Լունա 10
 | |
| Կազմակերպություն |  Լավոչկինի անվ. բյուրո |
|---|---|
| Այլ нանվանումներ | Ե-6Ս համար 206 |
| COSPAR ID | [1] 1966-027A[1] |
| NSSDCA ID | 1966-027A |
| SCN | 02126 |
| Գործարկման ամսաթիվ | 1966 մարտի 31, 10:46:59 UTC[1] |
| Գործարկման վայր | Բայկոնուր |
| Գործարկման հրթիռ | Մոլնիա-Մ (8Կ78Մ)[1] |
| Աշխատանքի ավարտ | 1966 մայիսի 30 |
| Զանգված | 1583.7 կգ[2] |
Լունա-10, կամ Ե-6Ս համար 206 (ռուս.՝ Луна 10), Սովետական Միության տիեզերքի հետազոտության ծրագրի շրջանակներում իրականացվող Լունա ծրագրի հերթական առաքելությունը, որով նախատեսվում էր հասցնել կայանը Լուսնի ուղեծիր։ Արձակվել է 1966 թվականի մարտի 31-ին Բայկոնուր տիեզերակայանից, Մոլնիա-Մ (8Կ78Մ) կրող հրթիռով։ Լունա 10 կայանը 1966 թվականի ապրիլի 3-ին հաշողությամբ դուրս եկավ Լուսնի ուղեծիր, դառնալով Երկրի արբանյակի շուրջ պտտվող առաջին արհեստական արբանյակը։
Կայանի աշխատանքի ընթացքում հաջողությամբ կատարվել են բազմաթիվ ուսումնասիրություններ և հետազոտություններ, այդ թվում. Լուսնի մգնիսական դաշտի հզորության չափումները[3], նրա ռադիացիոն գոտիների ուսումնասիրությունները, Լուսնի ժայռերի հետազոտությունները (դրանք գնահատվեցին որպես մոտ երկրային բազալտներին)[4], ուսումնասիվեց տիեզերական ռադիացիան, և միկրոասուպների խտությունը։ Կայանի աշխատանքի արդյունքում կատարված ամենակարևոր հայտնագործություն են գնահատում Լուսնի ուղեծրի տատանումների պատճառ դարձած զանգվածի կենտրոնացումների առավել խիտ տեղաբաշումը լուսնային ծովերի ավազանների տակ[5][6]։
Կայանը[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Լունա 10 կայանը խորհրդային արբանյակների Ե-6Ս դասին էր պատկանում, նախագծվել և կառուցվել էր Լավոչկինի անվ. բյուրոյի կողմից։ Էլեկտրական սնուցումն ապահովվում էր մարտկոցներով, և ուներ 540 կգ չոր զանգված։ Կայանի վրա տեղադրված գիտական սարքավորումներն էին՝ գամմա ճառագայթների սպեկտրոմետր[4], եռաառանցք Մագնիսամետր, ասուպների գրանցող սարքը, արեգակնային պլազմայի հետազոտությունների սարքավորում, ինչպես նաև Լուսնի ռադիացիայի և ինֆրակարմիր ճառագայթման չափիչ սարքեր։ Կատարվել են նաև գրավիտացիոն ուսումնասիրություններ
Թռիչք[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
«Լունա 9» կայանը արձակվեց 1966 թվականի մարտի 31-ին Բայկոնուր տիեզերակայանից, Մոլնիա-Մ (8Կ78Մ) կրող հրթիռով[7]։
Ապրիլի 1-ին կատարված ուղեծրի կարգաբերումից հետո կայանը շարունակեց թռիչքը դեպի Լուսին առանց խնդիրների դուրս եկավ ուղեծիր ապրիլի 3-ին։ Առաջին ուղեծրային պտույտը այն կատարեց 3 ժամում[8] A 245-kilogram[7]:
Լունա 10-ը աշխատեց մինչև 1966 թվականի մայիսի 30-ը, այդ ընթացքում իրկանացվեց 460 լուսնային ուղեծրի պտույտ և կատարեց 219 տվյալների հաղորդման սեանս[9]։
Ինտերնացիոնալ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Կայանի վրա տեղադրված էր ծրագրավորված օսցիլատոր, որը արտաբերում էր "Ինտերնացիոնալ" օրհներգի երաժշտությունը, որպեսզի այն հնարավոր լիներ ստանալ և վերարտադրել ԽՄԿԿ 23-րդ համաժողովի նիստի ընթացքում[10]։ Ապրիլի 3-ին գիշերային փորձարկման ժամանակ ամեն ինչ կարգին էր, սակայն հաջորդ առավոտյան փորձարկման ընթացքում ստուգողները գտան նոտայի կորուստ երաժշտության մեջ և ստիպված եղան համաժողովի նիստի ժամանակ վերարտադրել գիշերային հաղորդման ձայնագրությունը, պնդելով որ դա ուղիղ հեռարձակում էր Լուսնից[11]։
Տես նաև[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Ծանոթագրություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
- ↑ 1,0 1,1 1,2 «Luna 10»։ NASA Space Science Data Coordinated Archive։ 2014-08-26։ Վերցված է 2023-01-09
- ↑ Siddiqi Asif (2018)։ Beyond Earth: A Chronicle of Deep Space Exploration, 1958–2016 (second ed.)։ NASA History Program Office
- ↑ Measurements of the Magnetic Field in the Vicinity of the Moon on the AMS LUNA-10 (Report). https://ntrs.nasa.gov/api/citations/19670002918/downloads/19670002918.pdf։ Վերցված է November 13, 2022.
- ↑ 4,0 4,1 «Measurements of Gamma Radiation of the Lunar Surface on the Space Station LUNA-10»։ Արխիվացված է օրիգինալից 19 November 2021-ին։ Վերցված է 19 November 2021
- ↑ Harvey Brian (17 August 2007)։ Soviet and Russian Lunar Exploration։ Springer Science & Business Media։ ISBN 9780387739762 – via Google Books
- ↑ Determination of the Gravitational Field of the Moon by the Motion of the AMs LUNA-10 (Report). https://ntrs.nasa.gov/api/citations/19670002404/downloads/19670002404.pdf։ Վերցված է November 13, 2022.
- ↑ 7,0 7,1 Kopal Zdeněk (23 September 1971)։ A New Photographic Atlas of the Moon։ Taplinger։ ISBN 9780800855154 – via Google Books
- ↑ «Pittsburgh Post-Gazette»։ Pittsburgh Post-Gazette – via Google Books
- ↑ wikipedia «Soviet-bloc Research in Geophysics, Astronomy, and Space»։ U.S. Joint Publications Research Service; may be ordered from National Technical Information Service, Springfield, Va։ 19 November 1968 – via Google Books
- ↑ «Soviet Says Satellite Orbits Moon»։ Sarasota Herald-Tribune։ Վերցված է November 13, 2022 – via Google Books
- ↑ Siddiqi Asif A. (2002)։ «Deep Space Chronicle: A Chronology of Deep Space and Planetary Probes 1958–2000»։ NASA History Office։ Monographs in Aerospace History, No. 24։ էջ 53
Արտաքին հղումներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
- Zarya - Luna 10 chronology
- «Space probe Luna-10» (ռուսերեն)։ space-ru.com։ Արխիվացված է օրիգինալից 2012-01-21-ին։ Վերցված է 2010-08-15
| ||||||||||||||||||||||||||