Jump to content

Դուլա

Վիքիպեդիայից՝ ազատ հանրագիտարանից
Դուլա (ձախ), որն ուղղորդում է հղի կնոջը ծննդաբերությանը նախապատրաստվելիս: Մխիթարական հպումը կարող է օգնել թեթևացնել ծննդաբերության ընթացքում կծկումները: Կարևոր է նաև գնդակը և ծննդաբերության դիրքը

Դուլա (hին հունարեն՝ դուլա «ստրուկ»), ոչ բժշկական մասնագետ, որն ուղեկցում է ուրիշների ծառայությանը և աջակցում է մեկ այլ անձի առողջության հետ կապված նշանակալի փորձով, ինչպիսիք են ծննդաբերությունը, վիժումը, հղիության արհեստական ընդհատումը կամ մահացած ծնունդը, ինչպես նաև ոչ վերարտադրողական փորձառությունները, օրինակ, մահանալը[1][2][3][4]։ Դուլան կարող է նաև աջակցություն տրամադրել հաճախորդի գործընկերոջը, ընտանիքին և ընկերներին[5][6]։

Դուլայի նպատակն ու դերն է օգնել հաճախորդին իրեն ապահով և հարմարավետ զգալ՝ լրացնելով այն բուժաշխատողների դերը, որոնք ապահովում են հաճախորդի բժշկական օգնությունը։ Ի տարբերություն բժշկի, մանկաբարձուհու կամ բուժքրոջ՝ դուլան չի կարող դեղորայք կամ այլ բժշկական բուժում իրականացնել կամ բժշկական խորհրդատվություն տալ[7][2]։ Անհատը կարող է ուսուցում անցնել՝ որպես դուլա աշխատելու համար, չնայած ուսուցման և հավաստագրման գործընթացները տարբեր են ամբողջ աշխարհում[7][3][4][8]։

Որոշ դուլաներ աշխատում են որպես կամավորներ, մյուսներին իրենց ծառայությունների համար վճարում են հաճախորդը, բժշկական հաստատությունները կամ այլ մասնավոր և հասարակական կազմակերպությունները։ Դուլաները տարբեր քանակությամբ ուսուցում են ստանում, և նրանց պրոֆեսիոնալիզմը նույնպես տարբեր է[4][9]։

Դուլաների ներդրումը վերարտադրողական փորձառությունների և կյանքի վերջում խնամքի ժամանակ ուսումնասիրվել է և ցույց է տրվել, որ օգուտ է բերում նրանց հաճախորդներին[4][10][11][12]։ Օրինակ՝ ծննդաբերության ընթացքում աջակցող դուլան կարող է մեծացնել հեշտոցային ծննդաբերության հավանականությունը (ոչ թե կեսարյան հատում), նվազեցնել ցավազրկման անհրաժեշտությունը ծննդաբերության ընթացքում և բարելավել ծննդաբերության փորձի ընկալումը[13][14]։

Այլ տեսակի աջակցության տրամադրող դուլայի օգուտները քիչ են ուսումնասիրված, բայց կարող են բարելավել հաճախորդի փորձառությունը բժշկական խնամքի հարցում կամ օգնել անհատին հաղթահարել առողջական անցումները[15][16][4][17]։

Պատմություն և ստուգաբանություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Ծննդաբերող կնոջն աջակցող ուղեկից ունենալու հայեցակարգը ծագել է դեռևս նախապատմական ժամանակներից, ինչը վկայում են քարե փորագրությունների և արձանների հնագիտական գտածոները և մարդաբանական ուսումնասիրությունները[18]։ Այնուամենայնիվ, «դուլայի» ժամանակակից դերն առաջին անգամ ի հայտ եկավ Միացյալ Նահանգներում 1960-ականներին բնական ծննդաբերության հիմնական շարժումից, երբ կանայք սկսեցին ցանկանալ առանց դեղորայքի, ցածր միջամտության ծնունդներ և սկսեցին ունենալ ընկերներ և ուրիշներ, որոնք նրանց տրամադրում էին ծննդաբերության վերաբերյալ պաշտոնական կամ գործնական գիտելիքներ[19]։

Դուլա տերմինն առաջին անգամ օգտագործվել է 1969 թվականին մարդաբանական ուսումնասիրության մեջ, որն անցկացրել է Դանա Ռաֆայելը՝ Մարգարետ Միդի հովանավորյալը, ում հետ նա 1970-ականներին հիմնադրել է Մարդու լակտացիայի կենտրոնը Ուեսթպորտում, Կոնեկտիկուտում[20]։ Ռաֆայելը ենթադրում էր, որ տարածված պրակտիկա է, որ նույն տեսակի էգը լինի ծննդաբերության մաս, և մարդկային հասարակություններում դա ավանդաբար զբաղեցնում է ընտանիքի անդամը կամ ընկերը, ում ներկայությունը նպաստում է կրծքով երկարատև հաջողակ կերակրմանը[20]։Ռաֆայելը տերմինն առաջացրել է ժամանակակից հունարենից, դուլա , «ստրուկ»[21], ինչպես նրան պատմել է մի տարեց հույն կին[22]՝ Էլենի Ռասիասը[23], և նկարագրել է այն որպես «Արիստոտելի ժամանակից», հին հունարեն բառից, որը նշանակում է «կին ստրուկ»[24]։

Երկու բժիշկ-հետազոտողներ՝ Մարշալ Կլաուսը և Ջոն Քենելը, որոնք անց են կացրել կլինիկական փորձարկումներ դուլայով ծննդաբերությունների բժշկական արդյունքների վերաբերյալ, ընդունել են տերմինը, որը վերաբերում է աշխատուժի աջակցություն տրամադրող անձին[7]։ 1992 թվականին Հյուսիսային Ամերիկայի Doulas-ը (հետագայում՝ DONA International) հիմնադրվել է Կլաուսի, Քենելի, Ֆիլիս Կլաուսի, Փենի Սիմկինի և Էննի Քենեդիի կողմից՝ դառնալով առաջին կազմակերպությունը, որը պատրաստել և հավաստագրել է դուլաներին[25][26]։Կլաուսի և Քենելի հետազոտությունների աջակցությամբ կազմակերպությունը օգնել է վստահություն ձեռք բերել և մասնագիտացնել դուլաներին[27]։ DONA International-ի լոբբիստական ջանքերի շնորհիվ 2003 թվականին doula տերմինն ընդունվել է Ամերիկյան ժառանգության բառարան և Օքսֆորդի անգլերեն բառարան, որին հաջորդել է Merriam Webster Dictionary 2004 թվականին[26]։ Այս դերի այլընտրանքային անունները ներառում են «ծննդաբերության օգնական» և «մոնիտրիս», բայց դրանք չեն մտել գործածության մեջ, ինչպես «doula»-ն[19]։

2008 թվականին Նյու Յորքի ակտիվիստները սկսել են Doula Project-ը, որպեսզի ընդլայնեն դուլայի դերը ծնունդից դուրս այլ վերարտադրողական փորձառությունների վրա՝ հիմնված վերարտադրողական արդարադատության շրջանակներում[28][29]։ Մասնակիցները սկսել են աշխատել որպես աբորտների դուլաներ և հորինել են «ամբողջական սպեկտրի դուլա» տերմինը, որն աջակցում է հղիության բոլոր փորձառություններին և արդյունքներին, ինչպիսիք են հղիության ընդհատումը, վիժումը և պտղի կորուստը[28][30]։Ամբողջական սպեկտրի դուլա խմբեր կարելի է գտնել Միացյալ Նահանգների խոշոր քաղաքներում[31]։

2019 թվականին սևամորթ մայրական առողջության պաշտպան և ծնողների գրող Քրիստին Միշել Քարթերը հարցազրույց է վերցրել փոխնախագահ Կամալա Հարիսից՝ սևամորթ համայնքում դուլաների ժողովրդականության մասին[32]։ Որպես սենատոր՝ 2019-ին Հարրիսը նորից ներմուծել է Մայրական խնամքի հասանելիության և շտապ օգնության նվազեցման ակտը (CARE), որի նպատակն էր լուծել մայրական մահացության անհավասարությունը, որին բախվում են գունավոր կանայք՝ վերապատրաստելով մատակարարներին՝ ճանաչելու անուղղակի ռասայական կողմնակալությունը և դրա ազդեցությունը խնամքի վրա։ Հարրիսը հայտարարել է.

«Մենք պետք է խոսենք այն անհարմար ճշմարտության մասին, որ կանանց, և հատկապես սևամորթ կանանց, առողջապահական համակարգը շատ հաճախ չի լսում կամ լուրջ չի ընդունում, և, հետևաբար, նրանք զրկված են իրենց արժանի արժանապատվությունից։ Եվ մենք պետք է բարձրաձայնենք այս ճշմարտությունը, քանի որ այսօր ԱՄՆ-ն աշխարհի 13 երկրներից մեկն է, որտեղ մայրական մահացության մակարդակն ավելի վատ է, քան 25 տարի առաջ մահանալ հղիության հետ կապված պատճառներից։ Այս թվերը պարզապես սարսափելի են»։

Աջակցության տեսակները[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Ծնունդ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Դեր[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Ծննդաբերության վրա կենտրոնացած դուլան նաև հայտնի է որպես ծննդյան ուղեկից, ոչ կլինիկական ծննդյան աշխատող, ծննդյան մարզիչ կամ հետծննդյան աջակցող՝ տրամադրելով շարունակական խնամք՝ առաջ, ընթացքում կամ հետո տեղեկատվության, շահերի պաշտպանության, ֆիզիկական աջակցության և հուզական աջակցության տեսքով[2][14][8][10]։ Ծննդյան դուլան կոչվում է նաև աշխատանքային դուլա։ Ծննդաբերության դուլան կարող է ուղեկցել հղի կնոջը ծննդաբերության և ծննդաբերության ընթացքում զուգընկերոջ, ընտանիքի անդամի կամ ընկերոջ փոխարեն կամ ի լրումն նրա։ Ի տարբերություն այս մյուս ծննդյան ուղեկիցների, դուլան ունի աշխատանքի աջակցության պաշտոնական ուսուցումը[2][14]։ Ծննդաբերության ժամանակ տրամադրվող աջակցության տեսակները կարող են ներառել ֆիզիկական օգնություն և հարմարավետություն (մերսում, աջակցող կեցվածքի պահպանում կամ ջուր տրամադրելը), հուզական աջակցությունը (ընկերություն տրամադրելը, խրախուսելը կամ պարզապես հանգստացնող ձայնով խոսելը), ծննդաբերության ժամանակ հանդես գալ որպես պաշտպան,(աջակցում է ծննդաբերող կնոջ իրավունքին որոշումներ կայացնել իր մարմնի և երեխայի վերաբերյալ բժշկական թիմին) և տեղեկատվական աջակցություն (տեղեկատվություն տրամադրել ծննդաբերության գործընթացի և ցավազրկման ոչ դեղորայքային ձևերի մասին, ինչպես նաև հեշտացնել շփումը նրանց հաճախորդի և բուժաշխատողների միջև)[14][5]։

Դուլա-հաճախորդ հարաբերությունների մեծ մասը սկսվում է երեխայի ծնվելուց մի քանի ամիս առաջ։ Մինչ ծննդաբերությունը, դուլան և ընտանիքը կարող են հարաբերություններ զարգացնել, որտեղ հղի կինը և նրանց աջակցող անձը (օրինակ՝ մյուս ծնողը) հարմարավետ են զգում հարցեր տալու, իրենց վախերն ու մտահոգությունները արտահայտելու և ծննդյան նախասիրությունները քննարկելու համար[24]։

Առավելությունները և սահմանափակումները[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Դուլասի կողմից ծննդաբերության ընթացքում շարունակական աջակցությունը կապված է բարելավված արդյունքների հետ ինչպես ծննդաբերող կանանց, այնպես էլ երեխաների համար, ներառյալ ավելի կարճ ծննդաբերություն, ավելի քիչ կեսարյան հատումներ և բարդություններ, ավելի քիչ դեղամիջոցների և պտղի հեռացման գործիքների օգտագործում, նորածնային վերակենդանացման բաժանմունքներում ավելի քիչ ժամանակ, դրական հոգեբանական օգուտներ, ծննդաբերության ավելի գոհացուցիչ փորձառություններ և կրծքով կերակրման ավելացում[11][5]։ Երեխայի ծննդաբերության և հետծննդյան խնամքի վրա դուլաների ազդեցության վերաբերյալ միջերկրային հետազոտությունը բարդանում է առանձին երկրների տարբեր միջավայրերի, մշակույթների և բժշկական համակարգերի և հիվանդների բնութագրերի պատճառով։ Այս արտոնությունները, ըստ երևույթին, պայմանավորված են նրանով, որ դուլան տրամադրում է շարունակական, այլ ոչ թե ընդհատվող օգնություն և գիտի կոնկրետ սոցիալական և մշակութային միջավայրը, որտեղ մատուցվում են իրենց ծառայությունները[33]։ Դուլայի խնամքը կարող է օգնել նվազեցնել առողջական անհավասարությունը նրանց համար, ովքեր ունեն ամենամեծ կարիքը, այդ թվում՝ ավելի քիչ կրթություն ունեցող, ցածր եկամուտ ունեցող, ծննդաբերությանը քիչ պատրաստված և սոցիալական աջակցություն չունեցողների[34][35][36][37]։ Հետազոտությունը նաև աջակցում է իգական սեռի ընկերների կամ հարազատների արդյունավետությանը, նվազագույն մարզումներից հետո, որպես պրոֆեսիոնալ դուլաների էժան այլընտրանք[11][38]։

2014 թվականի մարտին Մանկաբարձների և գինեկոլոգների ամերիկյան քոլեջը (ACOG) հրապարակեց «Կեսարյան առաջնային ծննդաբերության անվտանգ կանխարգելում» վերնագրով կոնսենսուսային հայտարարություն, որում ասվում էր. Ցույց է տրվել, որ աշխատանքի շարունակական աջակցությունը նույնպես նվազեցնում է կեսարյան հատումներով ծնելիության մակարդակը»[39]։ :Քանի որ ավելի շատ հետազոտություններ են ձեռք բերվել հիվանդանոցում չաշխատող մեկի կողմից տրվող վերապատրաստված աշխատանքի աջակցության դրական օգուտների վերաբերյալ, 2017-ին ACOG-ը պաշտոնապես հայտարարեց, որ բոլոր ծնունդներին անհրաժեշտ է օգտվել հիվանդանոցի անձնակազմից դուրս աշխատանքի շարունակական աջակցությունից, և ասաց., «Ապացույցները ցույց են տալիս, որ, ի լրումն կանոնավոր բուժքույրական խնամքի, աջակցող անձնակազմի կողմից տրամադրվող շարունակական մեկ առ մեկ հուզական աջակցությունը, ինչպիսին է դուլան, կապված է բարելավված արդյունքների հետ»[40][41]։ ACOG-ի կողմից հրապարակված պաշտոնական կոմիտեի կարծիքը նաև առաջարկում է այլ առաջարկություններ, որոնք թույլ են տալիս ծննդաբերող կանանց ավելի մեծ ընտրություն և ավելի շատ աջակցող խնամքի հասանելիություն։ Doulas-ը կարող է օգտագործվել այս առաջարկություններից շատերին հասնելու համար, քանի որ դրանք շարժվում են դեպի ավելի լավ համագործակցություն[42]։

2017 թվականին Միացյալ Թագավորության Մանկաբարձների Թագավորական քոլեջը հրապարակեց դուլայի վերաբերյալ դիրքորոշման հայտարարություն, որն աջակցում է անհատի ընտրությանը իրենց ծննդյան համար դուլա վարձելու, քանի դեռ դուլան բժշկական օգնություն չի ցուցաբերում[43]։

2018-ի ուսումնասիրությունը ուսումնասիրել է կանանց ընկալումները մի քանի տարբեր երկրներում, այդ թվում՝ Եգիպտոսում, Լիբանանում, Սիրիայում, Մալավիում, Շվեդիայում, Նեպալում, Ռուսաստանում, Կանադայում և Ամերիկայի Միացյալ Նահանգներում և պարզել է, որ շարունակական աջակցություն ունենալը այնպիսի ընկերոջից, ինչպիսին դուլանն է բարձր է գնահատվում կանանց մեծ մասի կողմից[10]։ Այնուամենայնիվ, ընկալումները կարող են տարբեր լինել երկրից երկիր՝ պայմանավորված մշակութային գործոններով, ինչպիսիք են համեստության և գաղտնիության վրա շեշտադրումը, ինչը կարող է ազդել, թե ինչպիսի աջակցություն է նախընտրում կինը[10]։

2018-ի ուսումնասիրությունը, որն ուսումնասիրում է լրատվական լրատվամիջոցների դիսկուրսը Չինաստանում, նշում է, որ չինական դուլաները պետք է գրանցվեն պաշտոնական գերատեսչություններում կամ կազմակերպություններում և սերտորեն կապված են մանկաբարձության հետ։ Դուլայի մասնագիտությունը ներդրվել է 1996 թվականին մայրցամաքային Չինաստանում, և այդ ժամանակից ի վեր նրանց ծառայությունների պահանջարկը մեծացել է, և կանայք նշում են, որ դժգոհ են բժշկական օգնությունից։ Չինաստանի կողմից Երկրորդ երեխայի քաղաքականության իրականացումից հետո դուլայի խնամքը սերտորեն կապված էր ընտանիքի պլանավորման հարցում դուլայի աջակցության հետ[44]։

Բժիշկների, բուժքույրերի և դուլաների միջև լարվածությունը երբեմն նկարագրվել է որպես «խոտածածկ ճակատամարտ»[45], չնայած նաև ընդունված է, որ դուլան և բուժքույրը կարող են զբաղեցնել լրացուցիչ դերեր, որոնք հնարավորություն են տալիս փոխադարձ ուսուցման և օգնության համար[46]։ Որոշ հիվանդանոցներ ստեղծել են ներքին doula վերապատրաստման ծրագրեր՝ նվազեցնելու հակամարտությունը doulas-ի և բժշկական անձնակազմի միջև[45][47]։

Ուսուցում և սերտիֆիկացում[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Չկա օրենք, որը պահանջում է, որ դուլաները դառնան հավաստագրված, այնուամենայնիվ, հավաստագրումը կարող է օգուտ տալ պրոֆեսիոնալ դուլաներին՝ տրամադրելով կառուցվածքային կրթություն մինչև դաշտ մտնելը, մենթորի հասանելիություն, ցանցային հնարավորություններ և հաճախորդների վստահություն[48]։ Հյուսիսային Ամերիկայում ուսուցումը սովորաբար տեղի է ունենում երկու-երեք օր տևողությամբ սեմինարի և ծննդաբերության հետ կապված որոշակի փորձի ձևով[49]։ Վերապատրաստվողները կարող են գործնական պրակտիկա ունենալ ծննդաբերության ժամանակ օգտագործվող տարբեր տեխնիկայի հետ, ներառյալ մայրական դիրքերն ու շարժումները, հանգստի և շնչառական վարժությունները և այլ միջոցներ, որոնք կարող են օգտագործվել հարմարավետության համար։ Հավաստագրումը կարող է իրականացվել տարբեր մակարդակների (տեղական, ազգային կամ միջազգային) կազմակերպությունների միջոցով, իսկ որոշները պահանջում են դրական գնահատականներ բժշկական մասնագետներից։ Հավաստագրումը կարող է նաև պահանջել, բացի վերապատրաստման դասընթացին մասնակցելուց, աշխատելուց կամ մայրության խնամքի և ծննդաբերության դասընթացների մասին սովորելուց, հնարավոր է նաև գրավոր քննություն[17]։ Որոշ դուլաներ մարզվում են հեռավար կրթության միջոցով[46]։

Շարժում կա՝ սերտիֆիկացումը խրախուսելու և դրա մասին փաստաթղթեր տրամադրելու սպառողական կայքերում, ինչպիսին է DoulaMatch-ը, որտեղ անհատը կարող է գտնել հավաստագրված դուլաներ, ծննդաբերության մանկավարժներ, յոգայի հրահանգիչներ և ծննդյան հետ կապված այլ մասնագետներ[46]։ Պաշտոնական կազմակերպության կողմից չվերապատրաստված Դուլաները կարող են հակասական լինել բժշկական հաստատություններում՝ պաշտոնական բժշկական կրթության բացակայության պատճառով, երբ քննարկվում է ծննդաբերության մեջ բժշկական միջամտությունների և առանց էպիդուրալ կամ կեսարյան հատման բնական ծննդաբերության վերաբերյալ քննարկում[45]։

Խոշոր դուլա կազմակերպությունները, որոնք առաջարկում են հավաստագրման ծրագրեր, ներառում են Birth Arts International, Birth Works, Birthing from In, Childbirth and Postpartum Professional Association (CAPPA), DONA International, Hypnobirthing, International Childbirth Education Association (ICEA) և ProDoula[50]։ Ստանդարտացման բացակայության պատճառով դուլա կազմակերպությունները տրամադրում են տարբեր դասընթացներ՝ տարբեր պահանջներով, և յուրաքանչյուրը կարող է իրեն անվանել դուլա[51]։ Doulamatch.net–ը[52]՝ դուլաների առցանց ուղղորդման էջը, առաջարկել է այն կետերի ցանկը, որոնք ուսանողները պետք է փնտրեն, երբ սկսում են ուսուցում փնտրել։ Դուլայի խնամքի և մշակույթի հետազոտող Էմի Գիլիլենդը նույնպես թվարկում է որոշ որակներ, որոնք պետք է ունենան վերապատրաստման ծրագիրը[53]։ Որոշ տեսաբաններ հայտարարել են, որ կարող է պահանջվել քոլեջի մակարդակի աշխատանք կամ ավելի խորը առցանց կրթություն՝ հաղորդակցման որոշ հմտություններ ապահովելու համար, որոնք կարող են անհրաժեշտ լինել[54]։

Մոտիվացիաներ և մարտահրավերներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

2010 թվականին պրոֆեսիոնալ կանադացի դուլաների հարցումը ցույց տվեց, որ դուլայի աշխատանքի ընդհանուր դրդապատճառները ներառում են «ծննդաբերության մեջ կանանց աջակցելու ցանկությունը, անձնական հետաքրքրությունը և սեփական դրական ծննդյան փորձը ուրիշների հետ կիսելու ցանկությունը», բայց աշխատանքը չի ընկալում որպես նշանակում է ստեղծել կայուն եկամուտ[55]։ Գունավոր Դուլաները նաև մոտիվացիա գտան իրենց ռասայական, էթնիկ և մշակութային համայնքների համար հոգատարություն ապահովելու համար, որպեսզի տրամադրեն մշակութային իրավասու խնամք[56]։ Կամավոր դուլաները հաճախ տեսնում էին դուլայի աշխատանքը որպես «մյուսներին օգնելու, որպես աշխատող դուլայի պրակտիկա հաստատելու և բուժքույրական կամ մանկաբարձության ուղի ունենալու միջոց»[57]։ 2021 թվականից մինչ օրս Կանադան հատուկ կենտրոնացրել է հետազոտությունը դուլայի աշխատանքում բնիկ պրակտիկաների մշակութային նշանակության վրա[58][59][60]։

2004 թվականին հյուսիսամերիկյան դուլաների ուսումնասիրությունը բացահայտեց դուլայի աշխատանքին առնչվող այնպիսի մարտահրավերներ, ինչպիսիք են բժիշկների կողմից աջակցության բացակայությունը, ընտանիքի և այլ աշխատանքային պարտավորությունների միջև հավասարակշռությունը, ինչպես նաև հերթապահ լինելը[61]։ Կամավոր դուլաները նաև դժվարություններ են հայտնաբերել անհատների՝ դուլայի դերի վատ ըմբռնման, հստակ սահմանների բացակայության և բարդ սոցիալ-տնտեսական խնդիրների մեջ[57]։ Բացի այդ, դուլաներին հաճախ խնդիր է դրվում նավարկելու իրենց դերը բժշկական (հիվանդանոցային) ծնունդների մեջ[62]։Սոցիալական հիերարխիայի և արտոնության պատճառով, որ բժշկական մասնագետներն ունեն բժշկական հաստատություններում, դուլաները հաճախ ենթարկվում են բժիշկներին և բժիշկներին։ Դուլասը պետք է բանակցի հիվանդի և բուժաշխատողի միջև ուժային դինամիկան՝ միաժամանակ հաստատելով նրանց օրինականությունն ու դերը ծննդաբերության գործընթացում[63]։ Հետևաբար, նրանք պետք է տեղյակ լինեն այն բժշկական միջավայրին, որտեղ իրենց հաճախորդը ընտրում է ծննդաբերել, որպեսզի արդյունավետորեն պաշտպանեն իրենց հաճախորդի կարիքները[64]։

Նախածննդյան[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Նախածննդյան դուլան օգնություն և աջակցություն է ցուցաբերում մեկին, ով անկողնային ռեժիմի է ենթարկվել կամ բարձր ռիսկային հղիություն է ապրում։ Զգացմունքային, ֆիզիկական և գործնական աջակցությունը կարող է տրամադրվել նախածննդյան դուլայի կողմից այս պարագայում[65]։

Հետծննդյան[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Հետծննդյան դուլաները դաստիարակչական և գործնական աջակցություն են ցուցաբերում տանը ծննդաբերությունից հետո առաջին շաբաթներին և ամիսներին կամ ընտանիքում նորածնին ավելացնելուց հետո։ Նույն դուլան հաճախ մատուցում է ինչպես ծննդյան, այնպես էլ հետծննդյան ծառայություններ[2]։ Նրանց ծառայությունները ներառում են էմոցիոնալ աջակցության և գործնական օգնության խառնուրդ, ինչպես օրինակ՝ մանկական խնամք, կրծքով կերակրման աջակցություն, տեղեկատվություն, շահերի պաշտպանություն և ուղղորդում, գործընկերների աջակցություն, եղբայրների և քույրերի խնամք և տնային կազմակերպություն/աշխատանք, երբ ընտանիքը հարմարվում է նոր երեխայի ավելացմանը[66]։Որոշ ապացույցներ կան, որ հետծննդյան դուլայի աջակցությունը կարող է մեծացնել կրծքով կերակրումը և նվազեցնել հետծննդյան դեպրեսիան[5][67]։

Այլ աշխատողներ համընկնում են այս ծառայությունների մի մասում, ինչպիսիք են ծննդատան բուժքույրերը, առողջապահական այցելուները, նորածինների խնամքի մասնագետները, լակտացիայի խորհրդատուները և, պատմականորեն, ամսական բուժքույրերը։

Ամբողջական սպեկտր[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Ամբողջական սպեկտրի դուլաները ընդլայնում են ծննդօգնության դերը և ապահովում են բոլոր վերարտադրողական փորձառություններին աջակցություն, որոնք կապում են դերը վերարտադրողական արդարադատության ավելի մեծ շարժման հետ[3]։ Սա կարող է ներառել աջակցություն աբորտների, վիժումների, մահացած ծննդաբերության, տարօրինակ ընտանիքի պլանավորման, որդեգրման և պտղաբերության, ինչպես նաև կանանց, տղամարդկանց, տրանսգենդերների և գենդերային անհամապատասխան անձանց ծառայությունների մատուցման համար[3][68][69]։ Abortion doulas- ը կենտրոնանում է աբորտ ունեցող հաճախորդներին աջակցություն ցուցաբերելու վրա։ Նրանք տրամադրում են զգացմունքային, ֆիզիկական և տեղեկատվական աջակցություն վիրտուալ կամ անձամբ[3][15]։ Լրիվ սպեկտրի դուուլները հաճախ նույնանում են որպես ակտիվիստներ, ինչպես նաև ծառայություններ մատուցողներ և շեշտում են իրենց հաճախորդների մարդու իրավունքները․՝սոցիալական կարծրատիպերին վերջ դնելու հույսով[3]։

Աբորտ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Հղիության արհեստական ընդհատման դուլաները տրամադրում են խնամք աբորտից առաջ, ընթացքում և հետո՝ աջակցությամբ, որը տարբերվում է ըստ անձի և նրանց տեղեկատվական, հուզական, ֆիզիկական և գործնական կարիքների։ Դուլան աշխատում է տարբեր իրավիճակներում, ներառյալ համայնքային կոլեկտիվները և որպես մենակատարներ, և ապահովում է աբորտների աջակցությունը որպես ծառայություն իրենց լիարժեք պրակտիկայում։ Չկան հատուկ հավաստագրեր աբորտների համար, որոնք իրականացվում են ազգային կամ առանձին նահանգների միջոցով[70]։

Միացյալ Նահանգներում կարևոր որոշումից հետո՝ Դոբսն ընդդեմ Ջեքսոնի Կանանց Առողջապահության Կազմակերպության դուլաներն ակնկալում են, որ ավելի հաճախ կապ կհաստատեն աբորտների աջակցության վերաբերյալ, քանի որ հասանելիությունը դառնում է ավելի սահմանափակ։ Նրանք նախազգուշական միջոցներ են ձեռնարկում առցանց անանունությունը պահպանելու համար՝ ավելի լավ պաշտպանելու հիվանդներին և՛ իրենց, և՛ նավարկելու իրավական գործողությունների սպառնալիքը[70]։

Գենդերային անցում[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Գենդերային դուլան ապահովում է խնամք տրանսգենդեր և ոչ երկուական անհատների համար գենդերային անցման գործընթացից առաջ, ընթացքում և հետո[71]։ Գենդերային կաղապարները կարող են նաև ծառայել որպես հիվանդների պաշտպաններ իրենց հաճախորդների համար՝ ընդդեմ բուժաշխատողների, ովքեր կարող են սխալ սեռի ենթարկել կամ խաթարել հաճախորդի գենդերային ինքնությունը։

Կյանքի ավարտ և կրիտիկական խնամք[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Կյանքի ավարտի կամ մահվան վերջում գտնվող դուլաները հոգ են տանում ծանր հիվանդ մեծահասակների համար տարեցների խնամքի ժամանակ[17], և մահվան ժամանակ[72]։ Մինչ որոշ դուլաներ աշխատում են ինքնուրույն կամ կամավոր հիմունքներով, մյուսները կարող են համագործակցել առողջապահական ծառայության հետ, ինչպիսին է պալիատիվ խնամքի ծառայությունը։ Կյանքի ավարտին հասած դուլայի դերերը ներառում են ոչ միայն ֆիզիկական առաջադրանքներ, ինչպիսիք են կեցվածքի հարցում օգնությունը կամ մահճակալը հարմարավետ դարձնելը, այլ նաև հուզական և հոգեբանական առաջադրանքները, ինչպիսիք են ուղղորդումը և աջակցությունը։

Դուլաների ինտեգրումը պաշտոնական բժշկական օգնությանը[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Դուլաների ծագումը[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Միացյալ Նահանգներում դուլաներ կարելի էր գտնել հիվանդանոցներում, համայնքային ծրագրերում, ինչպես նաև մասնավոր պրակտիկաներում կամ դուլա գործակալություններում։ Դրանք կարող են նաև փոխհատուցվել ապահովագրական ընկերությունների կողմից կամ հաճախորդների կողմից իրենց գրպանից[73][74][75]։ Քանի որ ապահովագրական ընկերությունները սովորաբար չեն ծածկում դուլա վարձելու ծախսերը, դրանք ավելի տարածված են միջին և բարձր դասի ծնողների շրջանում, քան ցածր եկամուտ ունեցող ծնողների շրջանում[45][76]։Քանի որ դուլայի խնամքը կարող է նվազեցնել մայրության ծախսերը և նվազեցնել առողջական անհավասարությունները, Medicaid-ի փոխհատուցման ծրագրերի միջոցով ապահովագրություն կա։ 2022 թվականի դրությամբ չորս նահանգ՝ Օրեգոն, Մինեսոտա, Վիրջինիա և Վիսկոնսին, իրականացրել են փոխհատուցման ծրագրեր[34][77]։ 2019 թվականին Նյու Յորք նահանգը գործարկել է Doula փորձնական ծրագիր՝ Medicaid-ի փոխհատուցման համար Էրի և Քինգս շրջաններում[78]։Այդ նույն տարում Նյու Յորք նահանգն ընդունել է մի օրինագիծ, որը հաստատում է դուլաների մասնագիտությանը լեգիտիմություն տալու և դաշնային կառավարությունից Medicaid-ի փոխհատուցման համար ճանապարհ հարթելու համար՝ դառնալով դա արած առաջին նահանգը։ Դուլասը Նյու Յորքում, սակայն, մտահոգություն է հայտնել օրինագծի վերաբերյալ, քանի որ ներգրավված չէր օրինագծի գրման մեջ, նշելով, որ պետական հավաստագրումը կդարձնի դուլաներն ավելի հավատարիմ ֆորմալ բժշկական համակարգին և հարված կհասցնեն բիզնեսին, եթե հավաստագրման ծրագրերը չհաստատվեն կազմակերպության կողմից, և կարող է խանգարել համայնքային և պետական դուլաներին աշխատել ցածր եկամուտ ունեցող անձանց հետ[79][80]։

Մեծ Բրիտանիայում Առողջապահության ազգային ծառայությունը և մանկաբարձության խթանումը ցածր ռիսկային հղիությունների համար ապահովում են խնամքի շարունակականություն, որն անհասանելի է հյուսիսամերիկյան հղի կանանց համար, բայց դեռևս նկատվում է դուլայի աճ։ Առաջարկվում է, որ այս օրինաչափությունը պայմանավորված է մանկաբարձների բացակայության և վատ արդյունքների համար ավելի մեծ ռիսկի ենթարկված անհատներին դոուլներ տրամադրելու քայլով[57]։

2019 թվականի ուսումնասիրությունը վերանայել է աշխատանքային ընկերակցության ընկալումները հիմնականում բարձր եկամուտ ունեցող երկրներում և հայտնաբերել խոչընդոտներ, որոնք խոչընդոտում են դուլաների խնամքի համընդհանուր իրականացումը։ Այս մարտահրավերները պայմանավորված են բազմաթիվ գործոններով, որոնք առնչվում են ընկալմանը (օրինակ՝ մատակարարները չեն հասկանում առավելությունները կամ դերերը և այլ բժշկական ասպեկտները համարվում են ավելի կարևոր) և լոգիստիկայի (հիմնականում՝ քաղաքականության մեջ բացերը, ինտեգրման դժվարությունը և ուսուցման բացակայությունը)[81]։

Համայնքի վրա հիմնված դուլաներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Համայնքի վրա հիմնված դուլաներն աշխատում են անապահով համայնքների հետ, որոնց հաճախ անդամներն են՝ մշակութային խոնարհության զգացում ապահովելու համար, որը խթանում է վստահությունը և ամրացնում հարաբերությունները դուլայի և իրենց հաճախորդի միջև։ Մատուցվող ծառայությունները հաճախ ցածր գնով են և ընդլայնվում են առաջարկվող աջակցության չափով՝ համեմատած ավանդական դուլաների հետ, և հաշվի են առնում ֆիզիկական, սոցիալական հոգևոր և էմոցիոնալ կարիքները։ Ծառայությունները ներառում են տնային այցելությունների ավելացում, ծննդաբերության փորձի նախապատրաստում, կրթություն, ուղղորդում առողջապահական համակարգերում, լեզվական աջակցություն, հոգեկան առողջության զննում և սննդի անվտանգության կարիքներ[82]։

Բացի այդ՝ համայնքի վրա հիմնված դուլայի մոդելները պատկերացում են տալիս այն քաղաքականությունների ստեղծման հարցում, որոնք կաջակցեն այդ ընտանիքներին և անապահով համայնքներին[82]։ Այս դուլաները նաև ակտիվորեն ներգրավում են քաղաքականություն մշակողներին՝ հավաստագրման և Medicaid-ի ծածկույթի, բժշկական օգնության մեջ ինտեգրվելու և խորհրդատվական խորհուրդներին մասնակցելու վերաբերյալ առաջարկություններով[83]։

Բանտի դուլաներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

1980-ականներից ի վեր ԱՄՆ-ում բանտարկված կանանց թիվը աճել է գրեթե 800 տոկոսով, որից տարեկան մոտ 12000 հղի կին բանտարկվում է։ Հղի բանտարկյալներին թույլատրվում է կապանքներով կապել ավելի քան 20 նահանգներում և ստիպված են լինում 24 ժամվա ընթացքում վերադառնալ բանտ՝ առանց իրենց երեխաների[84]։ Ապացուցված է, որ քրեական համակարգի շրջակա միջավայրի գործոնները մեծացնում են պերինատալ վատ արդյունքների հետ կապված ռիսկերը և երկարաժամկետ վտանգներ են ներկայացնում կանանց և նրանց երեխաների առողջության համար[85]։ Բանտային դուլաների իրականացումը վեր է ածվել շարժումից՝ վերջ դնելու հղի և աշխատող կանանց կապանքներին 2000-ականների սկզբին բանտի վերացումից, մարդու իրավունքներից, վերարտադրողական արդարադատությունից և ծննդաբերության արդարադատության շարժումներից[85][86]։ Բանտային դուլա կազմակերպությունները աշխատում են ազատազրկվածների հետ՝ տրամադրելու նախածննդյան խնամք, ծննդաբերության կրթություն, ծննդաբերության հաճախում և կրծքով կերակրման աջակցություն։ Բանտերին, բանտերին, վերականգնման կենտրոններին և շրջանային հիվանդանոցներին տրամադրելով դուլա ծառայություններ՝ դուլաներն աշխատում են բարելավելու ծննդաբերության փորձը և կապը, ինչպես նաև մարտահրավեր նետելու ապամարդկայնացնող քրեական միջավայրին[86]։ Կանանց ուսումնասիրությունների ժամանակ, ովքեր ստացել են դուլայի ծառայություններ բանտարկված ժամանակ, կանայք հայտնել են, որ իրենց հղիության ընթացքում մեծացել է երջանկությունը, հզորացման ավելի մեծ զգացում, ծննդյան շուրջ նորմալության զգացում, և աջակցություն իրենց երեխայից բաժանվելու ժամանակ[85][87]։

Թեև լավ ընդունված է, բայց բանտային doula-ի աջակցությունը տարածված չէ Միացյալ Նահանգներում, և ծրագրերի մեծ մասը տեղական են՝ հղի ազատազրկված անձանց բժշկական օգնության սահմանված դաշնային ստանդարտի բացակայության պատճառով[84]։ 2018-ին Վաշինգտոնն առաջին նահանգն էր, որը տրամադրեց մանկաբարձության և դուլայի ծառայություններ բանտարկված կանանց նախածննդյան խնամքի, ծննդաբերության և հետծննդյան խնամքի համար։ Այնուամենայնիվ, օրինագիծը չի սահմանում ծառայությունների ֆինանսավորման միջոցներ և չի սահմանում խնամքի ուղեցույցներ[88]։

Հղումներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

  1. ↑ Morton CH (2014). Birth ambassadors : doulas and the re-emergence of woman-supported birth America. Praeclarus Press, LLC. էջեր 33–34. ISBN 978-1-939807-06-9. OCLC 876741292.
  2. ↑ 2,0 2,1 2,2 2,3 2,4 «What is a Doula». DONA International (ամերիկյան անգլերեն). Վերցված է 2019 թ․ օգոստոսի 13-ին.
  3. ↑ 3,0 3,1 3,2 3,3 3,4 3,5 Mahoney M, Mitchell L (2016 թ․ հոկտեմբերի 17). The Doulas: Radical Care for Pregnant People. The Feminist Press at CUNY. ISBN 9781558619494.
  4. ↑ 4,0 4,1 4,2 4,3 4,4 Rawlings D, Tieman J, Miller-Lewis L, Swetenham K (2019 թ․ մայիս). «What role do Death Doulas play in end-of-life care? A systematic review». Health & Social Care in the Community. 27 (3): e82–e94. doi:10.1111/hsc.12660. PMID 30255588.
  5. ↑ 5,0 5,1 5,2 5,3 «Evidence on: Doulas». Evidence Based Birth. 2017 թ․ օգոստոսի 14. Վերցված է 2019 թ․ մարտի 30-ին.
  6. ↑ Simkin P, Rohs K (2018 թ․ հոկտեմբերի 9). The birth partner : a complete guide to childbirth for dads, doulas, and other labor companions (5th ed.). Beverly, MA, USA. ISBN 978-1558329102. OCLC 1000126985.
  7. ↑ 7,0 7,1 7,2 Klaus MH, Kennell JH, Klaus PH (2002). «Chapters 1, 2». The Doula Book: How A Trained Labor Companion Can Help You Have A Shorter, Easier, And Healthier Birth. Da Capo Press. ISBN 978-0738206097.
  8. ↑ 8,0 8,1 Steel A, Frawley J, Adams J, Diezel H (2015 թ․ մայիս). «Trained or professional doulas in the support and care of pregnant and birthing women: a critical integrative review». Health & Social Care in the Community. 23 (3): 225–41. doi:10.1111/hsc.12112. PMID 24942339.
  9. ↑ Lantz PM, Low LK, Varkey S, Watson RL (2005). «Doulas as childbirth paraprofessionals: results from a national survey». Women's Health Issues. 15 (3): 109–16. doi:10.1016/j.whi.2005.01.002. PMID 15894196.
  10. ↑ 10,0 10,1 10,2 10,3 Lunda P, Minnie CS, Benadé P (2018 թ․ մայիս). «Women's experiences of continuous support during childbirth: a meta-synthesis». BMC Pregnancy and Childbirth. 18 (1): 167. doi:10.1186/s12884-018-1755-8. PMC 5952857. PMID 29764406.
  11. ↑ 11,0 11,1 11,2 Bohren MA, Hofmeyr GJ, Sakala C, Fukuzawa RK, Cuthbert A (2017 թ․ հուլիս). «Continuous support for women during childbirth». The Cochrane Database of Systematic Reviews. 7 (7): CD003766. doi:10.1002/14651858.CD003766.pub6. PMC 6483123. PMID 28681500.
  12. ↑ Fukuzawa RK, Kondo KT (2017 թ․ դեկտեմբեր). «A holistic view from birth to the end of life: end-of-life doulas and new developments in end-of-life care in the West». International Journal of Palliative Nursing. 23 (12): 612–619. doi:10.12968/ijpn.2017.23.12.612. PMID 29272199.
  13. ↑ Bohren MA, Hofmeyr GJ, Sakala C, Fukuzawa RK, Cuthbert A, և այլք: (Cochrane Pregnancy and Childbirth Group) (2017 թ․ հուլիս). «Continuous support for women during childbirth». The Cochrane Database of Systematic Reviews. 7 (8): CD003766. doi:10.1002/14651858.CD003766.pub6. PMC 6483123. PMID 28681500.
  14. ↑ 14,0 14,1 14,2 14,3 Bohren MA, Berger BO, Munthe-Kaas H, Tunçalp Ö, և այլք: (Cochrane Effective Practice and Organisation of Care Group) (2019 թ․ մարտ). «Perceptions and experiences of labour companionship: a qualitative evidence synthesis». The Cochrane Database of Systematic Reviews. 3 (7): CD012449. doi:10.1002/14651858.CD012449.pub2. PMC 6422112. PMID 30883666.
  15. ↑ 15,0 15,1 Chor J, Lyman P, Tusken M, Patel A, Gilliam M (2016 թ․ մարտ). «Women's experiences with doula support during first-trimester surgical abortion: a qualitative study». Contraception. 93 (3): 244–8. doi:10.1016/j.contraception.2015.10.006. PMC 4766033. PMID 26480890.
  16. ↑ Altshuler AL, Whaley NS (2018 թ․ դեկտեմբեր). «The patient perspective: perceptions of the quality of the abortion experience». Current Opinion in Obstetrics & Gynecology. 30 (6): 407–413. doi:10.1097/GCO.0000000000000492. PMID 30299320. S2CID 52937963.
  17. ↑ 17,0 17,1 17,2 Balas MC, Gale M, Kagan SH (2004 թ․ օգոստոս). «Delirium doulas: an innovative approach to enhance care for critically ill older adults». Critical Care Nurse. 24 (4): 36–46. doi:10.4037/ccn2004.24.4.36. PMID 15341233.
  18. ↑ «Anthropologist's studies of childbirth bring new focus on women in evolution». www1.udel.edu. Վերցված է 2020 թ․ հոկտեմբերի 23-ին.
  19. ↑ 19,0 19,1 Morton CH (2014). Birth ambassadors : doulas and the re-emergence of woman-supported birth America. Praeclarus Press, LLC. էջեր 51–101. ISBN 9781939807069. OCLC 876741292.
  20. ↑ 20,0 20,1 Roberts S (2016 թ․ փետրվարի 19). «Dana Raphael, Proponent of Breast-Feeding and Use of Doulas, Dies at 90». The New York Times. Վերցված է 2017 թ․ հունվարի 17-ին.
  21. ↑ «δούλα - Ελληνοαγγλικό Λεξικό WordReference.com». www.wordreference.com (հունարեն). Վերցված է 2022 թ․ փետրվարի 16-ին.
  22. ↑ Jones M (2016 թ․ դեկտեմբերի 21). «Dana Raphael Opened Up the Mysteries of Nursing». NYT Magazine. Վերցված է 2017 թ․ հունվարի 17-ին.
  23. ↑ Raphael D (1973). The Tender Gift: Breastfeeding.
  24. ↑ 24,0 24,1 Mander R (2001). «The doula». Supportive care and midwifery. John Wiley & Sons. էջեր 113–33. ISBN 978-0632054251.
  25. ↑ Torres JM (2013 թ․ հուլիս). «Breast milk and labour support: lactation consultants' and doulas' strategies for navigating the medical context of maternity care» (PDF). Sociology of Health & Illness. 35 (6): 924–38. doi:10.1111/1467-9566.12010. hdl:2027.42/99048. PMID 23398567.
  26. ↑ 26,0 26,1 «History of DONA International». DONA International. 2014 թ․ օգոստոսի 7. Վերցված է 2019 թ․ ապրիլի 9-ին.
  27. ↑ Simonds W, Rothman BK, Norman BM (2013 թ․ հոկտեմբերի 23). Laboring On: Birth in Transition in the United States. Routledge. ISBN 9781135939984.
  28. ↑ 28,0 28,1 Mahoney M, Mitchell L (2016 թ․ հոկտեմբերի 17). The Doulas: Radical Care for Pregnant People. The Feminist Press at CUNY. ISBN 9781558619494.
  29. ↑ Pérez MZ (2012). The Radical Doula Guide: A Political Primer For Full Spectrum Pregnancy and Childbirth Support.
  30. ↑ Basmajian A (2014). «Abortion Doulas: Changing the Narrative». Anthropology Now (անգլերեն). 6 (2): 44–51. doi:10.1080/19492901.2014.11728432. ISSN 1942-8200. S2CID 80163473.
  31. ↑ «Bay Area Doula Project» (անգլերեն). Վերցված է 2019 թ․ օգոստոսի 21-ին.
  32. ↑ «How Doulas Provide the Advocacy and Support Black Women Need». Parents (անգլերեն). Վերցված է 2023 թ․ հունիսի 21-ին.
  33. ↑ Scott KD, Berkowitz G, Klaus M (1999 թ․ մայիս). «A comparison of intermittent and continuous support during labor: a meta-analysis». American Journal of Obstetrics and Gynecology. 180 (5): 1054–9. doi:10.1016/s0002-9378(99)70594-6. PMID 10329855.
  34. ↑ 34,0 34,1 Strauss N, Giessler K, McAllister E (2015). «How Doula Care Can Advance the Goals of the Affordable Care Act: A Snapshot From New York City». The Journal of Perinatal Education. 24 (1): 8–15. doi:10.1891/1058-1243.24.1.8. PMC 4720857. PMID 26937157.
  35. ↑ Coley SL, Zapata JY, Schwei RJ, Mihalovic GE, Matabele MN, Jacobs EA, Anderson CK (2018). «More Than a "Number": Perspectives of Prenatal Care Quality from Mothers of Color and Providers». Women's Health Issues. 28 (2): 158–164. doi:10.1016/j.whi.2017.10.014. PMC 5835403. PMID 29208354.
  36. ↑ Everson CL, Cheyney M, Bovbjerg ML (2018 թ․ հունիս). «Outcomes of Care for 1,892 Doula-Supported Adolescent Births in the United States: The DONA International Data Project, 2000 to 2013». The Journal of Perinatal Education. 27 (3): 135–147. doi:10.1891/1058-1243.27.3.135. PMC 6193361. PMID 30364259.
  37. ↑ Spiby H, Green JM, Darwin Z, Willmot H, Knox D, McLeish J, Smith M (2015). «Multisite implementation of trained volunteer doula support for disadvantaged childbearing women: a mixed-methods evaluation». Health Services and Delivery Research. 3 (8): 1–332. doi:10.3310/hsdr03080. PMID 25834865.
  38. ↑ Campbell D, Scott KD, Klaus MH, Falk M (2007 թ․ սեպտեմբեր). «Female relatives or friends trained as labor doulas: outcomes at 6 to 8 weeks postpartum». Birth. 34 (3): 220–7. doi:10.1111/j.1523-536X.2007.00174.x. PMID 17718872. S2CID 923119.
  39. ↑ American College of Obstetricians and Gynecologists; Society for Maternal-Fetal Medicine (2014 թ․ մարտ). «Obstetric care consensus no. 1: safe prevention of the primary cesarean delivery». Obstetrics and Gynecology. 123 (3): 693–711. doi:10.1097/01.AOG.0000444441.04111.1d. PMID 24553167. Արխիվացված է օրիգինալից 2014 թ․ մարտի 2-ին. Վերցված է 2015 թ․ դեկտեմբերի 21-ին.{{cite journal}}: CS1 սպաս․ բազմաթիվ անուններ: authors list (link)
  40. ↑ Kozhimannil KB, Hardeman RR, Attanasio LB, Blauer-Peterson C, O'Brien M (2013 թ․ ապրիլ). «Doula care, birth outcomes, and costs among Medicaid beneficiaries». American Journal of Public Health. 103 (4): e113-21. doi:10.2105/AJPH.2012.301201. PMC 3617571. PMID 23409910.
  41. ↑ Committee on Obstetric Practice; American College of Obstetricians and Gynecologists (2017 թ․ փետրվար). «Committee Opinion No. 687: Approaches to Limit Intervention During Labor and Birth». Obstetrics and Gynecology. 129 (2): e20–e28. doi:10.1097/AOG.0000000000001905. PMID 28121831.{{cite journal}}: CS1 սպաս․ բազմաթիվ անուններ: authors list (link)
  42. ↑ Leavitt R (2017 թ․ հունիսի 5). «All women should have access to doula care». New Beginnings Doula Training. Վերցված է 2018 թ․ հուլիսի 8-ին.
  43. ↑ «Doulas Position Statement» (PDF). The Royal College of Midwives. 2017 թ․ հոկտեմբեր. Արխիվացված է օրիգինալից (PDF) 2018 թ․ օգոստոսի 27-ին.
  44. ↑ Dai, Zehui (2018 թ․ հոկտեմբեր). «Chinese News Media Discourse of Doulas and Doula Care». The Journal of Perinatal Education. 27 (4): 243–252. doi:10.1891/1058-1243.27.4.243. ISSN 1058-1243. PMC 6491159. PMID 31073270.
  45. ↑ 45,0 45,1 45,2 45,3 Hwang S (2004 թ․ հունվարի 19). «As 'Doulas' Enter Delivery Rooms, Conflicts Arise: Hired to Help in Childbirth, They Sometimes Clash With Doctors and Nurses». The Wall Street Journal.
  46. ↑ 46,0 46,1 46,2 Ballen LE, Fulcher AJ (2006). «Nurses and doulas: complementary roles to provide optimal maternity care». Journal of Obstetric, Gynecologic, and Neonatal Nursing. 35 (2): 304–11. doi:10.1111/j.1552-6909.2006.00041.x. PMID 16620259. S2CID 23409222.
  47. ↑ «Hospital "Credentialing" For Doulas? Yea or Nay?». Become a Doula with ProDoula. 2015 թ․ հոկտեմբերի 24. Վերցված է 2016 թ․ ապրիլի 18-ին.
  48. ↑ Simonds, Wendy; Rothman, Barbara Katz; Norman, Bari Meltzer (2013 թ․ հոկտեմբերի 23). Laboring On: Birth in Transition in the United States. Routledge. ISBN 9781135939984.
  49. ↑ «Doula Training Become A Doula». ProDoula. Վերցված է 2016 թ․ ապրիլի 18-ին.
  50. ↑ «Childbirth Education and Doula Organizations | Transforming Maternity Care». Վերցված է 2019 թ․ ապրիլի 1-ին.
  51. ↑ Paul P (2008 թ․ մարտի 2). «And the Doula Makes Four». The New York Times. Վերցված է 2012 թ․ մարտի 22-ին.
  52. ↑ DoulaMatch.net. «DoulaMatch.net - Find Your Perfect Doula Now». DoulaMatch (անգլերեն). Վերցված է 2024 թ․ հունիսի 27-ին.
  53. ↑ Leavitt R (2017 թ․ հունիսի 13). «What Makes the Best Doula Training Program?». New Beginnings Doula Training. Վերցված է 2018 թ․ հուլիսի 8-ին.
  54. ↑ Meadow SL (2015 թ․ դեկտեմբեր). «Defining the doula's role: fostering relational autonomy». Health Expectations. 18 (6): 3057–68. doi:10.1111/hex.12290. PMC 5810740. PMID 25327532.
  55. ↑ Eftekhary S, Klein MC, Xu SY (2010 թ․ հուլիս). «The life of a Canadian doula: successes, confusion, and conflict». Journal of Obstetrics and Gynaecology Canada. 32 (7): 642–9. doi:10.1016/S1701-2163(16)34567-4. PMID 20707952.
  56. ↑ Hardeman RR, Kozhimannil KB (2016 թ․ նոյեմբեր). «Motivations for Entering the Doula Profession: Perspectives From Women of Color». Journal of Midwifery & Women's Health. 61 (6): 773–780. doi:10.1111/jmwh.12497. PMC 5143171. PMID 27862907.
  57. ↑ 57,0 57,1 57,2 Spiby H, Mcleish J, Green J, Darwin Z (2016 թ․ սեպտեմբեր). «'The greatest feeling you get, knowing you have made a big difference': survey findings on the motivation and experiences of trained volunteer doulas in England». BMC Pregnancy and Childbirth. 16 (1): 289. doi:10.1186/s12884-016-1086-6. PMC 5041283. PMID 27680500.
  58. ↑ Doenmez, Caroline Fidan Tyler; Cidro, Jaime; Sinclair, Stephanie; Hayward, Ashley; Wodtke, Larissa; Nychuk, Alexandra (2022 թ․ հունվարի 16). «Heart work: Indigenous doulas responding to challenges of western systems and revitalizing Indigenous birthing care in Canada». BMC Pregnancy and Childbirth. 22 (1): 41. doi:10.1186/s12884-021-04333-z. ISSN 1471-2393. PMC 8761381. PMID 35034612.
  59. ↑ Cidro, Jaime; Ashley Hayward; Larissa Wodtke (2022 թ․ հունվար). «Position Paper: Indigenous Doulas as Intervention for Violence against Indigenous Women and Girls» (PDF).
  60. ↑ Cidro, Jaime; Doenmez, Caroline; Sinclair, Stephanie; Nychuk, Alexandra; Wodtke, Larissa; Hayward, Ashley (2021 թ․ օգոստոսի 26). «Putting them on a strong spiritual path: Indigenous doulas responding to the needs of Indigenous mothers and communities». International Journal for Equity in Health. 20 (1): 189. doi:10.1186/s12939-021-01521-3. ISSN 1475-9276. PMC 8390212. PMID 34446010.
  61. ↑ Lantz PM, Low LK, Watson RL (2004 թ․ դեկտեմբեր). «Doulas' views on the rewards and challenges of their work». International Journal of Childbirth Education. 19 (4): 31.
  62. ↑ Hunter CA (2016). Understanding Doulas and Childbirth Women, Love, and Advocacy. Palgrave Macmillan US :Imprint: Palgrave Macmillan. ISBN 978-1-137-48536-6. OCLC 1049995336.
  63. ↑ Henley, M. M. (2016). Science and Service: Doula Work and the Legitimacy of Alternative Knowledge Systems [Doctoral dissertation, The University of Arizona]. The University of Arizona.
  64. ↑ Mitchell, Lauren & Mahoney, Mary (2016). The Doulas: Radical Care for Pregnant People. New York: Feminist Press. ISBN 978-1-55861-941-8. OCLC 945948862.{{cite book}}: CS1 սպաս․ բազմաթիվ անուններ: authors list (link)
  65. ↑ «What is a Doula?». American Pregnancy Association (անգլերեն). 2019 թ․ ապրիլի 26. Վերցված է 2021 թ․ փետրվարի 24-ին.
  66. ↑ Gjerdingen DK, McGovern P, Pratt R, Johnson L, Crow S (2013 թ․ հունվար). «Postpartum doula and peer telephone support for postpartum depression: a pilot randomized controlled trial». Journal of Primary Care & Community Health. 4 (1): 36–43. doi:10.1177/2150131912451598. PMID 23799688. S2CID 206826557.
  67. ↑ «Overdue: Medicaid and Private Insurance Coverage of Doula Care to Strengthen Maternal and Infant Health» (PDF). National Partnership for Women and Families. 2016 թ․ հունվար.
  68. ↑ Chor J, Goyal V, Roston A, Keith L, Patel A (2012 թ․ ապրիլ). «Doulas as facilitators: the expanded role of doulas into abortion care». The Journal of Family Planning and Reproductive Health Care. 38 (2): 123–4. doi:10.1136/jfprhc-2011-100278. PMID 22454010.
  69. ↑ «A Call for "Full Spectrum" Doulas». Birth Arts International. 2015 թ․ օգոստոսի 19. Վերցված է 2019 թ․ մարտի 30-ին.
  70. ↑ 70,0 70,1 «Abortion Doulas Prepare for Increased Criminalization». nextcity.org (անգլերեն). Վերցված է 2022 թ․ հունիսի 29-ին.
  71. ↑ «Serious About Gender Exploration? There's a Doula for That». YES! Magazine (ամերիկյան անգլերեն). Վերցված է 2024 թ․ ապրիլի 20-ին.
  72. ↑ Slevin D (2016 թ․ ապրիլի 10). «Doulas For The Dying». Huffington Post. Վերցված է 2016 թ․ ապրիլի 11-ին.
  73. ↑ Ballen LE, Fulcher AJ (2006). «Nurses and doulas: complementary roles to provide optimal maternity care». Journal of Obstetric, Gynecologic, and Neonatal Nursing. 35 (2): 304–11. doi:10.1111/j.1552-6909.2006.00041.x. PMID 16620259. S2CID 23409222.
  74. ↑ «Career Choices for Becoming a Doula». Become a Doula with ProDoula. Վերցված է 2016 թ․ ապրիլի 18-ին.
  75. ↑ Viswanathan, Meera (2024 թ․ փետրվարի 4). «Impact of Doula Support During Pregnancy, Childbirth and Beyond (A Health Equity Systematic Review)». Patient-Centered Outcomes Research Institute. Վերցված է 2024 թ․ փետրվարի 4-ին.
  76. ↑ «Doulas, a Mom's Best Friend During Labor, Grow in Popularity». Missionlocal.org. 2010 թ․ փետրվարի 22. Վերցված է 2014 թ․ փետրվարի 2-ին.
  77. ↑ McIntyre, Meghan (2022 թ․ հոկտեմբերի 10). «Doula services now covered under Virginia Medicaid expansion». Virginia Mercury (ամերիկյան անգլերեն). Վերցված է 2023 թ․ նոյեմբերի 30-ին.
  78. ↑ «New York State Doula Pilot Program». www.health.ny.gov. Վերցված է 2019 թ․ մարտի 30-ին.
  79. ↑ Meyerson, Collier (2019 թ․ հուլիսի 19). «A Landmark Bill Will Change the Way Doulas Do Business in New York». Intelligencer. Վերցված է 2019 թ․ հուլիսի 31-ին.
  80. ↑ «NY State Senate Bill S3344B». NY State Senate. 2019 թ․ հունիսի 5. Վերցված է 2019 թ․ հուլիսի 31-ին.
  81. ↑ Bohren MA, Berger BO, Munthe-Kaas H, Tunçalp Ö (2019 թ․ մարտ). «Perceptions and experiences of labour companionship: a qualitative evidence synthesis». The Cochrane Database of Systematic Reviews. 3 (7): CD012449. doi:10.1002/14651858.cd012449.pub2. PMC 6422112. PMID 30883666.
  82. ↑ 82,0 82,1 Bey A, Brill A, Porchia-Albert C, Gradilla M, Strauss N (2019). Advancing Birth Justice: Community-Based Doula Models as a Standard of Care for Ending Racial Disparities (PDF) (Report). Ancient Song Doula Services, Village Birth International, Every Mother Counts.
  83. ↑ «Community-Based Doulas and Midwives». Center for American Progress (անգլերեն). 2020 թ․ ապրիլի 14. Վերցված է 2021 թ․ դեկտեմբերի 17-ին.
  84. ↑ 84,0 84,1 Conway S (2019 թ․ դեկտեմբերի 20). «Chicago Is Making the Case for Releasing Pregnant Inmates». The Atlantic (ամերիկյան անգլերեն). Վերցված է 2019 թ․ դեկտեմբերի 24-ին.
  85. ↑ 85,0 85,1 85,2 Shlafer RJ, Hellerstedt WL, Secor-Turner M, Gerrity E, Baker R (2015 թ․ հուլիս). «Doulas' Perspectives about Providing Support to Incarcerated Women: A Feasibility Study». Public Health Nursing. 32 (4): 316–26. doi:10.1111/phn.12137. PMC 4281502. PMID 24980835.
  86. ↑ 86,0 86,1 Oparah JC, Bonaparte AD (2015 թ․ դեկտեմբերի 22). Birthing Justice: Black Women, Pregnancy, and Childbirth (անգլերեն). Routledge. ISBN 978-1-317-27720-0.
  87. ↑ Schroeder C, Bell J (2005 թ․ հունվար). «Doula birth support for incarcerated pregnant women». Public Health Nursing. 22 (1): 53–8. doi:10.1111/j.0737-1209.2005.22108.x. PMID 15670325.
  88. ↑ «Washington State Legislature». app.leg.wa.gov. Վերցված է 2019 թ․ դեկտեմբերի 20-ին.
Ստացված է «https://hy.wikipedia.org/w/index.php?title=Դուլա&oldid=10017518» էջից