Կալիբան (արբանյակ)

; Կալիբան; (Ուրան XVI)
	Արբանյակի հայտնաբերման լուսանկարը
Հիմնական տվյալներ
Հայտնաբերվել է	6 սեպտեմբեր 1997 թ. (Բրետ Գլեդման, Ֆիլիպ Նիկոլսոն, Ջոզեֆ Բարնս, Ջոն Կավալաարսի կողմից)
Հեռավորությունը Ուրանից	7 231 000 կմ
Ուղեծրային տվյալներ
Մեծ կիսաառանցք	7 231 000 կմ
Էքսցենտրիսիտետ	0,1812
Սիդերիկ պարբերություն	579,73 օր
Ուղեծրային արագություն	0,91 կմ/վ (հաշվարկված)
Թեքվածություն	139,6813° (Ուրանի հասարակածի նկատմամբ)
Ծագման անկյան երկայնություն	174,9928°
Պերիկենտրոնի արգումենտ	339,4621°
Ֆիզիկական հատկանիշներ
Շառավիղ	~36 կմ
Մակերևույթի մակերես	~16 000 կմ² (գնահատական)
Ծավալ	~200 000 կմ³ (գնահատական)
Զանգված	~2,5 × 1017 կգ
Միջին խտություն	~1,3 գ/սմ³
Հասարակածային մակերևութային ձգողություն	~0,02 մ/վ²
2-րդ տիեզերական արագություն	~0,031 կմ/վ
Պտույտի պարբերություն	2,7 ժ
Առանցքի թեքում	0,0°
Ալբեդո	0,04
Մթնոլորտային տվյալներ
Մթնոլորտի ջերմաստիճան	65 Կ (−209 °C)

Կալիբան (անգլ.՝ Caliban), Ուրանի մեծությամբ երկրորդ հակադարձ շարժմամբ անկանոն արբանյակն է։ Հայտնաբերվել է 1997 թվականի սեպտեմբերի 6-ին Բրետ Գլեդմանի, Ֆիլիպ Նիկոլսոնի, Ջոզեֆ Բարնսի և Ջոն Կավալաարսի կողմից, օգտագործելով 200-դյույմանոց Հեյլի աստղադիտակը, միաժամանակ Սիկորաքս արբանյակի հետ, և ստացել է ժամանակավոր S/1997 U 1 նշանակումը, և ապա ստացել է նաև Ուրան XVI անվանումը։

Իր այժմյան անունը ստացել է Վիլյամ Շեքսպիրի Փոթորիկ պիեսի հրեշի անունով։

Ուղեծիրը[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Կալիբանը պտտվում է բավականին ձգված ուղեծրով, ավելի քան 10 անգամ ավելի հեռու Ուրանից քան ամենահեռու կանոնավոր արբանյակ Օբերոնը։ Նրա ուղեծիրը հակադարձ է, չափավոր թեքված և փոքր էքսցենտրիսիտետով։ Ուղեծրի պարամետրերից կարելի է դատել, որ այն պատկանում է նույն ուղեծրային խմբին, ինչպես և Ստեֆանոն և Ֆրանցիսկոն, և հավանաբար ունի միևնույն ծագումը։

Ֆիզիկական պարամետրերը[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Կալիբանի տրամագիծը գնահատվել է մոտ 72 կմ (ենթադրելով, որ այն ունի 0,04 ալբեդո)^[2], այսպիսով այն կարող է հանդիսանալ Ուրանի մեծությամբ երկրորդ անկանոն արբանյակը, մոտավորապես Ուրանի ամենամեծ անկանոն արբանյակ Սիկորաքսի կես չափին։

Ծագում[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Ըստ վարկածի Կալիբանը Ուրանի կողմից որսացված արբանյակ է հանդիսանում, և չի առաջացել մոլորակի շուրջ նրա առաջացումից հետո գոյացած փոշու ամպից։ Որսման ճշգրիտ մեխանիզմը հայտնի չէ։

Տես նաև[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Ծանոթագրություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

↑ ^1,0 ^1,1 Բրոզովիչ, Մ.; Յակոբսոն, Ռ. Ա. (2009). «Մոլորակների արբանյակների ուղեծրային պարամետրերը». ՌՇԼ / ՆԱՍԱ. Վերցված է 2011 թ․ նոյեմբերի 6-ին.
↑ ^2,0 ^2,1 «Մոլորակների արբանյակների ֆիզիկական պարամետրերը». Ռեակտիվ Շարժման Լաբորատորիա (Արեգակնային համակարգի դինամիկա). 2008 թ․ դեկտեմբերի 20. Վերցված է 2009 թ․ մարտի 10-ին.
↑ Մարիս, Միշել; Կառարո, Ջիովանի; Կրեմոնեզե, Գաբրիել; Ֆյուլե, Մարկո (մայիս 2001). «Ուրանի անկանոն արբանյակներ Սիկորաքսի և Կալիբանի բազմագույն ֆոտոմետրիան». Աստղագիտական ամսագիր. 121 (5): 2800–2803. arXiv:astro-ph/0101493. Bibcode:2001AJ....121.2800M. doi:10.1086/320378. Վերցված է 2008 թ․ սեպտեմբերի 14-ին.

Շմուդե, Ռիչարդ (2008). Ուրանը, Նեպտունը, Պլուտոնը և ինչպես դրանք ուսումնասիրել. Սփրինգեր. ISBN 978-0-387-76601-0.</ref>
Գլեդման, Բ. Ջ.; Նիկոլսոն, Ֆ. Դ.; Բարնս, Ջ. Ա.; Կավալաարս, Ջ. Ջ.; Մարսդեն, Բ. Գ.; Վիլիամս, Գ. Վ.; Օֆութ, Ու. Բ. (1998). «Ուրանի երկու հեռավոր անկանոն արբանյակների հայտնաբերումը». Նեյչր. 392 (6679): 897–899. Bibcode:1998Natur.392..897G. doi:10.1038/31890.
Գրավ, Թոմի; Հոլման, Մեթյու; Ֆրեյզեր, Վեսլի (2004 թ․ սեպտեմբերի 20). «Ուրանի և Նեպտունի անկանոն արբանյակների ֆոտոմետրիան». Աստղագիտական ամսագիր. 613 (1): L77–L80. arXiv:astro-ph/0405605. Bibcode:2004ApJ...613L..77G. doi:10.1086/424997.
Շեփարդ, Ս. Ս.; Ջուիթ, Դ.; Կլեյնա, Ջ. (2005). «Ուրանի անկանոն արբանյակների խորը ուսումնասիրություն». Աստղագիտական ամսագիր. 129: 518. doi:10.1086/426329.

Արտաքին հղումներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

[JPL-SSD-Uranus-Caliban-1] 1,0 ^1,1 Բրոզովիչ, Մ.; Յակոբսոն, Ռ. Ա. (2009). «Մոլորակների արբանյակների ուղեծրային պարամետրերը». ՌՇԼ / ՆԱՍԱ. Վերցված է 2011 թ․ նոյեմբերի 6-ին.

[JPL-SSD-sat_phys-2] 2,0 ^2,1 «Մոլորակների արբանյակների ֆիզիկական պարամետրերը». Ռեակտիվ Շարժման Լաբորատորիա (Արեգակնային համակարգի դինամիկա). 2008 թ․ դեկտեմբերի 20. Վերցված է 2009 թ․ մարտի 10-ին.

[Maris_2001-3] Մարիս, Միշել; Կառարո, Ջիովանի; Կրեմոնեզե, Գաբրիել; Ֆյուլե, Մարկո (մայիս 2001). «Ուրանի անկանոն արբանյակներ Սիկորաքսի և Կալիբանի բազմագույն ֆոտոմետրիան». Աստղագիտական ամսագիր. 121 (5): 2800–2803. arXiv:astro-ph/0101493. Bibcode:2001AJ....121.2800M. doi:10.1086/320378. Վերցված է 2008 թ․ սեպտեմբերի 14-ին.

[1]

[2]

[3]