Կոխ (պար)
Կոխ | |
|---|---|
 | |
| Ժանր | կատակ-սպորտային պար |
| Գործիք(ներ) | զուռնա և դուդուկ |
| Ծագել է |  Հայաստան |
Կոխ պար կամ Հսկայի պար, հայկական ժողովրդական կատակերգական-սպորտային պար, որում ներկայացված է երկու ըմբիշների պայքարը[1]։ Մրցակիցները կոխի ավանդական պարն են պարում, որից հետո միայն սկսվում է մրցամարտը[2]։ Մարտից հետո հաղթողը պարում էր «Հաղթանակի պարը»[3][4]։
Ստուգաբանում[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Պարի անվանումը կապված է հայկական ազգային ըմբշամարտի Կոխի հետ և նշանակում է «պար-ըմբշամարտ» ։
Կատարողներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Հայ ազգագրագետ Գ.Երզնկյանցը, նկարագրելով 1898 թվականին Լոռիում տեղի ունեցած հայկական հարսանիքը, նշում է, որ տոնախմբությունների ժամանակ հանդես են եկել մենապարերով, Զոպիի երգ-պարով և Կոխի մարտական պարով[5]։
Գոտեմարտից առաջ երկու մրցակիցները կատարում են պարտադիր պար։ Պարային գործողությունը սկսվում է առաջիկա պայքարին երկու երիտասարդների փոխաբերական նախապատրաստմամբ։ Դուրս գալով հակառակ կողմերից՝ նրանք փոխանակվում են ֆիքսված հայացքներով, թևերը ծալում, լարվում կռվի մեջ։ Այնուհետև ըմբիշները հավաքվում են մեջտեղում՝ ձեռքերը տալու, որից հետո նրանք նորից ցատկում են միմյանցից, կռանում են գետնին, մենամարտից առաջ ափերը քսում գետնին։
Պայքարը տարբեր հաջողությամբ է ընթանում՝ նախ մեկը, հետո մյուսը գետնին կռում է թշնամուն։ Այնուհետև նորից շրջանաձև պտույտներ են կատարվում, որից հետո տեղի է ունենում գագաթնակետը, երբ վճռական ճակատամարտում ըմբիշներից մեկը հաղթում է երկրորդին՝ նրան պառկեցնելով գետնին։ Եթե գոտեմարտում մարզիկների ստացած միավորները հավասար են, ապա պարի համար ստացած առավելությունը դառնում է որոշիչ, և տրվում է հաղթանակ[6]։
Վերջում հաղթողը ձեռք է տալիս պարտվողին, օգնում վեր կենալ գետնից, ըմբիշները ընկերական գրկախառնվում են, համբուրվում և գնում բուռն պարի, հաճախ «Զուռնի տրինգի» երաժշտության ներքո[7]։
Ծանոթագրություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
- ↑ Лисициан, Србуи Степановна Старинные пляски и театральные представления армянского народа. — Ереван, 1953. — Т. I. — С. 86.
- ↑ «Կոխ բռնվելուց առաջ կպարենք պաշտոնապես (տեսանյութ)». Armtimes.com. Վերցված է 2023 թ․ ապրիլի 7-ին.
- ↑ Hayary. «Հայկական ինքնատիպ բնաշխարհ ու ներաշխարհ.- Հայկական գամփռն ու ձին՝ Հայկական լեռնաշխարհի բնիկները… Կոխ.- մարտարվեստ ու հայկական պար՝ մարտից առաջ, «Հսկայի պարով»՝ դեպի «Հաղթանակի պարը»… | Հայ Արիական Միաբանության». Վերցված է 2023 թ․ ապրիլի 7-ին.
- ↑ Armenia, Western (2018 թ․ հունիսի 23). «Հնագույն հայկական «Կոխ» մարտարվեստը». Western Armenia TV. Վերցված է 2023 թ․ ապրիլի 7-ին.
- ↑ Ерзнкянц Г. Свадьба в Лори = Լօռուայ հարսանիք // Этнографический сборник. —Тифлис, 1898. — Т. 3. — С. 332. Архивировано из первоисточника 19 Հոկտեմբերի 2021.
- ↑ «ԻՐՏԵԿ - Իրավական տեղեկատվական կենտրոն». www.irtek.am. Վերցված է 2023 թ․ ապրիլի 7-ին.
- ↑ Ткаченко, Тамара Степановна Армянский танец // Народный танец. — М.: Искусство, 1954. — С. 477-532.
| ||||||||||||||||||