Էլիզաբեթ Քերի

Էլիզաբեթ Քերի; անգլ.՝ Elizabeth Cary
Ծննդյան անուն	բրիտանական անգլերեն՝ Elizabeth Tanfield
Ծնվել է	1585[…]
Ծննդավայր	Բուրֆորդ Պրիոր, Burford, Արևմտյան Օքսֆորդշիր, Օքսֆորդշիր, Անգլիա
Վախճանվել է	հոկտեմբերի 19, 1639
Վախճանի վայր	Լոնդոն, Անգլիայի թագավորություն
Մասնագիտություն	բանաստեղծուհի, դրամատուրգ, թարգմանչուհի, պատմաբան, գրող և ողբերգակ
Ուշագրավ աշխատանքներ	Մարիամի ողբերգությունը
Ամուսին	Հենրի Քերի Ֆոլքլենդի 1-ին վիկոնտ
Զավակներ	Աննա Քերի, Էլիզաբեթ Քերի, Լուսի Քերի, Մարի Քերի, Քետրին Քերի, Վիկտորյա Քերի, Լուսի Քերի, Լավրենս Քերի, Պատրիկ Քերի, unknown daughter Cary?, անհայտ որդի Քերին, unknown daughter Cary?, unknown daughter Cary? և unknown daughter Cary?
	Elizabeth Cary, Viscountess Falkland Վիքիպահեստում

Էլիզաբեթ Քերի, վիկոնտ Ֆոլկլենդ (անգլ.՝ Elizabeth Cary, Viscountess Falkland, 1585^[2]^[3]^[4]^[…], Բուրֆորդ Պրիոր, Burford, Արևմտյան Օքսֆորդշիր, Օքսֆորդշիր, Անգլիա - հոկտեմբերի 19, 1639(1639-10-19)^[5]^[6], Լոնդոն, Անգլիայի թագավորություն): Բրիտանացի գրող, դրամատուրգ և ուշ Վերածննդի թարգմանիչ։ Նա Անգլիայի կաթոլիկ համայնքի հայտնի ներկայացուցիչն էր։

Կենսագրություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Քերին նաև առաջին կինն էր, ով անգլերենով գրել և հրատարակել է յուրօրինակ պիես` «Մարիամի ողբերգությունը»։ Էլիզաբեթը գանձապետական դատարանի գլխավոր դատավոր պարոն Լոուրենս Թանֆիլդի միակ դուստրն ու ժառանգորդն էր (1551-1625), և Ջայլս Սիմոնդես Քլեյսկու դուստրը։ Նա ծնվել է 1585 (կամ 1586) թվականին Օքսֆորդշիրի երբեմնի Բարֆորդի վանքում։ Նկատելով դստեր՝ կարդալու և սովորելու հանդեպ ունեցած սերը՝ ծնողները սատարել են նրան, և վաղ տարիքից Էլիզաբեթը մեծ հնարավորություն է ունեցել սովորելու լեզուներ՝ տիրապետելով ֆրանսերենին, իսպաներենին, իտալերենին, լատիներենին, եբրայերենին և հունգարերենին։ 15 տարեկանում Էլիզաբեթը ամուսնացավ Հենրի Քերիի հետ, ով հետագայում դարձավ առաջին Ֆոլքլենդի վիկոնտ։ Երբ նա տեղափոխվեց ամուսնու տուն, սկեսուրը տեղեկացրեց, որ նրան արգելված է կարդալ, ուստի դրա փոխարեն որոշեց գրել բանաստեղծություններ։ Էլիզաբեթը մոտ տասնվեց տարեկանում կրոնական տեքստերը ուսումնասիրելու արդյունքում գաղտնի դավանափոխվեց կաթոլիկ հավատքի։ Հենրին և Էլիզաբեթը ունեցա 11 երեխաներ ՝ Եկատերինա (1609-1625), Լուշիուս (1610-1643), Ֆոլքլենդյան կղզիների երկրորդ վիկոնտ), Լորենցո (1613-1642), Աննա (1614-1671), Էդուարդ (1616-1616), Էլիզաբեթ (1617-1683), Լյուսի (1619-1650), Վիկտորյա (1620-1692), Մերի (1621-1693), Հենրի (1622- ) և Պատրիկ (1623-1657): 1622 թվականին Էլիզաբեթի ամուսինը նշանակվեց Իռլանդիայի լորդի տեղակալ, և նրանք տեղափոխվեցին Դուբլին։ Այնտեղ նա շփվում էր տեղի հայտնի կաթոլիկների հետ և հովանավորում էր կաթոլիկ գրողներին։ Երբ ամուսինն իմացավ Էլիզաբեթի՝ կաթոլիկություն դավանելու մասին, ամուսինները վիճեցին, ինչի արդյունքում 1625 թվականին նա հեռացավ Դուբլինից։ Նույն թվականին Լոուրենս Թանֆիլդը նրան զրկեց իր կտակից։ 1626 թվականին Էլիզաբեթը հրապարակավ հայտարարեց իր՝ կաթոլիկություն դավանելու մասին, ինչը հանգեցրեց ամուսնու՝ ապահարզանի դիմելու անհաջող փորձին։ Անգլիա վերադառնալուց հետո ամուսինները հաշտվեցին, սակայն շարունակեցին ապրել առանձին։ Էլիզաբեթը զրկվեց երեխաներին տեսակցելու իրավունքից։ 1633 թվականին՝ ամուսնու մահից հետո, նա սկսեց խնամել իր դուստրերին և փորձում էր վերադարձնել որդիներին։ 1634 թվականին նրա դուստրերը նույնպես ընդունեցին կաթոլիկություն։ Երբ այդ մասին տեղեկացրին թագավոր Կառլ I, նա հրամայեց բաժանել նրանց մորից և հանձնել որդու՝ Լյուշիուս Քերիի խնամքին։ Էլիզաբեթ Քերիի ամենամտերիմ ընկերներից էր Ուիլյամ Չիլինգվորտը, բայց բողոքականությանը հարելուց հետո նրանք վիճեցին։ 1633 թվականին Ջոն Մարսթոնը նրան նվիրեց իր ստեղծագործությունների ժողովածուն^[8]։

Էլիզաբեթ Քերին մահացավ 1639 թվականին Լոնդոնում։ Նա թաղված է Սոմերսեթ Հաուսի Հենրիետա Մարիամի մատուռում։

Ստեղծագործություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Քերիի առաջին աշխատանքը եղել է Աբրահամ Օրտելիուսի «Աշխարհի հայելին» ֆրանսիական քարտեզից յուրօրինակ թարգմանությունը, որը նա արել է 1598 թվականին։ Էլիզաբեթի դստեր գրած կենսագրության համաձայն՝ Էլիզաբեթ Քերին բանաստեղծությունը համարում էր գրականության բարձրագույն ձևը։ Առաջին պիեսը (հնարավոր է՝ երկրորդը, իսկ առաջինը չի պահպանվել)՝ «Մարիամի ողբերգությունը», գրվել է 1602-1604 թվականներին, իսկ լույս է տեսել 1613 թվականին։ Այն կառուցված էր յամբական պենտամետրով։ Սա անգլերենով գրված առաջին ինքնատիպ պիեսն էր, որը ստեղծվել է կնոջ կողմից։

1626 կամ 1627 թվականներին Քերին գրել է «Էդուարդ II-ի կյանքի,կառավարման և մահվան պատմությունը», որը քաղաքական առակ էր՝ հիմնված պատմական իրադարձությունների վրա։ Այս գիրքը լույս է տեսել 1680 թվականին միայն, քանի որ այն քննադատում էր ֆավորիտիզմը, իսկ Էդուարդ II-ի և Պիրս Գավեստոնի հարաբերությունները ակնհայտորեն հակադրվում էին Կառլ I-ի և Ջորջ Վիլյերսի միությանը։ Որոշ հետազոտողներ այս աշխատանքը համարում են անգլերենով գրված առաջին ժամանակակից պատմությունը, որը գրվել է կնոջ կողմից։ Այս երկու գործերը պահպանվել են մինչ օրս։

1630 թվականին Էլիզաբեթ Քերին հրապարակել է կարդինալ Պերրոնի՝ Հակոբ I թագավորի կողմից իր ստեղծագործությունները քննադատելու կապակցությամբ գրված պատասխանի թարգմանությունը^[9], բայց հրամայել են գիրքը այրել։ Դրանից հետո նա թարգմանեց Պերրոնի ամբողջ աշխատանքը, բայց դրանք չհրատարակվեցին։ Նա նաև գրել է բանաստեղծություններ Պորտուգալիայի սուրբ Մարիամ Մագդալենայի, սուրբ Ագնեսի և Իզաբելլայի կյանքի մասին և բազմաթիվ շարականներ՝ ի պատիվ Աստվածամոր։ Էլիզաբեթ Քերիի գործերից շատերը ժամանակի ընթացքում կորել են։

Պատմություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

19-րդ դարում Էլիզաբեթ Քերիի անձը դարձել է պաշտամունք Անգլիայի կաթոլիկների շրջանում։ 20-րդ դարում նրա կենսագրությունը գրավել է անգլիական գրականության պատմության հետազոտողների, ինչպես նաև կանանց և ֆեմինիստների պատմության հետազոտողների ուշադրությունը։

Ծանոթագրություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

↑ ^1,0 ^1,1 Blain V., Grundy I., Clements P. The Feminist Companion to Literature in English: Women Writers from the Middle Ages to the Present — 1990. — P. 354.
↑ ^2,0 ^2,1 WomenWriters
↑ ^3,0 ^3,1 Pas L. v. Genealogics — 2003.
↑ ^4,0 ^4,1 Dictionary of Irish Biography — RIA.
↑ ^5,0 ^5,1 ^5,2 Bibliothèque nationale de France data.bnf.fr (ֆր.): տվյալների բաց շտեմարան — 2011.
↑ ^6,0 ^6,1 ^6,2 A Historical Dictionary of British Women — 2 — Routledge, 2003. — P. 87. — ISBN 978-1-85743-228-2
↑ ^7,0 ^7,1 ^7,2 ^7,3 ^7,4 ^7,5 ^7,6 ^7,7 ^7,8 Lundy D. R. The Peerage
↑ |Henderson|1887|էջ 242
↑ ДюПеррон, Жак Дэви|кардинала Перрона||Jacques Davy Duperron

Գրականություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Հենդերսոն, Թոմաս Ֆինլեյսոն։ Քերի, Հենրի (1633) / Էլիզաբեթ Քերի, Լեդի Ֆոլկլենդ (1585–1639) // Ազգային կենսագրության բառարան (անգլերեն) / խմբ. Լեսլի Ստեֆան։ - Նյու Յորք; Լոնդոն. Macmillan and Co. Սմիթ, Երեց և Co, 1887 - Vol. IX. Canute - Chaloner: - էջ 242։
Հոջսոն-Ռայթ, Ստեֆանի։ Cary, Elizabeth, Viscountess Falkland (1585–1639) (անգլերեն) // Օքսֆորդի ազգային կենսագրության բառարան. - Օքսֆորդի համալսարանի մամուլ։
Կարապ, ess: Էլիզաբեթ Քերի (Eng.) // Օքսֆորդի մատենագրություններ։ - Օքսֆորդի համալսարանի մամուլ։ - doi: 10.1093 / OBO / 9780195399301-0292:
Wright, Stephanie J. .. Էլիզաբեթ Քերիի կյանքի և ստեղծագործությունների կենսագրական և կրիտիկական ուսումնասիրություն, Ֆոլկլենդի 1-ին Վիսկոնտ(1585-1639) վերաբերյալ։ Ասպիրանտուրա, Լիդսի համալսարան։ (eng.): - Լիդսի համալսարան, Անգլերենի դպրոց, 1994.- 260 էջ։

Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Էլիզաբեթ Քերի» հոդվածին։

[_1034d7882760c2b3-1] 1,0 ^1,1 Blain V., Grundy I., Clements P. The Feminist Companion to Literature in English: Women Writers from the Middle Ages to the Present — 1990. — P. 354.

[_4a60ed07575feef7-2] 2,0 ^2,1 WomenWriters

[_e2e7c94d87b39de4-3] 3,0 ^3,1 Pas L. v. Genealogics — 2003.

[_4fa5d047b7b63708-4] 4,0 ^4,1 Dictionary of Irish Biography — RIA.

[_8ff9626915d925e7-5] 5,0 ^5,1 ^5,2 Bibliothèque nationale de France data.bnf.fr (ֆր.): տվյալների բաց շտեմարան — 2011.

[_d85127202854ce9a-6] 6,0 ^6,1 ^6,2 A Historical Dictionary of British Women — 2 — Routledge, 2003. — P. 87. — ISBN 978-1-85743-228-2

[_9522311af0e12af6-7] 7,0 ^7,1 ^7,2 ^7,3 ^7,4 ^7,5 ^7,6 ^7,7 ^7,8 Lundy D. R. The Peerage

[8] |Henderson|1887|էջ 242

[9] ДюПеррон, Жак Дэви|кардинала Перрона||Jacques Davy Duperron

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]