Սիերա Լեոնեի տնտեսություն
| Ենթակատեգորիա | • Համաշխարհային տնտեսություն • Աֆրիկայի տնտեսություն  | |
|---|---|---|
| Երկիր | Սիերա Լեոնե | |
| Վայր | Սիերա Լեոնե | |
| Անվանական ՀՆԱ | 3 774 270 392,41231 ԱՄՆ դոլար | |
| Մեկ շնչի հաշվով անվանական ՀՆԱ | 499 ԱՄՆ դոլար | |
| ՀՆԱ (ԳՀ) | 11 565 351 590 միջազգային դոլար | |
| Մեկ շնչի հաշվով ՀՆԱ ԳՀ | 1530,373 միջազգային դոլար | |
| Իրական ՀՆԱ-ի աճի տեմպ | 4,9±0,1 տոկոս | |
| Ընդհանուր պահուստներ | 535 446 888 ԱՄՆ դոլար | |
| Գնաճի մակարդակ | 16,7±0,1 տոկոս | |
Սիերա Լեոնեի տնտեսություն, ազգային տնտեսություն, որը 2018 թվականի դրությամբ կազմում է 4,082 միլիարդ դոլար համախառն ներքին արդյունքով[1]։ 2002 թվականին Սիերա Լեոնեի քաղաքացիական պատերազմի ավարտից հետո տնտեսությունը աստիճանաբար վերականգնվում է ՀՆԱ աճի տեմպերով 4-7%[1]։ 2008 թվականին այն գնողունակության համարժեքությամբ զբաղեցրել է 147-րդ տեղը Համաշխարհային բանկի կողմից և 153-րդ տեղը CIA-ի կողմից[2]
Սիերա Լեոնեի տնտեսական զարգացմանը միշտ խոչընդոտել է հանքանյութերի շահագործումից գերկախվածությունը։ Իրար հաջորդող կառավարությունները և ողջ բնակչությունը միշտ հավատացել են, որ «ադամանդներն ու ոսկին» արտարժութային եկամուտների բավարար գեներատորներ են և ներդրումներ գրավող։
Արդյունքում, խոշորածավալ ապրանքային ապրանքների գյուղատնտեսությունը, արդյունաբերության զարգացումը և կայուն ներդրումները անտեսվել են կառավարությունների կողմից։ Այսպիսով, տնտեսությունը կարելի է բնութագրել որպես «շահագործող»՝ ռենտիեր պետություն, և հիմնված է անկայուն ռեսուրսների կամ չվերօգտագործվող ակտիվների արդյունահանման վրա։
Սիերա Լեոնեի բնակչության երկու երրորդը ուղղակիորեն ներգրավված է գյուղատնտեսության ոլորտում[3]։ 2007 թվականին գյուղատնտեսությունը կազմել է ազգային ՀՆԱ-ի 58 տոկոսը[4]։
Պատմություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Սա Արժույթի միջազգային հիմնադրամի և EconStats-ի կողմից գնահատված շուկայական գներով Սիերա Լեոնեի համախառն ներքին արդյունքի միտումների գծապատկերն է[5]։
| Տարի | Համախառն ներքին արդյունք |
|---|---|
| 1965 | 246 |
| 1970 | 355 |
| 1975 | 572 |
| 1980 | 1,155 |
| 1985 | 4,365 |
| 1990 | 98,386 |
| 1995 | 657,604 |
| 2000 | 1,330,429 |
Սիերա Լեոնեի մեկ շնչի հաշվով ընթացիկ ՀՆԱ-ն աճել է 32%-ով 1960-ականներին՝ հասնելով 1970-ականներին 107% աճի գագաթնակետին։ Բայց սա անկայուն դարձավ, և, հետևաբար, այն կրճատվեց 52%-ով 1980-ականներին և ևս 10%-ով 1990-ականներին։ 2009 թվականին միջին աշխատավարձը կազմել է ժամում 0,32 ԱՄՆ դոլար։
Տնտեսական ոլորտներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
| Դիրք | Ոլորտ | ՀՆԱ տոկոս |
|---|---|---|
| 1 | Գյուղատնտեսություն | 58.5 |
| 2 | Այլ ծառայություններ | 10.4 |
| 3 | Առևտուր և զբոսաշրջություն | 9.5 |
| 4 | Մեծածախ և մանրածախ առևտուր | 9.0 |
| 5 | Լեռնահանքային արդյունաբերություն և քարհանք | 4.5 |
| 6 | Պետական ծառայություններ | 4.0 |
| 7 | Արտադրություն և արհեստագործություն | 2.0 |
| 8 | Շինարարություն | 1.7 |
| 9 | Էլեկտրականություն և ջուր | 0.4 |
Գյուղատնտեսություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Սիերա Լեոնեի բնակչության երկու երրորդը ուղղակիորեն ներգրավված է գյուղատնտեսության ոլորտում[3]։ 2007 թվականին գյուղատնտեսությանը բաժին է ընկել ազգային համախառն ներքին արդյունքի 58 տոկոսը[4]։
Գյուղատնտեսությունն ամենամեծ գործատուն է, որտեղ բնակչության 80 տոկոսն աշխատում է ոլորտում[6]։ Բրինձը Սիերա Լեոնեում ամենակարևոր հիմնական մշակաբույսն է, ֆերմերների 85 տոկոսը բրինձ է մշակում անձրևների սեզոնին[7] և տարեկան սպառումը կազմում է 76 կգ մեկ անձի համար[8]։
Էներգիա[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
2016 թվականի տվյալներով Սիերա Լեոնեի բնակչության մոտ 12%-ն ուներ էլեկտրաէներգիա։ Այդ 12%-ից 10%-ը գտնվում էր մայրաքաղաք Ֆրիթաունում, իսկ երկրի մնացած 90%-ն օգտագործում էր երկրի էլեկտրաէներգիայի 2%-ը[9]։ Բնակչության մեծամասնությունն իրենց ամենօրյա գոյատևման համար ապավինում է կենսազանգվածի վառելիքին, որոնցից առավել հաճախ օգտագործվում են վառելափայտ և ածուխ[10]։ Հաղորդվում է, որ այս աղբյուրների այրումը բացասական ազդեցություն է թողել կանանց և երեխաների վրա[10]։ 2012-ին իրականացվել է ուսումնասիրություն Սուր շնչառական վարակի (ARI) և տանը կենսազանգվածի վառելիքի այրման հարաբերակցության վերաբերյալ։ Արդյունքները եղել են այն, որ երեխաների 64%-ի մոտ ախտորոշվել է ARI-ով, որտեղ օգտագործվել են վառելափայտի վառարաններ, և 44%-ի մոտ, որտեղ օգտագործվել են փայտածուխով վառարաններ[10]։ Ածխի և վառելափայտի օգտագործումը նաև բնապահպանական մտահոգություններ է առաջացրել, քանի որ դրանք երկուսն էլ հակասում են էներգիայի ավելի կայուն աղբյուրների ձգտմանը[11]։ Արդյունքում, վառելափայտի և ածուխի առևտրայնացումը վիճաբանության առարկա է դարձել օգնության դոնորների և պետական կառույցների հետ, ինչպիսիք են Էներգետիկայի և ջրային պաշարների նախարարությունը և անտառտնտեսության բաժինը[11]։ Սիերա Լեոնեում և՛ արևային, և՛ հիդրոէներգետիկական էներգիայի գերիշխող աղբյուրները դառնալու համար ուժեղ մղումներ են եղել՝ ՄԱԿ-ի Կայուն զարգացման նպատակների, մասնավորապես թիվ յոթերորդ նպատակի (մատչելի և մաքուր էներգիա) պատճառով։ Սիեռա Լեոնեի արևադարձային կլիման, տարեկան առատ տեղումները և գետերի առատությունը նրան հնարավորություն են տալիս իրատեսորեն ավելի շատ արևային և հիդրոէներգետիկական այլընտրանքներ փնտրելու[12]։
Արեւային էներգիա[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Մեծ Բրիտանիայի Միջազգային զարգացման դեպարտամենտի (DFID) հետ համատեղ Սիերա Լեոնեն նպատակ է դրել իր բոլոր քաղաքացիներին արևային էներգիա տրամադրել մինչև 2025 թվականը[13]։ Այս համընդհանուր նպատակը նույնպես բաժանվել է ավելի փոքր նպատակների։ Այս նպատակներից առաջինը 2016 թվականին առնվազն 50,000 տան արևային էներգիայով ապահովելն է, երկրորդը՝ 250,000 տուն մինչև 2017 թվականը, և վերջապես մինչև 2020 թվականը 1,000,000 մարդու էլեկտրաէներգիա ապահովելն է[13]։ Այս նախաձեռնությունը պատկանում է «Էներգետիկ Աֆրիկա» մուտքի արշավին, որը նպատակ ունի էլեկտրաէներգիա ապահովել աֆրիկյան 14 տարբեր երկրներին մինչև 2030 թվականը[9]։ Մինչ այս կոմպակտ համաձայնագիրը, Սիերա Լեոնեի արևային էներգիայի մասնավոր հատվածը թույլ էր, քանի որ այն էներգիա էր մատակարարում թիրախային բնակչության 5%-ից պակասին[9]։ Դրա մի մասը պայմանավորված էր ներմուծման մաքսատուրքերով և հարկերով և որակի վերահսկողության բացակայությամբ[9]։ Էներգետիկ Աֆրիկայի նպատակի իրականացումն ապահովելու համար Սիերա Լեոնեն համաձայնել է հանել իր ներմուծման մաքսատուրքերը և Ավելացված արժեքի հարկը սերտիֆիկացված արևային արտադրանքների համար[13]։ Այս փոփոխությունը կփորձի խրախուսել օտարերկրյա ներդրումները՝ միաժամանակ իր քաղաքացիներին մատչելի և որակյալ արևային արտադրանք տրամադրելով։ Ենթադրվում է, որ մաքսատուրքերի և հարկերի բացակայության դեպքում արևային արտադրանքի ծախսերի 30%-40%-ով կրճատում կլինի[9]։
Հիդրոէլեկտրակայան[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
2012 թվականի դրությամբ Սիերա Լեոնեն ունի 3 հիմնական հիդրոէլեկտրակայան։ Առաջինը Գումայի գործարանն է, որը շահագործումից հանվել է 1982 թվականին, երկրորդը Դոդոյի գործարանն է, որը գտնվում է Արևելյան նահանգում, և վերջապես Բումբունա գործարանը[12]։ Հնարավոր է նաև, որ մի քանի նոր հիդրոէլեկտրակայաններ բացվեն Սևա գետի, Պամպանա գետի, Սելի գետի, Մոա գետի և Փոքր Սկարսիսի վրա[12]։ Այս բոլոր նախագծերի թվում Բումբունա ամբարտակը շարունակում է մնալ Սիերա Լեոնեի հիդրոէլեկտրական նախագծերից ամենամեծը[12]։ Այն գտնվում է Սելի գետի և Ֆրիթաունի մոտ և գնահատվում է, որ արտադրում է մոտ 50 մեգավատ էլեկտրաէներգիա[14]։ Նախատեսվում էր մինչև 2017 թվականն ավելացնել դրա հզորությունը 400 մեգավատով, ինչը կարժենար մոտ 750 միլիոն դոլար[15]։ Կանխատեսվում էր, որ Բումբունա ամբարտակը կարող է պոտենցիալ նվազեցնել օտարերկրյա վառելիքի վրա ծախսվող գումարը և երկրում խնայել ամսական առնվազն 2 միլիոն դոլար[16]։ Նախկինում այս նախագիծը ստացել է ավելի քան 200 միլիոն ԱՄՆ դոլարի ֆինանսավորում Համաշխարհային բանկի, Աֆրիկյան զարգացման բանկի և իտալական Salini Impregilo ընկերության համակցությամբ[14]։
Հանքարդյունաբերություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Հանքանյութերով հարուստ Սիերա Լեոնեն իր տնտեսական բազայի համար ապավինում է հանքարդյունաբերության ոլորտին ընդհանրապես, և հատկապես ադամանդների վրա։ 1970-ական թվականներին և 1980-ական թվականների սկզբին տնտեսական աճի տեմպերը դանդաղեցին հանքարդյունաբերության ոլորտում անկման պատճառով։ Ֆինանսապես անբարենպաստ փոխարժեքները և պետական բյուջեի դեֆիցիտը հանգեցրին վճարային հաշվեկշռի զգալի դեֆիցիտի և գնաճի։
Արտաքին գործոններին ուղղված քաղաքականության որոշակի արձագանքները, ինչպես նաև օգնության ծրագրերի իրականացումը և պահպանումը հանգեցրել են տնտեսական ակտիվության ընդհանուր անկման և տնտեսական ենթակառուցվածքների լուրջ դեգրադացիայի։ Սիերա Լեոնեի կարճաժամկետ հեռանկարները կախված են Արժույթի միջազգային հիմնադրամի ծրագրերին շարունակական հավատարմությունից և արտաքին օժանդակությունից։
Հեռահաղորդակցություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Ռադիոն Սիերա Լեոնեում ամենահեղինակավոր և ամենավստահելի մեդիա աղբյուրն է, երկրի բնակիչների 72%-ը ամեն օր ռադիո լսում է։ Սիերա Լեոնեում են գտնվում մեկ պետական սեփականություն հանդիսացող ազգային ռադիոկայան և մոտավորապես երկու տասնյակ մասնավոր ռադիոկայաններ, ինչպես նաև մեկ պետական և մեկ մասնավոր հեռուստաընկերություն։
Հեռախոսային և հեռագրական ծառայությունները մարգինալ են, բայց բարելավվում են։ Ինտերնետի օգտագործումը ցածր է՝ հասնելով բնակչության ընդամենը 1,3%-ին 2012 թվականին, սակայն բարելավվել է 3G՝ բջջային տվյալների ծառայությունների աճով և 2011-ի կեսերին ACE օպտիկամանրաթելային մալուխային միջազգային համակարգը Ֆրիթաուն ներմուծելուց հետո։
Զբոսաշրջություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Աշխատանքի միջազգային կազմակերպության տվյալներով՝ մոտ 8000 սիերա-լեոնեացիներ աշխատում են զբոսաշրջության ոլորտում, իսկ ապագայում սպասվում է աճող թվով աշխատատեղեր։ Գլխավոր մուտքի կետը Ֆրիթաունի միջազգային օդանավակայանն է, այնտեղից տրանսպորտը խնդրահարույց է եղել։ Սիերա Լեոնեում զբոսաշրջիկների համար հիմնական գրավչությունները լողափերն են, բնական արգելոցները և լեռները[17]։
Տրանսպորտ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Համատարած աղքատության, նավթի բարձր գների և փոքր համայնքներում բնակվող բնակչության մեծ մասի պատճառով Սիերա Լեոնեում հաճախ նախընտրելի փոխադրամիջոց է քայլելը։ Սիերա Լեոնեում կա 11700 կմ (7270 մղոն) մայրուղի, որից 936 կմ (582 մղոն) ասֆալտապատ է։
Սիերա Լեոնեում կան 800 կմ (497 մղոն) ջրային ուղիներ, որոնցից 600 կմ (373 մղոն) նավարկելի են ամբողջ տարին։ Սիերա Լեոնեի հիմնական նավահանգիստներն են՝ Բոնթե, Ֆրիթաուն և Պեպել։ Եղիսաբեթ II թագուհու նավամատույցը Ֆրիթաունում ներկայացնում է երկրի միակ խորջրյա նավահանգիստը, որն ի վիճակի է տեղակայել խոշոր բեռներ կամ ռազմական նավեր։
Սիերա Լեոնեում կա տասը օդանավակայան, որոնցից մեկը՝ Ֆրիթաունի Լունգի միջազգային օդանավակայանը, ունի 3000 մ երկարությամբ ասֆալտապատ թռիչքուղի։ Մնացած օդանավակայաններից յոթը ունեն թռիչքուղիներ 914-1523 մ երկարությամբ։
Առևտուր և ներդրումներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Օգտակար հանածոների արտահանումը շարունակում է մնալ Սիերա Լեոնեի արտարժույթի հիմնական աղբյուրը։ Սիերա Լեոնեն թանկարժեք ադամանդների խոշոր արտադրողն է։ Չնայած այս ռեսուրսով հարուստ երկիրը պատմականորեն դժվարացել է կառավարել իր շահագործումն ու արտահանումը։ Արտադրության տարեկան գնահատականները տատանվում են $70–250 միլիոն դոլարի սահմաններում; Այնուամենայնիվ, դրա միայն մի մասն է անցնում արտահանման պաշտոնական ուղիներով (1999 թվական՝ 1,2 մլն դոլար, 2000 թվական՝ 16 մլն դոլար, 2001 թվական՝ կանխատեսումներ՝ 25 մլն դոլար)։ Մնացորդը մաքսանենգ ճանապարհով դուրս է բերվել և օգտագործվել է տարածաշրջանում ապստամբների գործունեության ֆինանսավորման, փողերի լվացման, զենքի գնումների և այլ անօրինական գործողությունների ֆինանսավորման համար, ինչի պատճառով ոմանք Սիերա Լեոնեի ադամանդները բնութագրում են որպես «հակամարտության ռեսուրս»։
Երկրի կողմից արտահանման առևտրի կառավարումը բարելավելու ջանքերը որոշակի հաջողությամբ են պսակվել։ 2000 թվականի հոկտեմբերին Սիերա Լեոնեից ադամանդների արտահանման համար ՄԱԿ-ի կողմից հաստատված արտահանման հավաստագրման նոր համակարգ գործարկվեց, ինչը հանգեցրեց օրինական արտահանման կտրուկ աճին։ 2001 թվականին Սիերա Լեոնեի կառավարությունը ստեղծեց հանքարդյունաբերական համայնքների զարգացման հիմնադրամ, որը ադամանդի արտահանման հարկերի մի մասը վերադարձնում է ադամանդի արդյունահանող համայնքներին։ Հիմնադրամը ստեղծվել է ադամանդի օրինական առևտրում տեղական համայնքների բաժնետոմսերը բարձրացնելու համար։
Սիերա Լեոնեն ունի ռուտիլի՝ տիտանի հանքաքարի աշխարհի ամենամեծ հանքավայրերից մեկը, որն օգտագործվում է որպես ներկի պիգմենտ և եռակցման ձողերի ծածկույթ։ Sierra Rutile Limited-ը, որն ամբողջությամբ պատկանում է ԱՄՆ Nord Resources-ին, սկսեց առևտրային հանքարդյունաբերության գործունեությունը Բոնթեի մոտ 1979 թվականի սկզբին։ Sierra Rutile-ն այն ժամանակ ԱՄՆ-ի ամենամեծ ոչ նավթային ներդրումն էր Արևմտյան Աֆրիկայում։ 88,000 տոննայի արտահանումը 1990 թվականին երկրի համար բերել է 75 մլն դոլար։
Ընկերությունը և Սիերա Լեոնեի կառավարությունը 1990 թվականին Սիերա Լեոնեում ընկերության կոնցեսիոն պայմանների վերաբերյալ նոր համաձայնագիր են կնքել։ Ռուտիլի և բոքսիտի արդյունահանման աշխատանքները դադարեցվել են, երբ ապստամբները ներխուժել են հանքավայրեր 1995 թվականին։ Բանակցություններ են ընթանում ռուտիլի և բոքսիտի արդյունահանման վերագործարկման համար։ Ընկերության նկատմամբ ԱՄՆ-ի հետաքրքրությունը կրճատվել է մինչև 25%։
Անկախությունից ի վեր Սիերա Լեոնեի կառավարությունը խրախուսել է օտարերկրյա ներդրումները, թեև բիզնես միջավայրը տուժում է անորոշությունից և արտարժույթի պակասից՝ քաղաքացիական հակամարտությունների պատճառով։ Ներդրողները պաշտպանված են համաձայնագրով, որը թույլ է տալիս արբիտրաժ անցկացնել Համաշխարհային բանկի 1965 թվականի կոնվենցիայի համաձայն։ Օրենսդրությունը նախատեսում է տոկոսների, շահաբաժինների և կապիտալի փոխանցում։
Արժույթ և կենտրոնական բանկ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Դրամական միավորը լեոնեն է։ Երկրի կենտրոնական բանկը Սիերա Լեոնեի բանկն է, որը գտնվում է մայրաքաղաք Ֆրիթաունում։ Երկրում գործում է լողացող փոխարժեքի համակարգ և արտարժույթները կարելի է փոխանակել առևտրային բանկերից որևէ մեկում, ճանաչված արտարժույթի բյուրոներում և հյուրանոցների մեծ մասում։ Սիերա Լեոնեում վարկային քարտերի օգտագործումը սահմանափակ է, թեև դրանք կարող են օգտագործվել որոշ հյուրանոցներում և ռեստորաններում։ Կան մի քանի միջազգային կապակցված ավտոմատ գանձապահ մեքենաներ, որոնք ընդունում են Visa քարտեր Ֆրիթաունում, որոնք գործում են ՊրոԿրեդիտ բանկի կողմից։
Անդամակցություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Իերա Լեոնեն Արևմտյան Աֆրիկայի պետությունների տնտեսական համայնքի (ECOWAS) անդամ է։ Լիբերիայի և Գվինեայի հետ այն ձևավորեց Mano River Union (MRU) մաքսային միությունը, որը հիմնականում նախատեսված էր զարգացման ծրագրեր իրականացնելու և տարածաշրջանային տնտեսական ինտեգրումը խթանելու համար։
MRU-ն մինչ այժմ պասիվ է եղել բոլոր երեք երկրներում ներքին խնդիրների և ներքին ու միջսահմանային հակամարտությունների պատճառով։ MRU-ի ապագան կախված է նրա անդամների՝ ներքին և տարածաշրջանային խնդիրների հետևանքները հաղթահարելու կարողությունից։
Սիերա Լեոնեն ԱՀԿ անդամ է։
Վիճակագրություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
ՀՆԱ՝ գնողունակության համարժեքություն՝ 11,55 միլիարդ դոլար (2017)
ՀՆԱ - իրական աճի տեմպ՝ 3,7% (2017)
ՀՆԱ – մեկ շնչի հաշվով՝ $1,600 (2017)
Համախառն ազգային խնայողություն՝ ՀՆԱ-ի 10%-ը (2017)
ՀՆԱ - կազմը ըստ ոլորտների.
- գյուղատնտեսություն՝ 60.7% (2017)
- արդյունաբերություն՝ 6.5% (2017)
- ծառայություններ՝ 32.9% (2017)
Աղքատության շեմից ցածր բնակչություն՝ 70.2% (2004)
Ընտանեկան եկամուտների բաշխում, Ջինի ինդեքս՝ 34 (2011)
Գնաճի մակարդակը (սպառողական գներ)՝ 18.2% (2017)
Աշխատուժ՝ 2,972 միլիոն (2017)
Աշխատուժ՝ ըստ զբաղմունքի.
- գյուղատնտեսություն՝ 61.1% (2014)
- արդյունաբերություն՝ 5.5% (2014)
- ծառայություններ՝ 33.4% (2014)
Գործազրկության մակարդակը՝ 15% (2017)
Բյուջե[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
եկամուտներ՝ 562 միլիոն (2017) ծախսեր՝ 846.4 մլն (2017)
Բյուջեի հավելուրդ (+) կամ Բյուջեի դեֆիցիտ (-)՝ -7.9% (ՀՆԱ) (2017)
Պետական պարտքը՝ ՀՆԱ-ի 63,9%-ը (2017)
- ադամանդի արդյունահանում;
- երկաթի հանքաքարի, ռուտիլի և բոքսիտի արդյունահանում;
- փոքրածավալ արտադրություն (ըմպելիքներ, տեքստիլ, կոշիկ)
Արդյունաբերական արտադրության աճի տեմպը՝ 15,5% (2017)
էլեկտրաֆիկացում, ընդհանուր բնակչությունը՝ 5% (2013.)
- էլեկտրիֆիկացիա՝ քաղաքային բնակավայրեր՝ 11% (2013 թ.)
- էլեկտրիֆիկացիա՝ գյուղական բնակավայրեր՝ 1% (2013 թ.)
Էլեկտրաէներգիա - արտադրություն՝ 300 մլն կՎտժ (2016)
Էլեկտրաէներգիա - արտադրություն ըստ աղբյուրի.
- հանածո վառելիք՝ 23%
- հիդրո։ 51%
- միջուկային։ 0%
- այլ վերականգնվող՝ 26% (2017)
Էլեկտրաէներգիա - սպառում. 279 մլն կՎտժ (2016)
Էլեկտրաէներգիա - արտահանում. 0 կՎտժ (2016)
Էլեկտրաէներգիա - ներմուծում` 0 կՎտժ (2016)
Գյուղատնտեսություն, ապրանքներ՝
- բրինձ, սուրճ, կակաո,
- արմավենու միջուկ, արմավենու յուղ, գետնանուշ,
- հնդկահավ, թռչնամիս, խոշոր եղջերավոր անասուններ, ոչխար, խոզ, ձուկ
Արտահանում[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Արտահանում՝ 808,4 մլն դոլար (2017) ապրանքներ՝ երկաթի հանքաքար, ադամանդ, ռուտիլ, կակաո, սուրճ, ձուկ
Արտահանում, գործընկերներ՝ Կոտ դ՛Իվուար 37.7%, Բելգիա 20.5%, ԱՄՆ 15.7%, Չինաստան 10.2%, Նիդեռլանդներ 6.1% (2017)
Ներմուծում[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Ներմուծումը՝ 1,107 միլիարդ դոլար (2017) ապրանքներ. սննդամթերք, մեքենաներ և սարքավորումներ, վառելանյութեր և քսանյութեր, քիմիական նյութեր.
Ներմուծում, գործընկերներ՝ Չինաստան 11.5%, ԱՄՆ 9.2%, Բելգիա 8.8%, ԱՄԷ 7.7%, Հնդկաստան 7.4%, Թուրքիա 5.2%, Սենեգալ 5.1%, Նիդեռլանդներ 4.3% (2017)
Արտաքին պարտք՝ 1,615 միլիարդ դոլար (2017 թվականի դեկտեմբերի 31-ի գնահատական)
Արտարժույթի և ոսկու պաշարներ՝ 478 միլիոն դոլար (31 դեկտեմբերի 2017)[18]։
Արտաքին հղումներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
 | Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Սիերա Լեոնեի տնտեսություն» հոդվածին։ |
|
Ծանոթագրություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
- ↑ 1,0 1,1 (de) German Foreign Office. Country Information Sierra Leone - Economy Partly citing the Economist Intelligence Unit. Retrieved 2010-03-24.
- ↑ List of countries by GDP (PPP)
- ↑ 3,0 3,1 «Settling for a future in Sierra Leone». New Agriculture. 2007 թ․ նոյեմբեր. Արխիվացված է օրիգինալից 2020 թ․ օգոստոսի 4-ին. Վերցված է 2011 թ․ փետրվարի 20-ին.
- ↑ 4,0 4,1 4,2 African Development Bank, OECD - Organisation for Economic Co-operation and Development (2009). African Economic Outlook 2009: Country Notes: Volumes 1 and 2. OECD Publishing. էջեր 561–562. ISBN 978-92-64-07618-1.
- ↑ «Sierra_Leone - Gross Domestic Product (GDP)». www.econstats.com. Արխիվացված է օրիգինալից 2005 թ․ փետրվարի 28-ին.
- ↑ König, Dirk (2008). Linking Agriculture to Tourism in Sierra Leone - a Preliminary Research. GRIN Verlag. էջ 67. ISBN 978-3-638-94680-3.
- ↑ Catling, David (1992). Rice in deep water. Int. Rice Res. Inst. էջ 372. ISBN 978-971-22-0005-2.
- ↑ Rice today, Volume 3:Rice facts. International Rice Research. 2004. էջ 48.
- ↑ 9,0 9,1 9,2 9,3 9,4 «Energy Africa Access Campaign Policy Compact Sierra Leone Final Report» (PDF). assets.publishing.service.gov.uk. Վերցված է 2018 թ․ դեկտեմբերի 16-ին.
- ↑ 10,0 10,1 10,2 Taylor, Eldred Tunde; Nakai, Satoshi (2012 թ․ հունիսի 19). «Prevalence of Acute Respiratory Infections in Women and Children in Western Sierra Leone due to Smoke from Wood and Charcoal Stoves». International Journal of Environmental Research and Public Health. 9 (6): 2252–2265. doi:10.3390/ijerph9062252. ISSN 1660-4601. PMC 3397376. PMID 22829802.
- ↑ 11,0 11,1 Munro, Paul; van der Horst, Greg; Healy, Stephen (2017 թ․ հունիս). «Energy justice for all? Rethinking Sustainable Development Goal 7 through struggles over traditional energy practices in Sierra Leone». Energy Policy. 105: 635–641. Bibcode:2017EnPol.105..635M. doi:10.1016/j.enpol.2017.01.038. ISSN 0301-4215.
- ↑ 12,0 12,1 12,2 12,3 «NATIONAL ENERGY PROFILE OF SIERRA LEONE [JUNE, 2012]» (PDF). www.undp.org. Արխիվացված է օրիգինալից (PDF) 2020 թ․ օգոստոսի 7-ին. Վերցված է 2018 թ․ դեկտեմբերի 16-ին.
- ↑ 13,0 13,1 13,2 «Sierra Leone solar push aims to bring electricity to all by 2025». Reuters. 2016 թ․ մայիսի 11. Վերցված է 2018 թ․ դեկտեմբերի 16-ին.
- ↑ 14,0 14,1 «The endgame of the Bumbuna hydroelectric plant project». Centre for Public Impact (CPI). Վերցված է 2018 թ․ դեկտեմբերի 16-ին.
- ↑ «Sierra Leone signs MoU for $750 million hydropower boost». Reuters. 2011 թ․ մայիսի 26. Վերցված է 2018 թ․ դեկտեմբերի 16-ին.
- ↑ «Hydro brings light and hope to Sierra Leone». Reuters. 2009 թ․ սեպտեմբերի 24. Վերցված է 2018 թ․ դեկտեմբերի 16-ին.
- ↑ Europa Publications Limited (2002 թ․ դեկտեմբերի 31). Africa South of the Sahara 2003. Psychology Press. էջ 934. ISBN 978-1-85743-131-5. Վերցված է 2011 թ․ մարտի 22-ին.
- ↑ «Africa :: Sierra Leone — The World Factbook - Central Intelligence Agency». www.cia.gov. Վերցված է 2018 թ․ դեկտեմբերի 11-ին.