Միլուտին Միլանկովիչ

Միլուտին Միլանկովիչ; սերբ.՝ Милутин Миланковић
Ծնվել է	մայիսի 16 (28), 1879[…]; Dalj
Մահացել է	դեկտեմբերի 12, 1958[…] (79 տարեկան); Բելգրադ, Հարավսլավիայի Դաշնային Ժողովրդական Հանրապետություն
Քաղաքացիություն	Ավստրո-Հունգարիա և Հարավսլավիայի Թագավորություն
Դավանանք	ուղղափառություն
Մասնագիտություն	մաթեմատիկոս, պրոֆեսոր, աստղագետ, ճարտարագետ, գրող, քաղինժեներ, աստղաֆիզիկոս, ֆիզիկոս, գիտաֆանտաստիկ գրող, երկրաֆիզիկոս և կլիմայաբան
Հաստատություն(ներ)	Բելգրադի համալսարան
Գործունեության ոլորտ	աստղագիտություն և աստղագետ
Անդամակցություն	Սերբական գիտությունների և արվեստների ակադեմիա, Լեոպոլդինա և Սերբական գիտությունների և արվեստների ակադեմիա
Ալմա մատեր	Վիեննայի տեխնիկական համալսարան (1902)
Տիրապետում է լեզուներին	ֆրանսերեն և սերբերեն
Գիտական ղեկավար	Emanuel Czuber? և Johannes Brick?
Եղել է գիտական ղեկավար	Tatomir Anđelić?
	Ստորագրություն;
	Milutin Milanković Վիքիպահեստում

Միլուտին Միլանկովիչ (սերբ.՝ Милутин Миланковић, մայիսի 16 (28), 1879^[1]^[2]^[3]^[…], Dalj^[4] - դեկտեմբերի 12, 1958(1958-12-12)^[1]^[2]^[3]^[…], Բելգրադ, Հարավսլավիայի Դաշնային Ժողովրդական Հանրապետություն^[5]^[4]), ազգությամբ սերբ քաղաքացիական ինժեներ, կլիմայագետ, գեոֆիզիկոս, աստղագետ-աստղաֆիզիկոս և գիտության հանրահռչակող։

Հայտնի է սառցե դարաշրջանների իր տեսությամբ, որի համաձայն` Երկրի ուղեծրի պարամետրերի պարբերական փոփոխությամբ պայմանավորված` Երկիրն ունենում է կրկնվող սառցաշրջաններ. դրանք ներկայումս հայտնի են Միլանկովիչի փուլեր անունով։ Բացի այդ` նա բնորոշել է Արեգակնային համակարգի մյուս մոլորակների կլիմանայական պայմանները։ Միլանկովիչը փոփոխություններ է մտցրել հուլյան օրացույցում, մշակել է նոր հուլյան օրացույցը, որ ընդունել են ուղղափառ մի շարք եկեղեցիներ (բացի ռուսական, վրացական, երուսաղեմյան, սերբական եկեղեցիներից), հունական եկեղեցին։

Կենսագրություն

Ծնվել է Դալ գյուղում, որ ներկայումս գտնվում է Օսյեչկո-Բարանսկա ժուպանիայում (Խորվաթիա)։

Միլուտին Միլանկովիչը կրթություն է ստացել Վիեննայի Բարձրագույն տեխնիկական դպրոցում (այժմ` Վիեննայի տեխնիկական համալսարան), որտեղ 1904 թվականին դոկտորական ատենախոսություն է պաշտպանել` դառնալով ինժեներ-շինարար։ Նույն թվականին նա ընդունվել է Բելգրադի համալսարան, որտեղ անց է կացրել իր գիտական ողջ գործունեությունը (ավարտել է փիլոսոփայական ֆակուլտետի բնագիտա-մաթեմատիկական բաժանմունքը)։ Առաջին համաշխարհային պատերազմի ժամանակ գերի է ընկել Բուդապեշտում, սակայն շնորհիվ հունգարացի գործընկերների` շարունակել է իր հետազոտությունները։ Երկար տարիներ Միլանկովիչը փորձել է վերականգնել Երկրի կլիմայի պատմությունը։ 1848 թվականի մայիսից մինչև 1951 թվականի հուլիսի 26-ը եղել է Բելգրադի աստղադիտարանի տնօրենը։

Գիտական հիմնական աշխատությունները վերաբերում են երկնային մեխանիկային, ֆիզիկային, մոլորակների մթնոլորտին, օդերևութաբանությանը, կլիմայագիտությանը։ Միլանկովիչը մշակել է մոլորակների մթնոլորտում ջերմային երևույթների տեսության մի շարք բարդ հարցեր, որոնք պայմանավորված են արևային ճառագայթման ազդեցությամբ, և այդ տեսությունը կիրառել է երկրաբանական նախկին դարաշրջաններում Երկրի կլիմայի տատանումների ուսումնասիրման ժամանակ։ Մասնավորապես, նա պլեյստոցենի շրջանում կլիմայի գլոբալ տատանումներն առաջին անգամ հաջող բացատրել է Երկրի ուղեծրի մի քանի պարամետրերի փոփոխությամբ և Երկրի պտտման առանցքի` ուղեծրի հարթության նկատմամբ անկյան թեքությամբ։ Առաջիններից մեկը 1914-1916 թվականներին դիտարկել է Մարսի կլիմայական պայմանները և կատարել ջերմաստիճանի հաշվարկ նրա մակերևույթին ու մթնոլորտում։ Միլանկովիչը հայտնաբերել է, որ մակերևույթին առավելագույն ջերմաստիճանը հասարակածում −3 °C է, իսկ բևեռներում` −52 °C (այս ցուցանիշները մոտ են ներկայիս տվյալներին)։ 1932-1934 թվականներին ուսումնասիրել է Երկրի բևեռների շարժումը, որը պայմանավորված է երկրի վրա մայրցամաքների բնորոշումով։ Զբաղվել է օրացույցի բարեփոխմամբ, մշակել է նոր հուլյան օրացույցը, որի համաձայն, ի տարբերություն գրիգորյան օրացույցի, ժամանակի հաշվումը 400 տարվա ընթացքում շեղվում է ոչ թե 4, այլ 7 օրով, ինչի արդյունքում այդ օրացույցում 1 օրվա շեղում է դիտարկվում 43.500 տարին մեկ։ Միլանկովիչը «Երկնային մեխանիկա» (1935) և «Աստղագիտության պատմություն» (1948) դասագրքերի հեղինակն է։

Հրապարակումներ

Մ. Միլանկովիչ Մաթեմատիկական օդերևութաբանություն և կլիմայի տատանման աստղագիտական տեսություն— М., ГОНТИ; Տեխն- տես. գր. հրատ., 1939:

Հիշատակ

1970 թվականին Միջազգային աստղագիտական միությունը Միլուտան Միլանկովիչի անունով է կոչել Լուսնի հակառակ կողմում գտնվող մի խառնարան։
Միլանկովիչի դիմանկարը զետեղված է 2.000 արժեքով սերբական դինարի վրա։

Ծանոթագրություններ

↑ ^1,0 ^1,1 ^1,2 ^1,3 ^1,4 Macdougall D. Encyclopædia Britannica
↑ ^2,0 ^2,1 ^2,2 ^2,3 ^2,4 Internet Speculative Fiction Database — 1995.
↑ ^3,0 ^3,1 ^3,2 ^3,3 ^3,4 ^3,5 Bibliothèque nationale de France data.bnf.fr (ֆր.): տվյալների բաց շտեմարան — 2011.
↑ ^4,0 ^4,1 ^4,2 ^4,3 ^4,4 ^4,5 www.sanu.ac.rs (серб.)
↑ ^5,0 ^5,1 ^5,2 http://www.britannica.com/EBchecked/topic/382148/Milutin-Milankovitch
↑ ^6,0 ^6,1 CONOR.Sl
↑ ^7,0 ^7,1 Mathematics Genealogy Project — 1997.

Գրականություն

Ի. Գ. Կոլչինսկի, Ա. Ա.Կորսուն, Մ. Գ. Ռոդրիգես Աստղագետներ։ Կենսագրական տեղեկատու — 2-րդ հրատ.,. — Կիև: Նաուկովա դումկա հրատարակչություն, 1986. — 512 с.

Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Միլուտին Միլանկովիչ» հոդվածին։

[_2da32ae61e447dc7-1] 1,0 ^1,1 ^1,2 ^1,3 ^1,4 Macdougall D. Encyclopædia Britannica

[_eb4dd9073a0baa41-2] 2,0 ^2,1 ^2,2 ^2,3 ^2,4 Internet Speculative Fiction Database — 1995.

[_200e02e5106b7e23-3] 3,0 ^3,1 ^3,2 ^3,3 ^3,4 ^3,5 Bibliothèque nationale de France data.bnf.fr (ֆր.): տվյալների բաց շտեմարան — 2011.

[_20d73abfcc296a89-4] 4,0 ^4,1 ^4,2 ^4,3 ^4,4 ^4,5 www.sanu.ac.rs (серб.)

[_6b4314c87675c153-5] 5,0 ^5,1 ^5,2 http://www.britannica.com/EBchecked/topic/382148/Milutin-Milankovitch

[_9ec7f930fbbee54b-6] 6,0 ^6,1 CONOR.Sl

[_4fbfbde6785c29d6-7] 7,0 ^7,1 Mathematics Genealogy Project — 1997.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]