկացության բովանդակությունը և առհասարակ մեր գործածած նշանների նշանակությունը կազմում է այն հետևանքների ամբողջությունը, որոնք առաջանում են այդ հասկացության առարկայի գործադրումից, առարկան չունի որևէ ուրիշ, (մետաֆիզիկական) էություն, բացի այդ գործնական հետևանքների ամբողջությունից։

Իմացաբանական մեկնաբանության դեպքում առաջին դրույթը պարունակում է ճանաչողության կենսաբանական-հարմարվողական, երկրորդը՝ ֆենոմենալիստական բացատրության հնարավորություն։ Դրանք այս ուղղությամբ զարգացվեցին Ու․ Ջեմսի պրագմատիզմի փիլիսոփայության մեջ։

Պիրսը մեծ ավանդ է մուծել ժամանակակից տրամաբանության մեջ՝ զարգացրել է տրամաբանության հանրահաշիվը, նրա միջոցներով մեկնաբանել դասական տրամաբանությունը, մշակել է հարաբերությունների տրամաբանությունը, տվել է տրամաբանական գործողությունները մեկի հանգեցնելու գաղափարը և այլն։ Պիրսի սեմիոտիկայի հիմնադիրն է, առանձնապես կարևոր են նրա արդյունքները տրամաբանական իմաստաբանության մեջ։

Հրատարակված աշխատանքներ

Collected Papers of Charles Sanders Peirce / Eds. C. Hartshorne, P. Weiss (Vol.1-6); A. Burks (Vol.7-8). — Harvard։ Harvard University Press, 1931-1958.
Writings of Charles S. Peirce։ A Chronological Edition։ Vol.1-8 / Peirce Edition Project (eds.). — Bloomington։ Indiana University Press, 1982-2010.

Ծանոթագրություններ

↑ ^1,0 ^1,1 ^1,2 Bibliothèque nationale de France data.bnf.fr (ֆր.): տվյալների բաց շտեմարան — 2011.
↑ ^2,0 ^2,1 ^2,2 ^2,3 ^2,4 Մակտյուտոր մաթեմատիկայի պատմության արխիվ — 1994.
↑ ^3,0 ^3,1 ^3,2 ^3,3 ^3,4 Encyclopædia Britannica
↑ ^4,0 ^4,1 ^4,2 Nationalencyklopedin (շվեդերեն) — 1999.
↑ Notable Names Database — 2002.
↑ ^6,0 ^6,1 CONOR.Sl
↑ Mathematics Genealogy Project — 1997.

Գրականություն

Кирющенко В. В. Чарльз Сандерс Пирс, или Оса в бутылке. Введение в интеллектуальную историю Америки. — М.։ ИД «Территория будущего», 2008. — 373 с. — ISBN 5-91129-048-0.
Кирющенко В. В. Язык и знак в прагматизме. — СПб.։ Издательство ЕУСПб, 2008. — 200 с. — ISBN 978-5-94380-069-6.
Мельвиль Ю. К. Конфликт науки и религии в философии Ч. Пирса // Вопросы философии. — 1964. — № 9. — С. 88—98.
Мельвиль Ю. К. Философия Ч. С. Пирса. — М., 1964.
Мельвиль Ю. К. Чарлз Пирс и прагматизм. — М.։ Издательство МГУ, 1968.
Порус В. Н. Чарлз Пирс и современная «философия науки» // Вопросы философии. — 1982. — № 3. — С. 137—144.

Տես նաև

Ֆենոմենալիզմ

Արտաքին հղումներ

Charles Sanders Peirce (Stanford Encyclopedia of Philosophy)
Arisbe: The Peirce Gateway Արխիվացված 2007-09-28 Wayback Machine (անգլ.)
Digital Encyclopedia of Charles S. Peirce (անգլ.)
Charles S. Peirce Studies (անգլ.)
«In the Net of Abductions (On Juliette Peirce’s Identity)» by Vitaly Kiryushchenko (անգլ.)

Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Չարլզ Սանդերս Պերս» հոդվածին։

Այս հոդվածի կամ նրա բաժնի որոշակի հատվածի սկզբնական կամ ներկայիս տարբերակը վերցված է Քրիեյթիվ Քոմմոնս Նշում–Համանման տարածում 3.0 (Creative Commons BY-SA 3.0) ազատ թույլատրագրով թողարկված Հայկական սովետական հանրագիտարանից (հ․ 9, էջ 311)։

[_d27a4959a07c3aa6-1] 1,0 ^1,1 ^1,2 Bibliothèque nationale de France data.bnf.fr (ֆր.): տվյալների բաց շտեմարան — 2011.

[_890f261f8b3c7fa4-2] 2,0 ^2,1 ^2,2 ^2,3 ^2,4 Մակտյուտոր մաթեմատիկայի պատմության արխիվ — 1994.

[_1af00ca299f9e5be-3] 3,0 ^3,1 ^3,2 ^3,3 ^3,4 Encyclopædia Britannica

[_da3a3f8d8b2d085d-4] 4,0 ^4,1 ^4,2 Nationalencyklopedin (շվեդերեն) — 1999.

[_8d0eea7840d3d384-5] Notable Names Database — 2002.

[_84fbc090c9927e65-6] 6,0 ^6,1 CONOR.Sl

[_cb0e5ef1494f1cc4-7] Mathematics Genealogy Project — 1997.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]