Մակիչ Արզումանյան

Մակիչ Արզումանյան
Ծնվել է	հոկտեմբերի 25, 1919; Բարսում, Ելիզավետպոլի գավառ, Ելիզավետպոլի նահանգ, Ադրբեջանի Ժողովրդավարական Հանրապետություն
Մահացել է	հուլիսի 20, 1988 (68 տարեկան); Երևան, Հայկական ԽՍՀ, ԽՍՀՄ
Գերեզման	Թոխմախի գերեզմանատուն
Քաղաքացիություն	ԽՍՀՄ
Ազգություն	հայ
Մասնագիտություն	պատմաբան
Հաստատություն(ներ)	Երևանի պետական համալսարան, Վ․ Բրյուսովի անվան պետական համալսարան և Հայկական հանրագիտարան հրատարակչություն
Ալմա մատեր	Երևանի պետական համալսարան (1942)
Կոչում	պրոֆեսոր
Գիտական աստիճան	պատմական գիտությունների դոկտոր (1963)
Տիրապետում է լեզուներին	հայերեն
Պարգևներ	և ՀԽՍՀ պետական մրցանակ
Կուսակցություն	ԽՄԿԿ

Վիքիպեդիայում կան հոդվածներ Արզումանյան ազգանունով այլ մարդկանց մասին։

Մակիչ Վահանի Արզումանյան (հոկտեմբերի 25, 1919(1919-10-25)^[1]^[2], Բարսում, Ելիզավետպոլի գավառ, Ելիզավետպոլի նահանգ, Ադրբեջանի Ժողովրդավարական Հանրապետություն^[1]^[2] - հուլիսի 20, 1988(1988-07-20)^[2], Երևան, Հայկական ԽՍՀ, ԽՍՀՄ^[2]), հայ խորհրդային պատմաբան։ Պատմական գիտությունների դոկտոր (1963), պրոֆեսոր (1964)։

Կենսագրություն

Ավարտել է Երևանի պետական համալսարանը (1942)։ Մասնակցել է Հայրենական մեծ պատերազմին։ 1946-1950 թվականներին և 1960-1961 թվականներին դասախոսել է Երևանի պետական համալսարանում։ 1951-1954 թվականներին աշխատել է ԽՄԿԿ Կենտկոմին կից ՄԼԻ հայկական մասնաճյուղում, 1954-1959 թվականներին՝ ՀԿԿ Կենտկոմին կից կուսակցական դպրոցում։ 1962-1979 թվականներին եղել է Երևանի Վ․ Յա․ Բրյուսովի անվան ռուսաց և օտար լեզուների պետական մանկավարժական ինստիտուտի ԽՄԿԿ պատմության ամբիոնի վարիչ, 1979-1988 թթ.՝ Հայկական սովետական հանրագիտարանի գլխավոր խմբագիր։ ԽՄԿԿ անդամ 1942 թվականից։

Գիտական գործունեություն

Գիտական աշխատությունները նվիրված են ԽՄԿԿ պատմության հարցերին, Անդրկովկասի և Հայաստանի բոլշևիկների գործունեությանը, հայ ժողովրդի նոր և նորագույն պատմությանը։ Որպես հեղինակ մասնակցել է «Անդրկովկասի կոմունիստական կազմակերպությունների պատմության ուրվագծեր» (մաս 1; 1967, ռուսերեն), «Հայաստանի կոմունիստական կուսակցության պատմության ուրվագծեր» (1967), «Հայ ժողովրդի պատմություն» (հատ. 6, Երևան, 1981 թ.) կոլեկտիվ աշխատությունների ստեղծմանը։ «Հայաստան. 1914-1917» (1969 թ.) և «Արհավիրքից վերածնունդ» (1973 թ.) և «Դարավոր գոյամարտ» (1989 թ.) մենագրություններում Մակիչ Արզումանյանը հայ ժողովրդի հասարակական-քաղաքական կյանքի հիմնական իրադարձությունների ֆոնի վրա տվել է Հայկական հարցի պատմությունը՝ սկսած առաջին համաշխարհային պատերազմի (1914-1918 թթ.) նախօրյակից մինչև Լոզանի կոնֆերանսը (1922-1923 թթ.), շոշափել Թուրքիայում հայերի ցեղասպանության, նրանց հերոսական ինքնապաշտպանության և այլ հարցեր։ «Նանսենը և Հայաստանը» (2-րդ հրտ. 1986 թ.) աշխատության մեջ Մակիչ Արզումանյանը հարուստ փաստական նյութի հիման վրա վեր է հանել նորվեգացի մեծ հումանիստի գործունեությունը ցեղասպանությունից փրկված հայ գաղթականներին օգնություն կազմակերպելու և միջազգային հանրությանն ու Ազգերի լիգային այդ խնդրին նպատակամղելու ուղղությամբ։ «Արսեն Ամիրյան» (1961 թ.), «Ասքանազ Մռավյան» (1955 թ.), «Ստեփան Շահումյան» (1978 թ.), «Սուրեն Սպանդարյան» (1982 թ.) մենագրություններում ներկայացրել է հայազգի հայտնի կոմունիստ առաջնորդ գործիչների կյանքն ու գործունեությունը։

Մակիչ Արզումանյանը մահացել է 1988 թվականի հուլիսի 20-ին Երևանում։

Երկերի մատենագիտություն

Ստեփան Շահումյան (կյանքի և գործունեության համառոտ ակնարկ), Երևան, 1953, 45 էջ։
Ասքանազ Մռավյան (կյանքի և գործունեության համառոտ ուրվագիծ), Երևան, 1955, 157 էջ։
Սարգիս Մուսայելյան (համառոտ կենսագրություն), Երևան, 1955, 77 էջ։
Ռևիզիոնիստները մարքսիզմ–լենինիզմի թշնամիներն են, Երևան, 1958, 52 էջ։
Բոլշևիկների գործունեությունը և ռևոլյուցիոն շարժումները Հայաստանում 1907–1917 թվականներին, Երևան, 1959, 572 էջ։
Արսեն Ամիրյան (ժուռնալիստական–հրապարակախոսական գործունեության ակնարկ), Երևան, 1961, 116 էջ։
Հայ ժողովրդի փրկության և վերածննդի լենինյան ուղին, Երևան, 1965, 36 էջ։
Բաքվի 26 կոմիսարները (26 կոմիսարների չարանենգ սպանության 50–ամյակի առթիվ), Երևան, 1968, 49 էջ։
Լենինը կուսակցության պատմաբան, Երևան, 1969, 59 էջ։
Հայաստան 1914–1917, Երևան, 1969, 780 էջ։
Արհավիրքից վերածնունդ, Երևան, 1973, 580 էջ։
ՍՄԿԿ պատմությունը որպես գիտություն (ՍՄԿԿ պատմության դասընթացի ներածություն), Երևան, 1973, 48 էջ։
Նանսենը և Հայաստանը, Երևան, 1977, 378 էջ։
Ուսանողների կոմունիստական դաստիարակությունը ՍՄԿԿ պատմության դասավանդման պրոցեսում, Երևան, 1977, 80 էջ։
Ստեփան Շահումյան (կյանքն ու գործունեությունը), Երևան, 1978, 645 էջ։
Նամակներ, հուշեր և փաստաթղթեր Սուրեն Սպանդարյանի մասին (ժողովածու), խմբագիրներ՝ Մակիչ Արզումանյան, Լևոն–Հարություն Աբրահամյան, Երևան, 1982, 280 էջ։
Սուրեն Սպանդարյան (կյանքի և գործունեության ուրվագիծ), Երևան, 1982, 292 էջ։
Ֆրիտյոֆ Նանսենը հայ ժողովրդի բարեկամ, Երևան, 1985, 32 էջ։
Նանսենը և Հայաստանը, Երևան, 1986, 344 էջ։
Դարավոր գոյամարտ, Երևան, 1989, 768 էջ։
Ֆրիտյոֆ Նանսենը և Հայաստանը, 3-րդ հրտ., Երևան, 2012, 344 էջ։
Հայաստան 1914–1917, 2-րդ հրտ., Երևան, 2020, 792 էջ։

Ծանոթագրություններ

↑ ^1,00 ^1,01 ^1,02 ^1,03 ^1,04 ^1,05 ^1,06 ^1,07 ^1,08 ^1,09 ^1,10 Հայկական սովետական հանրագիտարան (հայ.) / Վ. Համբարձումյան, Կ. Խուդավերդյան — Հայկական հանրագիտարան հրատարակչություն, 1974.
↑ ^2,00 ^2,01 ^2,02 ^2,03 ^2,04 ^2,05 ^2,06 ^2,07 ^2,08 ^2,09 ^2,10 ^2,11 ^2,12 ^2,13 Հայկական համառոտ հանրագիտարան (հայ.) — Հայկական հանրագիտարան հրատարակչություն, 1990. — հատոր 1. — էջ 372.

Վիքիդարանն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Մակիչ Արզումանյան» հոդվածին։

Այս հոդվածի կամ նրա բաժնի որոշակի հատվածի սկզբնական կամ ներկայիս տարբերակը վերցված է Քրիեյթիվ Քոմմոնս Նշում–Համանման տարածում 3.0 (Creative Commons BY-SA 3.0) ազատ թույլատրագրով թողարկված Հայկական սովետական հանրագիտարանից (հ․ 2, էջ 49)։

[_5e5775e65518eefb-1] 1,00 ^1,01 ^1,02 ^1,03 ^1,04 ^1,05 ^1,06 ^1,07 ^1,08 ^1,09 ^1,10 Հայկական սովետական հանրագիտարան (հայ.) / Վ. Համբարձումյան, Կ. Խուդավերդյան — Հայկական հանրագիտարան հրատարակչություն, 1974.

[_1f01e095d4fa566f-2] 2,00 ^2,01 ^2,02 ^2,03 ^2,04 ^2,05 ^2,06 ^2,07 ^2,08 ^2,09 ^2,10 ^2,11 ^2,12 ^2,13 Հայկական համառոտ հանրագիտարան (հայ.) — Հայկական հանրագիտարան հրատարակչություն, 1990. — հատոր 1. — էջ 372.

[1]

[2]