Գուստավ Կլիմտ

Վիքիպեդիայից՝ ազատ հանրագիտարանից
Գուստավ Կլիմտ
գերմ.՝ Gustav Klimt
Ի ծնեգերմ.՝ Gustav Klimt[1]
Ծնվել էհուլիսի 14, 1862(1862-07-14)[2][3][4][…]
ԾննդավայրՎիեննա, Ավստրո-Հունգարիա[5][6]
Վախճանվել էփետրվարի 6, 1918(1918-02-06)[2][3][4][…] (55 տարեկան)
Մահվան վայրՎիեննա, Ավստրո-Հունգարիա[5][7][6]
ԱզգությունԱվստրիացիներ
Քաղաքացիություն Ավստրիական կայսրություն և  Ցիսլեյտանիա
ԿրթությունԿիրառական արվեստի համալսարան (1883)
Դավանանքկաթոլիկություն[1]
Մասնագիտություննկարիչ, դիզայներ, գծանկարիչ, գծանկարիչ և գծագրող
Ոճսիմվոլիզմ[8][7] և մոդեռն[7]
Ժանրմոդեռն, հոգևոր արվեստ[6], պատմական գեղանկարչություն[6], բնանկար[6], դիմապատկեր[6], կենցաղային ժանր[6] և Ֆիգուր[6]
Թեմաներգեղանկարչություն
Ուշագրավ աշխատանքներԱդել Բլոխ-Բաուերի դիմանկար I, Բեթհովենի ծոփոր, Համբույրը, Հուդիթը և Հողոփեռնեսի գլուխը, Կնոջ երեք տարիքները, Դանայա և Portrait of Fräulein Lieser?
ՈւսուցիչFerdinand Laufberger?, Julius Victor Berger?, Michael Rieser?, Լյուդվիգ Մինիգերոդե և Karl Hrachowina?
ԱշակերտներԷգոն Շիլե
Ներշնչվել էԺորժ Միննե[9]
Պարգևներ
ԱնդամակցությունՎիեննական սեցեսիոն
ՀայրErnst Klimt?
ՄայրAnna Klimt?
Համատեղ ապրողԷմիլիա Ֆլյոգե, Սերենա Լեդերեր, Consuela Camilla Huber?, Maria Zimmermann? և Maria Učická?
ԶավակներԳուստավ Ուչիցկի, Otto Zimmermann? և Gustav Zimmermann?
ստորագրություն
Изображение автографа
 Gustav Klimt Վիքիպահեստում

Գուստավ Կլիմտ (գերմ.՝ Gustav Klimt, հուլիսի 14, 1862(1862-07-14)[2][3][4][…], Վիեննա, Ավստրո-Հունգարիա[5][6] - փետրվարի 6, 1918(1918-02-06)[2][3][4][…], Վիեննա, Ավստրո-Հունգարիա[5][7][6]), ավստրիացի նկարիչ, ավստրիական նկարչությունում մոդեռնի հիմնադիր։ Նրա նկարների հիմնական թեման կնոջ մարմինն է, գործերի մեծ մասն աչքի է ընկնում ակնհայտ էրոտիզմով։ Բացի կերպարային նկարներից, որոնք ընդգրկում են փոխաբերություններ և դիմանկարներ, նա նաև նկարել է բնապատկերներ։ «Վիեննական սեցեսիոն» միավորման արվեստագետներից հատկապես Կլիմտն էր ոգեշնչվել ճապոնական արվեստով և դրա մեթոդներով։

Ստեղծագործական կյանքի առաջին տարիներին Կլիմտը զբաղվել է ճարտարապետական դեկորացիաներով։ Հետագայում, երբ Կլիմտը ձևավորում է իր անձնական ոճը, նրա գործերը խիստ քննադատության առարկա են դառնում և համարվում պոռնոգրաֆիկ։ Արդյունքում նա խուսափում է հասարակության շրջանում լինելուց, սակայն «ոսկե շրջանի» նկարները նրան մեծ հռչակ են բերում։

Կյանք և կրթություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Կլիմտը ծնվել է Բաուգմարտենում, Վիեննայի մոտակայքում, ընտանիքի յոթ երեխաներից երկրորդն է (երեք տղա և չորս աղջիկ)[10]: Նրա մայրը` Աննա Կլիմտը, երաժիշտ դառնալու անբացատրելի ձգտում ուներ։ Հայրը` Էռնեստ Կլիմտ ավագը, նկարիչ-փորագրող և ոսկերիչ էր[11]: Ընտանիքի երեք տղաներն էլ վաղ տարիքից սկսած գեղարվեստական տաղանդով են աչքի ընկել։

Վիեննայի Արվեստի և արհեստի դպրոց հաճախելու տարիներին Կլիմտն ապրել է աղքատության մեջ։ Այնտեղ մինչև 1883 թվական նա ուսումնասիրում է ճարտարապետական նկարչություն[11]: Նա երկրպագում էր Վիեննայի առաջատար նկարիչ Հանս Մակարտին։ Կլիմտը պատրաստակամորեն ընդունում էր պահապանողական արվեստի սկզբունքները, և նրա նախնական շրջանի գործերը կարելի է համարել ակադեմիական[11]: 1877 թվականին նրա եղբայրը` Էռնեստը, որը հոր նման ոսկու վրա փորագրող պետք է դառնար, ընդունվում է նույն դպրոց։ Երկու եղբայր և նրանց ընկեր Ֆրանց Մաշը սկսում են միասին աշխատել։ Մինչև 1880 թվական նրանք արդեն բազմաթիվ մրցանակներ էին ստացել «Արվեստագետների ընկերություն» անվան տակ։ Քունստիսթորիշի թանգարանում նրանք օգնում են իրենց ուսուցչին որմնակնարներ նկարելիս[11]: Կլիմտն իր պրոֆեսիոնալ գործունեությունը սկսում է Ռինգշտղասի շինությունների ներքին պատերին և առաստաղներին նկարելով։

1888 թվականին Ավստրիայի կայսր Ֆրանց Յոզեֆ I-ի կողմից Կլիմտը ստանում է Ոսկե շքանշան Վիեննայի Բուրգ թատրոնի որմնանկարչության մեջ իր ունեցած ավանդի համար[11]: Նա նաև Մյունխենի համալսարանի և Վիեննայի համալսարանի պատվավոր անդամ է դառնում։ 1892 թվականին մահանում են Կլիմտի հայրն ու եղբայրը` Էռնեստը, և Կլիմտը ստիպված է լինում հոր և եղբոր ընտանիքների ֆինանսական պատասխանատվությունը ստանձնել։ Այս ողբերգությունները իրենց վատ ազդեցություն են ունենում նաև նրա գեղագիտական տեսակետի վրա, և շուտով նա նոր անձնական ոճ է ձևավորում։

19-րդ դարի վերջերին նրա ստեղծագործությունների բնորոշ խորհրդանիշն է դառնում «մերկ ճշմարտություն» հասկացությունը։ Ըստ պատմաբանների` Կլիմտն իր «մերկ ճշմարտությամբ» քննադատում է Հաբսբուրգի քաղաքականությունը և ավստրիական հասարակությունը, որոնք անտեսում էին տվյալ ժամանակաշրջանի քաղաքական և հասարակական խնդիրները[12]։ Վաղ 1890-ական թվականներին Կլիմտը հանդիպում է ավստրիացի նորաձևության դիզայներ էմիլի Լուիս Ֆլոգին (քենին), ով դառնում է իր ողջ կյանքի կողակիցը։ Կա կարծիք, որ «Համբույր» (1907–1908) նկարը նրանց` որպես սիրահարների պատկերն է։ Կլիմտը նախագծել է կնոջ ստեղծած և մոդելավորած հագուստների մեծ մասը։

Այս ժամանակաշրջանում Կլիմտին վերագրվում են առնվազն տասնչորս երեխա[13]։

«Վիեննական սեցեսիոն»[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Հատված «Բեթհովենյան ֆրիզ» կտավից, Սեցեսիոնի շենք, Վիեննա (1902)
«Մերկ ճշմարտություն» (1899)

1897 թվականին Կլիմտը դառնում է «Վիեննական սեցեսիոն» միավորման հիմնադիր անդամ և նախագահ։ Նա մնում է Սեցեսիոնիում մինչև 1908 թվականը։ Խմբի նպատակն էր կազմակերպել և հովանավորել ոչ ավանդական երիտասարդ արվեստագետների ցուցահանդեսները, արտասահմանցի արվեստագետների աշխատանքները բերել Վիեննա, հրատարակել իրենց սեփական ամսագիրը և այնտեղ ցուցադրել խմբի անդամների աշխատանքները [14]: Նրանք չունեին որևիցե մանիֆեստ և քաջալերում էին բոլոր ոճերի ներկայացուցիչներին (նատուրալիզմ, ռեալիզմ, սիմվոլիզմ և այլն)։ Կառավարությունը աջակցում էր նրանց և հանրային ցուցահանդեսներ կազմակերպելու իրավունք էր տվել։ Խմբի խորհրդանիշը Աթենաս-Պալլաս Պալասն էր, ով հունական դիցաբանությունում համարվում է իմաստության և ողջախոհության աստվածուհին։ Կլիմտի` 1898 թվականի նկարների գերակշիռ մասը հենց նրան են նվիրված[15]։

1894 թվականին Կլիմտին հանձնարարում են երեք նկար նկարել Վիեննայի համալսարանի առաստաղը զարդարելու համար։ «Փիլիսոփայություն», «Բժշկություն», «Իրավագիտություն» (դիտե′լ պատկերասրահում) այլաբանական նկարները, որոնք Կլիմտն իր կամքով էր ընտրել, պատրաստ էին արդեն 20-րդ դարի սկզբին։ Սակայն այս նկարները խիստ քննադատության արժանացան իրենց թեմատիկայի պատճառով և համարվեցին պոռնոգրաֆիկ [16]: Ավանդական ալեգորիային և սիմվոլիզմին Կլիմտը նոր իմաստ հաղորդեց, որը բացահայտ սեքսուալ էր և հետևաբար դժգության ու մտահոգության մեծ ալիք բարձրացրեց հանրության շրջանակում [16]: Աղմուկ բարձրացավ հասարակության բոլոր շերտերում. կրոնական, քաղաքական, գեղարվեստական։ Այս ամենի արդյունքում կտավներն այդպես էլ չցուցադրվեցին համալսարանի գլխավոր շենքում։ Սա եղավ Կլիմտի վերջին հասարակական պատվերը, որ նա համաձայնվեց կատարել։

Այս երեք կտավներն էլ ոչնչացվել են 1945 թվականի մայիսին ՍՍ-ի զորքերի կողմից[17][18]։

Իր «Մերկ ճշմարտություն» (1899) (լատին․՝ Nuda Veritas) նկարով Կլիմտը ձեռնոց է նետում հասարակությանը[19]։ Մերկ կարմրահեր կինն իր ձեռքում պահում է ճշմարտության հայելին, իսկ նրա գլխավերևում Ֆրիդրիխ Շիլլերի մեջբերումն է. «Եթե դու չես կարող քո արարքներով և արվեստով դուր գալ բոլորին, ապա արա՛ այնպես, որ դուր գաս քչերին։ Բոլորին դուր գալը չարիք է»[20]:

1902 թվականին Կլիմտն ավարտում է «Բեթհովենյան ֆրիզը» ։ Քանի որ կտավը նախատեսված էր միայն Վիեննական սեցեսիոնի 4-րդ ցուցահանդեսի համար, Կլիմտն այն միանգամից պատին է նկարել։ Կտավը պահպանվել է ցուցահանդեսից հետո էլ, չնայած որ կրկին չի ցուցադրվել մինչև 1986 թվական։ Նկարում Բեթհովենի դեմքը նման է Վիեննայի պետական օպերայի տնօրեն և կոմպոզիտոր Գուստավ Մալերին[21]։

Այս ընթացքում Կլիմտը չի ընդունում հասարակական պատվերներ։ Սկսած ուշ 1860-ական թվականներից` Կլիմտն ամեն ամառ հանգստյան օրերին մեկնում Աթերզե (գերմ.՝ Attersee) և նկարում այնտեղի լանդշաֆտների մեծ մասը։ Բացի մարմիններ նկարելուց, սա գեղանկարչության միակ ոճն է, որ լրջորեն հետաքրքրում էր Կլիմտին։ Սրա պատճառով էլ տեղացիները նրան անվանում էին «անտառի սատանա» (գերմ.՝ Waldschrat)[22]:

«Ոսկե շրջան»[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

«Ադել Բլոխ-Բաուերի դիմանկար I»

Կլիմտի «ոսկե շրջան»-ը նշանավորվում է դրական քննադատությամբ և ֆինանսական հաջողությամբ։ Այս շրջանի շատ նկարներ Կլիմտը ոսկեջրում էր, որտեղից էլ գալիս է անվանումը։ Այդ նկարներից են «Ադել Բլոխ-Բաուերի դիմանկար I»-ը (անգլ.՝ Portrait of Adele Bloch-Bauer I 1907), «Համբույրը» (անգլ.՝ The Kiss 1907-08)։

Կլիմտը շատ չի ճանապարհորդել, սակայն նրա ուղևորությունները դեպի Վենետիկ և Ռավեննա , ամենայն հավանականությամբ, ոգեշնչման աղբյուր են եղել։

1905 թվականին Կլիմտը Մարգարեթ Վիտգենշթայնի` Լյուդվիգ Վիտգենշթայնի քրոջ դիմանկարն է նկարում` կապված նրա ամուսնության արարողության հետ[23]։

Կլիմտը բավականին համեստ և հանգիստ կյանք էր վարում։ Նա աշխատում էր իր սեփական տանը, իր ժամանակը նվիրում էր գեղանկարչությանն ու ընտանիքին և չէր հաստատում ընկերական հարաբերություններ մյուս նկարիչներ հետ։ Նա շատ հայտնի էր, այդ իսկ պատճառով հենց ինքն էր ընտրում` որ պատվերը կատարեր, իսկ որը` ոչ։

Կլիմտը, հետևելով Ռոդենի օրինակին, օգտագործում էր դիցաբանությունն ու փոխաբերությունը, որպեսզի թաքցներ իր էրոտիկ բնույթը, և նրա նկարները հաճախ կնոջ նկատմամբ զուտ սեռական հետաքրքրութուն են արտացոլում։ Նրա բնորդուհիների մեծ մասը համաձայնում էին հանդես գալ յուրաքանչյուր էրոտիկ տեսարանում։ Նրանց մեծ մասը մարմնավաճառներ էին։ Կլիմտը շատ քիչ է գրել իր մեթոդների մասին։ Մի հազվագյուտ գրվածքում նա նշել է.

Ես երբեք չեմ նկարել ինքնանկար։ Ես` որպես նկարի առարկա, ինձ ավելի քիչ եմ հետաքրքրում, քան մյուս մարդիկ` հատկապես կանայք։ Իմ մեջ ոչ մի յուրահատուկ բան չկա։ Ես նկարիչ եմ, ով նկարում է ամեն օր, առավոտից մինչ գիշեր։ Եթե ուզում եք իմ մասին որևիցե բան իմանալ, պետք է ուշադիր նայեք իմ նկարներին[24]:
- Գուստավ Կլիմտ

Անձնական կյանք[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Էմիլիա Ֆլյոգե (1902)

Գուստավ Կլիմտը երբեք ամուսնացած չի եղել, բայց նա բազմաթիվ սիրային կապեր է ունեցել։ Նրան վերագրվում են մինչև քառասուն ապօրինի երեխաներ[25]։ Ավստրիացի կինոռեժիսիոր և օպերատոր Գուստավ Ուչիցկին պնդում էր, որ Կլիմտն իր հայրն է։

Կենսագիրների կարծիքով Կլիմտի առավել երկար և խորը հարաբերություններում բացակայել են բուն սեռական հարաբերությունները։

1890-ական թվականների սկզբերին Կլիմտը ծանոթացել է Էմիլիա Ֆլյոգեի հետ, երբ վերջինիս քույր Հելենը ամուսնանում էր Կլիմտի եղբոր` Էռնեստի հետ։ Էռնեստի մահից հետո նա դստեր հետ վերադառնում է իր հայրական տուն։ Կլիմտը նշանակվում է զարմուհու խնամակալ։

1904 թվականին Ֆլյոգե քույրերը նորաձևության տուն են հիմնում։ Համադրելով փարիզյան նորաձևության տարրերը տեղի ճաշակի հետ և ստեղծելով սեփական մոդելներ` քույրերը հագցնում էին Ավստրիայի ամենահարուստ և էլեգանտ կանանց։ Կլիմտն իր հերթին օգնում էր Ֆլյոգե քույրերին այս հարցում։

Աստիճանաբար Կլիմտն ու էմիլիան անբաժան են դառնում։ Սակայն շատ կենսագիրներ և փորձագետներ կասկածում են, որ նրանք սիրային կապ են ունեցել։ Էմիլիան հպարտանում էր իր արդիականությամբ և ոչ ոքի կարծիքը հաշվի չէր առնում իր անձնական կյանքի վերաբերյալ։ Նրանք այնքան մոտ էին, որ Կլիմտի վերջին խոսքերը մահից առաջ եղել են «Կանչե՛ք Էմիլիային»։

Կյանքի վերջին տարիներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

«Մահ և կյանք»

1911 թվականին Հռոմում Համաշխարհային ցուցահանդեսի ժամանակ Կլիմտի «Մահ և կյանք» նկարը մրցանակ է ստանում։ 1915 թվականին մահանում է Կլիմտի մայրը։

Կլիմտը մահացել է թոքաբորբից, 1918 թվականի փետրվարի 6-ին, Վիեննայում։ Մահվանից առաջ նրա մոտ գլխուղեղի կաթված է գրանցվել։ Նրան թաղել են Հիթսինգյան գերեզմանատանը` Վիեննայում։ Շատ նկարներ այդպես էլ անավարտ մնացին։

Ոճ և քննադատություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Կլիմտը նախընտրում էր կանանց՝ որպես իր նկրաների հիմնական օբյեկտ։ Եթե նրա նկարներում հայտնվում էին տղամարդիկ, ապա նրանց դեմքը փակված էր կամ թաքնված։ Օրինակ՝ «Համբույր» նկարում տղամարդը թեքված է կնոջ ուղղությամբ, նրա դեմքը չի երևում, երբ նա շուրթերով դիպչում է կնոջ այտին։ Կնոջ գլուխը անբնական անկյան տակ է թեքված։ Թվում է, թե նա ուշագնաց է։ Երկու կերպարներն էլ ոսկեգույն հագուստ են կրում և ծնկի են իջել ծաղիկների մեջ։

Շատ ժամանակակիցներ քննադատում են Կլիմտին կնոջը որպես տղամարդկային ցանկության պասիվ օբյեկտ նկարելու համար։ Նրանք պնդում են, որ «Համբույր» նկարում տղամարդը դոմինանտ դերում է։

1910 թվականից Կլիմտը չի օգտագործում գերհագեցված դեկորատիվ ոճը։ «Ադել Բլոխ-Բաուերի դիմանկարը II»-ում (1912) Կլիմտն այլևս ոսկեգույնը շռայլորեն չի օգտագործում։ Սպիտակ հագած Ադելը նկարված է կապույտ, կանաչ և վարդագույն ծաղկավոր ֆոնի վրա։

Կլիմտը, սակայն, չհասցրեց վերջնականորեն նոր ոճ ձևավորել. բռնկվեց Առաջին համաշխարհային պատերազմը, իսկ 1918 թվականի փետրվարի 6-ին Կլիմտը մահացավ։

Հիշատակ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

2006 թվականին տեղի ունեցավ «Կլիմտ» ֆիլմի պրեմիերան։ Ֆիլմի ռեժիսիորը Ռաուլ Ռուիսն է, գլխավոր դերում հանդես է գալիս Ջոն Մալկովիչը (անգլ.՝ John Gavin Malkovich):

2009 թվականին Ավստրիայում տեղի ունեցավ «Գուստավ Կլիմտ» մյուզքլի պրեմերիան, որտեղ Կլիմտի դերում հանդես եկավ Անդրե Բաուերը, իսկ Էմիլիա Ֆլյոգեի դերում՝ Սաբինե Նայբերշը։

Պատկերասրահ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Ծանոթագրություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

  1. 1,0 1,1 baptism registry — Vol. 3.
  2. 2,0 2,1 2,2 2,3 2,4 Bibliothèque nationale de France data.bnf.fr (ֆր.): տվյալների բաց շտեմարան — 2011.
  3. 3,0 3,1 3,2 3,3 3,4 Gustav Klimt (նիդերլ.)
  4. 4,0 4,1 4,2 4,3 4,4 Gustav KlimtOUP, 2006. — ISBN 978-0-19-977378-7
  5. 5,0 5,1 5,2 5,3 5,4 5,5 Archivio Storico Ricordi — 1808.
  6. 6,00 6,01 6,02 6,03 6,04 6,05 6,06 6,07 6,08 6,09 6,10 6,11 RKDartists (նիդերլ.)
  7. 7,0 7,1 7,2 7,3 7,4 Encyclopædia Britannica
  8. Cassou J., Brunel P., Claudon F., Pillement G., Richard L. Encyclopédie du symbolisme — 1979. — ISBN 2-85056-129-0
  9. http://georgeminne.vlaamsekunstcollectie.be/en/biography
  10. Fliedl, 1994, էջ 230
  11. 11,0 11,1 11,2 11,3 11,4 Sabarsky, 1983, էջ 7
  12. Jane Rogoyska,Patrick Bade: Gustav Klimt, page 30. Parkstone International, 2012 (German). Book on Google, ISBN 1906981221.
  13. Collins, John (2001), Klimt: Modernism In The Making, Harry N. Abrams, էջ 99, ISBN 978-0-8109-3524-2
  14. Whitford, 1990, էջ 69
  15. Klimt's radical version of Pallas Athena
  16. 16,0 16,1 Sabarsky, 1983, էջ 9
  17. Rogoyska, Jane; Bade, Patrick (2011). «Compositional Project for Medicine». Gustav Klimt. New York: Parkstone Press International. էջ 87. ISBN 1-78042-729-8.
  18. SheilaTGTG55 (2011 թ․ հոկտեմբերի 13). «The Fire At Schloss Immendorf». Open Salon. Արխիվացված է օրիգինալից 2011 թ․ հոկտեմբերի 14-ին.{{cite web}}: CS1 սպաս․ թվային անուններ: authors list (link)
  19. «Gustav Klimt Painting - Early Works / Nuda Veritas 1899 / Klimt Gallery | Klimt Museum | KLIMT.com Museum». Klimt.com. Արխիվացված է օրիգինալից 2013 թ․ հուլիսի 20-ին. Վերցված է 2013 թ․ հուլիսի 5-ին.
  20. Whitford, 1990, էջ 52
  21. Johnson, Julian, Mahler's Voices: Expression and Irony in the Songs and Symphonies. Oxford University Press (Oxford, UK), ISBN 978-0-19-537239-7, p. 235 (2009).
  22. Koja, Stephan (2002), Gustav Klimt Landscapes, et al, Prestel, էջ 27
  23. Edmunds, D. and Eidenow, J. Wittgenstein's Poker: The Story of a Ten-Minute Argument Between Two Great Philosophers, 2001, page 83.
  24. Whitford, 1990, էջ 18
  25. Ланди Э. «Тайная жизнь великих художников», М. 2011, ISBN 978-5-98697-228-2. стр.203

Արտաքին հղումներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]