Կուբայի դեմ ԱՄՆ-ի էմբարգո

Վիքիպեդիայից՝ ազատ հանրագիտարանից
Կուբայի դեմ ԱՄՆ-ի էմբարգո
Էմբարգո, առևտրային պատերազմ, տնտեսական պատժամիջոցներ Խմբագրել Wikidata
Ստեղծում1958 Խմբագրել Wikidata
ԵրկիրԿուբա Խմբագրել Wikidata

Կուբայի դեմ Ամերիկայի Միացյալ Նահանգների էմբարգոն արգելում է ԱՄՆ-ի ձեռնարկություններին և այն ձեռնարկություններին, որոնք ստեղծվել են ԱՄՆ օրենսդրությամբ կամ մեծամասնությամբ պատկանում են ԱՄՆ քաղաքացիներին, առևտուր իրականացնել Կուբայի շահերի հետ։ Դա ժամանակակից պատմության մեջ ամենակայուն առևտրային էմբարգոն է[1][2]։ ԱՄՆ-ն առաջին անգամ Կուբային զենք վաճառելու էմբարգոն սահմանեց 1958 թվականի մարտի 14-ին՝ Ֆուլխենսիո Բատիստայի ռեժիմի ժամանակ։ 1960 թվականի հոկտեմբերի 19-ին, Կուբայի հեղափոխությունից գրեթե երկու տարի անց, որը հանգեցրեց Բատիստայի ռեժիմի տապալմանը, ԱՄՆ-ն արգելանք դրեց դեպի Կուբա արտահանման վրա, բացառությամբ սննդի և դեղորայքի այն բանից հետո, երբ Կուբան առանց փոխհատուցման պետականացրեց ԱՄՆ-ին պատկանող Կուբայի նավթավերամշակման գործարանները։ 1962 թվականի փետրվարի 7-ին էմբարգոն երկարաձգվեց՝ ներառելով գրեթե բոլոր արտահանումները։ Միավորված ազգերի կազմակերպության Գլխավոր ասամբլեան 1992 թվականից ի վեր ամեն տարի որոշում է ընդունում, որով պահանջում է դադարեցնել Կուբայի նկատմամբ ԱՄՆ տնտեսական էմբարգոն, ընդ որում ԱՄՆ-ը և Իսրայելը միակ երկրներն են, որոնք հետևողականորեն դեմ են քվեարկել այդ բանաձևերին[3]։

2024 թվականի դրությամբ էմբարգոն կիրառվում է հիմնականում 1917 թվականի «Թշնամու հետ առևտրի մասին» ակտի, 1961 թվականի «Արտաքին աջակցության մասին» ակտի, 1963 թվականի «Կուբայի ակտիվների վերահսկման կանոնակարգի», 1992 թվականի «Կուբայի ժողովրդավարության մասին» ակտի, 1996 թվականի «Հելմս-Բերթոնի» ակտի և 2000 թվականի «Առևտրային պատժամիջոցների բարեփոխման և արտահանման ընդլայնման» ակտի հիման վրա[4]։ 1992 թվականի Կուբայի ժողովրդավարության ակտի հայտարարված նպատակը Կուբայի նկատմամբ պատժամիջոցների պահպանումն է այնքան ժամանակ, քանի դեռ Կուբայի կառավարությունը հրաժարվում է շարժվել դեպի «ժողովրդավարացում և մարդու իրավունքների նկատմամբ ավելի մեծ հարգանք»[5]։ Հելմս-Բերթոնի ակտը հետագայում սահմանափակում էր Միացյալ Նահանգների քաղաքացիներին առևտուր անել Կուբայի հետ, և սահմանափակումներ էր սահմանում Հավանայի ցանկացած իրավահաջորդ կառավարությանը պետական կամ մասնավոր օգնություն տրամադրելու համար, մինչև Կուբայի կառավարության դեմ որոշակի պահանջներ չկատարվեն։ 1999-ին նախագահ Բիլ Քլինթոնը ընդլայնեց առևտրային էմբարգոն՝ նաև թույլ չտալով ամերիկյան ընկերությունների օտարերկրյա դուստր ձեռնարկություններին առևտուր անել Կուբայի հետ։ 2000 թվականին Քլինթոնը թույլատրեց սննդամթերքի և մարդասիրական ապրանքների վաճառքը Կուբային[6]։

Ուիլյամ Մ. Լեոգրանդեն նշել է, որ Կուբայի դեմ էմբարգոն «ամերիկյան ամենահին և համապարփակ տնտեսական պատժամիջոցների ռեժիմն է աշխարհի ցանկացած երկրի դեմ», որը սահմանվել է ավելի քան կես դար առաջ։ Ըստ Լեոգրանդի՝ «էմբարգոն երբեք արդյունավետ չի եղել իր հիմնական նպատակին հասնելու համար՝ Կուբայի հեղափոխական ռեժիմը իշխանությունից հեռացնելու կամ Վաշինգտոնի կամքին ենթարկելու համար»[7]։

Շրջափակում (el bloqueo)[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Կուբայում էմբարգոն սովորաբար կոչվում է «el bloqueo» (շրջափակում), հատկապես կառավարության և նրա կողմնակիցների կողմից[8]։ Միացյալ Նահանգները սպառնացել է դադարեցնել ֆինանսական օգնությունը այլ երկրներին, եթե նրանք Կուբայի հետ առևտուր անեն ոչ պարենային ապրանքներով։ Դա անելու ԱՄՆ-ի փորձերը բարձրաձայն դատապարտվեցին ՄԱԿ-ի Գլխավոր ասամբլեայի կողմից՝ որպես արտատարածքային միջոց, որը հակասում է «պետությունների ինքնիշխան իրավահավասարությանը, նրանց ներքին գործերին չմիջամտելուն և առևտրի և նավարկության ազատությանը, ինչը կարևորագույն նշանակություն ունի միջազգային գործերի վարման համար»[9]։ Ակադեմիկոս Նայջել Ուայթը գրում է. «Չնայած Կուբայի դեմ ԱՄՆ-ի միջոցները տեխնիկական կամ ֆորմալ առումով շրջափակում չեն, դրանց նպատակը կղզում տնտեսական պատնեշ դնելն է, որը ոչ միայն կանխում է Միացյալ Նահանգների շփումը, այլև արդյունավետորեն արգելափակում է այլ պետությունների, նրանց քաղաքացիների և ընկերությունների հետ առևտուրը»[10]։

Չնայած էմբարգոյի գոյությանը, Կուբան կարող է և անում է միջազգային առևտուր իրականացնել բազմաթիվ երկրների, այդ թվում՝ ԱՄՆ-ի շատ դաշնակիցների հետ։ Այնուամենայնիվ, ԱՄՆ-ում գործող ընկերությունները և ԱՄՆ-ի հետ առևտուր անող ընկերությունները, որոնք առևտուր են անում Կուբայում, դա անում են ԱՄՆ պատժամիջոցների վտանգի տակ[11]։ Կուբան Առևտրի համաշխարհային կազմակերպության անդամ է 1995 թվականից[12]։ Եվրամիությունը Կուբայի ամենամեծ առևտրային գործընկերն է, իսկ Միացյալ Նահանգները Կուբայի հինգերորդ խոշորագույն արտահանողն է (Կուբայի ներմուծման 6,6%-ը գալիս է ԱՄՆ-ից)[13]։ Կուբայի կառավարությունը, այնուամենայնիվ, ստիպված է կանխիկ վճարել ԱՄՆ-ից բոլոր տեսակի սննդամթերքի ներմուծման համար, քանի որ վարկավորումն անթույլատրելի է[14]։

Կուբայում մարդու իրավունքների վերաբերյալ քննադատություններից բացի, Միացյալ Նահանգները 6 միլիարդ դոլարի ֆինանսական պահանջներ ունի Կուբայի կառավարության դեմ[15]։ Էմբարգոյի օգտին փաստարկն այն է, որ որոշ դեպքերում ԱՄՆ-ի էմբարգոն հարմար պատասխան է այս անպատասխան մեղադրանքներին[16]։ Լատինական Ամերիկայի աշխատանքային խումբը պնդում է, որ շատ օրենսդիրների վրա ազդել են էմբարգոյի կողմնակից կուբայա-ամերիկացի վտարանդիները, որոնց ձայները նշանակալի են ԱՄՆ Ֆլորիդա նահանգում[17]։ Որոշ բիզնես առաջնորդներ, այդ թվում՝ Ջեյմս Է. Պերելլան, Դուան Օ. Անդրեասը և Փիթեր Բլիթը, դեմ էին կուբայական-ամերիկյան հայացքներին՝ պնդելով, որ ազատ առևտուրը լավ կլինի Կուբայի և Միացյալ Նահանգների համար[18]։

Իրավապաշտպան խմբերը, ներառյալ «Ամնեսթի ինթերնեյշնլ»-ը[4], «Human Rights Watch»-ը[19], and the «Մարդու իրավունքների միջամերիկյան հանձնաժողովը»-ը[20] նույնպես քննադատել են էմբարգոն[4]։ Էմբարգոյի քննադատները հաճախ այն անվանում են «շրջափակում» և ասում, որ համապատասխան օրենքները չափազանց կոշտ են՝ վկայակոչելով այն փաստը, որ խախտումները կարող են հանգեցնել մինչև 10 տարվա ազատազրկման։

Պատմություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Էյզենհաուերի նախագահությունը[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Տե՛ս նաև՝ Agrarian reforms in Cuba և Cuban Revolution
Ֆիդել Կաստրոն ՄԱԿ-ի Գլխավոր ասամբլեայում 1960թվական

ԱՄՆ-ը զենքի էմբարգո է սահմանել Կուբայի վրա 1958 թվականի մարտի 14-ին՝ 1953-1959 թվականներին Ֆիդել Կաստրոյի գլխավորած ապստամբների և Ֆուլխենսիո Բատիստայի ռեժիմի միջև զինված հակամարտության ժամանակ։ Զենքի վաճառքը խախտում էր ԱՄՆ-ի քաղաքականությունը, որը թույլ էր տալիս զենք վաճառել լատինաամերիկյան երկրներին, որոնք ստորագրել էին 1947 թվականի «Միջամերիկյան փոխադարձ օգնության» պայմանագիրը (Ռիոյի պայմանագիր), քանի դեռ զենքերը չեն օգտագործվել թշնամական նպատակներով[21]։ Զենքի էմբարգոն ավելի շատ ազդեցություն ունեցավ Բատիստայի, քան ապստամբների վրա։ 1959 թվականի հունվարի 1-ին Կաստրոյի սոցիալիստական կառավարության իշխանության գալուց հետո հարաբերությունները ի սկզբանե բարեկամական էին Կաստրոյի և Դուայթ Էյզենհաուերի վարչակազմի միջև, բայց սրվեցին այն բանից հետո, երբ Գյուղատնտեսական բարեփոխումները բռնագրավեցին բազմաթիվ ամերիկյան ձեռնարկություններին պատկանող հողերը, իսկ Կուբան շարունակեց հովանավորել հեղափոխական շարժումները Կարիբյան ավազանի այլ մասերի երկրներում։ 1960 թվականի մարտին ԱՄՆ կառավարությունը սկսեց պլաններ մշակել՝ օգնելու տապալել Կաստրոյի վարչակազմը։ Կոնգրեսը չցանկացավ վերացնել էմբարգոն։

ԱՄՆ Պետդեպարտամենտի կողմից 1960թվականի ապրիլին հրապարակվեց Միջամերիկյան հարցերով փոխպետքարտուղարի օգնական Լեսթեր Դ. Մելլորիի հուշագիրը, ընդունելով Կուբայի մեծամասնության աջակցությունը Կաստրոյի վարչակազմին, կոմունիզմի արագ տարածումը երկրի ներսում, և արդյունավետ քաղաքական ընդդիմության բացակայությունը։ Հուշագրում ասվում էր, որ «ներքին աջակցությունը օտարելու միակ կանխատեսելի միջոցը հիասթափությունն ու դժգոհությունն է՝ հիմնված տնտեսական դժգոհության և դժվարությունների վրա»[22]։ Այն առաջարկում էր այնպիսի քաղաքականություն, որը կլինի «հնարավորինս հմուտ և աննկատ»՝ նպատակ ունենալով կանխել դեպի «Կուբա փողերն ու մատակարարումները, նվազեցնել դրամական և իրական աշխատավարձերը, առաջացնել սով, հուսահատություն և կառավարության տապալում»[23][24]։

1960 թվականի մայիսին Կուբայի կառավարությունը սկսեց կանոնավոր և բացահայտ կերպով սպառազինություն գնել Խորհրդային Միությունից՝ վկայակոչելով ԱՄՆ-ի զենքի էմբարգոն։ 1960 թվականի հուլիսին Միացյալ Նահանգները նվազեցրեց շագանակագույն շաքարի ներկրման քվոտան Կուբայից մինչև 700,000 տոննա՝ համաձայն 1948 թվականի Շաքարավազի օրենքի[25], իսկ Խորհրդային Միությունը պատասխանեց՝ համաձայնելով դրա փոխարեն գնել շաքարավազ[10]։

1960 թվականի հունիսին տեղի ունեցավ կարևոր միջադեպ. Էյզենհաուերի կառավարությունը հրաժարվեց նավթ արտահանել կղզի՝ Կուբային կախվածության մեջ դնելով խորհրդային հում նավթից։ Կուբան և Խորհրդային Միությունը ստորագրեցին առևտրային համաձայնագիր, համաձայն որի Խորհրդային Միությունը Կուբային կտրամադրի 900,000 տոննա նավթ[26]։ Միացյալ Նահանգները համաձայնագիրը համարեց որպես սադրանք և հաջողությամբ ստիպեց «Esso»-ին, «Texaco»-ին և «Shell»-ին հրաժարվել Սովետական հում նավթը վերամշակել Հավանայում և Սանտյագո դե Կուբայում գտնվող իրենց նավթավերամշակման գործարաններում[26]։ 1960 թվականի հունիսի 29-ին և հուլիսի 1-ին Կուբան բռնագրավեց նավթավերամշակման գործարանները[26]։ Ի պատասխան՝ ԱՄՆ-ը չեղարկեց Կուբայից շաքարի ներկրման իր քվոտան[26]։ Իր հերթին, 1960 թվականի օգոստոսի 30-ին Կուբայի կառավարությունը ազգայնացրեց ամերիկյան պատկանող երեք նավթավերամշակման գործարանները, ինչպես նաև «Compañía Cubana de Electricidad»-ը, Կուբայի հեռախոսային ընկերությունը և շաքարի 36 գործարանները[26]։ Նավթամշակման գործարանները դարձան «Unión Cuba-Petróleo» պետական ընկերության մի մասը։ Սա դրդեց Էյզենհաուերի վարչակազմին սկսել առաջին առևտրային էմբարգոն՝ արգելք Կուբային վաճառել բոլոր ապրանքները, բացառությամբ սննդի և դեղամիջոցների:1960 թվականի հոկտեմբերին Կուբայի վարչակազմը արձագանքեց՝ ազգայնացնելով բոլոր ամերիկյան բիզնեսները և կղզում գտնվող ամերիկյան մասնավոր սեփականության մեծ մասը։ Կաստրոն խոստացավ վերցնել Կուբայում գտնվող ամերիկացիներին պատկանող ամբողջ ունեցվածքը «մինչև նրանց կոշիկների ծայրերը»։ Կուբայի ազգայնացման օրենքները պահանջում էին կառավարությունից փոխհատուցել բռնագրավված գույքի սեփականատերերին, սակայն փոխհատուցումը պետք է կատարվեր Կուբայի պարտատոմսերով, ինչը լուրջ չընդունվեց Միացյալ Նահանգների կողմից։ Կուբայական պարտատոմսերի համաձայն վճարումները պետք է վճարվեին ԱՄՆ-ին կուբայական շաքարավազի վաճառքից, սակայն Միացյալ Նահանգները նոր էր չեղարկել կուբայական շաքարավազի գնումները[27]։ No compensation was paid. Փոխհատուցում չվճարվեց։ Մյուս երկրները, որոնց ակտիվները ազգայնացվել էին, այդ թվում՝ Շվեյցարիան, Կանադան, Իսպանիան և Ֆրանսիան, համաձայն էին Կաստրոյի պայմաններին, քանի որ համոզված էին, որ չեն կարողանա ավելի լավ գործարք ձեռք կնքել[28]։

Ազգայնացման երկրորդ ալիքը դրդեց Էյզենհաուերի վարչակազմին իր վերջին գործողություններից մեկում 1961 թվականի հունվարին խզել բոլոր դիվանագիտական ​​հարաբերությունները Կուբայի հետ։ Կուբայի հետ ԱՄՆ-ի մասնակի առևտրային էմբարգոն շարունակվեց 1917 թվականի «Թշնամու հետ առևտրի մասին» օրենքի համաձայն։ Համաձայն «Inter-American Law Review»-ի 2009 թվականի հոդվածի, Կուբայի կառավարության կողմից ԱՄՆ-ին պատկանող գույքի ազգայնացումը «պատմության մեջ օտար կառավարության կողմից ամերիկյան ունեցվածքի ամենամեծ չփոխհատուցման դեպքն է»։ Առգրավված ակտիվները ներառում էին հանգստյան տներ և հարուստ անհատների բանկային հաշիվներ, սակայն առգրավված գույքի մեծ մասը պատկանում էր ամերիկյան խոշոր կորպորացիաներին, ներառյալ շաքարի գործարանները, հանքերը և նավթավերամշակման գործարանները[28]։

Քենեդու նախագահությունը[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Տե՛ս նաև՝ Bay of Pigs Invasion և Cuban Missile Crisis

1961 թվականի ապրիլի 17-ից 20-ը «Խոզերի ծոցի» ներխուժման ժամանակ (որը հիմնականում նախատեսված էր Էյզենհաուերի վարչակազմի ժամանակ, բայց որի մասին նախագահ Ջոն Ֆ. Քենեդին տեղեկացվել և հավանության է արժանացել իր նախագահությանը նախորդող ամիսների ընթացքում և նախագահի պաշտոնում իր առաջին մի քանի ամիսների ընթացքում (1961թ. հունվարի 20-ից)), Կաստրոն 1961 թվականի ապրիլի 16-ին և 1961 թվականի մայիսի 1-ին Կուբայի հեղափոխությունն ու պետությունը բնութագրեց որպես «սոցիալիստական» և իրեն միավորեց Խորհրդային Միության հետ[29][30]։ 1961 թվականի սեպտեմբերի 4-ին, մասամբ ի պատասխան, Կոնգրեսն ընդունեց «Օտարերկրյա աջակցության մասին» օրենքը, որը սառը պատերազմի ժամանակաշրջանի օրենք էր (ի թիվս բազմաթիվ այլ միջոցների), որն արգելում էր օգնությունը Կուբային և լիազորում էր նախագահին ամբողջական առևտրային էմբարգո սահմանել Կուբայի դեմ։

1962 թվականի հունվարի 21-ին Կուբայի անդամակցությունը Ամերիկյան պետությունների կազմակերպությանը (OAS) կասեցվեց 14 կողմ, մեկ (Կուբա) դեմ, վեց ձեռնպահ ձայների հարաբերակցությամբ։ Մեքսիկան և Էկվադորը՝ երկու ձեռնպահ անդամները, ասացին, որ OAS-ի կանոնադրությունը թույլ չի տալիս արտաքսումներ իրականացնել։ Բազմակողմ պատժամիջոցներ սահմանվել են OAS-ի կողմից 1964 թվականի հուլիսի 26-ին, սակայն հետագայում չեղարկվեցին 1975 թվականի հուլիսի 29-ին։ Այդ ժամանակից ի վեր Կուբայի հարաբերությունները OAS-ի հետ բարելավվել են, իսկ անդամակցության կասեցումը հանվել է 2009 թվականի հունիսի 3-ին[31]։

Քենեդին գործադիր հրամանով ընդլայնեց միջոցառումները՝ նախ ընդլայնելով առևտրի սահմանափակումների շրջանակը 1962 թվականի փետրվարի 8-ին (հայտարարվել է փետրվարի 3-ին[32] և կրկին 1962 թվականի մարտի 23-ին)։ Այս միջոցները ընդլայնեցին էմբարգոն՝ ներառելով կուբայական ապրանքներ պարունակող ապրանքների բոլոր ներմուծումները, նույնիսկ եթե վերջնական արտադրանքը պատրաստվել կամ հավաքվել է Կուբայից դուրս։ 1962 թվականի օգոստոսի 3-ին Օտարերկրյա աջակցության» ակտը փոփոխվեց՝ արգելելով օգնություն տրամադրել ցանկացած երկրի, որն օգնություն է ցուցաբերում Կուբային։ 1962 թվականի սեպտեմբերի 7-ին Քենեդին պաշտոնապես ընդլայնեց Կուբայի էմբարգոն՝ ներառելով Կուբայի ողջ առևտուրը, բացառությամբ սննդի և դեղերի ոչ սուբսիդավորվող վաճառքի։

1962 թվականի հոկտեմբերին Կուբայի հրթիռային ճգնաժամից հետո Քենեդին 1963 թվականի փետրվարի 8-ին սահմանեց ճամփորդական սահմանափակումներ, իսկ Կուբայի ակտիվների վերահսկման կանոնակարգերը թողարկվեցին 1963 թվականի հուլիսի 8-ին՝ կրկին «Թշնամու հետ առևտրի մասին» օրենքի համաձայն՝ ի պատասխան Կուբայի կողմից խորհրդային միջուկային զենքի ընդունման։ Այս միջոցները սառեցրել են Կուբայի ակտիվները ԱՄՆ-ում և համախմբել առկա սահմանափակումները։

Կուբայի հետ մերձեցում[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Տե՛ս նաև՝ El Diálogo

ԱՄՆ քաղաքացիների՝ Կուբա մեկնելու սահմանափակումները ուժի մեջ են մտել 1977 թվականի մարտի 19-ին[33]․ կանոնակարգը երկարաձգվում էր վեց ամիսը մեկ, սակայն նախագահ Ջիմի Քարթերը այն չերկարաձգեց, և Կուբայում ԱՄՆ դոլար ծախսելու կանոնակարգը կարճ ժամանակ անց չեղարկվեց[34][35]։ Նախագահ Ռոնալդ Ռեյգանը վերականգնեց առևտրային էմբարգոն 1982 թվականի ապրիլի 19-ին, թեև այն սահմանափակվում էր միայն գործնական և հանգստի ճանապարհորդություններով և չէր վերաբերում ԱՄՆ պետական ​​պաշտոնյաների, լրատվական կամ կինոարտադրական կազմակերպությունների աշխատակիցների, մասնագիտական ​​հետազոտություններով զբաղվող անհատների ճամփորդություններին, ովքեր այցելում են մերձավոր ազգականներին[35]։ Այս դրույթը հետագայում փոփոխվել է սույն կանոնակարգով, որն ուժի մեջ է մտել 2004 թվականի հունիսի 30-ից՝ հանդիսանալով Կուբայի ակտիվների վերահսկման կանոնակարգեր, 31 C.F.R. մաս 515[36]։

Տվյալ կանոնակարգն ինքնին չի արգելում ԱՄՆ քաղաքացիներին մեկնել Կուբա, սակայն այն անօրինական է դարձնում ԱՄՆ քաղաքացիների համար Կուբայում գործարքներ կատարելը (գումար ծախսել կամ նվերներ ստանալ) շատ դեպքերում առանց ԱՄՆ կառավարության արտաքին ակտիվների գրասենյակի կողմից տրված լիցենզիայի[37]։ Քանի որ նույնիսկ Կուբայի օդանավակայանում ավիատոմսերի անխուսափելի հարկ վճարելը կխախտեր գործարքի այս օրենքը, սովորական զբոսաշրջիկների համար գործնականում անհնար էր այցելել Կուբա՝ առանց դրամական գործարքների կանոնը խախտելու։

Օրենսդրության խստացում[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Տե՛ս նաև՝ Cuban Democracy Act և Helms-Burton Act

Էմբարգոն ամրապնդվել է 1992 թվականի հոկտեմբերին «Կուբայի ժողովրդավարության» ակտով և 1996 թվականին «Կուբայի ազատության և ժողովրդավարության համերաշխության» ակտով (հայտնի է որպես Հելմս-Բերթոնի ակտ), որը պատժում է օտարերկրյա ընկերություններին, որոնք բիզնես են անում Կուբայում՝ թույլ չտալով նրանց բիզնես անել ԱՄՆ-ում[38]։ Կուբայի ժողովրդավարության ակտի գլխավոր հովանավոր դեմոկրատ Ռոբերտ Տորիչելլին հայտարարել է, որ օրենսդրությունը «ավերածություններ կանի այդ կղզում»[38]։ Այս սահմանափակումների հիմնավորումն այն էր, որ այդ ընկերությունները ներգրավված էին ամերիկյան գողացված գույքի առևտրով և, հետևաբար, պետք է բացառվեն նրանց մուտքը Միացյալ Նահանգներ։ Նախագահ Բարաք Օբաման փորձեց վերացնել էմբարգոն, սակայն Կոնգրեսը թույլ չտվեց։

Եվրամիությունը դժգոհեց Հելմս-Բերթոնի ակտից, քանի որ կարծում էր, որ ԱՄՆ-ն թելադրում է, թե ինչպես պետք է այլ ազգեր վարեն իրենց առևտուրը և վիճարկեց այն դրա հիման վրա։ Ի վերջո, ԵՄ-ն որոշեց հրաժարվել իր մարտահրավերից և սկսել խոսել լուծման մասին[39]։

Այն բանից հետո, երբ 1996 թվականին Կուբան խոցեց «Hermanos al Rescate» (Փրկության եղբայրներ) երկու ինքնաթիռ՝ սպանելով երեք ամերիկացիների և մեկ ԱՄՆ-ի բնակչի, Միացյալ Նահանգների Կոնգրեսի երկկուսակցական կոալիցիան հաստատեց Հելմս-Բերթոնի ակտը։ Օրենքի III վերնագրում նշվում է նաև, որ ցանկացած ոչ ամերիկյան ընկերություն, որը «գիտակցաբար զբաղվում է Կուբայում առգրավված գույքի առգրավմամբ, որը առգրավվել է առանց ԱՄՆ անձից փոխհատուցման», կարող է ենթարկվել քրեական հետապնդման, իսկ ընկերության ղեկավարների համար կարող է արգելվել մուտքը Միացյալ Նահանգներ։ Պատժամիջոցները կարող են տարածվել նաև Կուբայի հետ առևտուր անող ոչ ամերիկյան ընկերությունների վրա։ Այս սահմանափակումը վերաբերում է նաև ծովային երթևեկությանը, քանի որ Կուբայի նավահանգիստներով նավերը վեց ամսով արգելված են մուտք գործել ԱՄՆ նավահանգիստներ։ Այս վերնագիրը ներառում է մերժման իրավունք, որը թույլ է տալիս Նախագահին կասեցնել դրա կիրառումը։ Հրաժարումը պետք է երկարացվի յուրաքանչյուր վեց ամիսը մեկ, և ավանդաբար այն գործում էր մինչև ԱՄՆ նախագահ Դոնալդ Թրամփը 2019թ[40]։

Ի պատասխան որոշ ամերիկացի ֆերմերների և ագրոբիզնեսի ճնշման՝ էմբարգոն մեղմացվեց «Առևտրի պատժամիջոցների բարեփոխման և արտահանման ընդլայնման» մասին ակտով, որն ընդունվել է Կոնգրեսի կողմից 2000 թվականի հոկտեմբերին և ստորագրվել նախագահ Բիլ Քլինթոնի կողմից։ Մեղմացումը թույլ տվեց Կուբային վաճառել գյուղատնտեսական ապրանքներ և դեղամիջոցներ մարդասիրական նկատառումներով։ Թեև Կուբան ի սկզբանե հրաժարվում էր նման առևտրով զբաղվելուց (նույնիսկ անցյալում հրաժարվել էր ԱՄՆ պարենային օգնությունից[41]՝ այն դհամարելրվ ոպես ԱՄՆ շահերին ծառայող կիսաչափ), Կուբայի կառավարությունը սկսեց թույլատրել ԱՄՆ-ից սննդամթերք գնել 2001թվականի նոյեմբերին «Միշ»ել փոթորկի հետևանքով։Այդ ժամանակից ի վեր այս գնումներն աճել են, չնայած որ բոլոր վաճառքները կատարվում էին կանխիկ։ 2007 թվականին ԱՄՆ-ը Կուբայի սննդամթերքի խոշորագույն մատակարարն էր և հինգերորդ խոշորագույն առևտրային գործընկերը[42]։

Կղզու որոշ զբոսաշրջային վայրերում կարելի է գնել ամերիկյան բրենդներ, ինչպիսիք են Coca-Cola-ն։ «Ford» տանկերները օդանավերը լիցքավորում են օդանավակայաններում, իսկ որոշ համակարգիչներ օգտագործում են Microsoft-ի ծրագրակազմ[43]։ Նման ապրանքների ֆինանսավորման ծագումը միշտ չէ, որ պարզ է։ Նույնիսկ այն դեպքում, երբ վաճառվող ապրանքն ի սկզբանե ունեցել է ԱՄՆ սեփականատերեր կամ ներդրողներ, ապրանքները հաճախ ներմուծվում են երրորդ կողմերից, որոնց գլխավոր գրասենյակները գտնվում են այլ երկրներում[44]։ Դա կարելի է տեսնել, օրինակ, Nestlé-ի արտադրանքներում (որից ԱՄՆ-ն ունի բաժնետոմսերի 10%-ը), որոնք կարելի է գնել Կուբայում Կուբայական փոխարկելի պեսոներով (CUC): Այս դժվար փոխարկելի արժույթը փոխանակում են այլ արժույթներով, ինչպիսիք են ԱՄՆ դոլարը և եվրոն։

Կուբայական հալեցում[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Հիմնական հոդված՝ Cuban thaw
Բարաք Օբաման և Ռաուլ Կաստրոն Հավանայի հեղափոխության պալատում, 2016 թվական

2009 թվականի ապրիլի 13-ին Նախագահ Բարաք Օբաման մեղմացրեց ճանապարհորդության արգելքը՝ թույլ տալով կուբացի ամերիկացիներին ազատ ճանապարհորդել Կուբա[45][46], իսկ 2011 թվականի հունվարի 14-ին նա էլ ավելի մեղմացրեց արգելքը՝ թույլ տալով ուսանողներին և կրոնական միսիոներներին մեկնել Կուբա, եթե նրանք բավարարեն որոշակի սահմանափակումներ[47]։

2012 թվականի հուլիսի 16-ին «Ana Cecilia»-ն դարձավ առաջին պաշտոնական թույլատրված ուղիղ նավը, որը նավարկեց Մայամիից Կուբա։ Այն կրում էր սննդամթերք, դեղորայք և անձնական հիգիենայի պարագաներ, որոնք ուղարկվել էին կուբացի ամերիկացիների կողմից ընտանիքի անդամներին[48]։

2014 թվականին Օբամայի վարչակազմը հայտարարեց Կուբայի հետ հարաբերությունները վերականգնելու մտադրության մասին[49]։ 2015 թվականի հունվարին վարչակազմը մեղմացրել է ԱՄՆ քաղաքացիների Կուբա մեկնելու սահմանափակումները։ Թեև միսիոներական աշխատանքի և կրթության համար ճանապարհորդելու սահմանափակումները թուլացան, զբոսաշրջության նպատակով այցելությունները շարունակեցին արգելվել։ Օբաման և Կուբայի նախագահ Ռաուլ Կաստրոն հանդիպել են 2015 թվականի ապրիլի 11-ին, որը երկու երկրների տարբեր առաջնորդների միջև առաջին հանդիպումն էր ավելի քան հիսուն տարվա ընթացքում[49]։ 2015 թվականի մայիսին մի քանի ամերիկյան ընկերություններ հայտնեցին, որ իրենց լիցենզիա են տրվել Ֆլորիդայի և Կուբայի միջև լաստանավային ճանապարհորդություն հաստատելու համար, ընդ որում ԱՄՆ ֆինանսների նախարարության խոսնակը հաստատեց, որ նրանք սկսել են լիցենզիաներ տրամադրել[50]։ Կուբա մեկնելու ընդհանուր արգելքը գործում էր ամերիկացիների համար, ուստի լաստանավային ծառայությունը հասանելի չէր լինի այն ամերիկացիների համար, ովքեր հատուկ հավանություն չէին ստացել Կուբա մեկնելու համար[51]։

2015 թվականի սեպտեմբերի 21-ին Առևտրի և ֆինանսների նախարարությունները ձեռնարկեցին լրացուցիչ համակարգված գործողություններ՝ ի պաշտպանություն Կուբայի նախագահի քաղաքականության։ Այս գործողությունները ներառում էին Առևտրի դեպարտամենտի Արդյունաբերության և անվտանգության բյուրոյի (BIS) կողմից հրապարակված կանոն, որը փոփոխեց Կուբայի համար հասանելի արտոնագրերի առկա բացառությունների պայմանները, ավելացրեց Կուբայի համար հասանելի լիցենզիայի բացառության դրույթների քանակը, ստեղծեց Կուբայի լիցենզավորման նոր համակարգ, որն ուղղված էր ապահովելու քաղաքացիական ավիացիայի անվտանգությունը և առևտրային մարդատար ինքնաթիռների անվտանգ շահագործումը, և Կուբայի համար հեռանկարային արտահանման և հեռանկարային վերաարտահանման լիցենզավորման պահանջները համապատասխանեցրեց այլ լիազորված ուղղություններին[52]։

2016 թվականի փետրվարին ԱՄՆ կառավարությունը Ալաբամայից երկու ամերիկացիների թույլատրեց կառուցել գործարան, որը տարեկան կհավաքեր մինչև 1000 փոքր տրակտոր՝ Կուբայի մասնավոր ֆերմերներին վաճառելու համար։ Գործարանը, որի արժեքը կազմում էր 5-10 միլիոն դոլար, կլիներ ԱՄՆ առաջին խոշոր առևտրային ներդրումը Կուբայի տարածքում 1959 թվականից ի վեր[53][54]։ Ավելի ուշ այդ տարի գործարքը չհաստատվեց Կուբայի իշխանությունների կողմից, քանի որ սեփականատերերից մեկը վերջերս էր Կուբայի քաղաքացիություն ձեռք բերել։ Կուբայում գործարաններ ունենալը դեռևս անօրինական էր[55]։

Կուբայի հետ բանտարկյալների փոխանակման հետ կապված՝ նախագահներ Օբաման և Կաստրոն 2014 թվականի դեկտեմբերի 17-ին հայտարարեցին դիվանագիտական հարաբերությունները վերականգնելու և ճանապարհորդական ու տնտեսական քաղաքականությունը թուլացնելու քայլերի մասին[56]։ Կուբան մարդասիրական նկատառումներով ազատ է արձակել ամերիկացի գերի Ալան Գրոսին և փոխանակել անանուն ամերիկացի հետախույզին Կուբայի հնգյակի մնացած երեք անդամների հետ։ Օբաման նաև հայտարարեց Կուբայի՝ որպես ահաբեկչական պետության կարգավիճակի վերանայման և Կոնգրեսին դիմելու մտադրության մասին՝ ամբողջությամբ վերացնել էմբարգոն[57]։ Կուբան համաձայնել է ազատ արձակել 53 քաղբանտարկյալների և թույլատրել Կարմիր Խաչի և ՄԱԿ-ի մարդու իրավունքների հարցերով քննիչներին մուտք գործել[58]։ 2015 թվականի մայիսի 29-ին, ըստ ԱՄՆ Պետդեպարտամենտի, «Կուբայի նշանակումը որպես ահաբեկչության հովանավոր պետություն չեղյալ է հայտարարվել»[59]։

Նախագահ Օբամայի կողմից հայտարարված փոփոխությունները կբարձրացնեն Կուբայի քաղաքացիների և ձեռնարկությունների, այդ թվում՝ Կուբայի ֆինանսական հաստատությունների հետ գործարքներ կնքելու հնարավորությունը։ Բացի այդ, ԱՄՆ-ի լիազորված բանկերն այժմ կկարողանան հավատարմագրված հաշիվներ բացել Կուբայի բանկերում[60]։

2017 թվականի հունվարի 12-ին՝ իր լիազորությունների ավարտից ութ օր առաջ, Օբաման հայտարարեց «թաց ոտքեր, չոր ոտքեր» քաղաքականության անհապաղ դադարեցման մասին[61]։ Կուբայի կառավարությունը համաձայնեց ընդունել Կուբայի քաղաքացիների վերադարձը[62]։ 2014 թվականից սկսած՝ քաղաքականության ավարտի ակնկալիքը հանգեցրեց կուբացի ներգաղթյալների թվի աճին[63]։

Սահմանափակումների և նոր պատժամիջոցների ուժեղացում[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

2017 թվականի նոյեմբերի 8-ին հայտարարվեց, որ նախագահ Թրամփի վարչակազմը ընդունել է նոր կանոններ, որոնք կուժեղացնեն բիզնեսի և ճանապարհորդության սահմանափակումները, որոնք թուլացել էին Օբամայի վարչակազմի կողմից[64] և ուժի մեջ կմտնեն նոյեմբերի 9-ից[65]։

2021 թվականի հուլիսին, նախագահ Ջո Բայդենի օրոք, Միացյալ Նահանգները պատժամիջոցներ սահմանեց Կուբայի ոստիկանական ուժերի և Կուբայի երկու առաջնորդների նկատմամբ՝ ի պատասխան 2021 թվականի Կուբայի բողոքի ցույցերի[66]։

Ազդեցություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Մարդասիրական և առողջապահական ազդեցությունները[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Էմբարգոն քննադատվել է սննդի, մաքուր ջրի[67], դեղորայքի[68] և Կուբայի բնակչության այլ տնտեսական կարիքների վրա ունեցած ազդեցության համար։ Քննադատություններ են հնչել ինչպես Ֆիդել Կաստրոյի, այնպես էլ Ռաուլ Կաստրոյի, Կուբայի քաղաքացիների և խմբերի, ինչպես նաև միջազգային կազմակերպությունների ու առաջնորդների կողմից։

1960 թվականի ապրիլի 6-ին պաշտոնական գրառման մեջ ամերիկացի դիվանագետ Լեսթեր Դ. Մելլորին պաշտպանում էր էմբարգոն՝ ասելով, որ դա «ամենամեծ ազդեցությունը կունենա Կուբային փողերի և մատակարարումների մերժման, դրամական և իրական աշխատավարձերի նվազեցման և սովի առաջացման հարցում, ինչը ի վերջո կառաջացնի հուսահատություն և իշխանության տապալում»[69][70]։

Կուբայից դուրս որոշ բժիշկներ էմբարգոն կապել են դեղորայքի և օճառի պակասի հետ, ինչը հանգեցրել է մի շարք բժշկական ճգնաժամերի և վարակիչ հիվանդությունների աճի[71][72]։ Բժիշկ գիտնականները նաև կապում են էմբարգոն հատուկ հիվանդությունների համաճարակների հետ, այդ թվում՝ նյարդաբանական խանգարումների և վատ սնվելու հետևանքով առաջացած կուրության հետ[71][73]։1997 թվականին գրված մի հոդվածում ասվում է, որ սննդամթերքի և դեղերի գների բարձրացման հետևանքով առաջացած թերսնուցումն ու հիվանդությունները ազդել են հատկապես տղամարդկանց և տարեցների վրա՝ Կուբայի ռացիոնալացման համակարգի պատճառով, որն արտոնյալ վերաբերմունք է տալիս կանանց և երեխաներին[72]։ 1997 թվականին Առողջապահության համաշխարհային ամերիկյան ասոցիացիան հայտարարեց, որ էմբարգոն նպաստում է թերսնմանը, ջրի վատ հասանելիությանը, դեղերի և այլ բժշկական պարագաների անհասանելիությանը, և եզրակացրեց, որ «մարդասիրական աղետը կանխվեց միայն այն պատճառով, որ Կուբայի կառավարությունը պահպանում էր բարձր մակարդակով բյուջետային հատկացումներ տրամադրել առողջապահական համակարգ, որը նախատեսված է բոլոր քաղաքացիներին առաջնային և կանխարգելիչ առողջապահություն ապահովելու համար»[68][74]։ «AAWH»-ը պարզել է, որ էմբարգոյի մեջ ներառված ճանապարհորդական սահմանափակումները սահմանափակել են բժշկական տեղեկատվության քանակը, որը հոսում է Կուբա Միացյալ Նահանգներից[67]։

2000 թվականից ի վեր էմբարգոն բացահայտորեն բացառում է սննդամթերքի և դեղորայքի գնումը[75]։

Քաղաքական ազդեցություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Կուբայի Կենտրոնական բանկի նախկին տնտեսագետ և Կոլումբիայի «Javeriana» համալսարանի պրոֆեսոր Պավել Վիդալը 2021 թվականին գրել է, որ Կուբայի տնտեսական բարեփոխումները «կախված չեն էմբարգոյից, և էմբարգոն պետք է վերանա միակողմանիորեն՝ անկախ Կուբայի բարեփոխումներից»։ Վիդալն այս մասին գրել է 2021 թվականի Կուբայի բողոքի ցույցերի համատեքստում[76]։

«Amnesty International»-ի 2009 թվականի զեկույցում ասվում է, որ Կուբայի էմբարգոն բացասաբար է ազդել Կուբայում մարդու իրավունքների վրա, և որ «պետությունները պետք է հաշվի առնեն այն ազդեցությունը, որ պատժամիջոցները կարող են ունենալ Կուբայում տնտեսական, սոցիալական և մշակութային իրավունքների իրացման վրա[77]»:

Տնտեսական ազդեցություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Կուբայի դեմ ԱՄՆ պատժամիջոցները և դրանց տնտեսական հետևանքները կարելի է ուսումնասիրել1960-ականներից դրանց առաջին կիրառմամբ[78]։ 2020 թվականին ՄԱԿ-ին ուղղված իր զեկույցում Կուբան նշել է, որ Կուբայի համար Միացյալ Նահանգների էմբարգոյի ընդհանուր արժեքը կազմել 144 միլիարդ դոլար՝ իր կիրառման օրվանից[79]։

1954-ից 1959 թվականներին Կուբայի և Միացյալ Նահանգների միջև առևտուրն ավելի բարձր մակարդակի վրա էր, քան 2003 թվականին, համաձայն Teresa Lozano Long Լատինական Ամերիկայի հետազոտությունների ինստիտուտին ներկայացված բակալավրիատի թեզի, ընդ որում Կուբայի ընդհանուր արտահանման 65%-ը պատկանում էր ԱՄՆ-ին։ Մինչդեռ ամերիկյան ներմուծումը կազմում էր Կուբայի միջազգային գնումների 74%-ը։ Էմբարգոյի պաշտոնական կիրառումից և 3355 հռչակագրի ընդունումից հետո Կուբայի շաքարի քվոտան 95%-ով կրճատվեց, ինչը չեղարկեց ԱՄՆ-ին նախկինում հատկացված 3,119,655 տոննայից մոտավորապես 700,000 տոննան[80]։ Մեկ տարի անց Կուբայի շաքարի քվոտան զրոյի հասավ, երբ նախագահ Էյզենհաուերը հրապարակեց 3383 հռչակագիրը։ Սա էապես ազդեց Կուբայի ընդհանուր արտահանման վրա, քանի որ Կուբան այդ ժամանակ աշխարհում շաքարի առաջատար արտահանողներից մեկն էր[80]։

1989 թվականին, սոցիալիստական ճամբարի փլուզումից հետո, Կուբան ականատես եղավ իր ամենակործանարար տնտեսական ճգնաժամին։ Կուբայի ՀՆԱ-ն անկում ապրեց 34%-ով, իսկ երկրների միջև առևտուրը, բացառությամբ «Փոխադարձ տնտեսական աջակցության խորհրդի (CMEA)» կրճատվեց 56%-ով[80]։ 1989-1992 թվականներին սոցիալիստական ճամբարի հետ ավանդական առևտրային գործընկերության ավարտը հանգեցրեց Կուբայի արտահանման ընդհանուր արժեքի նվազմանը 61%-ով, իսկ ներմուծմունը մոտ 72%-ով։ Այս ժամանակաշրջանը հայտնի է որպես «Հատուկ ժամանակաշրջան»[81]։ Էմբարգոյի կողմնակիցները և բազմաթիվ միջազգային տնտեսագետներ կարծում էին, որ Խորհրդային Միության փլուզումը և դրա հետևանքով առաջացած տնտեսական ճգնաժամը կհանգեցնեն Ֆիդել Կաստրոյի կառավարության տապալմանը։ Այնուամենայնիվ, Կուբայի կառավարությունը սկսեց մակրոտնտեսական ճշգրտման և ազատականացման արշավ, որը հանգեցրեց տնտեսության զգալի վերականգնմանը[80]։

1991թ. նոյեմբերին ՄԱԿ-ի Գլխավոր ասամբլեայում ելույթ ունենալիս Կուբայի դեսպան Ռիկարդո Ալարկոնը վկայակոչեց ԱՄՆ ճնշման ներքո առևտրային պայմանագրերի խզման 27 դեպք։ Բրիտանական «Cuba Business» ամսագիրը նշում էր, որ ԱՄՆ իշխանությունները, ըստ երևույթին, հետ են պահել «British Petroleum»-ին ներդրումներ կատարել Կուբայում նավթի օֆշորային որոնման մեջ, չնայած սկզբում շատ հետաքրքրված էին։ 1992 թվականի սեպտեմբերին «Petroleum Economist»-ը պնդում էր, որ ԱՄՆ Պետդեպարտամենտը հետ է պահում այնպիսի ընկերություններին, ինչպիսիք են «Royal Dutch Shell»-ը և «Clyde Petroleum»-ը ներդրումներ կատարել Կուբայում։ Այնուամենայնիվ, այս մարտավարությունը միշտ չէ, որ արդյունավետ է եղել։ Մեքսիկական «El Financiero» թերթի փոխանցմամբ՝ Մեքսիկայում ԱՄՆ դեսպան Ջոն Նեգրոպոնտեն գնացել է հանդիպելու երկու մեքսիկացի գործարարների, ովքեր 1992 թվականի հոկտեմբերի 17-ին Կուբայի հետ տեքստիլի գործարք էին կնքել։ Չնայած ներկայացուցչությանը, գործարքը կայացավ և, ի վերջո, արժեցավ 500 միլիոն դոլար։ Այս ամենը տեղի է ունեցել մինչ Կուբայի ժողովրդավարության ակտի ստորագրումը[82]։

ԱՄՆ Պետդեպարտամենտի 1998 թվականի «Զենիթ և խավարում. Սոցիալ-տնտեսական պայմանների համեմատական ​​հայացք Կաստրոյից առաջ և այսօրվա Կուբայում» զեկույցում Կուբայի տնտեսական թշվառությունը վերագրվում է ոչ թե էմբարգոյի, այլ արտարժույթի բացակայության պատճառով։ Կուբան պնդում էր, որ իր տնտեսական դժվարությունները ոչ թե էմբարգոյի, այլ իր տնտեսության ազատականացման և արտահանման բազայի ընդլայնման մերժման արդյունքն են խորհրդային զգալի օգնության տարիներին։ Խորհրդային առատ օգնության տարիներին Կուբան նաև հսկայական պարտքեր կուտակեց Եվրոպայի, Լատինական Ամերիկայի և Ճապոնիայի իր առևտրային գործընկերների հաշվին[83]։

Համաձայն ԱՄՆ Միջազգային Առևտրի Հանձնաժողովի 2001 թվականի զեկույցի, որը ներկայացվել է ի պատասխան ԱՄՆ Ներկայացուցիչների պալատի հարցման, ԱՄՆ-ի կողմից ընտրված գյուղատնտեսական արտադրանքի, միջանկյալ ապրանքների և արտադրված ապրանքների Կուբա արտահանման ընդհանուր արժեքը ԱՄՆ պատժամիջոցների բացակայության դեպքում գնահատվել է հետևյալ կերպ՝ 1996-1998 թվականներին Կուբայից ԱՄՆ ներմուծումը կազմել է 146-658 միլիոն ԱՄՆ դոլար[84]։

Քաղաքական տնտեսության պրոֆեսոր Խորխե Անտոնիոյի 2000 թվականին կատարված հետազոտական հոդվածի համաձայն, էմբարգոյի տնտեսական հետևանքները Կուբայի տնտեսական զարգացման վրա, հավանաբար, աննշան են։ Փաստաթղթում ասվում է, որ. «Կաստրոիզմի իրական աշխարհում պատասխանը պետք է լինի կարճ՝ ոչ։ Էմբարգոն չի վնասել Կուբայի տնտեսությանը։ ԱՄՆ-ի և Կուբայի միջև համագործակցությունը հեղափոխության հենց սկզբից անհնար կլիներ իրավական, քաղաքական, գաղափարական, ռազմավարական և տնտեսական պատճառներով, էլ չեմ խոսում փիլիսոփայական կամ բարոյական բնույթի այլ պատճառների մասին»։

2002 թվականին Կուբայի քաղաքականության հիմնադրամը հաշվարկել է, որ էմբարգոն ԱՄՆ-ի տնտեսությանը տարեկան արժենում է 3,6 միլիարդ դոլար տնտեսական արտադրանքի համար[85]։

2007թ.-ին ԱՄՆ Առևտրի Արդյունաբերության և Անվտանգության Բյուրոն (BIS) ավելի մեղմ է դարձել Կուբայի նկատմամբ կիրառված որոշ պատժամիջոցների նկատմամբ՝ ներմուծելով նոր պարզեցված ընթացակարգեր՝ արագացնելու համար համապատասխան գյուղատնտեսական ապրանքներ Կուբա արտահանելու լիցենզիայի հայտերի մշակումը։ Արդյունքում, ԱՄՆ տարեկան արտահանումը Կուբա 6 միլիոն դոլարից հասել է մոտ 350 միլիոն դոլարի 2000-2006 թվականներին։ Այս ժամանակահատվածում ԱՄՆ-ի արտահանումը Կուբա կազմել է ավելի քան 1,5 միլիարդ դոլար։ 2006 թվականի դրությամբ գյուղմթերքները կազմում էին Կուբա ԱՄՆ արտահանման 98%-ը[86]։

2009 թվականին ԱՄՆ Առևտրի պալատը գնահատեց, որ էմբարգոն ԱՄՆ-ի տնտեսությանը տարեկան արժենում է 1,2 միլիարդ դոլար կորցրած վաճառքի և արտահանման պատճառով, մինչդեռ Կուբայի կառավարությունը գնահատում է, որ էմբարգոն ինքնին կղզու վրա արժեցել է 753,69 միլիարդ դոլար[87][88]։ Կուբայի քաղաքականության հիմնադրամը (CPF) ավելի ծայրահեղ տվյալներ է տրամադրել. նրա գնահատականներով էմբարգոյի արժեքը կազմում է տարեկան 4,84 միլիարդ դոլար, մինչդեռ Կուբային արժենում է տարեկան 685 միլիոն դոլար։

Էմբարգոյի քննադատների կարծիքով՝ էմբարգոյի հիմնական խնդիրներից մեկն այն է, որ ԱՄՆ-ը միակ խոշոր երկիրն է, որը նման էմբարգո ունի Կուբայի դեմ։ Կուբան դեռևս ընդունում է զբոսաշրջիկների և առևտուր է անում այլ երկրների հետ՝ դրանով էմբարգոն դարձնելով անօրինական և անիմաստ[89]։

2015 թվականին «Ալ Ջազիրա»-ում հրապարակված զեկույցում նշվում էր, որ էմբարգոն Կուբայի տնտեսության վրա արժեցել է 1,1 տրիլիոն դոլար՝ դրա սկզբից սկսած 55 տարվա ընթացքում, եթե հաշվի առնվի գնաճը[74]։

Զբոսաշրջային սահմանափակումներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Կաղապար:More citations needed

Կուբան գտնվում է Ֆլորիդայից 90 մղոն (145 կիլոմետր) հարավ։

Կուբայի ակտիվների վերահսկման կանոնակարգի համաձայն՝ ԱՄՆ իրավասության տակ գտնվող անձինք պետք է լիցենզիա ստանան՝ մասնակցելու ճամփորդությունների հետ կապված ցանկացած գործարքի՝ դեպի Կուբա և երկրի ներսում ճանապարհորդելու համար։ Գործարքները, որոնք կապված են բացառապես զբոսաշրջային ճանապարհորդությունների հետ, արտոնագրման ենթակա չեն։

ԱՄՆ Կոնգրեսում աճող մեծ թվով ազատական շուկայի կողմնակիցներ, որոնց աջակցում են արևմտյան և «Great Plains» ագրոբիզնեսի օրենսդիրները, 2000 թվականից ի վեր ամեն տարի փորձել են թուլացնել կամ չեղարկել ամերիկացիներին Կուբա մեկնելն արգելող կանոնները։ Այս ընթացքում չորս անգամ ԱՄՆ Ներկայացուցիչների պալատը ընդունել է ճամփորդությունների արգելքը չեղյալ համարելու նախագիծ, իսկ 2003 թվականին ԱՄՆ Սենատն առաջին անգամ հետևեց այդ օրինակին։ Ամեն անգամ նախագահ Ջորջ Բուշը սպառնում էր վետո դնել օրինագծի վրա։ Կանգնելով վետոյի սպառնալիքի առաջ՝ Կոնգրեսը հրաժարվել է ամեն տարի ճամփորդությունների արգելքը չեղյալ համարելու ջանքերից՝ նախքան օրինագիծը նախագահին ուղարկելը։

SԱՄՆ որոշ քաղաքացիներ շրջանցում են արգելքը՝ մեկնելով Կուբա այլ երկրներից, ինչպիսիք են Մեքսիկան, Բահամյան կղզիները, Կանադան կամ Կոստա Ռիկան։ Կուբայի ներգաղթի իշխանությունները կանոնավոր կերպով չեն կնքում անձնագրերը, փոխարենը կնքում են Կուբայի վիզայի էջը, որը տրամադրվում է աձանձին և մշտապես փակցված չէ անձնագրում։ Այնուամենայնիվ, այս պրակտիկան ԱՄՆ քաղաքացիներին ենթարկում է քրեական հետապնդման և հայտնաբերման դեպքում ԱՄՆ կառավարության կողմից կենթարկվեն տուգանքների։ Մինչև 2015թվականի հուլիսի 20-ը Կուբայում ԱՄՆ դեսպանատուն կամ հյուպատոսություն չկար, իսկ Միացյալ Նահանգների ներկայացուցչությունը սահմանափակված էր Միացյալ Նահանգների շահերի բաժնում։

ԱՄՆ ֆինանսների նախարարության արտաքին ակտիվների վերահսկման գրասենյակը (OFAC) մեկ օրից ավելի տեւողությամբ ցանկացած այցելություն առաջին հայացքից համարում է խախտման ապացույց։ OFAC-ը նաև կարծում է, որ ԱՄՆ քաղաքացիները չեն կարող անվճար ապրանքներ կամ ծառայություններ ստանալ Կուբայի որևէ քաղաքացուց՝ արգելելով այս նախադրյալի վրա հիմնված կանոնակարգերը շրջանցելու ցանկացած փորձ։ 2011 թվականի հուլիսի 25-ին OFAC-ը հայտարարեց, որ Օբամայի վարչակազմի կողմից ճանապարհորդության սահմանափակումների մեղմացումը չպետք է սխալ մեկնաբանվի որպես զբոսաշրջության խթանում։

2006 թվականի հոկտեմբերի 10-ին Միացյալ Նահանգները հայտարարեց աշխատանքային խմբի ստեղծման մասին, որն ավելի ագրեսիվ կերպով կհետապնդի Կուբայի դեմ ԱՄՆ առևտրային էմբարգոյի խախտումներին՝ խիստ պատիժներով[90]։ Կանոնակարգերը դեռ ուժի մեջ են և կառավարվում են OFAC-ի կողմից։ Էմբարգոն խախտելու համար քրեական պատիժները տատանվում են մինչև տասը տարվա ազատազրկման, կորպորատիվ տուգանքներ՝ 1 միլիոն դոլարի և անհատական ​​տուգանքներ՝ 250,000 դոլարի չափ, քաղաքացիական տույժեր՝ յուրաքանչյուր խախտման համար մինչև 55,000 ԱՄՆ դոլար։

2016 թվականի սեպտեմբերին «Newsweek»-ը հայտնեց, որ այն ժամանակ ապագա նախագահ Դոնալդ Թրամփի հյուրանոցային ընկերությունը խախտել է էմբարգոն՝ առանց ԱՄՆ կառավարության հավանության 1998 թվականին Կուբա իր մուտքի համար ծախսելով նվազագույնը 68,000 դոլար:Թրամփի իմացությամբ՝ ղեկավարները Կուբա ուղևորության համար գումար են տրամադրել ամերիկյան «Seven Arrows Investment and Development Corp» խորհրդատվական ընկերության միջոցով։ Երբ բիզնես խորհրդատուները մեկնեցին Կուբա «Seven Arrows»-ը հրահանգեց Թրամփի ընկերության բարձրաստիճան աշխատողներին, որն այն ժամանակ կոչվում էր «Trump Hotels & Casino Resorts», ինչպես օրինական նորկայացնել խախտումը ՝ կապելով բարեգործության հետ[91][92]։

Դեպի Կուբա և Կուբայից ներմուծումը և արտահանումը[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Միացյալ Նահանգներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

2000 թվականին «Առևտրային պատժամիջոցների բարեփոխման և արտահանման ընդլայնման մասին» ակտի ընդունումից հետո սննդամթերքի և դեղերի առևտուրը բացառված էր էմբարգոյից։ Այնուամենայնիվ, լիցենզավորման և կարգավորող համալիր պահանջները խստորեն սահմանափակում են դեղերի, բժշկական սարքավորումների և պարագաների արտահանումը Կուբա, որոնք պարունակում են Միացյալ Նահանգների կողմից արտադրված կամ արտոնագրված ցանկացած բան[93][94]։ 2020 թվականին ԱՄՆ-ից Կուբա է արտահանվել 176,8 մլն դոլարի ապրանք, իսկ Կուբայից՝ ԱՄՆ ներմուծվել է 14,9 մլն դոլարի ապրանք[95]։

Արձագանքներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Էմբարգոյի օրենքների և կանոնների քննադատություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Միացյալ Ազգեր[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

1992 թվականից ի վեր ամեն տարի, բացառությամբ 2020 թվականի, ՄԱԿ-ի Գլխավոր ասամբլեան ընդունում է ոչ պարտադիր բանաձև, որը դատապարտում է էմբարգոյի շարունակական ազդեցությունը և այն հայտարարում որպես Միավորված ազգերի կազմակերպության կանոնադրության և միջազգային իրավունքի խախտում։ 2020 թվականին այս հարցի շուրջ քվեարկություն չի եղել՝ COVID-19 համաճարակի պատճառով[96][97]։ Իսրայելը միակ երկիրն է, որը կանոնավոր կերպով միանում է ԱՄՆ-ին՝ դեմ քվեարկելով բանաձևին[98]։ Մյուս երկրների մեջ, որոնք նախկինում դեմ են քվեարկել բանաձևին, մտնում են Ռումինիան՝ 1992 թվականին, Ալբանիան և Պարագվայը 1993 թվականին, Ուզբեկստանը 1995-1997 թվականներին, Մարշալյան կղզիները՝ 2000-2007 թվականներին, Պալաուն՝ 2004-ից 2009 թվականներին, այնուհետև մեկ անգամ՝ 2012 թվականին, և Բրազիլիան՝ 2019 թվականին։ 2023 թվականին բանաձևին կողմ քվեարկեցին 187 երկրներ, դեմ քվեարկեցին միայն ԱՄՆ-ն և Իսրայելը, իսկ Ուկրաինան՝ ձեռնպահ[99]։

Ամերիկայի պատմության ապագա ուսանողները տասնամյակներ շարունակ կպայքարեն այս հարցի հետ։ Մեր էմբարգոն և դիվանագիտական ​​հարաբերությունների կարգավորումից հրաժարվելը ոչ մի կապ չունեն կոմունիզմի հետ։ Հակառակ դեպքում մենք դիվանագիտական ​​հարաբերություններ չէինք ունենա Խորհրդային Միության հետ Սառը պատերազմի ողջ ընթացքում, Չինաստանի հետ՝ Նիքսոնի ժամանակներից ի վեր, և Վիետնամի հետ՝ չնայած այնտեղ մեր դաժան պատերազմին։ Ոչ, Կուբան մաքուր քաղաքականություն էր։ Թեև այն սկսեց լինել Կաստրոյի քաղաքականությանը վարչակազմի դիմադրության չափանիշը, այն շատ շուտով դարձավ զսպաշապիկ, որտեղ առաջին սերնդի կուբացի ամերիկացիները չափազանց մեծ քաղաքական իշխանություն տիրեցին երկու կողմերի վրա և վետո դրեցին ռացիոնալ, հասուն դիվանագիտության վրա։

—Գարի Հարթ, ԱՄՆ նախկին սենատոր, 2011 թվականի մարտ[100]

Կառավարությունների արձագանքը[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

2009 թվականի մայիսի 1-ին Վենեսուելայի նախագահ Ուգո Չավեսը, խոսելով օրեր առաջ կայացած գագաթնաժողովում ԱՄՆ նախագահ Բարաք Օբամայի հանդիպման մասին, հայտարարեց. «Եթե նախագահ Օբաման չվերացնի Կուբայի ժողովրդի այս վայրագ շրջափակումը, այդ ամենը մեծ ֆարս կլինի, և ԱՄՆ կայսրությունը ողջ ու առողջ կլինի՝ շարունակելով սպառնալով մեզ»[101]։

Հելմս-Բերթոնի ակտը քննադատության է ենթարկվել, մասնավորապես, Կանադայի և եվրոպական կառավարությունների կողմից, որոնք դեմ են օրենքի արտատարածքային պահանջներին՝ պատժելու ոչ ամերիկյան կորպորացիաներին և ոչ ամերիկյան ներդրողներին, ովքեր տնտեսական հետաքրքրություններ ունեն Կուբայում։ Կանադայի Համայնքների պալատում Հելմս-Բերթոնին ծաղրում էին Գոդֆրի-Միլիկան օրինագիծը ներկայացնելու համար, որը կոչ էր անում վերադարձնել Միացյալ կայսրության հավատարիմների ունեցվածքը, որը բռնագրավվել էր ամերիկյան կառավարության կողմից Ամերիկյան հեղափոխության հետևանքով (սակայն օրինագիծը երբեք ուժի մեջ չմտավ)։ Եվրոպական խորհուրդը հայտարարեց, որ.[102]

վերահաստատելով իր շահագրգռվածությունը Կուբայում ժողովրդավարական բարեփոխումները խթանելու հարցում՝ հիշեցրեց Եվրոպական խորհրդի արտահայտած խորը մտահոգությունը Միացյալ Նահանգների կողմից ընդունված «Կուբայի ազատության և ժողովրդավարական համերաշխության ակտի» և Իրանի և Լիբիայի վերաբերյալ նմանատիպ առկախող օրենսդրության արտատարածքային հետևանքների վերաբերյալ:Նա նշել է օրենսդրության նկատմամբ միջազգային լայն հակազդեցությունը։ Նա կոչ արեց նախագահ Քլինթոնին չեղյալ համարել III վերնագրի դրույթները և լուրջ մտահոգություն հայտնեց ակտի 4-րդ վերնագրի իրականացման համար արդեն իսկ ձեռնարկված միջոցների վերաբերյալ:Խորհուրդը սահմանել է մի շարք միջոցներ, որոնք կարող են ձեռնարկվել ԵՄ-ի կողմից՝ ի պատասխան օրենքի կիրարկման արդյունքում ԵՄ ընկերությունների շահերին պատճառված վնասի։ Դրանց թվում են՝
  1. անցում դեպի ԱՀԿ վեճերի կարգավորման հանձնաժողով,
  2. ԱՄՆ ընկերությունների ներկայացուցիչների ԵՄ անդամ երկրներ մուտքի ընթացակարգերի փոփոխություններ,
  3. ԵՄ-ում օրենսդրության օգտագործում/իրագործում ԱՄՆ օրենսդրության արտատարածքային ազդեցությունը չեզոքացնելու նպատակով,
  4. III վերնագրի հայցերը ներկայացնող ամերիկյան ընկերությունների հսկողության ցուցակի ստեղծում։

Այլ քննադատներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Էմբարգոյի որոշ քննադատներ ասում են, որ էմբարգոն ավելի շատ օգնում է Կուբայի կառավարությանը, քան վնասում է նրան, քանի որ այն դառնում է Կուբայի բոլոր դժբախտությունների բուգիմենը։ Հիլարի Քլինթոնը հրապարակայնորեն կիսել է այն տեսակետը, որ էմբարգոն օգնում է Կաստրոյին, ասելով. «Ես անձամբ հավատում եմ, որ Կաստրոները չեն ցանկանում, որ էմբարգոն ավարտվի, և նրանք չեն ցանկանում նորմալ հարաբերություններ Միացյալ Նահանգների հետ, քանի որ կկորցնեն իրենց բոլոր արդարացումները այն բանի համար, ինչ տեղի է ունենում Կուբայում վերջին 50 տարիների ընթացքում։ Քլինթոնը նույն հարցազրույցում ասել է, որ «մենք պատրաստ ենք փոխվել նրանց հետ»[103]։

2005 թվականին տված հարցազրույցում Ջորջ Պ. Շուլցը, ով զբաղեցրել է Ռեյգանի պետքարտուղարի պաշտոնը, էմբարգոն անվանել է «անմիտ».[104] Դանիել Գրիսվոլդը՝ «Cato Institute»-ի Առևտրային քաղաքականության հետազոտությունների կենտրոնի տնօրենը, քննադատել է էմբարգոն 2009 թվականի հունիսին հրապարակված հոդվածում[105]՝՝

Էմբարգոն բոլոր չափերով ձախողվել է։ Այն չի փոխել Կուբայի կառավարության ընթացքը կամ բնույթը։ Այն չի ազատել Կուբայի ոչ մի քաղաքացու։ Փաստորեն, էմբարգոն մի փոքր ավելի աղքատացրել է Կուբայի ժողովրդին՝ չդարձնելով նրանց մի քիչ ավելի ազատ։ Միևնույն ժամանակ, դա ամերիկացիներին զրկել է ճանապարհորդելու ազատությունից և ԱՄՆ ֆերմերներին և այլ արտադրողներին միլիարդավոր դոլարներ է արժեցել պոտենցիալ արտահանման համար։

2009 թվականի հունիսին վենեսուելացի մեկնաբան Մոիսես Նաիմը «Newsweek»-ում գրել է. «Էմբարգոն ամենուր հակաամերիկացիների նկատմամբ կիրառվող կատարյալ օրինակ է՝ բացահայտելու մի գերտերության կեղծավորությունը, որը պատժում է փոքր կղզուն, իսկ մյուս տեղերում հանգստացնում է բռնապետերին»[106]։ Մեկնաբանները բերում են օրինակներ, ինչպիսիք են Սաուդյան Արաբիան, Թուրքիան և Չինաստանը, որպես ռեժիմներ, որոնց հետ ԱՄՆ-ը տարբեր տնտեսական հարաբերություններ ունի։

ԱՄՆ-ի որոշ բիզնես առաջնորդներ բացահայտ կոչ են անում դադարեցնել էմբարգոն։ Նրանք պնդում են, որ քանի դեռ էմբարգոն շարունակվում է, Կուբայում ոչ ամերիկյան օտարերկրյա բիզնեսները, որոնք խախտում են էմբարգոն, ստիպված չեն մրցակցել ԱՄՆ-ի բիզնեսների հետ, և, հետևաբար, առավելություն կունենան, երբ էմբարգոն հանվի[107]։

Որոշ կրոնական առաջնորդներ դեմ են էմբարգոյին տարբեր պատճառներով, ներառյալ մարդասիրական և տնտեսական սահմանափակումները, որոնք էմբարգոն սահմանում է կուբացիների նկատմամբ։ Հռոմի Պապ Հովհաննես Պողոս II-ը կոչ է արել դադարեցնել էմբարգոն 1979 թվականին Մեքսիկա կատարած իր հովվական այցի ժամանակ[108]։ Պատրիարք Բարդուղիմեոս Առաջինը 2004 թվականի հունվարի 25-ին կղզի այցելելիս էմբարգոն անվանել է «պատմական սխալ»[109]։ Ջեսի Ջեքսոնը, քահանա Ալ Շարփթոնը և նախարար Լուի Ֆարախանը նույնպես հրապարակայնորեն դեմ են արտահայտվել էմբարգոյին։ 2002 թվականի մայիսի 15-ին նախկին նախագահ Քարթերը ելույթ ունեցավ Հավանայում՝ կոչ անելով դադարեցնել էմբարգոն՝ ասելով. «Մեր երկու ազգերը 42 տարի շարունակ գտնվում են կործանարար ռազմատենչ վիճակում, և ժամանակն է, որ մենք փոխենք մեր հարաբերությունները։ ԱՄՆ եպիսկոպոսները կոչ են արել դադարեցնել Կուբայի նկատմամբ կիրառվող էմբարգոն՝ Հռոմի պապ Բենեդիկտոս XVI-ի 2012 թվականին կղզի կատարած այցից հետո[110]։

Կինոռեժիսոր Մայքլ Մուրը խախտեց էմբարգոն՝ սեպտեմբերի 11-ի դեպքերի համար բժշկական օգնության կարիք ունեցող օգնության աշխատակիցներին բերելով Կուբա՝ սուբսիդավորվող բժշկական օգնություն ստանալու համար[111]։

2011 թվականի հունիսին Ջորջ Մակգովերնը՝ 1972 թվականի նախագահի դեմոկրատ թեկնածուն, մեղադրեց «Մայամիի դառնացած կուբացի աքսորյալներին» էմբարգոն պահելու համար։ Կուբա այցելելուց առաջ նա ասել է[112]՝

Սա հիմար քաղաքականություն է։ Չկա պատճառ, թե ինչու մենք չենք կարող ընկերանալ կուբացիների հետ, և հակառակը։ Նրանցից շատերը հարազատներ ունեն ԱՄՆ-ում, իսկ որոշ ամերիկացիներ հարազատներ ունեն Կուբայում, ուստի մենք պետք է ազատ տեղաշարժվենք։ Մենք չգիտես ինչու կարծում ենք, որ անվտանգ է Չինաստանում դուռ բացել միլիարդավոր կոմունիստների առաջ, բայց ինչ-ինչ պատճառներով մենք մահու չափ վախենում ենք կուբացիներից։

Բարաք Օբաման խոսեց էմբարգոյի թուլացման մասին 2008 թվականին ԱՄՆ նախագահի ընտրարշավի ժամանակ[113], չնայած խոստացավ պահպանել այն[114]։ 2014 թվականի դեկտեմբերին նա էմբարգոն անվանեց ձախողված՝ խնդրելով Կոնգրեսին ընդունել օրենսդրություն՝ այն ամբողջությամբ վերացնելու համար[115]։

Հարցումների տվյալները և հասարակական կարծիքը ԱՄՆ-ում[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

2008 թվականին «USA Today/Gallup Poll» հարցումը ցույց է տվել, որ ամերիկացիները կարծում են, որ դիվանագիտական հարաբերությունները «պետք է» վերահաստատվեն Կուբայի հետ՝ 61%-ը կողմ, 31%-ը՝ դեմ հարաբերակցությամբ[116]։

2012 թվականի հունվարին «Անգուս Ռեյդի» հասարակական կարծիքի հարցումը ցույց տվեց, որ ամերիկացիների 57%-ը կոչ է արել դադարեցնել ճանապարհորդական արգելքը, որը խանգարում էր ամերիկացիների մեծամասնությանը այցելել Կուբա, ընդ որում 27%-ը համաձայն չէր, իսկ 16%-ը վստահ չէր[117]։

Ֆլորիդայի միջազգային համալսարանի Կուբայի հետազոտական ​​ինստիտուտը տասներեք հարցում է անցկացրել (1991-ից մինչև 2020 թվականը) կուբացի ամերիկացիների վերաբերյալ Ֆլորիդայի Դադ կոմսությունում[118]։ 1991 թվականին էմբարգոյին աջակցությունը Սառը պատերազմի ավարտից անմիջապես հետո կազմել է 67,9%, իսկ 2016 թվականին Կուբայի ջերմացման ժամանակ հասել է 31,6%-ի և 2020 թվականին կրկին աճել՝ հասնելով 54%-ի այն բանից հետո, երբ Թրամփի վարչակազմը հակադարձեց ջերմացումը։

ԱՄՆ-ում լոբբիստական խմբերը, ինչպիսին է «Engage Cuba»-ն, կողմ են էմբարգոյի վերացմանը։

Ծանոթագրություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

  1. ↑ «Understanding the Failure of the U.S. Embargo on Cuba». WOLA (ամերիկյան անգլերեն). Վերցված է 2023 թ․ նոյեմբերի 16-ին.
  2. ↑ Nouri, Sarah (2022 թ․ նոյեմբերի 20). «Time To End The US Embargo Against Cuba». Human Rights Pulse. Վերցված է 2023 թ․ նոյեմբերի 7-ին.
  3. ↑ «UN General Assembly calls for U.S. to end Cuba embargo for 29th consecutive year». United Nations General Assembly. 2021 թ․ հունիսի 23.
  4. ↑ 4,0 4,1 4,2 «The US Embargo Against Cuba: Its Impact on Economic and Social Rights». Amnesty International. 2009 թ․ սեպտեմբեր. Վերցված է 2013 թ․ դեկտեմբերի 29-ին.
  5. ↑ «Cuban Democracy Act of 1992». U.S. Department of State.
  6. ↑ «Case Studies in Economic Sanctions and Terrorism: US v. Gta 5 (1960– : Castro)» (PDF). Peterson Institute for International Economics. 2011 թ․ հոկտեմբեր. Արխիվացված է օրիգինալից (PDF) 2016 թ․ մարտի 4-ին. Վերցված է 2013 թ․ դեկտեմբերի 29-ին.
  7. ↑ LeoGrande, William M. (Winter 2015). «A Policy Long Past Its Expiration Date: US Economic Sanctions Against Cuba». Social Research. 82 (4): 939–966. ISSN 0037-783X. JSTOR 44282148.
  8. ↑ «515 - The President's News Conference November 20, 1962». White House Audio Recordings, 1961-1963. John F. Kennedy Presidential Library and Museum.
  9. ↑ «Speakers Denounce Cuban Embargo as 'Sad Echo' of Failed Cold War Politics; General Assembly, for Twentieth Year, Demands Lifting of Economic Blockade». Un.org. Արխիվացված է օրիգինալից 2011 թ․ հոկտեմբերի 26-ին. Վերցված է 2013 թ․ դեկտեմբերի 6-ին.
  10. ↑ 10,0 10,1 Davis, Stuart (2023). Sanctions as War: Anti-Imperialist Perspectives on American Geo-Economic Strategy. Haymarket Books. էջ 131. ISBN 978-1-64259-812-4. OCLC 1345216431.
  11. ↑ «European Union, Trade in goods with Cuba» (PDF). European Commission. Վերցված է 2019 թ․ հուլիսի 9-ին.
  12. ↑ «Cuba - Member information». WTO. Վերցված է 2013 թ․ դեկտեմբերի 6-ին.
  13. ↑ «Cuba». The World Factbook. Cia.gov. Վերցված է 2012 թ․ հունիսի 9-ին.
  14. ↑ «End embargo on Cuba, US is urged». BBC News. 2009 թ․ սեպտեմբերի 2. Վերցված է 2010 թ․ մայիսի 26-ին.
  15. ↑ «U.S. Claims Against Cuba Buyer Beware». The Poblete DC, 08/04/08
  16. ↑ «Cuba's Economic Sanctions and Property Rights». Focus. 2012 թ․ մայիսի 21. Արխիվացված է օրիգինալից 2016 թ․ մարտի 4-ին. Վերցված է 2012 թ․ հունիսի 15-ին.
  17. ↑ «Ignored Majority – The Moderate Cuban-American Community» (PDF). Արխիվացված է օրիգինալից (PDF) 2009 թ․ մարտի 27-ին.
  18. ↑ Falk, Pamela S. (2016 թ․ ապրիլի 29). «Eyes on Cuba: U.S. Business and the Embargo». Foreign Affairs.
  19. ↑ «Cuba: A Step Forward on US Travel Regulations». Human Rights Watch. 2011 թ․ հունվարի 19. Վերցված է 2014 թ․ հունվարի 5-ին.
  20. ↑ «IACHR Annual Report 2011». Inter-American Commission on Human Rights. Վերցված է 2014 թ․ հունվարի 5-ին.
  21. ↑ Wiskari, Werner (1958 թ․ ապրիլի 3). «U.S. Embargo Set on Arms to Cuba; Shipment Halted». The New York Times. Վերցված է 2017 թ․ փետրվարի 8-ին – via latinamericanstudies.org.
  22. ↑ Davis, Stuart (2023). Sanctions as War: Anti-Imperialist Perspectives on American Geo-Economic Strategy. Haymarket Books. էջ 129. ISBN 978-1-64259-812-4. OCLC 1345216431.
  23. ↑ «Document 499 - Foreign Relations of the United States, 1958–1960, Cuba, Volume VI - Historical Documents - Office of the Historian». Վերցված է 2016 թ․ մարտի 21-ին.
  24. ↑ Karlsson, Håkan (2021). The Johnson Administration's Cuba policy : from. New York, NY: Routledge. ISBN 978-1-000-28215-3.
  25. ↑ Haass, Richard N. Economic Sanctions and American Diplomacy. 1998.
  26. ↑ 26,0 26,1 26,2 26,3 26,4 Cederlöf, Gustav (2023). The Low-Carbon Contradiction: Energy Transition, Geopolitics, and the Infrastructural State in Cuba. Oakland, California: University of California Press. ISBN 9780520393134.
  27. ↑ Ferrer, Ada (2021). Cuba. An American History. NY: Scribner. ISBN 978-1-5011-5455-3.
  28. ↑ 28,0 28,1 «Cuba, you owe us $7 billion». Boston Globe. 2014 թ․ ապրիլի 18. Վերցված է 2023 թ․ հունվարի 25-ին. «Other countries that had holdings in Cuba—including Switzerland, Canada, Spain, and France—were more amenable to Castro's terms, apparently convinced that there was no chance they'd ever get a better deal.»
  29. ↑ Вахитов, Рустем. «Социализм Фиделя Кастро». Արխիվացված է օրիգինալից 2009 թ․ փետրվարի 21-ին. Վերցված է 2023 թ․ հունվարի 2-ին. «Кастро охарактеризовал кубинскую революцию как социалистическую лишь 16 апреля 1961 года (то есть на втором году революции), на похоронах жертв американской варварской бомбардировки острова. Фидель произнес там следующие слова: «Товарищи рабочие и крестьяне, наша революция является социалистической и демократической, революцией бедняков, которая делается силами бедняков и в интересах бедняков». Заметим, что Фидель ничего не сказал о марксизме, речь ша [sic] о демократическом или как тогда говорили народном социализме.»
  30. ↑ Coltman, Leycester (2008 թ․ հոկտեմբերի 1) [2003]. «Invasion». The Real Fidel Castro. Yale University Press. էջ 180. ISBN 9780300133394. Վերցված է 2023 թ․ հունվարի 4-ին. «'What the imperialists cannot forgive us,' [Castro] roared, 'is that we have made a Socialist revolution under their noses.' This was the first occasion on which Castro publicly described the Revolution as being Socialist [...].»
  31. ↑ Cerna, Christina M. (2009 թ․ դեկտեմբեր). «Recent OAS Documents on Cuba and Honduras: Democracy and the Inter-American Democratic Charter». International Legal Materials. 48 (6): 1242–1253. doi:10.1017/S0020782900000826. S2CID 152612190.
  32. ↑ Davis, Stuart (2023). Sanctions as War: Anti-Imperialist Perspectives on American Geo-Economic Policy. Haymarket Books. էջ 133. ISBN 978-1-64259-812-4. OCLC 1345216431.
  33. ↑ Franklin, Jane (1997). Cuba and the United States: A Chronological History. Ocean Press. էջ 132. ISBN 9781875284924. Վերցված է 2014 թ․ սեպտեմբերի 28-ին.
  34. ↑ «The Embargo against Cuba - A Timeline» (PDF). Արխիվացված է օրիգինալից (PDF) 2017 թ․ օգոստոսի 30-ին. Վերցված է 2016 թ․ նոյեմբերի 26-ին.
  35. ↑ 35,0 35,1 «Cuba: U.S. Restrictions on Travel and Legislative Initiatives» (PDF). Congressional Research Service. Արխիվացված է օրիգինալից (PDF) 2021 թ․ դեկտեմբերի 4-ին.
  36. ↑ «Cuban Assets Control Regulations, 31 C.F.R. part 515». Արխիվացված է օրիգինալից 2012 թ․ սեպտեմբերի 25-ին. Վերցված է 2012 թ․ սեպտեմբերի 30-ին.
  37. ↑ «Cuban Assets Control Regulations» (PDF). Office of Foreign Assets Control. Արխիվացված է օրիգինալից (PDF) 2008 թ․ մայիսի 28-ին. Վերցված է 2008 թ․ մայիսի 30-ին.
  38. ↑ 38,0 38,1 «The politics behind Clinton's Cuba policy». Baltimore Sun. 1994 թ․ օգոստոսի 30. Վերցված է 2023 թ․ հունվարի 25-ին.
  39. ↑ «EU suspends challenge against controversial US law». BBC News. 1998 թ․ ապրիլի 22. Վերցված է 2006 թ․ հոկտեմբերի 29-ին.
  40. ↑ Davis, Stuart (2023 թ․ մարտի 7). Sanctions as War: Anti-Imperialist Perspectives on American Geo-Economic Strategy. Haymarket Books. էջ 136. ISBN 978-1-64259-812-4. OCLC 1345216431.
  41. ↑ «Cuba to reject US aid». BBC. 1998 թ․ սեպտեմբերի 11.
  42. ↑ «US Remains Cuba's Top Food Source, Exported $600M in Agricultural Products to Island in 2007». Associated Press. 2008 թ․ հունվարի 22. Արխիվացված է օրիգինալից 2020 թ․ մայիսի 28-ին. Վերցված է 2017 թ․ հունվարի 15-ին.
  43. ↑ «Patchy blockade». The Economist. 2008 թ․ օգոստոսի 14.
  44. ↑ «U.S. goods, people, cash pour into Cuba». www.autentico.org.
  45. ↑ «Obama Lifting Cuba Travel Restrictions». Huffington Post. 2009 թ․ ապրիլի 13.
  46. ↑ «Memorandum: Promoting Democracy and Human Rights in Cuba». whitehouse.gov. 2009 թ․ ապրիլի 13 – via National Archives.
  47. ↑ «Reaching Out to the Cuban People». whitehouse.gov (Press release). 2011 թ․ հունվարի 14 – via National Archives.
  48. ↑ Chris Arsenault. «US aid ship in Cuba: Ending the embargo? - Features». Al Jazeera English. Վերցված է 2013 թ․ դեկտեմբերի 6-ին.
  49. ↑ 49,0 49,1 Parlapiano, Alicia (2014 թ․ դեկտեմբերի 17). «How America's Relationship With Cuba Will Change». The New York Times.
  50. ↑ «US approves ferry service between Cuba and Florida». BBC News. 2015 թ․ մայիսի 6.
  51. ↑ «US approves ferry service to Cuba by four Florida companies».
  52. ↑ «US Department of Commerce guidance on Cuba».
  53. ↑ «The Obama administration has approved the first U.S. factory in Cuba in more than half a century, allowing a pair of former software engineers to build a plant assembling as many as 1,000 small tractors a year». U.S. News & World Report. 2016 թ․ փետրվարի 15. Վերցված է 2016 թ․ փետրվարի 15-ին.
  54. ↑ Weissenstein, Michael. «U.S. OK's first factory in Cuba since revolution». thenewstribune. Associated Press. Վերցված է 2016 թ․ փետրվարի 15-ին.
  55. ↑ «Cuban American investor Saul Berenthal loses bid for business plan in Cuba | Miami Herald». Miami Herald. Արխիվացված է օրիգինալից 2017 թ․ հունվարի 10-ին.
  56. ↑ Obama hails 'new chapter' in US-Cuba ties, BBC News, December 17, 2014
  57. ↑ (fr) « Un « nouveau chapitre » s'ouvre entre les Etats-Unis et Cuba » Արխիվացված Դեկտեմբեր 18, 2014 Wayback Machine, Yann Schreiber, avec Camille Grange et Antoine Boyet, Ijsberg Magazine, 17 décembre 2014
  58. ↑ Obama: Isolating Cuba hasn't worked, Alexandra Jaffe and Elise Labott, CNN, December 17, 2014
  59. ↑ «Country Reports on Terrorism 2015, Chapter 2. Country Reports: Western Hemisphere Overview». U.S. Department of State. Վերցված է 2016 թ․ հունիսի 4-ին.
  60. ↑ «First take: Key points from the President's announcement on Cuba Sanctions» (PDF). PwC Financial Services Regulatory Practice, December 2014.
  61. ↑ Obama (2017 թ․ հունվարի 12). «Statement by the President on Cuban Immigration Policy». whitehouse.gov. Վերցված է 2017 թ․ հունվարի 12-ին – via National Archives.
  62. ↑ Whitefield, Mimi (2017 թ․ հունվարի 12). «Obama ending 'wet foot, dry foot' Cuban immigration policy». Miami Herald.
  63. ↑ Gomez, Alan (2017 թ․ հունվարի 12). «Obama to end 'wet foot, dry foot' policy for Cubans». USA Today.
  64. ↑ Lederman, Josh. «U.S. tightens travel rules to Cuba, blacklists many businesses». chicagotribune.com. Արխիվացված է օրիգինալից 2019 թ․ ապրիլի 22-ին. Վերցված է 2019 թ․ ապրիլի 22-ին.
  65. ↑ Wilkinson, Tracy (2018 թ․ ապրիլի 14). «U.S. sets new restrictions on business ties and travel to Cuba». Los Angeles Times.
  66. ↑ Mason, Jeff; Holland, Steve (2021 թ․ հուլիսի 31). «U.S. issues new Cuba sanctions, Biden promises more to come». Reuters (անգլերեն). Վերցված է 2022 թ․ հունիսի 22-ին.
  67. ↑ 67,0 67,1 American Association for World Health. "Denial of Food and Medicine: The Impact Of The U.S. Embargo On The Health And Nutrition In Cuba." March 1997.
  68. ↑ 68,0 68,1 Davis, Stuart (2023). Sanctions as War: Anti-Imperialist Perspectives on American Geo-Economic Strategy. Haymarket Books. էջ 144. ISBN 978-1-64259-812-4. OCLC 1345216431.
  69. ↑ Lester D. Mallory (1960 թ․ ապրիլի 6). «499. Memorandum From the Deputy Assistant Secretary of State for Inter-American Affairs (Mallory) to the Assistant Secretary of State for Inter-American Affairs (Rubottom)». Foreign Relations of the United States. Washington: Office of the Historian, Foreign Service Institute - United States Department of State. Վերցված է 2022 թ․ մայիսի 13-ին. «If the above are accepted or cannot be successfully countered, it follows that every possible means should be undertaken promptly to weaken the economic life of Cuba. If such a policy is adopted, it should be the result of a positive decision which would call forth a line of action which, while as adroit and inconspicuous as possible, makes the greatest inroads in denying money and supplies to Cuba, to decrease monetary and real wages, to bring about hunger, desperation and overthrow of government.»
  70. ↑ Yaffe, Helen (2021 թ․ դեկտեմբերի 9). «US Sanctions Cuba 'to Bring About Hunger, Desperation and the Overthrow of the Government'». Sanctions as War. Studies in Critical Social Sciences. էջեր 129–147. doi:10.1163/9789004501201_009. ISBN 9789004501201. S2CID 245412919. Վերցված է 2022 թ․ մայիսի 17-ին.
  71. ↑ 71,0 71,1 Barry, Michèle (2000 թ․ հունվարի 18). «Effect of the U.S. Embargo and Economic Decline on Health in Cuba» (PDF). Annals of Internal Medicine. 132 (2): 151–4. doi:10.7326/0003-4819-132-2-200001180-00010. PMID 10644277. S2CID 8278747.
  72. ↑ 72,0 72,1 Garfield, R.; Santana, S. (1997 թ․ հունվար). «The impact of the economic crisis and the US embargo on health in Cuba». American Journal of Public Health. 87 (1): 15–20. doi:10.2105/AJPH.87.1.15. PMC 1380757. PMID 9065219.
  73. ↑ Kirkpatrick, Anthony F. (1996 թ․ նոյեմբերի 30). «Role of the USA in shortage of food and medicine in Cuba» (PDF). No. 348. The Lancet. էջեր 1489–1491.
  74. ↑ 74,0 74,1 Kennedy, Robert (2015 թ․ հունիսի 17). «Unblocking long-suffering Cuba». www.aljazeera.com (անգլերեն). Վերցված է 2021 թ․ հուլիսի 22-ին.
  75. ↑ «Alberto Fernández exigió su fin: qué es el embargo de Estados Unidos a Cuba y qué impacto tiene» [Alberto Fernandez demanded its end: what is the US embargo of Cuba and which is its impact]. La Nación (իսպաներեն). 2021 թ․ հուլիսի 13. Արխիվացված օրիգինալից 2021 թ․ հուլիսի 13-ին. Վերցված է 2021 թ․ հուլիսի 16-ին.
  76. ↑ Sesin, Carmen (2021 թ․ հուլիսի 13). «Cuba's protests rocked the entire island. Here's why people flooded the streets». NBC News. Արխիվացված օրիգինալից 2021 թ․ հուլիսի 14-ին. Վերցված է 2021 թ․ հուլիսի 16-ին.
  77. ↑ «Cuba: The US embargo against Cuba: Its impact on economic and social rights». Amnesty International (անգլերեն). 2009 թ․ սեպտեմբերի 2. Վերցված է 2023 թ․ հունիսի 4-ին.
  78. ↑ U.S. International Trade Commission (2001 թ․ փետրվար). The Economic Impact of U.S. Sanctions With Respect to Cuba. Washington, DC: U.S. International Trade Commission. էջեր 332–414.
  79. ↑ SANCTIONS AS WAR : anti-imperialist perspectives on american geo-economic. [S.l.]: HAYMARKET BOOKS. 2023. ISBN 978-1-64259-812-4. OCLC 1345216431.
  80. ↑ 80,0 80,1 80,2 80,3 Caraway, Rose (2004). «Post-embargo Cuba: Economic Implications and the Future of Socialism» (PDF). Teresa Lozano Long Institute of Latin American Studies: 30.
  81. ↑ Spadoni, Paolo (2010). Failed sanctions: why the U.S. embargo against Cuba could never work. Gainesville: University Press of Florida. էջեր xvi. ISBN 978-0-8130-3515-4.
  82. ↑ Cuba in the International System: Normalization and integration, 1995 - editors Archibald Ritter and John Kirk, St. Martin's Press 0-312-12653-0 - article by Andrew Zimbalist
  83. ↑ Department Of State. The Office of Electronic Information, Bureau of Public Affairs. «Zenith and Eclipse: A Comparative Look at Socio-Economic Conditions in Pre-Castro and Present Day Cuba». 2001-2009.state.gov.
  84. ↑ U.S. International Trade Commission (2001 թ․ փետրվար). «The Economic Impact of U.S. Sanctions With Respect to Cuba» (PDF). U.S. International Trade Commission Investigation. Investigation No. 332-413: 390 – via U.S. International Trade Commission Website.
  85. ↑ Luxner, Larry (2002 թ․ սեպտեմբերի 1). «Sally Cowal: from ambassador to anti-embargo activist». Cuba News. Արխիվացված է օրիգինալից 2012 թ․ մայիսի 12-ին. Վերցված է 2009 թ․ մայիսի 1-ին.
  86. ↑ United States Government Accountability Office (2007 թ․ նոյեմբեր). «Economic Sanctions: Agencies Face Competing Priorities in Enforcing the U.S. Embargo on Cuba» (PDF). U.S. Governmental Accountability Office. Վերցված է 2017 թ․ մարտի 3-ին.
  87. ↑ Pepper, Margot (March–April 2009). «The Costs of the Embargo: The 47-year-old blockade now costs the United States far more than it costs Cuba». Dollars & Sense. Վերցված է 2009 թ․ մայիսի 1-ին.
  88. ↑ «Informe de Cuba – Sobre la resolución 70/5 de la Asamblea General de las Naciones Unidas, titulada "Necesidad de poner fin al bloqueo económico, comercial y financiero impuesto por los Estados Unidos de América contra Cuba"» [Report of Cuba – On resolution 70/5 of the United Nations General Assembly, entitled "Necessity of ending the economic, commercial and financial embargo imposed by the United States of America against Cuba"] (PDF) (իսպաներեն). 2016 թ․ հունիս. Արխիվացված է օրիգինալից (PDF) 2019 թ․ նոյեմբերի 14-ին. Վերցված է 2017 թ․ ապրիլի 24-ին.
  89. ↑ «It's Time For The U.S. To End Its Senseless Embargo Of Cuba». Forbes. 2013 թ․ հունվարի 16. Վերցված է 2016 թ․ մարտի 21-ին.
  90. ↑ «US tightens Cuba embargo enforcement». turkishpress.com. Agence France Presse. 2006 թ․ հոկտեմբերի 10. Արխիվացված է օրիգինալից 2006 թ․ նոյեմբերի 24-ին. Վերցված է 2006 թ․ նոյեմբերի 5-ին.
  91. ↑ Eichenwald, Kurt (2016 թ․ սեպտեմբերի 29). «How Donald Trump's Company Violated the United States Embargo Against Cuba». Newsweek. Վերցված է 2017 թ․ հունվարի 6-ին.
  92. ↑ Eichenwald, Kurt (2016 թ․ սեպտեմբերի 30). «Donald Trump Still Won't Tell the Truth About Cuba». Newsweek. Վերցված է 2017 թ․ հունվարի 6-ին.
  93. ↑ «The US Embargo Against Cuba: Its Impact on Economic and Social Rights» (PDF). Amnesty International. 2009. Վերցված է 2023 թ․ նոյեմբերի 4-ին. «Under the TSRA, exports of food and agricultural products to Cuba remain regulated by the Department of Commerce and require a licence for export or re-export. The export of medicines and medical supplies continues to be severely limited. Although the TSRA contemplates the export of medicine, this legislation does not supersede the Cuban Democracy Act of 1992 and therefore the necessity of a presidential certificate through on-site verifications remains in force.»
  94. ↑ Oliver, Isabella; Nodarse Venancio, Mariakarla (2022 թ․ փետրվարի 4). «Understanding the Failure of the U.S. Embargo on Cuba». Washington Office on Latin America. Վերցված է 2023 թ․ հոկտեմբերի 12-ին. «Its complex licensing requirements effectively prevent food, medicine, and medical equipment from reaching Cubans.»
  95. ↑ Division, US Census Bureau Foreign Trade. «Foreign Trade: Data». www.census.gov.
  96. ↑ «UN General Assembly calls for U.S. to end Cuba embargo for 29th consecutive year». UN News. 2021 թ․ հունիսի 23. Վերցված է 2021 թ․ հունիսի 24-ին.
  97. ↑ «A/71/L.3 - E - A/71/L.3». undocs.org.
  98. ↑ 'With the lonely support of only one ally, Israel, Washington has insisted on continuing six decades of crippling boycott on trade with Cuba despite overwhelming condemnation of it in the UN for the past 19 years.' Hugh O'Shaughnessy,O'Shaughnessy, Hugh (2012 թ․ փետրվարի 11). «'Young Castro steers Cuba to a new revolution,'». The Independent. London. Վերցված է 2012 թ․ փետրվարի 12-ին.
  99. ↑ «U.N. votes to end US embargo on Cuba; US and Israel oppose». Reuters. 2023 թ․ նոյեմբերի 2. Վերցված է 2023 թ․ նոյեմբերի 3-ին.
  100. ↑ Hart, Gary (2011 թ․ մարտի 7). «Fiction in Foreign Policy». Huffington Post.
  101. ↑ «Chavez says Obama Must Prove Change After Handshake». (չաշխատող հղում) by Fabian Cambero, Reuters, May 1, 2009
  102. ↑ «Report on the proposal for a Council Regulation (EC) on protecting against the effects of the application of certain legislation of certain third countries, and actions based thereon or resulting therefrom (COM(96)0420 - C4-0519/96 - 96/0217(CNS))». European Parliament Official Report
  103. ↑ «Castros sabotage ending U.S. Cuba embargo: Clinton». Reuters. 2010 թ․ ապրիլի 9. Վերցված է 2022 թ․ փետրվարի 8-ին.
  104. ↑ George Shultz, Charlie Rose (2005 թ․ դեկտեմբերի 22). Charlie Rose interview with George Shultz. Charlie Rose Inc.
  105. ↑ Griswold, Daniel (2009 թ․ հունիսի 15). «The US embargo of Cuba is a Failure». The Guardian. London. Վերցված է 2016 թ․ ապրիլի 7-ին.
  106. ↑ Naím, Moisés (2009 թ․ հունիսի 22). «The Havana Obsession: Why All Eyes are on a Bankrupt Island». Newsweek. Վերցված է 2016 թ․ փետրվարի 20-ին.
  107. ↑ Chirinos, Fanny S. (2006 թ․ մարտի 30). «Bonilla calls for end to Cuba trade embargo». caller.com. Արխիվացված է օրիգինալից 2007 թ․ հոկտեմբերի 12-ին. Վերցված է 2006 թ․ հոկտեմբերի 22-ին.
  108. ↑ Moore, Molly (1998 թ․ հունվարի 25). «Pope Urges Catholics To Speak Out Cuban Church Must Take Stands For Freedom, Pontiff Says». Spokesman-Review. Washington Post.
  109. ↑ «Patriarch Bartholomew's Visit to Cuba: A Missed Opportunity for Human Rights». Արխիվացված է օրիգինալից 2019 թ․ հոկտեմբերի 17-ին. Վերցված է 2012 թ․ հունիսի 15-ին. OrthodoxyToday.org: Rev. Johannes L. Jacobse.
  110. ↑ «US bishops call for end to Cuba embargo». News.va. 2012 թ․ ապրիլի 22. Արխիվացված է օրիգինալից 2017 թ․ փետրվարի 11-ին. Վերցված է 2012 թ․ հունիսի 9-ին.
  111. ↑ Depalma, Anthony (2007 թ․ մայիսի 27). «'Sicko', Castro and the '120 Years Club'». New York Times. Վերցված է 2008 թ․ օգոստոսի 17-ին.
  112. ↑ Beck, Margery A. (2011 թ․ հունիսի 30). «George McGovern heading to Cuba to visit Castro». Associated Press. Վերցված է 2017 թ․ ապրիլի 24-ին.
  113. ↑ Luo, Michael (2008 թ․ մայիսի 20). «McCain Attacks Obama on Cuba». The New York Times. Վերցված է 2016 թ․ ապրիլի 1-ին.
  114. ↑ Zeleny, Jeff (2008 թ․ մայիսի 23). «Obama Discusses Cuba Policy». The New York Times. Վերցված է 2016 թ․ ապրիլի 1-ին.
  115. ↑ «Statement by the President on Cuba Policy Changes». whitehouse.gov (Press release). 2014 թ․ դեկտեմբերի 17. Վերցված է 2016 թ․ ապրիլի 1-ին – via National Archives.
  116. ↑ «Polling Report on Cuba, AP/Ipsos Poll, Jan 30 – Feb 1, 2007». Pollingreport.com. Վերցված է 2012 թ․ հունիսի 15-ին.
  117. ↑ «Most Americans Willing to Re-establish Ties with Cuba». Angus-reid.com. Արխիվացված է օրիգինալից 2017 թ․ մարտի 21-ին. Վերցված է 2013 թ․ դեկտեմբերի 6-ին.
  118. ↑ «FIU Cuba Poll». Florida International University. Վերցված է 2021 թ․ սեպտեմբերի 1-ին.
Ստացված է «https://hy.wikipedia.org/w/index.php?title=Կուբայի_դեմ_ԱՄՆ-ի_էմբարգո&oldid=9954016» էջից