Եվգենի Դյուրինգ

Եվգենի Դյուրինգ; գերմ.՝ Eugen Dühring
Ծնվել է	հունվարի 12, 1833[…]; Բեռլին, Գերմանական միություն
Մահացել է	սեպտեմբերի 21, 1921[…] (88 տարեկան); Nowawes, Պոտսդամ, Պրուսիայի ազատ պետություն, Վայմարյան Հանրապետություն
Քաղաքացիություն	Գերմանիա
Մասնագիտություն	ռասայական հարցերի տեսաբան, տնտեսագետ, փիլիսոփա, գրող, համալսարանի դասախոս և սոցիոլոգ
Հաստատություն(ներ)	HU Berlin
Գործունեության ոլորտ	փիլիսոփայություն
Ալմա մատեր	Köllnisches Gymnasium? և HU Berlin
Տիրապետում է լեզուներին	գերմաներեն

Կառլ Եվգենի (Օյգեն) Դյուրինգ (հունվարի 12, 1833(1833-01-12)^[1]^[2]^[3]^[…], Բեռլին, Գերմանական միություն^[4] - սեպտեմբերի 21, 1921(1921-09-21)^[4]^[1]^[2]^[…], Nowawes, Պոտսդամ, Պրուսիայի ազատ պետություն, Վայմարյան Հանրապետություն), գերմանացի փիլիսոփա, մեխանիկայի պրոֆեսոր, զբաղվել է քաղաքատնտեսության և իրավունքի հարցերով։ Դյուրինգի գաղափարները որոշակի տարածում են գտել գերմանական սոցիալ-դեմոկրատիայի շրջանում։ Սա դրդում է Ֆրիդրիխ Էնգելսին Դյուրինգի տեսակետները ենթարկել քննադատական վերլուծության, որը ցույց է տալիս նրանց էկլեկտիկական բնավորությունը և գիտական անկարողությունը մարքսիզմի տեսանկյունից (տես՝ «Հակադյուրինգ»)։

Կենսագրություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Պրուսիայի պաշտոնյայի որդի։ Սովորել է իրավագիտություն, բայց աչքի հիվանդության և դրան հաջորդած կուրության պատճառով չի կարողացել աշխատել որպես իրավաբան։ Բեռլինի համալսարանի պրիվատ-դոցենտ (1863-1877), հեռացվել է համալսարանական կարգերի քննադատության պատճառով։

Փիլիսոփայություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Դյուրինգը փորձել է կառուցել իր սեփական «իրականության փիլիսոփայության» համակարգը, որը, նրա խոսքով, հաստատում է մտածողության նոր ձև։ Այնուամենայնիվ, պարզվում է, որ դրա կառուցվածքները մետաֆիզիկական նյութապաշտության, պոզիտիվիզմի և կանտիզմի տարրերի խառնուրդ են։ Դյուրիգը փիլիսոփայությունը համարում էր վերջնական ճշմարտությունների ապրիորի ուսմունք։ Աշխարհը, ըստ Դյուրինգի, վերջ չունի, բայց ժամանակի մեջ սկիզբ է ունեցել, որին նախորդել է բացարձակ հանգստի վիճակը։ Հանգստից շարժման անցումը Դյուրինգը բացատրում է որոշակի «մեխանիկական ուժի» հասկացության օգնությամբ, որը ենթադրաբար բնորոշ է նյութին։ Այսպիսով, Դյուրինգը ձգտում էր խուսափել առաջնախթանի գաղափարից և միևնույն ժամանակ շարժման նյութապաշտական մեկնաբանությունից։ Դյուրինգի ժամանակը կտրված է տարածությունից և նյութից։

Դյուրինգը դարձել է պետության ծագման նկատմամբ «բռնության տեսության» հիմնադիրներից մեկը^[8]։

Սոցիոլոգիական հայեցակարգ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Դյուրինգի սոցիոլոգիական հայեցակարգը հիմնված է իդեալիստական հայացքի վրա, ըստ որի սոցիալական անհավասարության, շահագործման և աղքատության պատճառը բռնությունն է։ Հասարակության սոցիալիստական վերափոխումը, ըստ Դյուրինգի, պետք է բացառի հեղափոխական հեղաշրջումը և ընթանա Պրուդոնի մանրբուրժուական սոցիալիզմի ոգով՝ փոքր արտադրողների համագործակցության միջոցով։ Դյուրինգը ամերիկացի տնտեսագետ Հենրի Չարլզ Քերիի ուսմունքների կողմնակիցն էր։ Նա դեմ էր մարքսիզմի քաղաքական տնտեսությանը, մատերիալիստական դիալեկտիկային և գիտական սոցիալիզմին։

Քննադատություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Ֆրիդրիխ Էնգելսը «Հակադյուրինգ» գրքում, որը հատուկ նվիրված է Դյուրինգի հասկացություններին, գրել է.

... Դյուրինգը չի կարող կեղծել իրականության իր փիլիսոփայությունը՝ առանց նախ պարտադրելու որպես համընդհանուր օրենք, մնացած մարդկության, այդ թվում հրեաներին, ծխախոտի, կատուների և հրեաների հանդեպ իր զզվանքը։ Նրա «իրական քննադատական տեսակետը» այլ մարդկանց նկատմամբ այն է, որպեսզի համառորեն վերագրի նրանց այնպիսի բաներ, որոնք նրանք երբեք չեն ասել, և որոնք պարոն Դյուրինգի հորինվածքներն են։

Էնգելսը Դյուրինգին մեղադրել է նաև «ծաղրանկարի աստիճան չափազանցված հուդայաֆոբիայի» մեջ^[9]։

Ֆրիդրիխ Նիցշեն գրել է Դյուրինգի մասին^[10].

Գիտության ամենասուրբ վայրերում կարելի էր լսել պաթոլոգիկորեն անառողջ շների խռպոտ, վրդովված հաչոցը, «ազնիվ» փարիսեցիների ստախոսությունն ու կատաղությունը։ Ականջ ունեցող իմ ընթերցողներին ևս մեկ անգամ հիշեցնում եմ առաքյալ Եվգենի Դյուրինգի Բեռլինյան վրեժխնդրության մասին, ով ներկայիս Գերմանիայում օգտագործում է բարոյականության մասին անպարկեշտ և զզվելի աղմուկը։ Դյուրինգը այն գորլոպաններից է, ովքեր այսօր իրեն հավասար հակասեմիտների շարքում են։

Ստեղծագործություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Der Wert des Lebens, 1865 Digisat — «Ценность жизни» в переводе Ю. М. Антоновского // «Русское Богатство» № 4—12. 1892
- Ценность жизни. — СПб., 1894. М., 2000.
Natürliche Dialektik, В., 1865.
Kursus der Philosophie, Lpz., 1875
Logik und Wissenschaftstheorie, 2 Aufl., Lpz., 1905
Kritische Geschichte der allgemeinen Principien der Mechanik, 2 Aufl., Lpz., 1877
- Критическая история общих принципов механики. СПб., 1893.
Курс национальной и социальной экономии со включением наставления к изучению и критике теории народного хозяйства и социализма = Kursus der National- und Sozialökonomie. — СПб., 1893.
Великие люди в литературе. Критика современной литературы с новой точки зрения = Die Größen der modernen Literatur populär und kritisch nach neuen Gesichtspunkten dargestellt. — СПб., 1897.
Еврейский вопрос, как вопрос о расовом характере и о его вредоносном влиянии на существование народов, на нравы и культуру. / Перевод 5-го издания. — М., 1906.
Социальное спасение - в действительном праве, — СПб., 1909

Տարածման արգելք Ռուսաստանի Դաշնությունում[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Մոսկվայի Մեշչանսկի շրջանային դատարանի 03.12.2008 թվականի որոշման հիման վրա «Հրեական հարցը՝ որպես ռասայական բնույթի հարց և դրա վնասակար ազդեցությունը ժողովուրդների գոյության, բարքերի և մշակույթի վրա» գիրքը ներառվել է ծայրահեղական նյութերի Դաշնային ցուցակում՝ 979 և 3329 համարներով։

Ծանոթագրություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

↑ ^1,0 ^1,1 ^1,2 ^1,3 ^1,4 Encyclopædia Britannica
↑ ^2,0 ^2,1 ^2,2 ^2,3 ^2,4 Բրոքհաուզի հանրագիտարան (գերմ.)
↑ ^3,0 ^3,1 Bibliothèque nationale de France data.bnf.fr (ֆր.): տվյալների բաց շտեմարան — 2011.
↑ ^4,0 ^4,1 ^4,2 ^4,3 ^4,4 ^4,5 Дюринг Евгений // Большая советская энциклопедия (ռուս.): [в 30 т.] / под ред. А. М. Прохоров — 3-е изд. — М.: Советская энциклопедия, 1969.
↑ Mathematics Genealogy Project — 1997.
↑ Bibliothèque nationale de France data.bnf.fr (ֆր.): տվյալների բաց շտեմարան — 2011.
↑ CONOR.Sl
↑ «Теории происхождения государства». Արխիվացված օրիգինալից 2012 թ․ սեպտեմբերի 4-ին. Վերցված է 2010 թ․ հունիսի 30-ին.
↑ «Второе пришествие Дюринга в Россию». Արխիվացված օրիգինալից 2007 թ․ նոյեմբերի 7-ին. Վերցված է 2010 թ․ հունվարի 21-ին.
↑ «Фридрих Ницше и евреи». Արխիվացված օրիգինալից 2014 թ․ սեպտեմբերի 20-ին. Վերցված է 2010 թ․ հունվարի 21-ին.

Աղբյուրներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Большая советская энциклопедия

[_b0b494f86aa5eec4-1] 1,0 ^1,1 ^1,2 ^1,3 ^1,4 Encyclopædia Britannica

[_003320caed85c113-2] 2,0 ^2,1 ^2,2 ^2,3 ^2,4 Բրոքհաուզի հանրագիտարան (գերմ.)

[_11d1bfa7a3ab5ce2-3] 3,0 ^3,1 Bibliothèque nationale de France data.bnf.fr (ֆր.): տվյալների բաց շտեմարան — 2011.

[_7a0a4aa287abb1a6-4] 4,0 ^4,1 ^4,2 ^4,3 ^4,4 ^4,5 Дюринг Евгений // Большая советская энциклопедия (ռուս.): [в 30 т.] / под ред. А. М. Прохоров — 3-е изд. — М.: Советская энциклопедия, 1969.

[_e58209b1c20d4c04-5] Mathematics Genealogy Project — 1997.

[_7a95a43cfb34ea96-6] Bibliothèque nationale de France data.bnf.fr (ֆր.): տվյալների բաց շտեմարան — 2011.

[_a7e5d7aded74c092-7] CONOR.Sl

[8] «Теории происхождения государства». Արխիվացված օրիգինալից 2012 թ․ սեպտեմբերի 4-ին. Վերցված է 2010 թ․ հունիսի 30-ին.

[9] «Второе пришествие Дюринга в Россию». Արխիվացված օրիգինալից 2007 թ․ նոյեմբերի 7-ին. Վերցված է 2010 թ․ հունվարի 21-ին.

[10] «Фридрих Ницше и евреи». Արխիվացված օրիգինալից 2014 թ․ սեպտեմբերի 20-ին. Վերցված է 2010 թ․ հունվարի 21-ին.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]